ទំនាក់ទំនងអាស៊ាន-ចិន គឺជាទំនាក់ទំនងរវាងមាត់នឹងធ្មេញ ដែលពេលខ្លះទំនាក់ទំនងនេះហាក់បីដូចជាមិនអាចខ្វះបាន(លើផ្នែកសេដ្ឋកិ្ចច្ច ពាណិជ្ជកម្ម សហប្រតិបត្ដិការណ៍ ការផ្ដោះប្ដូវវប្បធម៌ និងចំណោះដឹង) ពេលខ្លះហាក់ដូចជាការឯកភាព ឬស្រុះស្រួលគ្នាមួយចំនួន(នយោបាយ ការទូត និងយោធា) ជាពិសេសនៅក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលបានក្លាយទៅជាដំបៅមហារីកដែលពិបាកនឹងព្យាបាលបាន ឬអាចត្រូវរូវគ្នាឡើយ។ បញ្ហានេះ អាចឱ្យយើងមើលពីមួយជ្រុងទៀតនៅអ្វីជាផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេទៅវិញ នៅពេលបញ្ហានេះកាន់តែក្ដៅ គឺកាន់តែធ្វើឱ្យភាគីនីមួយៗអាចកេងចំនេញបានទាំងសងខាង(នយោាបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធា) ដែលជាហេតុផលមួយអាចឱ្យយើងធ្វើការសន្និដ្ឋានបានថា បញ្ហានេះ និងមិនអាចដោះស្រាយបានឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សម្រាប់ហេតុផលមួយទៀតគឺថា ការលូកដៃចូលយ៉ាងជ្រៅរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងបញ្ហានេះ វារឹតតែធ្វើឱ្យជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនមិនអាចរកឃើញនៅដំណោះស្រាយដ៏ប្រសើរបាន នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ជម្រុញឱ្យភាគីជម្លោះទាំងនោះ ជ្រើសរើសយកផ្លូវចរចារពហុភាគី និងអនុលោមតាមច្បាប់អន្ដរជាតិ(ច្បាប់សមុទ្រ) ក្នុងខណៈពេលដែលចិន បានទទូចម្ដងហើយម្ដងទៀតថា វិធីសាស្ដ្រដ៏ល្អនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ គឺការចរចារទ្វេរភាគីនោះ។

1. ទំនាក់ទំនងអាស៊ាន-ចិន
កនុងបញ្ហ៊ាសមុទ្ទចិនខាងត៊ាបូង
ទំនាក់ទំនងអនដរជាតិ
សាកលវិទ្យាល័យខេមរៈ
ម ហា វិ ទយា ល័ យ វិ ទយា សា ស្ដ្ដ ន យោ បា យ និ ង ទំ នា ក់ ទំ ន ង អ នដ រ ជា តិ

2. ១. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង
• បាប់ សំបូរ Bab Sambo
• រូន ចាន់មេត្ Tuorn Chandeth
• ជឹម សុ៊ីណាត្ Chhoem Sinart
ទ្សវទ្ាវដោយៈ
RESEARCHER

3. មត្ើអ្វ៊ីជាសារៈសំខាន់ននជម ្លោះ?
• ធនធានករម ជាពិសេេគឺសរបងកាតរបមាណ ២៨ ពាន់
ពាន់លានបាររ ៉ែល និងសរៅពីស ោះសៅមាន ឧេម័នធមមជាតិ
ដ៏សររីនេនធឹកេ ធ ប់ផងរដរ។
• មច្ឆឆ ជាតិ(រតី) និងជីវៈររមរោះេំបូររបប
១. ធនធានធមមជាត្ិ
២. រ៊ីតំងយុរធសាស្ដសដ • ជាផលូវ វាររណ៍ ដ៏មមារញឹកបំផុតកនុងពិភពសលាក
• ជាមជឈមណឍ លររកច្ឆយថាមពល និងទំនិញជាង៨០%
េរមាប់អាេុីបូពា៌ា និងទំនិញជាង ៥០%ននពិភពសលាក
បានដឹកឆ្លងកាត់ទីសនោះ។
• ជាភូមិសាស្ដេឋដ៏មានសារៈេំខាន់បំផុត េរមាប់បសរមីឱ្យវ ិេ័
យសោធា និងវ ិទាសាស្ដេឋ។

