Παρουσίαση για τη σχολική γιορτή του 1ου ΓΕ.Λ. Περάματος 27/10/16

2. Στις 12 Οκτωβρίου του 1944, απελευθερώθηκε η
Αθήνα από τους Γερμανούς, όμως είμαστε η
μοναδική χώρα στον κόσμο που δεν γιορτάζει την
απελευθέρωσή της, αλλά την έναρξη του
ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Γιατί;

3. Ας ξεκινήσουμε λίγο
ανάποδα, από την
απελευθέρωση. Τι
έγινε εκείνη την
ημέρα;
Ο Γεώργιος Παπανδρέου
υψώνει ξανά την ελληνική
σημαία στην Ακρόπολη

4. Απαντά η ιστορικός Τασούλα
Βερβενιώτη:
«Ξεκίνησαν τρομακτικές διαδηλώσεις με τον κόσμο
στους δρόμους να γιορτάζει την απελευθέρωση.
Υψώθηκαν γαλανόλευκες, αλλά και σημαίες
κόκκινες, με σφυροδρέπανα, όπως και αμερικάνικες
και αγγλικές. Ειδικά για τους Άγγλους είχαν
αναρτηθεί πανό, που έγραφαν «Welcome», από το
ΕΑΜ/ΚΚΕ που είχε συλλογική ηγεσία αλλά και τον
Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ) με
επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Κι όμως, αυτή η
χώρα δεν γιορτάζει τη μέρα της απελευθέρωσής της!
Κάτι τέτοιο, δεν συμβαίνει σε καμία άλλη χώρα του
κόσμου. Να γιορτάζεται, δηλαδή, η έναρξη ενός
πολέμου όπως είναι η 28η Οκτωβρίου και όχι η μέρα
της απελευθέρωσης».

5.  «Διότι τον Οκτώβριο ακολουθεί σύντομα ο Δεκέμβριος.
Ένας εμφύλιος. Οι σύμμαχοι, που στις 12 του Οκτώβρη
καλωσορίζονταν με πανό, το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου
συγκρούστηκαν με τον λαό και το ΕΑΜ (Εθνικό
Απελευθερωτικό Μέτωπο) στη μάχη της Αθήνας, η οποία
κράτησε 33 ημέρες και έληξε με τη συμφωνία της
Βάρκιζας τον Φλεβάρη του ‘45, ως μία προσπάθεια για
να αποφευχθεί ο εμφύλιος. Αλλά δεν αποφεύχθηκε. Δέκα
χρόνια η χώρα ήταν σε συνεχείς πολέμους και
εμφυλίους. Ποια κοινωνία μπορεί να αντέξει τέτοιο
βάρος; Μέχρι σήμερα αυτός ο εμφύλιος είναι ένα τραύμα
που δεν έχουν καν αγγίξει οι Έλληνες, όχι μόνο δεν το
έχουν διαχειριστεί».

6.  Για το φετινό εορτασμό, επιλέξαμε κάποιες πλευρές
του ελληνοϊταλικού πολέμου που προκαλούν το
ενδιαφέρον του σημερινού μελετητή.
 Πρώτα όμως ας δούμε μια συνοπτική παρουσίαση
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ ακούμε το
τραγούδι «Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος» των
Μάνου Λοΐζου και Γιάννη Νεγρεπόντη από τη
χορωδία:

8.  Χάνει αρκετά εδάφη και όλες τις αποικίες της
 Υποχρεώνεται να καταβάλει βαριές πολεμικές
αποζημιώσεις
 Ο στρατός της περιορίζεται σε 100.000
 Απαγορεύεται να κατασκευάζει τεθωρακισμένα,
υποβρύχια, αεροσκάφη και χημικά όπλα
 Μια ζώνη 50 χιλιομέτρων ανατολικά του Ρήνου
ανακηρύσσεται αποστρατιωτικοποιημένη

9. « Πρόγραμμα της εξωτερικής
μας πολιτικής είναι να
εξασφαλίσουμε στο
γερμανικό λαό το ζωτικό
χώρο που του είναι
απαραίτητος…Αποστολή μας
είναι να υποτάξουμε τους
άλλους λαούς…Η διεθνής
δικαιοσύνη εφαρμόζεται μόνο
με τη δύναμη του κατακτητή
και την υποταγή του
αδύνατου…»

