Utangulizi wa uundaji wa kamusi

1. MAWANDA YA
LEKSIKOGRAFIA
ALLY S. KHALFAN

2. MAWANDA
 LEKSIKOGRAFIA KAMA NADHARIA
 LEKSIKOGRAFIA KAMA KITENDO

3. METALEKSIKOGRAFIA
 Ni taaluma kuhusu dhana, historia,
uhakiki, aina na matumizi ya kamusi na
kazi rejea nyengine zinazofanana na
kamusi,
 Inaangalia leksikografia kama nadharia
 Dhana ya leksikografia
 Historia ya leksikografia
 Aina za kamusi
 Matumizi ya kamusi

4. MALENGO YA
LEKSIKOGRAFIA
 Lengo la Kielimu: Ufundishaji wa
lugha za kigeni na lugha za kienyeji
 Lengo la Kikanuni: Ufafanuzi na
uwekaji wa kanuni za lugha na kujua
kaida ya lugha katika viwango
mbalimbali vya lugha kama fonolojia,
mofolojia na sintaksia

5. MALENGO YA
LEKSIKOGRAFIA
 Lengo la Mawasiliano: Kuimarisha
mawasiliano ya watu wa tamaduni
mbalimbali
 Lengo la Kisayansi: Kuimarisha
utafiiti katika msamiati wa lugha

6. HISTORIA YA
LEKSIKOGRAFIA
 Kipindi cha kabla ya kamusi
 Kipindi cha kamusi za awali
 Kipindi cha maendeleo ya kamusi

7. KABLA YA KAMUSI
 LENGO: Kufafanua maneno magumu
 Umbo lililotumika lilikuwa la Glosi.
 Glosi ni tafsiri ya matamshi ya matini
 Zilianza karne ya 25 KK – Ugiriki
 Kufikia karne ya 8 KK glosi
zilipatikana Ulaya Magharibi
 Karne ya 11 BK zilipatikana Urusi

8. KABLA YA KAMUSI
 Umbo la Faharasa
 Orodha ya tafsiri za maneno ya
mwandishi au kitabu
 Veda – Milenia ya kwanza KK (India)
 Hetite – Akadia –Sumeria 14 -13 KK
(Misri)

9. Kipindi cha Kamusi za Awali
 LENGO: Kujifunza lugha ya maandishi
 Msamiati wa Sanskrit karne 8-6 KK
 Msamiati wa Kiyunani cha kale karne
ya 7 KK
 Utaratibu wa Kimagharibi wa uundaji
wa kamusi ulianzia Ugiriki kutokana
na lugha kubadilika kwa kiasi kikubwa
na kuhitaji ufafanuzi

10. Kipindi cha Kamusi za Awali
 Tafsiri za msamiati wa kigeni kwa
lugha za wazawa.
 Kiarabu – Kiajemi
 Kilatini – Kiingereza
 Kiingereza – Kilatini
 Kifaransa – Kilatini
 Kirusi – Kilatini – Kigiriki

11. Kipindi cha Maendeleo ya
Kamusi
 LENGO: Kutoa ufafanuzi na kanuni za
lugha
 Kamusi za kitaaluma
 Saiklopidia
 Kamusi za sarufi
 Kamusi za lahaja
 Kamusi za istilahi
 Kamusi za visawe

12. Kipindi cha Maendeleo ya
Kamusi
 Baadae mawazo ya wanafalsafa
maarufu yalianza kuathiri uundaji wa
kamusi
 Mawazo ya wanafalsafa kama Francis
Bacon na Rene Decartes yalionekana
katika kamusi.
 Mawazo yao yalihusiana na asili na
maendeleo ya mwanadamu na Isimu
Linganishi.

