Adweithiau metelau alcaliaidd a halogenau

1. Cemeg 2 Uned 1
Adweithiau metelau alcaliaidd a
halogenau
ADOLYGU

2. Copyright© Iestyn Tyne 2013
•Adweithiau metelau grwp 1
OCSIGEN yn yr aer
Sodiwm
4 Na
Ocsigen
O2
+
Sodiwm Ocsid
2 Na2O
• Llosgi yn dda wrth gael ei wresogi
• Colli eu sglein wrth eu gadael yn yr aer
• Cynnyrch = powdr gwyn _______ Ocsid
DŴR OER
Disgrifiadau cyffredinol
• Sio
• Ymdoddi a diflannu
• Symud yn gyflymach wrth fynd I lawr y grwp
Sodiwm
2 Na
Dŵr
2H2O+
Sodiwm Hydrocsid
2 Na2O
Hydrogen
H2
+

3. Copyright© Iestyn Tyne 2013
•Adweithiau metelau grwp 1
Clorin ac ELFENNAU GRP. 7
Sodiwm
2 Na
Clorin
Cl2
+
Sodiwm Clorid
2 NaCl
• Halogenau
• Anfetelau
• 7 Electron allanol
• Llai adweithiol I lawr y grwp
TUEDD
Disgrifiadau cyffredinol
Adweithedd metelau grp. 1
Mwy adweithiol I lawr y grwp.

4. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• Adnabod cyfansoddion sy’n cynnwys metelau Grp.1
•PRAWF FFLAM
Cyfansoddyn
sy’n cynnwys
LITHIWM SODIWM POTASIWM
Lliw Fflam Coch Melyn-Oren Lelog
• DISGRIFIAD
• Glanhau a gwlychu eiren platinwm / meicrom mewn Asid Hydroclorig.
• Rhoi’r weiren mewn cyfansoddyn I’w brofi.
• Cyfansoddyn yn glynnu I’r weiren.
• Dal y cyfansoddyn yn y fflam.

5. Copyright© Iestyn Tyne 2013
•Adweithiau halogenau grwp 7
• HAEARN
• Haearn yn gloywi
• Mwg lliw yn ffurfio
• Disgrifiadau cyffredinol
Adweithedd metelau grp. 7
Llai adweithiol I lawr y grwp.
Haearn
2 Fe
Clorin
3Cl2
+
Haearn Clorid
2 FeCl3

6. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• Adnabod yr halidau (cyfansoddion yn cynnwys clorid/bromid/iodid)
•PRAWF ARIAN NITRAD
Cyfansoddyn
sy’n cynnwys
CLORID BROMID IODID
Lliw Gwaddod Gwyn Hufen Melyn
• DISGRIFIAD
• Hydoddi powdr mewn dwr I greu hydoddiant
• Ychwanegu hydoddiant arian nitrad
• Profi wrth arsylwi y lliw

7. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• Gwahanu Olew yn ffracsiynau llai
•DISTYLLU FFRACSIYNNOL
• Gwresogi olew fel bod yr hydrocarbonau yn anweddu
• Anwedd yn symud trwy’r golofn ac yn oeri wrth godi
• Os caiff ei oeri o dan ei ferwbwynt – cyddwyso yn ol yn hylif a gellir ei gasgluo
wahanol rannau o’r golofn.
• DISGRIFIAD
Olew Crai
Gwresogydd
Nwy Petroliwm (<40˚C) C1 i C3
Gasoline(40 - 200˚C) C4 i C12
Kerosene, tanwydd jet(200-250˚C) C12 i C16
Olew gwresogi(250 - 300˚C) C15 i C18
Olew iro(300 - 370˚C) >C19
Gwaddod >C25
Y GOLOFN DDISTYLLU
FFRACSIYNOL

8. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• ALCANAU
• Cyfansoddion yn cynnwys yr elfennau Hydrogen a Carbon
•HYDROCARBONAU
BOND Sengl cofalent ADWEITHEDD Dim ond yn llosgi
ENWAU Methan Ethan Propan Bwtan Pentan
FFORMIWLA CH4 C2 H6 C3 H8 C4 H10 C5 H12
FFORMIWLA
ADEILEDDOL

9. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• Cyfansoddion yn cynnwys yr elfennau Hydrogen a Carbon
•HYDROCARBONAU
• ALCENAU
BOND Dwbl cofalent ADWEITHEDD Adweithiol iawn
ENWAU Ethen Propen
FFORMIWLA C2H4 C3 H6
FFORMIWLA
ADEILEDDOL
• Prawf alcenau: Dwr bromin yn cadw lliw efo alcenau ond yn colli lliw efo alcanau.

10. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• Monomer: Moleciwl bach adweithiol yn cynnwys bond dwbl
• Polymer: Cadwyn hir o fonomerau wedi eu uno
• Y broses o droi monomerau yn gadwyn hir o bolymer
•POLYMERIAD ADIO
• Mewn polymeriad adio mae monomerau yn cael eu
troi yn bolymerau.
• AMODAU: Gwres a gwasgedd uchel
n
n = nifer y monomerau Polymer = n uned o hyd
Neu gellir ei
ddangos fel:

11. Copyright© Iestyn Tyne 2013
• ENGREIFFTIAU
•POLYMERIAD ADIO
ENW’R
MONOMER
Ethen Cloroethen Tetrafflworeth
en
Propen
FFORMIWLA
ADEILEDDOL
ENW’R
POLYMER
Polyethen Polycloroethe
n
Polytetrafflwo
rethen
Polypropen
FFORMIWLA
ADEILEDDOL

12. Copyright© Iestyn Tyne 2013
•MATHAU O BLASTIGION
ENW’R MATH THERMOPLASTIG THERMOSET
Diagram o’r adeiledd
Effaith gwres a pham Mowldio
Heb groesgysylltau felly
yn llithro heibio eu
gilydd
Dim Effaith
Croegysylltau yn
cryfhau yr adeiledd
Defnydd posib Powlenni Socedi trydan

13. Copyright© Iestyn Tyne 2013
•DEFNYDDIAU CLYFAR (SMART)
Enw’r
Defnydd
Paent
thermocro
mig
Paent
ffotocromi
g
Aloi cofio
siap
Polymer
cofio siap
Hydrogel
Pa
briodwedd
sy’n
newid?
Lliw Lliw Cof cadw
siap – ffug
elastigedd
Siap Amsugno
Dwr
Pa newid
amgylche
ddol?
Gwres Golau Siap Gwres Tymheredd
neu pH
Defnydd
Posib
Crysau T
Tymheredd
corff
Sbectols
haul –
tywyllu
mewn
golau haul
Ffram
sbectol
Cyrff ceir
plastig –
trwsio tolc
Cyhyrau
artiffisial