12. (μια μέρα πριν το
δημοψήφισμα με το
οποίο οι Αυστριακοί θα
αποφάσιζαν αν
επιθυμούν ένωση με
τη Γερμανία)

13. Βρετανία και Γαλλία πιστεύουν ακόμα πως
μπορούν να διαπραγματευτούν με τον Χίτλερ
και οδηγούνται …

14. Τσάμπερλαιν Νταλαντιέ Χίτλερ Μουσολίνι
όπου υποχωρούν και πάλι…

15. συγκινημένοι…

16. «Εξαναγκαστήκαμε σ’ αυτή την
κατάσταση. Τώρα όλα τελείωσαν.
Σήμερα είναι η δική μας σειρά, αύριο θα
είναι η σειρά άλλων»

18. Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επιθέσεως (Αύγουστος 1939)
Στάλιν
Μολότωφ
Ρίμπεντροπ

19. ( 1η Σεπτεμβρίου 1939)

20. …ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος αρχίζει

27. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές του
ελληνοϊταλικού πολέμου είναι … οι αριθμοί. Ποιος
ήταν ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ των
εμπόλεμων; Άφηνε περιθώρια αισιοδοξίας για νίκη;

28.  Ιταλία
88.000 - 140.000 στρατιώτες την 28η Οκτωβρίου 1940
270.000 την 1η Ιανουαρίου 1941 και
520.000 τον Απρίλιο του 1941
463 αεροσκάφη
163 ελαφρά άρματα μάχης
 Ελλάδα
35.000 στρατιώτες την 28η Οκτωβρίου 1940
232.000 την 13η Νοεμβρίου 1940 και
260.000 τον Απρίλιο του 1941
79 αεροσκάφη.

29. Ένας τέτοιος συσχετισμός δεν άφηνε καμία ελπίδα
για την Ελλάδα.
Έτσι, προκαλεί εντύπωση το πανηγυρικό κλίμα που
επικρατεί στη χώρα. Οι στρατιώτες φεύγουν για το
μέτωπο σαν να πρόκειται να διασκεδάσουν, όχι να
αναμετρηθούν με τη δεύτερη τελειότερη πολεμική
μηχανή του πλανήτη! Οι εικόνες είναι
αποκαλυπτικές:

32.  Ακόμα πιο εντυπωσιακή όμως είναι η εξέλιξη: ως
τις 13 Νοεμβρίου η ιταλική επίθεση είχε
αποκρουστεί και, κατόπιν, από τις 14 Νοεμβρίου
του 1940 ως τις 8 Μαρτίου του 1941 εξαπολύεται η
ελληνική αντεπίθεση με ολοκληρωτική ήττα των
ιταλικών στρατευμάτων. Οι εφημερίδες της εποχής
αποτυπώνουν αυτό που εύστοχα ονομάστηκε «Έπος
του ‘40»:

35.  Η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων ήταν αντιφασιστική.
Γελοιοποιούσε τον Μουσολίνι και σχεδιάστηκε κρυφά στη Σίφνο την
περίοδο της Κατοχής. Αν και δεν υπήρχε εμπειρία ήταν μια
καταπληκτική προσπάθεια.
 Η ταινία είχε τίτλο «Ο Ντούτσε αφηγείται» και σχεδιάστηκε τον
χειμώνα του 1942 από τον κορυφαίο σκιτσογράφο Σταμάτη Πολενάκη, ο
οποίος κατά την περίοδο της Κατοχής είχε καταφύγει στην ιδιαίτερη
πατρίδα του. Με το ρίσκο της σύλληψης, ο Πολενάκης έφτιαχνε τα
αντιφασιστικά σκίτσα του και μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στην
Αθήνα. Το 1945 κι ενώ ο εμφύλιος είχε αρχίσει, ο Πολενάκης
συνεργάστηκε με τους κινηματογραφιστές Πρόδρομο Μεραβίδη και
Θανάση Παπαδούκα. Η ταινία ολοκληρώθηκε με τη συνδρομή του
μουσικοσυνθέτη Ανδρέα Πόγγη που «έντυσε» το ασπρόμαυρο φιλμ
διάρκειας 6 λεπτών και 54 δευτερολέπτων.
 Στην πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων πρωταγωνιστής είναι ο
Μουσολίνι και θέμα ο αυτοεξευτελισμός του....