4. ត្ំបន់ជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង
មសចក្ដ៊ីសមងេបននត្ំបន់ជម ្លោះក្នុងសមុប្រចិនខាងត្្លបូង
ត្ំប ន់ននជម ្លោះ ប្បរុយមេ ប្ប មរសចិន ឥ េឌូមនសុ៊ី
ប្ប មរស ល
មេ សុ៊ី
ប្ប មរសហ្វ៊ី
ល៊ីព៊ីន
នត្វលន់ មវៀត្ណាម
តំបន់សញ្ញា បន្ទា ត់
ប្រំបួនកំណាត់
✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔ ✔
ឆ្ឆេរប្បឆ្េសឆ្វៀតណាម ✔ ✔ ✔
តំបន់សមុប្េភាគខាង
ឆ្ជើងននកាលីម៉ាន់តាន់
✔ ✔ ✔ ✔ ✔
ឆ្កាោះសមុប្េចិនខាង
តបូង
✔ ✔ ✔ ✔ ✔
តំបន់សមុប្េភាគខាង
ឆ្ជើងននឆ្កាោះ Natuna
✔ ✔ ✔
តំបន់សមុប្េភាគខាង
លិចឆ្កាោះ Palawan
ឆ្ ើយតំបន់ Luzon
✔ ✔ ✔
តំបន់សារ ✔ ✔ ✔
ប្ចកសមុប្េលូ សុ ✔ ✔ ✔

5. សៅឆ្ន ំ១៩៤៧ សាធារណរដឌរិន បានគូេរផនទីជាឯកសោភាគី
ស ីយបានបង្ហា ញជាផលូវការដល់សាធារណជនសៅឆ្ន ំ១៩៤៨ រដល
បានបង្ហា ញពីអធិបសតយយភាពរបេ់រិនសលីរបជុំសកាោះទំងឡាយកនុង
រដនេមុរទរិនខាងតបូង។ សៅកនុងរផនទីស ោះ បានបង្ហា ញស ីងនូវ
េិទធិរបេ់រិនសលីរបជុំសកាោះទំងស ោះ ោមរយៈរសែគំនូេរបាំបួន
កំណាត់ រដលបានគូេរកសសាបយករបជុំសកាោះបា៉ែ រ៉ែ រេល(Paracel
Islands) និងរបជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី(Spratly Islands)របមាណ ២០០
សកាោះ(ទំងធំ-តូរ និងតំបន់ថមប៉ែរបោះទឹក)។
១៩៤៨
ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង

6. • សៅនថងទី៤ រសកញ្ញដ ឆ្ន ំ 1១៥៨ របសទេរិនបានសរញផាយនូវ "សេរកតីរបកាេរបេ់រដ្ឋឌ ភិបាលនន
សាធារណរដឌរបជាមានិតរិនអំពីរដនអធិបសតយយភាពសៅកនុងេមុរទរិនខាងតបូង " សដីមបីឱ្យអនក
រាប់សរៀបរប់អំពីអតថន័យពិតនន "ប ទ ត់របាំបួនរំនុរសៅសលីេមុរទរិនខាងតបូង" ។
• សៅនថងទី១៤ រសកញ្ញដ ឆ្ន ំ ១៩៥៨ យករដឌមស្ដនឋីកុមមុយនីេតសវៀតណាមសលាក ផំ វា៉ែ ន់ដុង (Pham
Van Dong) បានសផញីរលិសិតមួយកនុងរកបស័ណឍ យករដឌមស្ដនឋី និង យករដឌមស្ដនឋី សៅជូសអនឡាយ
សដ្ឋយបានបញ្ជូ ននូវពាកយការទូតជាផលូវការថា “សោរពការេសរមររិតតរបេ់របសទេរិនសៅសលីេមុរទ
រិនខាងតបូង”
១៩៥៨
ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
លិខិតដែលរនឆ្ផញើឆ្ោយន្ទយករែឋមន្តនរី ផាមវ៉ាន់ែុងននឆ្វៀតណាមខាងឆ្ជើង
ឆ្ៅកាន់ន្ទយករែឋមន្តនរីចិន ជូឆ្េនឡាយឆ្ៅកេុងឆ្េ ំ 1958 ទាក់េងនឹងដែន
េឹកឆ្ឆេរសមុប្េ១២ម៉ាយល៍របស់ប្បឆ្េសចិន។

