Gıda ürünlerinin izlenebilirliği

1. İzlenebilirlik nedir?
İzlenebilirlik, tüketim amacıyla üretilen gıda, yem ve gıda üretiminde kullanılan hayvanların üretimi,
işlenme ve dağıtım aşamalarında takip edilebilmesine denir. Kısacası yem ve gıdanın hareketinin
izlenebilmesidir.
Niçin gereklidir?
İzlenebilirlik gıda ve yemlerde bulunan risklerin takip edilebilmesi, problemli ürünlerin tüketiminin
engellenebilmesi ve toplatılabilmesi için gerek duyulan bir sistemdir. Nihai tüketicinin korunması ve
problemli ürünlerin gıda ve yem zincirinden uzaklaştırılabilmeleri amacıyla, sistemin zincire giren
bütün ürünler için uygulanması gerekmektedir. İzlenebilirlik sisteminin uygulanması ile tüketicilere
güvenli gıda sunulması daha sıkı kontrol altına alınabilecek ve sorunlu ürünlerin geri çekilmesi daha
etkili olarak yapılabilecektir.
İzlenebilirlik gıda güvenliğinin sağlanabilmesinde vazgeçilmez esaslardan biri olduğu için gerek yasal
düzenlemelerde gerekse de gıda güvenliği ile ilgili standartlarda uygulanması istenmektedir. 5179
Nolu Gıdaların Üretimi, Tüketimi Ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 16. Maddesinde izlenebilirliğin kurulması şart olarak
belirtilmiştir. Yasada aynı zamanda piyasaya sürülen gıdaların, izlenebilirliğini kolaylaştırmak
amacıyla, gerekli bilgileri içerecek şekilde etiketlenmesi ve tanımlanması da istenmektedir. Aynı
şekilde Avrupa Birliği Gıda Yasasında (178/2002) Madde 18 izlenebilirlikle ilgili madde olup sistemin
kurulması ve etiketlenmesi ile ilgili koşullar belirtilmiştir. ISO 22000:2005, BRC, IFS, gibi gıda güvenliği
ile ilgili standarlarda da izlenebilirlik bir koşul olarak karşımıza çıkmaktadır.
İzlenebilirlik standartları
İzlenebilirlik standartlarından biri Codex Alimentarius tarafından 2006 yılında yayınlanan İzlenebilirlik
İçin Prensipler/ Gıda İnspeksiyon Ve Sertifikasyonu İçin Ürün İzleme Yöntemi (CAC/GL 60-2006) dir.
Standart kapsamını, gıda inspeksiyonu ve sertifikasyonunda izlenebilirliğe yönelik yetkin otoriteleri
desteklemek için prenspleri detaylandırmak olarak tanımlamaktadır.
Diğer bir standart ISO 22005:2007 Gıda Ve Yem Zincirinde İzlenebilirlik- Sistemin Kurulması Ve
Uygulanması İçin Genel Ve Temel Gereklilikler ISO 22000 standartlar dizisinin bir üyesi olup Temmuz
2007de yayınlanmıştır.
Standart, kurulacak izlenebilirlik sisteminin prensiplerini aşağıdaki şekilde tanımlamıştır.
Doğrulanabilir,
Sürekli ve tarafsızca uygulanabilir,
Sonuç odaklı,
Uygun maliyette,
Kolay uygulanabilir,
Yasal mevzuata uyumlu,
Tanımlı doğruluk gerekliliğine uyumlu.
İzlenebilirliğin uygulanışı
İzlenebilirlik sisteminin uygulanması basit üç koşulun sağlanması ile mümkün olmamaktadır; tüm
hammadde ve bileşenlerin tanımlanabilmesi, bu parçaların ne zaman nereye haraket edildiğinin

2. bilgisi ve bu kodlar/bilgilerin bir sonraki adıma aktarımı. Buna yönelik bir çok örnek yer almakta olup
bazıları aşağıda verilmiştir.
Almanyada sığır pasaportu;
Belçika- paketli sığır eti,
Belçika- paketli portakal,
Son yıllarda izlenebilirliğin kontrolü için kayıt ve IT teknolojisi yanında özellikle Avrupa Birliği projeleri
tarafından desteklenen laboratuvar analizleri ile ürünlerin izlenebilirliğinin takip edilmesi yöntemi
kullanılmaya başlanmıştır. örneğin tahıllarda, tavuklarda ve zeytinlerde element izotop oranlarının
ICP-MS ile anliz edilerek ürünlerin hangi bölgeden olduğunun belirlenmesi, balın polimeraz zincir
reaksiyonu (PCR) gibi moleküler metotlarla karakterize edilmesi, mid-infrared (MIR) spektroskopi ile
zeytinlerin coğrafik orijinlerinin izlenebilmesi, katı faz mikroekstraksiyon (SPME) GC-MS ile
zeytinlerde orijinin takibi ve ballarda fenolik ve flavanoidlerin LS/MS ile analiz edilerek takibinin
yapılabilmesi bunlara bazı örneklerdir.
Sonuç olarak izlenebilirlik, tükettiğimiz gıdaların güvenliği için kurulması gereken yasal mevzuatlar ve
gıda güvenliği standartlarında belirtildiği halde hala üzerine yoğun olarak çalışılan ve çözümlenmeyi
bekleyen bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. İzlenebilirlikle ilgili standartların yayınlanmasıyla, bu
problemlerin çözümleri, sistemin anlaşılabilmesi ve uygulanabilmesi daha iyi şekilde sağlanacaktır.