Kennsluefni í fyrstu vikunni í námskeiðinu "Landafræði B3"

1. Hafið …ekkibaravatn!

2. Hvaðermikiðvatnájörðinni? 1,260,000,000,000,000,000,000 lítrar Þaraferu 97.6% saltvatnísjónum. …og 0.5% ferskvatnístöðuvötnumogám. …og 1.9% frosiðíjöklum. Vatnþekur 71% afyfirborðijarðar. Þaðermargfaltmeiravatnájörðinni en ánokkrumöðrumstaðsemviðvitum um íalheiminum!

3. Heimshöfinþrjú… eðafimm? Kyrrahaferstærst. Þaðer um 170 milljónferkílómetrar, eða 1700 sinnumstærra en Ísland. Þaðertæplegahelminguraföllusjávaryfirborðijarðarinnar. Atlantshafernæststærst. Þaðer um 106 milljónferkílómetrareða 1000 sinnumstærra en Ísland. Indlandshaferíþriðjasæti. Þaðer um 75 milljónferkílómetrar. Stundumertalað um Norður-ÍshafogSuður-Íshafsemfjórðaogfimmtaúthafið, þaueruviðpólana.

4. Landgrunn, hryggirogálar

5. Innhöf

6. Hafstraumar Sjórinnerástöðugrihreyfingu. Orsakir: vindar (staðvindarsemblásaúrsömuáttalltárið) ogsnúningurjarðarinnar. Heittvatnleitarfráhlýrrisvæðumtilkaldari – frámiðbaugínorðurogsuður. Kaltvatnleitarfrákaldarisvæðumáhlýrri – fráheimskautunumíáttaðmiðbaug. Kaldursjórerþyngri en heiturogsekkurtilbotns.

7. Færibandið

8. Golfstraumurinn

9. Öldur Orsakastafvindi. Aðeinsefstisjórinneráferð, undirerlogn. Öldurverðahærrieftirþvísemsjórinnerdýpriundirþeim. Þarsemvindarblásastöðugtúrsömuáttogdýpiermikiðgetaöldurnáð 20 metrahæð. Þaðerrúmlegatvöfalthærra en Mest-húsið.

10. Sjávarföll Tungliðhefuraðdráttaraflogtogarívatniðísjónum. Þessvegnaeryfirborðsjávarhærrabeintundirtunglinu. Tungliðsnýstsvo um jörðinaogþessvegnahækkaroglækkarísjónumáhverjumstað. Í Reykjavík erháflæðiþegartungliðerhæstáhimni, lágflæðiþegarþaðersest, háflæðiþegarþaðerakkúrathinumeginviðjörðinaoglágflæðiréttáður en þaðkemurafturuppáhimininn.

11. Stórstreymiogsmástreymi

12. Afhverjuersjórinnsaltur? Þaðerútafþvíaðrigninginsemfellurálandiðskolarpínusaltimeðsérútísjóinn. Saltmagniðísjónumerþvísífelltaðaukast. Samtbaraoggopínuponsulítiðíeinu. Þarsemheitterogmikiðvatngufarupp, í bland viðlitlarigningu, ermeira salt ísjónum. TildæmisíkringumArabalöndin. Þarer 4% salt ísjónum. Annarsstaðarer um 3.5%. Þaðþýðir 35 grömmafsaltiíhvernlítraafsjó.

13. Nýtingsjávar Fiskveiðar – auðvitaðaðallegahjáþjóðumsemliggjaaðsjó. Íslendingarveiðatildæmis 2% aföllumfiskiíheiminum. Viðerum 0.005% affólkinuíheiminum. Þaðþýðiraðviðveiðum 400-faldan okkarskammtefþaðættiaðskiptafiskaflaheimsinsjafntámilliallra. Efveitter of mikið (eða of lítið) afeinnifisktegundgeturþað haft áhrifáaðrarafþvíaðfiskarétahverannan. Síldoghvalurhafaþannigáhrifáþorskstofna. Breytingaráhitastigigeta haft ófyrirsjáanlegarafleiðingar.

14. Nýtingsjávar Málmvinnsla – ísjónumersvoógeðslegamikiðvatnsemíeruallskonarsteinefni, efnasamböndogmálmaraðþannigséðmættináíhvaðsemerúrsjónum. Yfirleittborgarþað sig ekki, þvívatnsmagniðersvomikiðoghlutfallefnisinssemþúviltnáíersvolítið. Samtersumstaðarhægtaðvinnamálmaúrbotnleðju. Magnesín, silfur, kopar, sink ogfleirimálmareruunnirþannig.

15. Nýtingsjávar Orkumávinnaúrhreyfingusjávarásvipaðanháttogþegaráreruvirkjaðar. HvammsfjörðurþykirlíklegurtilaðgetaskaffaðmiklaorkuáÍslandi. Á svipaðanháttogmennhættuaðeltastviðgeiturogfóruaðræktaþærerumennbyrjaðiraðræktafisk. Líklegamunstórhlutifæðumannkynsánæstuöldumverðaframleiddurmeðeldiáfiskiogöðrumsjávardýrum.

16. Hvammsfjörður

17. Hverjireigahafið? Löndsemliggjaaðsjóeigayfirleitthafsvæðiðalltað 200 sjómílumfráströndumlandsins. Fiskinnsemsyndirþar, olíuogmálmaundirhafsbotninumogfleiriauðlindirgetaþærþjóðirnýtt. Hafiðsemerfjærlöndunumáenginn. Þar mega allirfiska, allirvinnaefniúrsjónumefþeirvilja… …ogþvímiðurþarfenginnaðþrífaþar!

18. SjórinnsemÍslendingareiga

19. Mengunísjónum Viðhellumótrúlegumagniafógeðiísjóinn. Þaðsemersturtaðniðurúrklósettunumokkarendarútiísjó. Þaðersamtekkisvoslæmt. Lífrænnúrgangursko. En önnurefniogallskonardraslerfariðaðmælastífáránlegamiklumagniísjónum.

20. Mengunísjónum. Skordýraeiturogáburðurfrálandbúnaðigetur haft áhrifásjávargróðursemafturgeturdrepiðsjávardýr. Olíumengunfráskipumdrepursjávargróður, fiskaogfugla. Verksmiðjurdælaúrgangiútísjóinnogmengahann. Regnvatnsemskolastafgötumborgaútísjóerfulltafbensíni, plasti, gúmmíiogöðruógeði. Fleiraogfleira.

21. Eindæmisaga Dúddifórísumarbústaðmeðvinumsínum. Þarvargleðioggaman. Dúddigrillaðikjöt. Hannhentiplastinuutanafkjötinuogregniðskolaðiþvíseinnaútílæk. Dúddifékksérkippuafbjór. Plastiðsemheldurdósunumsamanendaðiísamalæknum. Dúddireyktitvopakkaaf Lucky Strike. Plastiðutanafpökkunumogkveikjarinnenduðuílæknum.

22. Þarnaísjónumfljótamörgþúsundmilljóntonnafplasti.