3. Waar gaat het over?
Verstoord evenwicht tussen Afname en
Injectie (vraag en aanbod)
Overschot Schaarste
Black-out
Injectie Afname
Productie Verbruik
+ Import + Export
3 Oktober 2014 Energieschaarste
4. Enkele kencijfers voor België (08/2014)
Totale productiecapaciteit 15 000 MW
(20 000 MW in 2012)
Capaciteit kernenergiepark 6 000 MW
– Capaciteit Tihange 2 + Doel 3 2 100 MW
– Capaciteit Doel 4 1 039 MW
Capaciteit hernieuwbare 3 000 MW
Capaciteit andere energieën 6 000 MW
(11 000 MW in 2012)
Importcapaciteit België 3 500 MW
Winterpiekbelasting 10 000 à 14 000 MW
Oktober 4 2014 Energieschaarste
5. Wanneer Schaarste?
‘Aanhoudende koudegolf over Europa met weinig
wind en zon + uitval productiecapaciteit’
Grootste risico: tussen 17u00 en 20u00
Meestal van korte duur (2 à 3 uur)
Voorspelbaar volgens 2 fasen
– Dreiging tot schaarste:
ten vroegste 1 week op voorhand
– Effectieve schaarste: 1 dag op voorhand
Vooruitzichten op Website www.winterklaar.be
Oktober 5 2014 Energieschaarste
7. Rollen en verantwoordelijkheden
Overheid (Federaal)
Bepalen wettelijk kader: oa. uitrustingsplan,
afschakelprioriteiten en prioritaire afnemers
Regulator (CREG)
Bepaalt marktregels en is toezichthouder
Producenten/Evenwichtsverantwoordelijken
Productie en/of aankoop elektriciteit voorzien voor hun
klanten
Transmissienetbeheerder (Elia)
Beheren realtime evenwicht tussen productie en afname
Distributienetbeheerder (Eandis, Infrax)
Verdelen elektriciteit aan ondernemingen en particuliere
klanten
7 Oktober 2014 Energieschaarste
8. Scenario ‘Dreiging tot Schaarste’
Vraag om piekbelasting te vermijden of te
verschuiven naar daluren
– Verlichting
– Sluimerverbruik
– Elektrische verwarming + koeling
– Elektrische apparaten
Verbod op verbruik voor specifieke
doeleinden
– Elektrische treinen
– Industrie (verlichting, HVAC, elek toepassingen)
– Openbaar: OV op autostrades en gewestwegen,
gebouwen …
8 Oktober 2014 Energieschaarste
9. Scenario ‘Effectieve Schaarste’
Afschakelplan
Effectieve afschakeling v/e aantal HS-posten
volgens welbepaalde prioriteiten
Herinschakeling van prioritaire afnemers /
feeders DNB’s (10 %)
– Hulpdiensten van transformatorenstations en
elektriciteitscentrales
– Ziekenhuizen
– …
Schaarste > 3 u rotatie
Oktober 9 2014 Energieschaarste
16. Communicatie rond schaarste
Elia
Fed. crisiscel
Elia
DNB’s
Klanten
Prov. crisiscel
Gemeenten
Oktober 16 2014 Energieschaarste
17. Communicatie
Provincie
Provinciegouverneurs organiseren informatiesessies voor
hun gemeenten
Provinciale crisiscel is aanspreekpunt voor DNB’s
Gemeenten
De DNB’s zullen de communicatie en informatie naar en van
de gemeentebesturen op hun grondgebied ondersteunen
Oktober 17 2014 Energieschaarste
19. Info Energieschaarste
Kaart met gemeenten
in afschakelzones
Tabel met
aantal distributiecabines
per gemeente (deelgemeente)
in afschakelzones
Lijst hoofdgemeenten en straatnamen per
cabine in afschakelzones (LS + MS)
19 Oktober 2014 Energieschaarste
20. Aandachtspunten (1):
Disclaimer:
constante evolutie
netten
In normale omstandigheden zijn geplande en
ongeplande onderbrekingen
> 3u ook mogelijk
voorzorgsmaatregelen nemen
20 Oktober 2014 Energieschaarste
22. Aandachtspunten (3)
Decentrale productie-eenheden
Windmolens, PV en wkk’s: automatisch van het net
Productie-eenheden op hoogspanningspost:
blijven onder spanning om bij te dragen tot
beperking schaarste
Productie-eenheden op laag- en
middenspanningsnet: niet terug onder spanning
Net terug onder spanning
Middenspanningsnet
– Installaties niet automatisch terug onder spanning
manuele tussenkomst noodzakelijk
Laagspanningsnet
– Installaties automatisch terug onder spanning
geen fysische tussenkomst nodig
22 Oktober 2014 Energieschaarste
Het is allemaal gestart ongeveer 2 jaar geleden … september 2012 … toen de eerste persberichten over schaarste verschenen naar aanleiding van de problemen met de scheurtjes in de kerncentrales van Tihange 2 en Doel 3… goed voor 2.000 MW
Ondertussen is er het probleem van de turbine van Doel 4 (1.000 MW) bijgekomen en het geplande onderhoud van Tihange 1 .. Maar dat is ondertussen opgelost.