7. សៅកនុងឆ្ន ំ១៩៧១ វីលីពីនបានរបកាេទមទរយកជាផលូវការនូវសកាោះរំនួន៨ គឺជាសកាោះរដលសលួន
បានកាន់កាប់ស ោះគឺរតូវបានរកស ីញោំងពីឆ្ន ំ១៩៥៦ សដ្ឋយអនករុករករបេ់ វីលីពីនផទ ល់។
ម៉ែាងសទៀតសដ្ឋយវាមិនរមនជាកមមេិទធិរបេ់របសទេណាមួយស ីយ ស ីយ វីលីពីន ក៏បានសបីកឱ្យ
មានការទមទរសទៀតផង ស ីយសៅឆ្ន ំ១៩៧២ សកាោះទំងស ោះរតូវបាន វីលីពីនដ្ឋក់បញ្ចូ លជា
រផនកមួយននសសតឋ បា៉ែ ឡាវា៉ែ ន់ (Palawan Province) ។
១៩៧២
ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)

8. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
សដ្ឋយសឆ្លៀតយកឱ្កាេ សៅសពលដកថយននកងទ័ពរបេ់េ រដឌអាសមរ ិកពីតំបន់ឥណឍូ រិន សរកាយកិរច
រពមសរពៀងសៅរករងបា៉ែ រ ីេ៍ កាលពីនថងទី២៧ មករ ១៩៧៣ េឋីពី “ការឈប់បាញ់ោន សៅរបសទេសវៀត
ណាម រដ្ឋឌ ភិបាលរករងសប៉ែកាំង សៅនថងទី១១ មករ ១៩៧៤ បានអោះអាងអធិបសតយយភាពរិនសលីរបជុំ
សកាោះបា៉ែ រ៉ែ រេល ស ីយសៅនថងទី១៩ មករ ១៩៩៧៤ របសទេរិនបានសបីកការវាយលុកោមសជីងទឹក
និងអាកាេកំច្ឆត់កងទ័ពឯកភាពសវៀតណាមខាងតបូង រដលបានោំងទីសៅសលីសកាោះជាសររីនកនុងរបជុំ
សកាោះបា៉ែ រ៉ែ រេល។ របសទេរិនបានទទួលជ័យជមនោះសៅកនុងការវាយរបយុទធសនោះ ស ីយបណាឋ លឱ្យកង
ទ័ពសវៀតណាមខាងតបូង៧១ ក់ បានបាត់បង់ជីវ ិត។ ស ីយរបជុំសកាោះសនោះ រតូវបានកាន់កាប់ទំងរេរង
សដ្ឋយរបសទេរិន និងបានដ្ឋក់បញ្ចូ លសៅកនុងរដឌបាលសសតឋន ណានផងរដរ។
១៩៧៤

9. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
ប ទ ប់ពីបានបរងួបបរងួមរបសទេសវៀតណាមសៅឆ្ន ំ១៩៧៥មក សៅនថងទី១២ ឧេភា ១៩៧៧ ទីរករង
ហាណូ យ បានកំណត់រដនេមុរទរបេ់សលួនស ីងវ ិញ រដលសៅកនុងស ោះបានកំណត់នូវតំបន់តភាជ ប់
តំបន់សេដឌកិរចផឋ រ់មុស និងតំបន់សរង់របបាតេមុរទផងរដរ។ របការទី៥ ននសេរកឋីរបកាេពីរដ្ឋឌ ភិបា
លបញ្ញជ ក់ថា “សកាោះទំងឡាយ និងកំរងសកាោះ រដលជារផនកមួយននទឹកដីរបេ់សវៀតណាម រដលេថិតឯ
យេមុរទ មានរដនេមុរទ តំបន់តភាជ ប់ តំបន់សេដឌកិរចផឋ រ់មុស និងតំបន់សរង់របបាតេមុរទ ជា
រដនអធិបសតយយភាពរបេ់សលួន”។
១៩៧៧

10. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
អនុេញ្ដរបេ់អងគការេ របជាជាតិេឋីពីរាប់េមុរទសលីកទី៣
(United Nations Convention Law of Sea- UNCLOS III) មួយ
រតូវបានអនុម័តស ីងសៅនថងទី១០ រសធនូ ឆ្ន ំ១៩៨២ និងរូលជាធរមានសៅ
នថងទី ១៦ រសវ ិរឆិកា ឆ្ន ំ១៩៩៤ ។ សោលបំណងននអនុេញ្ញដ សនោះ គឺសដីមបី
ជួយការពារបណាឋ រដឌទំងឡាយរល់េិទធិេមុរទ។ កនុងអនុេញ្ញដ សនោះសគ
បានកំណត់ោ៉ែ ងរាេ់លាេ់អំពីេិទធិ ឬរដនេមតថកិរចរបេ់រដឌកនុងការសធវី
េកមមភាពសផែងៗ រដលអនុេញ្ញដ សនោះបានកំណត់។ សដ្ឋយេមាា ងសលី
អនុេញ្ដសនោះស ីយសទីបបានជា របសទេរដលជាភាគីជសមាល ោះទំងអេ់យក
មកសធវីជាេមាា ងខាងគតិយុតឋិ ោមរយៈការបករសាយពីសលឹមសារននអនុ
េញ្ញដ ទំងស ោះ សដីមបីោំរទនូវការអោះអាងរបេ់ពួកសគសរៀងៗសលួន។
១៩៨២

11. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
សៅឆ្ន ំ១៩៨៣ និង១៩៨៦ ោមរយៈរផនទីឯកសោភាគី
មួយ រដលបានសបាោះពុមរផាយឆ្ន ំ១៩៧៩ រដលបាន
បង្ហា ញពីការរបកាេសធនីរទវីបភាគខាងសជីងននសកាោះបរសណ
អូ និង សដ្ឋយរផាកសៅសលីអនុេញ្ញដ របេ់អងគការេ
របជាជាតិេឋីពីរាប់េមុរទ(UNCLOS) រពមទំងសោល
ការណ៍ ការសរង់របបាតេមុរទ និងកូអរសដ្ឋសនភូមិសាស្ដេឋ
ទីរករងកូឡាឡាំពួរ បានបញ្ជូ នទ័ពសៅសកាឋ បកាឋ ប់សកាោះរំនួន
បី សៅកនុងទីរបជុំសកាោះសស្ដេរតលី(Spratly Islands)។ការ
របកាេរបេ់មា៉ែ ស េុី គឺរផាកសលីថមប៉ែរបោះទឹកជាសររីនរដល
ដុោះលយរូលមកកនុងឧបទវីបរបេ់មា៉ែ ស េុី។
១៩៨៦

