3. თეატრი
სიტყვა “თეატრი” ბერძნულია და “სანახაობების ადგილს” ნიშნავს.
თეატრის “წინაპრად” უძველესი სასოფლო-სამეორნეო და
სამონადირეო თამაშები და რიტუალები შეიძლება მივიჩნიოთ. ძველ
საბერძნეთში არსებობდა თეატრის სხვადასხვა სახეობა.
მრავალფეროვანი სანახაობრივი ფორმები შექმნეს აღმოსავლეთის
ხალხებმა: ინდოეთში, ჩინეთში, იაპონიაში, ინდონეზიაში. შუა
საუკუნეების ევროპაში პოპულარული იყო მოხეტიალე მსახიობების
– ჰისტრიონებისა და ჟონგლიორების წარმოდგენები.
აღორზინების ხანაში პირველი ევროპული პროფესიული თეატრი
იტალიური ნიღბების ხალხურიკომედია იყო.
4. აფიშა
აფიშა ფრანგული სიტყვაა და “გამოკრულ
განცხადებას” ნიშნავს. ეგვიპტეში, ძველ საბერძნეთში
და რომში აფიშას პაპირუსზე ხატავდნენ. ქაღალდის
აფიშები პირველად მე-16 საუკუნეში საფრანგეთში
გაჩნდა. იქამდე თეატრის შესასვლელთან მცირე
განცხადებას აკრავდნენ, რომელსაც პანკრატი ეწოდება.
ანონსიც ფრანგული სიტყვაა და “წინასწარ
განცხადებას” ნიშნავს.
5. სცენა
სიტყვა “სცენა” ბერძნული “სკენესგან” წარმოსდგება
და ასპარეზს, მოედანს ნიშნავს. ძველბერძნულ
თეატრში სცენას “ორქესტრა” ერქვა – ის წრიული ან
ნახევარწრიული მოედანი იყო.
6. ფარდა
თეატრალური ფარდა აღორძინების ეპოქის იტალიაში გაჩნდა. ის მეფის
კარზე გამოიყენეს და ქვემოდან ზემოთ იწეოდა. დღეს თეატრალურ ფარდას
ძირითადად ხავერდის ქსოვილისგან ამზადებენ, რომელიც თეატრის
დეკორაციის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია.
7. კულისები
“კულისები” ფრანგული სიტყვისგან წარმოსდგება და “სრიალს” ნიშნავს.
ეს არის სცენის ნაწილი, რომელიც მას ორივე მხრიდან ებინება. აქ
მსახიობები კულისებში ემზადებიან სცენაზე გამოსასვლელად.
კულისები პირველად მე-17 საუკუნეში გაჩნდა. ისინი მოძრავ დაზგებზე
იყო დამაგრებულიდა გადაადგილდებოდა.
8. ხელოვნება და თეატრი
ხელოვნება ხშირად აღიქმება, როგორც ბუნებრივის საპირისპირო ცნება და
მისი განსაზღვრებები ასახავენ ესთეტიკურ კრიტერიუმებს. ტერმინი
ერთნაირად შეეხება ლიტერატურას, მუსიკა, ცეკვას, მხატვრობას, თეატრსა
და ფოტოგრაფიას. ამ დარგებიდან განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს
თეატრი, რადგან ჩემი აზრით, მას დიდი დანიშნულება აქვს, გარდა ამისა
ის საკმაოდ საინტერესო და ფართო თემა.
პირველი ეს არის –თეატრი, როგორც ხელოვნების დარგი და
მეორე- შენობა, სასცენო ადგილი სადაც ტრადიციულად ხდება
თეატრალური ხელოვნების ნაწარმოების წარმოდგენა.
თეატრის ფესვები უძველესი დროიდან მოდის. მან სათავე
თავდაპირველად მოხეტიალე ციგნებიდან და აკრობატებიდან
აიღო შემდეგ კი განვითარება ძველ რომში ჰპოვა. ამის
დამადასტურებელია რომაელთა ცნობილი ფრაზა ,,პური და
სანახაობა"
ხელოვნების ამ დარგს საკმაოდ ბევრი განხრა აქვს და ამის
ნათლად აღსაქმელად გთავაზობთ პატარა სქემას.
9. თეატრს ჩემი აზრით, ერთი განსაკუთრებული და დადებითი მხარე აქვს რაც მას
უფრო საინტერესოს ხდის. ეს არის ის ფაქტი რომ, ის აერთიანებს
ხელოვნების რამოდენიმე მნიშვნელოვან დარგს. ესენია: ლიტერატურა, მუსიკა,
მხატვრობა და ქორეოგრაფია. ამის დასამტკიცებლად განვიხილოთ თითოეულის
ფუნქცია თეატრში.
ლიტერატურა_ ეს არის თეატრალური წარმოდგენის მთავარი ღერძი, რაზეც
შემდეგ იქმნება სპექტაკლი. არ აქვს მნიშვნელობა ნაწარმოები ცნობილს
მწერალს თუ უბრალო მოვარულს ეკუთვნის. ის ყველა შემთხვევაში არის
ლიტერატურული ნაშრომი.
მხატვრობა_ ხელოვნების ეს დარგიც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რგოლია სრულყოფილი
სპექტაკლის შექმნისთვის. გარდა იმისა, რომ მხატვრობა უზრუნველყოფს დეკორაციებს,
რაც გვეხმარება რომ, უკეთ აღვიქვათ სპექტაკლში მიმდინარე მოვლენები და დრო თუ
როდის ხდება მოქმედება, ასევე ის უზრონველყოფს კოსტუმებს და რაც მთავარია უფრო
ლამაზ და საინტერესო სანახაობას ქმნის.
მუსიკა_ მუსიკალური გაფორმება ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია,
რადგან მისი დახმარებით რეჟისორი მაყურებელში ქმნის ვითარების
შესაბამის განწყობას.
ქორეოგრაფია_სპექტაკლში ხშირად ვხვდებით საცეკვაო ნომრებს
რაც საკმაოდ ლამაზ სანახაობს ქმნის და ზოგ შემთხვევებში
ის ვითარების განსატვირთადაც გამოიყენება.
10. ცოტა რამ ქართული თეატრის
ისტორიიდან...
საქართველოში თეატრალური სანახაობები ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე
არსებობდა. რა თქმა უნდა არა ისეთი სახით, როგორი სახითაც დღეს გვევლინება.
ეწყობოდა სხვადასხვა შეჯიბრებები, თამაშობები, რიტუალები და ყოველივე ეს
სანახაობა შეიცავდა თეატრალურ ელემენტებს. სანახაობებში მრავლად იყო ცეკვის და
მუსკის ელემენტები, სიუჟეტიც სხვადასხვა იყო, იყენებდნენ ნიღბებს, კოსტუმებს.
ასეთი წარმოდგენები ხალხში იმართებოდა და თვითონ ხალხი მართავდა
მათ.არქეოლოგიური გათხრების შედეგად დგინდება, რომ საქართველოში უძველესი
დროიდან იმართებოდა სანახაობითი წარმოდგენები. არის ამფითეატრის მსგავსი
ნაგებობების კვალიც. ეს მასალები იმას მოწმობენ, რომ ასეთი წარმოდგენებისთვის
არსებობდა სპეციალური ადგილები, სადაც ხალხის თავშეყრის ადგილი იყო.