36.  Σύμφωνα με το σενάριο, ο Ντούτσε βρίσκεται στο κάστρο
του και αφηγείται στην Ιταλική Ιστορία την εισβολή στην
Ελλάδα το 1940 και τα επιτεύγματα του ιταλικού στρατού.
Όμως, καθώς η πραγματικότητα τον διαψεύδει, εκείνος
βρίσκει τρόπους να δικαιολογήσει τις συνεχείς ήττες από
τους Έλληνες, γελοιοποιώντας βέβαια τον εαυτό του. «Η
μικρή αυτή ταινία τύπου «Μίκυ Μάους» είναι η πρώτη του
είδους της που γυρίστηκε στην Ελλάδα. Γι αυτό παρακαλούμε
το κοινό να κρίνει επιεικώς την προσπάθεια αυτή», γράφουν
οι δημιουργοί στους τίτλους αρχής της ταινίας. Κατά τη
διάρκεια του Εμφυλίου το φιλμάκι χάθηκε. Το αρνητικό του
ξαναβρέθηκε τη δεκαετία του ΄80 και η ταινία
αποκαταστάθηκε. Το τέλος της ταινίας είναι αποκαλυπτικό.
Ας την απολαύσουμε!

38.  Ένα ακόμη εντυπωσιακό στοιχείο είναι η σχεδόν
καθολική συμμετοχή του ελληνικού λαού τόσο στον
ελληνοϊταλικό πόλεμο όσο και στην Εθνική
Αντίσταση απέναντι στη Γερμανική Κατοχή.
 Με θλιβερή εξαίρεση τη μειοψηφία των
δωσίλογων, που επέλεξαν να συνεργαστούν με τον
κατακτητή για να πλουτίσουν σε βάρος του κόσμου
που πεινούσε και υπέφερε, όλοι οι υπόλοιποι
αγωνίστηκαν- με όποιο τρόπο μπορούσε ο καθένας-
για την ελευθερία:

44.  Από το Μέτωπο, από
αριστερά στη φωτογραφία
όρθιοι: Δ. Γαλερίδης
(δημοσιογράφος), Γεώργιος
Καρτάλης (υπουργός), Δ.
Θιβαδόπουλος ( καθηγητής),
Γεώργιος Θεοτοκάς
(συγγραφέας), Συμεόνογλου
(βιομήχανος) Κώστας Μάγερ
(δημοσιογράφος). Καθιστοί:
Ευ. Μαγκλιβέρας
(βαρύτονος), Λάμπρος
Κωνσταντάρας (ηθοποιός)
Κώστας Σάμιος ( τενόρος)
και Τσαλίκης (έμπορος)

45. Τώρα χτυπάει πιο γρήγορα τ’όνειρο μες στο αίμα
Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει:
Ελευθερία,
Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν το δρόμο:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Για σένα θα δακρύσει από χαρά ο ήλιος
Στεριές ιριδοχτυπημένες πέφτουν στα νερά
Καράβια μ’ανοιχτά πανιά πλέουν μες στους λειμώνες
Τα πιο αθώα κορίτσια
Τρέχουν γυμνά στα μάτια των αντρών
Κι η σεμνότη φωνάζει πίσω από το φράχτη
Παιδιά! δεν είναι άλλη γη ωραιότερη…
Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει!

46. Με βήμα πρωινό στη χλόη που μεγαλώνει
Ολοένα εκείνος ανεβαίνει·
Τώρα, λάμπουνε γύρω του οι πόθοι που ήταν μια φορά
Χαμένοι μες στης αμαρτίας τη μοναξιά·
Γειτόνοι της καρδιάς του οι πόθοι φλέγονται·
Πουλιά τον χαιρετούν, του φαίνονται αδερφάκια του
Άνθρωποι τον φωνάζουν, του φαίνονται συντρόφοι του
«Πουλιά καλά πουλιά μου, εδώ τελειώνει ο θάνατος!»
« Σύντροφοι σύντροφοι καλοί μου, εδώ η ζωή αρχίζει!»
Αγιάζι ουράνιας ομορφιάς γυαλίζει στα μαλλιά του
Μακριά χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο
Αύριο, αύριο, αύριο: το Πάσχα του Θεού!