Vaststelling: 50 % van nucleaire capaciteit buiten dienst
Daarom eerst nog enkele kencijfers herhalen
Tihange 3: 1046 MW
Doel 1 en 2 : 2x 433 MW … sluiten in principe in 2015 (40j)
Tihange 2 en Doel 3 (+/- 2x 1.000 MW) Scheurtjes
Doel 4: Olielek met turbine beschadiging:.. hopelijk vóór einde van jaar terug operationeel (1.039 MW)
Tihange 1: onderhoud .. Oplossing deels vóór de winter, deel na 962 MW … sluiting 2015 (
Black-out
Algemene instorting van het net
Heel het land in het donker
Brown-out, afschakeling
“Gecontroleerde gedeeltelijke black-out”
Gedwongen afschakeling door Elia om Black-out te voorkomen
Nog even recapituleren waar over het eigenlijk gaat:
Alles heeft te maken met het evenwicht tussen vraag en aanbod, tussen enerzijds de som van … en anderzijds de som van de …..
Als dit evenwicht verstoord wordt ontstaan er problemen: ... enkele voorbeelden
==> Is de productie groter dan het verbruik? dan spreken van een "overschot"
Dan wordt de frequentie hoger dan 50 Hertz en moet Elia maatregelen nemen om de productie te verminderen en het evenwicht te herstellen. ... dit kunnen ze doen door centrales af te schakelen
En dit was het geval in december 2012: het was vrij zacht qua temperatuur, het waaide behoorlijk hard en er was relatief weinig verbruik door de vakantieperiode.
Hierdoor werd het aanbod groter dan de vraag en ontstond er een overschot.
==> Is de elektriciteitsproductie te laag ten opzichte van het verbruik? dan spreken we in eerste instantie van een "schaarste"
Dan wordt de frequentie lager dan 50 Hertz en moet Elia maatregelen nemen, hetzij om de productie op te voeren, hetzij om het verbruik te verlagen en aldus het evenwicht te herstellen.
==> Lukt dit niet, dan stevenen we af op een totale instorting van het HS-net of een Black-out.
Dergelijke onevenwichten kunnen niet alleen het gevolg zijn van schommelingen op de elektriciteitsmarkten, maar ook ten gevolge van incidenten op de netten.
Het is in eerste instantie de taak van de leveranciers om dit evenwicht te bewaren. Zij moeten de nodige productiecontracten aangaan om hun afnames te verzekeren.
In tweede instantie is het Elia (onze transportnetbeheerder) die op korte termijn, de zogenoemde real-time onevenwichten moet afvlakken.
Huidige situatie:
De totale productiecapaciteit in België bedraagt momenteel nog zo'n 15.000 MW in tegenstelling tot nog 20.000 MW in 2012, samengesteld uit:
7 kerncentrales met een totaalvermogen van 6000 MW: (waarvan er momenteel ongeveer 50 % van buiten dienst is):
2.100 voor Tihange 2 en Doel 3 te samen
1.039 MW voor Doel 4 3.200 MW
3000 MW aan hernieuwbare energie ...zowel windmolens als photovoltaïsche cellen … waar je in de winter niet altijd op kan rekenen
En de rest, zo’n 6.000 MW komt van klassieke centrales en gas en bio- centrales … in 2012 nog zo'n 11.000 MW !!!
De import capaciteit van België bedraagt 3500 MW ( 2100 MW met FR en 1400 MW met NL)
Als je de som maakt: 15.000 – 3.200 kernenergie – 3.000 hernieuwbare … tellen we daarbij de totale importcapaciteit op en de ondertussen opgebouwde strategische reserve van 850 MW, dan komen we ongeveer aan een 13.200 MW productie en importcapaciteit om een winterpiek te dekken tussen de 10 à 14.000 MW ...