12. ប្បវត្ដិជម ្លោះសមុប្រចិនខាងត្លបូង (ត្)
សៅកនុងឆ្ំន ១៩៩២ សាធារណរដឌរបជាមានិតរិនបានអនុម័តរាប់ថមីមួយរដលនិោយអំពី ការរគប់រគង
នផទេមុរទ សដ្ឋយអារេ័យសៅនឹងរាប់សនោះ រិនជាឯកសោភាគីអារកំណត់នូវអធិបសតយយភាពសៅសលី
តំបន់ទំងឡាយកនុងលាា ងេមុរទរិនទំងមូលបាន។ សៅកនុងរាប់ថមីបាននិោយអំពី េិទធិរបេ់រិនេឋី
អំពី ការសរបីរបាេ់កមាល ំងេពាវ វុធសដីមបីខាឃំងដល់អនកណាមួយ រដលបានរូលតំបន់នផទទឹករបេ់រិន
សដ្ឋយសុេរាប់។ សរៅពីសនោះ រំសពាោះ វាបរសទេច្ឆប់ពីសពលសនោះសៅរតូវរតេុំការអនុញ្ញដ តឆ្លងកាត់ពី
េំណាក់រដឌអំណាររិន សដ្ឋយរិនបានអោះអាងថា ជានផទទឹករបេ់សលួន សដ្ឋយ វាមុជទឹកទំងឡាយ រតូវ
រតឆ្លង់កាត់សដ្ឋយសាថ នភាពសបីកសលីនផទទឹក។ រំសពាោះរាប់ថមីសនោះ សយីងស ីញថា រិនបានោំងសលួនឯងជា
មាច េ់សលីតំបន់េមុរទរិនខាងតបូងរួរសៅស ីយ ស ីយរថមទំងហា៊ា នគំរមសរបីកមាល ំងសោធាសទៀតផង។
១៩៩២

13. ២. មោលជំហ្របស់ប្បមរសពាក្់ព័នធ
• អ្រុន សុ៊ីេុង Aun Sylong
• ដេង ថន Deng Thorn
• មសង ក្ក្កដា Seng Kakkada
ទ្សវទ្ាវដោយៈ
RESEARCHER

14. មោលជំហ្របស់ប្បមរស
ប្បមរសចិន • របជុំសកាោះបា៉ែ រ៉ែ រេល និង របជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី ោមការទមរបេ់រិន គឺរិនទមទរយកទំង
អេ់ រួមទំងរផនករផែង(តំបន់រដនទឹកជុំវ ិញ, ថមប៉ែរបោះទឹក)សទៀតសេទីររតទំងអេ់ សៅកនុងេ
មុរទរិនខាងតបូង សដ្ឋយេមាា ងសលីស តុផលរបវតឋិសាស្ដេឋ និងភេឋុោងបុរណវ ិទា។
• សៅកនុងឆ្ន ំ១៩៤៧ របសទេរិន(សាធារណរដឌរិន)បានបសងកីតរផនមួយរដលបានបង្ហា ញនូវ
រដនអធិសតយយភាពរបេ់រិនសៅសលីរបជុំសកាោះទំងឡាយសៅកនុងេមុរទរិនខាងតបូង។ សដ្ឋយ
េមាា ងសលីស តុផលរបវតឋិសាស្ដេឋ និងរផាកោមការគូេវាេរផនទីសនោះ រិនបានរបកាេតំបន់
សេដឌកិរចផឋ រមុសរបេ់សលួន ស ីយសៅឆ្ន ំ១៩៧៤ របសទេរិនរូលមកកាន់ទំងរេរងសលីរបជុំ
សកាោះបា៉ែ រ៉ែ រេល និងរផនកសលោះននរបជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី។