49.  Στις 24/02/1943, αυθόρμητα χιλιάδες Έλληνες ξεχύνονται
στους δρόμους της Αθήνας για να εναντιωθούν στην
πολιτική επιστράτευση, η οποία είχε προαναγγελθεί την
προηγούμενη μέρα στην κατοχική εφημερίδα «Γερμανικά
Νέα», κατόπιν διαταγής του Στρατηγού Σπάιντελ. Οι
Γερμανοί σκόπευαν να στείλουν τους Έλληνες στη Γερμανία
και πέριξ της Μεσογείου για καταναγκαστική εργασία σε
στρατιωτικά έργα και την πολεμική βιομηχανία. Η
αντίδραση των Ελλήνων ήταν ακαριαία. Χιλιάδες άνθρωποι
στους δρόμους της Αθήνας με σύνθημα «Κάτω η
επιστράτευση»και τον Εθνικό Ύμνο να δονεί το κέντρο,
διασπά τον αστυνομικό κλοιό, επιτίθεται στη Βουλή και
καταστρέφει το γραφείο του κατοχικού Πρωθυπουργού.

52.  Η μάχη της Κρήτης

53.  Συσσίτια  Η ανατίναξη της γέφυρας του
Γοργοπόταμου

54. Ανδρέας Κέδρος «Η
Ελληνική Αντίσταση 1940-
1944»
Τα συσσίτια σώζουν το λαό
Στα μέσα του χειμώνα 1941-1942, στην Αθήνα,
όπως και στον Πειραιά και στις άλλες μεγάλες
πόλεις της χώρας, μεγάλες ουρές
σχηματίζονταν μπροστά στα δημαρχεία, τα
σχολεία, τις διοικητικές υπηρεσίες, τις τράπεζες
κι άλλα ιδρύματα. Χιλιάδες και χιλιάδες
πολίτες περίμεναν υπομονετικά, μ’ένα άδειο
κουτί κονσέρβας στο χέρι, τη διανομή του
συσσιτίου. Εργάτες και μικροϋπάλληλοι, αλλά
και καθηγητές, διάσημοι συγγραφείς και
ζωγράφοι, μέλη της Ακαδημίας, νέοι και γέροι,
έκαναν όλοι ουρά, μέσα στον παγερό άνεμο του
χειμώνα, για να επωφεληθούν από τη διανομή
τροφίμων, που δεν ήταν – το συχνότερο – παρά
μια σούπα από βραστά ξεροφάσολα με λίγο
λάδι από πάνω.

55. Επίσημα, το συσσίτιο ήταν έργο
των δημαρχιών, των συλλόγων ή
και του κράτους. Στην
πραγματικότητα, η επιχείρηση, που
απαιτούσε τεράστιο αριθμό από
διαβήματα, ριψοκίνδυνες
μεταφορές, κρυφές μάχες στα
υπουργεία και τις Κομμαντατούρες,
καθώς κι έναν έλεγχο και μια
αφοσίωση την κάθε στιγμή,
στηριζόταν στο ακέραιο στο ΕΑΜ,
τη μεγάλη οργάνωση αντίστασης
που είχε μόλις ιδρυθεί με την πιο
μεγάλη μυστικότητα.

56. Έτσι παράδοξα, η πρώτη εκδήλωση
αυτής της κρυφής και μαχητικής
οργάνωσης έπαιρνε, για την ώρα,
νόμιμα πλαίσια, για να διαφυλάξει την
ίδια την ύπαρξη των μελλοντικών
μαχητών της. Το συσσίτιο αποτέλεσε,
γι’αναρίθμητους Έλληνες, το μοναδικό
μέσο επιβίωσης στον τρομερό χειμώνα
της πείνας 1941-1942 και τον sine qua
non όρο της μελλοντικής τους
αντιστασιακής δραστηριότητας. Χωρίς
την άθλια σούπα από ξεροφάσολα, που
σερβιριζόταν μια φορά την ημέρα, οι
300.000 νεκροί από πείνα αυτού του
ολέθριου χειμώνα θα ήταν εκατομμύρια.

57.  Η Σοβιετική Ένωση έχασε περίπου 25 εκατομμύρια
ανθρώπους δηλαδή το 14% του πληθυσμού της, έχοντας τις
περισσότερες απώλειες σε απόλυτους αριθμούς από κάθε
άλλη χώρα.
 Η Ελλάδα έρχεται δεύτερη σε αυτή την αιματηρή λίστα.
Έχασε το 10% του πληθυσμού της κατά τη διάρκεια του
καταστροφικού πολέμου και της γερμανικής κατοχής. Μόνο
από την πείνα υπολογίζεται ότι χάθηκαν περισσότεροι από
400 χιλιάδες Έλληνες και περίπου άλλες 200 χιλιάδες στα
μέτωπα, τα αντίποινα και την αντίσταση....