Conclusie : we zullen alle importcapaciteit nodig hebben om onze normale piekbelasting in de winter te dekken
Zoals reeds gezegd, Schaarste is het onevenwicht tussen de Afname en de Injectie .. of éénvoudiger uitgedrukt tussen de vraag en het aanbod van elektriciteit.
Wanner kan Schaarste ontstaan? door een belangrijke aanhoudende koudegolf, samen met windstil weer en weinig zonlicht. In een dergelijke situatie kan de elektriciteitsbehoefte in heel Europa toenemen. In het bijzonder in landen zoals Frankrijk, waar men zich meer dan in andere landen met elektriciteit verwarmt.
Als er geen wind en geen zonlicht is, hebben we in België ook geen energie uit hernieuwbare bronnen. Als er dan ook nog een aantal centrales op non-actief staan is het risico op een Schaarste reëel.
Want op dat moment is er ook geen overproductie in Frankrijk of Nederland en is er dus geen importcapaciteit waar we kunnen op rekenen.
Het grootste risico op schaarste ligt tussen 5.00 en 8.00 u 's avonds, is meestal van korte duur (2 à 3 uur)en is in principe voorspelbaar in 2 fasen:
Dreiging tot schaarste: 1 week op voorhand aangekondigd
Effectieve schaarste: 1 dag op voorhand aangekondigd
De voorspelling van een eventuele schaarste kan je volgen op de Website van Elia.
Nieuwe voorstelling van de website van Elia, waar je het risico op Schaarste in België kon opvolgen voor de volgende 7 dagen
terug beschikbaar vanaf 01/11/2014
De overheid (federaal):
Toezien op de balans tussen beschikbare productieparken, invoermogelijkheid en evolutie van het verbruik
Actie ondernemen (als onbalans wordt vastgesteld) : aanbestedingen, strategische reserve, sensibiliseringsmaatregelen, verbodsbeperkingen, …, vastleggen van het wettelijk kader, …
Goedkeuren van het Ontwikkelingsplan van het transmissienet
De Producenten/Leveranciers:
Productie of aankoop (vooral via invoer) van de elektriciteit die strikt noodzakelijk is om de klanten te bevoorraden waarmee zij leveringscontracten hebben afgesloten
Als het nodig is, oplossingen ontwikkelen voor het beheer van de vraag/ de flexibiliteit bij hun klanten of bij spelers die dit type van dienst aanbieden (aggregatoren) om het evenwicht van hun portefeuille te waarborgen.
De Transmissienetbeheerder (Elia) :
Betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur ter beschikking stellen waarmee de marktspelers de nodige elektriciteit kunnen invoeren
Advies geven over de dimensionering van de strategische reserve en deze reserve indien nodig activeren.
Het onmiddellijke evenwicht beheren tussen de geproduceerde/ingevoerde hoeveelheid energie en de afgenomen/uitgevoerde hoeveelheid.
De Distributienetbeheerders (DNB):
Verdelen van elektriciteit aan ondernemingen en particuliere verbruikers die zijn aangesloten op hun net.
En zo komen we tot het eerste scenario: “Dreiging tot Schaarste”
Zoals reeds gezegd zal de overheid op dit moment overgaan tot het sensibiliseren van de bevolking om minder elektriciteit te verbruiken, door het communiceren van "Vraagbeperkende maatregelen" zoals :
Het doven van de lichten in vertrekken waar niemand aanwezig is, apparaten in waakstand uitzetten, de temperatuur met 1° verlagen en koeling beperken, enz.
Maar ook door het verbruik op de kritische momenten te verlagen door onze gewoonten aan te passen zonder aan comfort in te boeten
door bijvoorbeeld de vaatwasmachine, de droogkast of het strijkijzer enkel te gebruiken buiten de piekuren.
Zo kan iedereen zijn steentje bijdragen tot het vermijden van een effectieve stroomonderbreking.
Maar als deze vrijwillige maatregelen toch niet voldoende zijn kan de overheid bijkomende maatregelen opleggen en overgaan tot een "Verbod op verbruik voor specifieke doeleinden":
Zo kunnen ze bijvoorbeeld een aantal elektrische treinen afschaffen,
de industrie verplichten om minder elektrische energie te gebruiken voor verlichting en HVAC en bepaalde energieverslindende toepassingen te stoppen (smeltbaden, spuitgieten, ..)
