1. โ ร ค ข า ด ธ า ตุ เ ห ล็ ก Iron defic iency anem ia

2. การขาดธาตุเหล็ก คือ ภาวะที่มีระดับธาตุเหล็กต่ำกว่าปกติในร่างกาย ธาตุเหล็กเป็นสารที่สำคัญมากอย่างหนึ่งในร่างกาย ซึ่งมีบทบาทช่วยในการสร้างกล้ามเนื้อและช่วยในการทำงานของเอนไซม์หลายชนิดในร่างกายและธาตุเหล็กยังเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของฮีโมโกลบิน ซึ่งเป็นสารที่อยู่ในเม็ดเลือดแดง ทำหน้าที่นำออกซิเจนไปสู่เซลล์ต่าง ๆ ของร่างกาย เมื่อระดับของธาตุเหล็กในร่างกายลดต่ำลง ก็จะเกิดภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กได้ พบว่า เม็ดเลือดแดงจะมีขนาดเล็กกว่าปกติ และมีสีซีดจากการที่มีฮีโมโกบินน้อยลง

3. อาหารที่มีธาตุเหล็กมากได้แก่ อาหารประเภทเนื้อ ( หมู , วัว ) ผักหลายชนิดได้แก่ คะน้า , มะเขือเทศ ฯลฯ การดูดซึมธาตุเหล็ก จะเริ่มตั้งแต่ในระยะที่อาหารอยู่ในลำไส้เล็ก เมื่อเข้าสู่กระแสเลือดจะจับตัวนำซึ่งเป็นสารไกลโคโปรตีน ชนิดหนึ่ง ชื่อ Transferrin และเก็บสะสมไว้ในร่างกายในรูปของ Ferritin

4. อาหารที่มีธาตุเหล็กมากได้แก่

6. อาการของโรคขาดธาตุเหล็ก อาการแสดงของการขาดธาตุเหล็กนั้นมีหลายระดับ ในรายที่ไม่มากก็จะไม่มีอาการผิดปกติ แต่ในรายที่เป็นมากก็จะพบว่า หน้าตาซีด ฝ่ามือซีด อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย หน้ามืด มึนงง เวียนศรีษะ เบื่ออาหาร ถ้าเป็นมากอาจมีอาการใจหวิว ใจสั่นร่วมด้วย

12. การแยกโรค ภาวะขาดธาตุเหล็ก ซึ่งมีสาเหตุได้หลากหลาย และยังมีสาเหตุอื่นอีก เช่น - ภาวะขาดอาหารหรือโปรตีน ซึ่งเป็นองค์ประกอบร่วมกับธาตุเหล็กในการสร้างเม็ดเลือดแดง นอกจากภาวะซีดแล้ว ผู้ป่วยอาจมีอาการขาดอาหารเช่นผอมแห้ง เท้าบวม ผมแดงเป็นต้น - ทาลัสซีเมีย ซึ่งเป็นโรคโลหิตจาง เนื่องจากมีความผิดปกติ แตกสลายง่าย จึงมีอาการซีดเหลืองอย่างเรื้อรังมาตั้งแต่เล็ก มีหน้าตาแปลก ม้ามโต - โลหิตจางจากภาวะไขกระดูกฝ่อหรือมะเร็งเม็ดเลือดขาว ผู้ป่วยมักมีอาการซีด ร่วมกับไข้ มีจุดแดงจ้ำเขียวตามผิวหนัง มีเลือดออกตามที่ต่าง ๆ ( เช่น เลือดกำเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน - ไตวายเรื้อรัง ผู้ป่วยมักมีอาการซีด อ่อนเพลียร่วมกับคลื่นไส้ เท้าบวม มักมีประวัติเป็นโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือโรคไตมาก่อน

13. การวินิจฉัยโรค ทำได้โดยการตรวจร่างกายที่พบว่าผู้ป่วยดูซีด และดูอาการร่วมอื่น ๆ และสามารถตรวจเลือดดูความเข้มของเลือด ( ฮีโมโกลบิน ) ปริมาณธาตุเหล็กในร่างกายว่าต่ำมากแค่ไหน และวินิจฉัยแยกโรคจากโรคเลือดชนิดอื่น ๆ เช่น โรคเลือดทางกรรมพันธุ์ ทาลัสซีเมีย และหาสาเหตุร่วมอื่น ๆ เช่น การเสียเลือดจากทางเดินอาหาร , พยาธิปากขอ ฯลฯ

14. การรักษา ถ้าพบว่าเป็นโรคขาดธาตุเหล็กจากการทานอาหารที่มีธาตุเหล็กน้อยเพียงอย่างเดียว ก็ให้ทานไวตามินที่มีธาตุเหล็กเสริม และทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง เช่น ตับ , เนื้อสัตว์อื่น และผักใบเขียว , มะเขือเทศ ฯลฯ ก็จะช่วยให้ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กนี้ดีขึ้น ซึ่งจะเริ่มเห็นการเปลี่ยนแปลงในระดับฮีโมโกลบินของเม็ดเลือดแดงค่อย ๆ เพิ่มขึ้น ภายใน 1-2 สัปดาห์ แต่กว่าที่ปริมาณของธาตุเหล็กที่มีสะสมอยู่ในร่างกายจะมีมากจนถึงจุดอิ่มตัวนั้น จึงเป็นเวลานานหลายเดือน

15. ภาวะแทรกซ้อน ส่วนใหญ่ไม่มีภาวะแทรกซ้อนร้ายแรง นอกจากทำให้อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ทำงานได้ไม่เต็มที่ ลดความสามารถในการเรียนรู้ ( พบว่าเด็กที่มีภาวะขาดธาตุเหล็ก จะเรียนได้คะแนนไม่ดี และเมื่อให้ยาบำรุงโลหิตเสริม คะแนนการเรียนดีขึ้น ) นอกจากนี้อาจทำให้ร่างกายอ่อนแอ เฉื่อยชา ภูมิต้านทานโรคต่ำ ( ติดเชื้อง่าย ) ถ้าเดการเจ็บป่วยหรือมีบาดแผล ก็มักจะฟื้นหายได้ช้าในผู้ป่วยที่เป็นโรคหัวใจอยู่เดิม ถ้ามีภาวะโลหิตจางรุนแรง อาจทำให้โรคหัวใจกำเริบหรือภาวะหัวใจวายได้

16. ผู้ที่เป็นโลหิตจางจากภาวะขาดธาตุเหล็ก มักมีอาหารเบื่ออาหารร่วมด้วย และเมื่อเบื่ออาหาร ก็ยิ่งขาดธาตุเหล็ก ก็ยิ่งโลหิตจางมากขึ้น แต่ถ้าได้ยาบำรุงโลหิตรักษาภายใน 7-10 วัน ก็มักจะดีขึ้น คือมีเรี่ยวแรงมากขึ้นและหน้าตามีเลือดฝาดดีขึ้นอย่างทันตาเห็น อย่างไรก็ตามก็ควรกินยาบำรุงโลหิตต่อไปอีก 3-6 เดือน หากหยุดยาเร็วเกินไปก็อาจเกิดภาวะขาดธาตุเหล็กซ้ำอีกได้

19. ผู้อยู่ในภาวะเสี่ยง