59. Ανδρέας Κέδρος «Η Ελληνική
Αντίσταση 1940-1944»
Η σφαγή των Καλαβρύτων
Οι τρεις γερμανικές φάλαγγες συναντιούνται στα
Καλάβρυτα, το πρωί στις 14 του Δεκέμβρη.
Σύμφωνα με τις διαταγές που έχουν δοθεί από το
στρατηγό Νωυμπάχερ, διοικητή της Πάτρας, οι
Γερμανοί συγκεντρώνουν όλο τον πληθυσμό των
Καλαβρύτων στη μεγάλη αυλή του σχολείου.
Κλείνουν τις γυναίκες και τα παιδιά κάτω από
δεκατεσσάρων χρόνων μέσα στο σχολείο. Τους
άντρες και τ’αγόρια πάνω από δεκατεσσάρων
χρόνων τους οδηγούν, μ’απατηλά προσχήματα,
στο νεκροταφείο της πόλης, που βρίσκεται πάνω σ’
ένα λόφο. Τα γερμανικά πολυβόλα παίρνουν θέσεις
στα γύρω υψώματα. Οι άντρες έχουν την άνεση να
βλέπουν να καίγονται τα σπίτια τους, όπου έχουν
βάλει φωτιά οι κομάντος. Ύστερα, με μια σύντομη
διαταγή, μπαίνουν σε ενέργεια τα πολυβόλα.
Μακελεύονται έτσι οχτακόσιοι άντρες και έφηβοι.
Μόνο δέκα θα επιζήσουν, από θαύμα, τόσο από τα
τραύματά τους, όσο κι από τις χαριστικές βολές.

60.  Οι Γερμανοί έχουν βάλει φωτιά και στο
σχολείο, με φανερό σκοπό να κάψουν
ζωντανές τις γυναίκες και τα παιδιά που
είχαν κλείσει εκεί. Αλλά, καθώς άκουσαν
το κροτάλισμα των πολυβόλων, τρελές
από αγωνία και τρόμο, οι γυναίκες
καταφέρνουν να σπάσουν τις πόρτες και
ρίχνονται κατά τον τόπο της σφαγής.
Εκεί γίνονται απερίγραπτες σκηνές.
Είναι τόσο μεγάλη η φρίκη, ώστε οι
Γερμανοί δεν τολμούν πια να επέμβουν.
Δεκατέσσερις μέρες και δεκατέσσερις
νύχτες, μανάδες, σύζυγοι, θυγατέρες
σκάβουν τάφους μ’ό,τι εργαλείο έχουν
μπορέσει να βρουν, θρηνώντας και
σπαράζοντας. Αφού πια εκτέλεσαν το
έγκλημά τους, τα γερμανικά στρατεύματα
αποσύρθηκαν, αλλά και πάλι,
σκορπίζοντας το θάνατο στα γειτονικά
χωριά, που τα πυρπολούν συστηματικά.
Τα θύματα αυτής της τιμωρητικής
εκστρατείας στην περιοχή των
Καλαβρύτων φτάνουν τελικά σε 1.101
που έχουν εκτελεστεί χωρίς διαδικασίες.

61.  Απαντά ο Ν. Τασιάκος, ο μοναδικός επιζών του
θρυλικού υποβρυχίου «Παπανικολής», που είχε
γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Ιταλών:
 «Σήμερα το ευχαριστώ τους είναι ότι μας μείωσαν τις
συντάξεις. Αλλά τι περιμένεις; Κι εσείς οι νέοι να
σηκώσετε το κεφάλι σας ξανά. Να πολεμήσετε γι’
αυτά που σας πήραν πίσω. Μόνο έτσι θα δικαιώσετε
τον πόλεμο της δικής μου γενιάς».

62.  Ίσως έτσι σηκώσουμε κεφάλι ξανά βρίσκοντας
κίνητρο και νόημα στο να αγωνιζόμαστε συλλογικά
διεκδικώντας αυτά που μας ανήκουν και
προσέχοντας το «αυγό του φιδιού» , που απειλεί
ξανά την ανθρωπότητα με νέο αιματοκύλισμα! Σας
ευχαριστούμε!