Bijkomend kunnen ze de openbaar verlichting op autostrades en gewestwegen doven.
en kunnen ze nog tal van andere energiebesparende maatregelen opleggen.
En als dit niet voldoende is komen we in het Scenario van "effectieve Schaarste"
Bij effectieve schaarste gaat Elia in eerste instantie natuurlijk zelf ook een aantal maatregelen treffen om enerzijds de productie te verhogen en anderzijds het verbruik te beperken.
Zo stoppen in eerste instantie de automatische pompcentrale in Coo en laten deze als turbine werken... dit alleen is al goed voor zo'n 1.100 MW gedurende 5 u,
Vervolgens gaan ze ook de gasgestookte piekcentrales (Turbojets) opstarten en kunnen ze de distributiespanning met 5% laten dalen.
Tevens schakelen zelf ook hun contractuele afschakelbare klanten af en kunnen ze ook automatisch onze Accumulatie- en boiler-contacten (DNB) uitschakelen.
In tweede instantie wordt ook het afschakelplan opgestart … en daar gaat het nu over!:
Dit houdt in dat Elia effectief, volgens bepaalde prioriteiten en geografische verdeling HS-posten zal afschakelen.
Wij mogen dan wel op onze beurt een aantal prioritaire afnemers terug inschakelen, maar slechts ten belopen van 10 % van het afgeschakelde vermogen.
Indien de schaarste langer duurt dan 3 u wordt er een systeem van rotatie opgestart of rolling Black-out.
Dit is eigenlijk een wisseling tussen de afgeschakelde en niet afgeschakelde Elia-schijven of transformatorenstations .... dit om de nadelige invloed op de bevolking te spreiden
De toepassing van dit afschakelplan en de operationele communicatie hier rond gebeurt rechtstreeks tussen de dispatching van Elia en onze DOC’s.
Met deze maatregelen wordt getracht om een grootschalig onevenwicht te vermijden en dus te voorkomen dat het Belgische en Europese net volledig zou instorten ('black-out’).
Hoe ziet het afschakelplan er uit?
De af te schakelen transformatorstations zijn verspreid over de 5 geografische zones van Elia en ingedeeld in 6 schijven.
Er kan op deze manier tot maximum 3.000 MW afgeschakeld worden in schijven van 500 MW verdeeld per 100 MW per Elia-zone.
In principe is er geen technische voorkeur tussen de Elia-schijven en wordt elke schijf als gelijkwaardig beschouwd, maar in praktijk zal men starten met de omgekeerde volgorde ... eerst schijf 6 dan, schijf 5 enz...
Bij onderbrekingen van > 3 u of indien meerdere dagen wisseling afschakelschijf
Is ook dit niet voldoende kan Elia nog andere reserve-verbruiksschijven afschakelen... zo niet gaan we naar een volledige Black-out.
Ondertussen hebben we een kaart opgemaakt met de aanduiding van alle cabines per gemeente in elke afschakelzone ..
Raadpleegbaar op de website van het FOD
Oktober 2014
Vanuit Eandis kunnen we de gemeenten: inspelen op specifieke vragen mbt het distributienet, verduidelijkingen mbt generatoren etc…
Het aanspreekpunt is hierbij de Lokale relatiebeheerder van Eandis.
(dit om aan te geven dat we de gemeenten met raad en daad bijstaan )
Disclaimer:
De lijst met gemeenten en straten geeft aan waar mogelijk een afschakeling gebeurt. De energiestromen via het distributienet evolueren constant. Dit betekent dat de stroom bij de netgebruikers niet elke dag vanuit dezelfde cabine of vertreklijn komt. Dit belet de distributienetbeheerders om voor elk adres of straat exact en met 100 % zekerheid op voorhand te zeggen of er tijdens een afschakeling wel of geen stroom zal zijn. Het hangt immers af van de manier waarop de netten geschakeld zijn op dat ogenblik, en of een cabine/vertreklijn waarmee men verbonden is op dat ogenblik wel of niet in dienst blijft.
De informatie (lijst gemeente/straatnaam per schaarsteschijf) is bijgevolg indicatief en vormt een momentopname van de netinfrastructuur die continu aan wijzigingen kan onderhevig zijn. De distributienetbeheerders wijzen dan ook elke aansprakelijkheid gebaseerd op de door hun aangeleverde indicatieve gegevens af.