13. Kipindi cha Maendeleo ya
Kamusi
 Haya yalisababisha kuibuka kwa
etimolojia katika kamusi
 Hii ilikuwa katika karne ya 19 BK

14. AINA ZA KAMUSI
 KIGEZO CHA LUGHA:
i. Lugha moja
ii. Lugha mbili
iii. Lugha nyingi
 KIGEZO CHA UFADHILI
i. Kamusi za kitaaluma
ii. Kamusi za biashara
 KIGEZO CHA UMRI:
i. Kamusi za watoto
ii. Kamusi za wanafunzi wa kiwango cha kati
iii. Kamusi za wanafunzi wa kiwango cha juu

15. AINA
 UKUBWA:
i. Kubwa 100000 na zaidi
ii. Kamusi za mezani – haziwezi kubebwa
iii. Kamusi ndogo
iv. Kamusi za mfukoni
 ENEO LA MATUMIZI
i. Kamusi za kiufundi
ii. Kamusi za kawaida
 AINA YA MSAMIATI
i. Lahaja
ii. Misimu
iii. vifupisho
iv. Visawe

16. Wadau Muhimu
i. Mkusanyaji (mwandishi)
ii. Mtumiaji
iii. Mwalimu
iv. Mtafiti

17. Mwandishi
 Hana mawasiliano na mtumiaji.
 Anapata mrejesho kutoka kwa
mwalimu, wauza vitabu, watu
wanaofanya mapitio ya vitabu na
wakutubi

18. MTUMIAJI
 Aina ya Kamusi hutegema mahitaji na
uwezo wa mtumaji
 Mtumiaji hana msaidizi wakati wa
kutumia kamusi

19. MWALIMU
 Anafundisha matumizi ya kamusi
 Anamuongoza mwanafunzi kujua
taarifa gani zinapatikana katika
kamusi.

20. LEKSIKOGRAFIA KAMA
KITENDO
 Maana ya Kamusi
 Uandishi wa Kamusi

21. Mchakato wa Kileksikografia
 Ni aina gani na kiwango gani cha maneno
kinachotaka kuingizwa katika kamusi?
 Ni vipi maneno yatakusanywa na kupangwa
katika Kamusi?
 Ni vipi maana za maneno zitaelezwa katika
kamusi?
 Ni vipi dhana mbalimbali za maneno
zitaoneshwa katika Kamusi
 Ni kwa namna gani matamshi yataoneshwa?

22. Hatua za Uundaji wa Kamusi
 Wahrig (1967)
1. Kukusanya data kutoka katika Kamusi
na vyanzo vyengine.
2. Add etymological information to cards
3. Add semantic information and usage
making for general vocabulary
4. Add definition to technical vocabulary
5. Final editing, including syllabification,
transcription and grammatical details

23. Zgusta (1971)
1. Collection of material
2. Selection of entries
3. Construction of entries
4. Arrangement of entries

24. DICTIONARY PROJECT AND
DESIGN
 Each dictionary project is unique
 Where does the project starts?
 PLANNING
 WRITING
 PRODUCING
 Is it commercial or scholarly
dictionary?

25. PLANNING
 In commercial dictionary
 Identify the market (who will buy)
 Estimate the size of the market (20,000)
 Estimate the revenues
 The size of the book
 How big
 How many words

26. PLANNING
 Compare with the dictionary in the
market (size and quality)
 Survey potential users
 In children dictionary don’t count
words but think about illustrations

27. PLANNING
 Budget and schedule of the work
 How materials will be obtained
 Who will be involved? (editors, experts), in-
house or freelance
 Resources going to be used

28. PLANNING
 Existing dictionaries, books, newspapers
(remember these things take a lot of
time)
 People who will contribute to the
materials
 Schedule vs Expenses
Dutch dict. 24 – 65yrs, Danish – Swedish 10 -
24 but 65, New oxford 10 – 50 yrs

29. REASONS
 Fragility of human nature (training,
illness, transfer, quitting, deaths,
 Difficulty of organisation
 Ideas that lexicography is an easy
work

30. REASONS
 Publishers little knowledge of
dictionaries
 Some dictionaries are very long
 Thousands of cross references

31. ESTIMATING EXPENSES
 Writing is more expensive