15. មោលជំហ្របស់ប្បមរស
ប្បមរសមវៀត្ណាម ការទមទរខាងភាគីសវៀតណាម គឺសវៀតណាមរផាកទំងរេរងសៅសលីស តុផលរបវតឋិសាស្ដេឋ និង
រាប់េមុរទ ស ីយថាតំបន់ទំងស ោះេុទធរតជាសរង់របបាតេមុរទរដលរតូវជាកមមេិទធិរបេ់សលួ
ន។ សវៀតណាមបានអោះអាងថា របជុំសកាោះសស្ដេរតលី (Spratlys) ទំងរេរង គឺជាតំបន់ ឬេង្ហក ត់
សៅកនុងេមុរទមួយរបេ់សសតឋកាញ់សៅ ននរបសទេសវៀតមណាម។ សវៀតណាមក៏បានទមទរផង
រដរ នូវតំនប់ដ៏ធំទូលាយរដលលាតេនធឹងសៅកនុងេមុរទរិនខាងតបូង សទោះបីជាសលួនមិនអារទំង
កំណត់ឱ្យបានរាេ់លាល់ផងស ោះ។ មា៉ែងវ ិញសទៀត សវៀតណាមក៏សរបីស តុផលរដលរិនសរបី
រដរស ោះ គឺជាភេឋុោងខាងរផនកបុរណវ ិទា សដីមបីជាជំនួយដល់ការទមទរនូវអធិបសតយយរបេ់
សលួន។ សៅកនុងេទវតែឆ្ន ំ១៩៣០ បារំងធាល ប់បានទមទររបជុំសកាោះសស្ដេរតលី (Spratlys) និងបា៉ែ
រ៉ែ រេល (Paracels) រដលសពលស ោះកនុង មបារំងជាអាណាពាបាលសលីរបសទេសវៀតណាម។
សពលបរចុបបនន របសទេសវៀតណាមបានកាន់កាប់សកាោះរំនួន ២១ សកាោះ សៅកនុងរបជុំសកាោះសស្ដេរត
លី។

16. ប្បមរសប្បរុយមេ រប៊ារយសណបានអោះអាងថាសកាោះមួយនន េមុរទរិនខាងតបូង រដលសៅជិតបំផុតសៅនឹងរផនកមួយ
នន តំបន់សរង់របបាតេមុរទ និង តំបន់សេដឌកិរចផត រ់មុស (EEZ)របេ់សលួន ។ សៅឆ្ន ំ១៩៨៤
របសទេរប៊ារយសណបានរបកាេតំបន់សេដឌកិរចផឋ រ់មុស (EEZ) មួយសៅជុំវ ិញរបជុំកូនសកាោះថមប៉ែរបោះ
ទឹកLouisa ។ របសទេរប៊ារយសណមិនបានដ្ឋក់ពរង្ហយសោធាសដីមបីរតួតពិនិតយសៅកនុងតំបន់ស ោះ
សទ។
• មូលដ្ឋឌ នននការអោះអាងរបេ់របសទេរប៊ារយសណ
ការអោះអាងរបេ់របសទេរប៊ារយសណសដីមបីថមប៉ែរបោះទឹកសនោះ រតូវបានរផាកសៅសលីអនុេញ្ញដ អងគការ
េ របជាជាតិេតីពីរាប់េមុរទ(UNCLOS) ។ របសទេរប៊ារយសណបានបញ្ញជ ក់ថារផនកខាងតបូង
ននរសែេង្ហវ ក់សកាោះស្ដសារ៉ែ តលីគឺពិតជារផនកមួយននតំបន់សរង់របបាតេមុរទរបេ់សលួនរមន ស ីយ
ដូសរនោះវាជារផនកមួយននទឹកដីនិងធនធានរបេ់សលួនផងរដរ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

17. ប្បមរស លមេសុ៊ី របសទេមា៉ែ ស េុីបានអោះអាងថា មួយរំនួនតូរននសកាោះសៅកនុងរបជុំសកាោះ Spratly និង ការ
ទមទររបេ់សលួនរគបដណត ប់រតមួយគត់រដលបានរួមបញ្ចូ លសៅកនុងការរបកាេរបេ់សលួនសៅ
តំបន់សេដឌកិរចផត រ់មុស កនុងរមាង យ ២០០ មា៉ែ យរដលបានកំណត់សដ្ឋយ អនុេញ្ញដ អងគការេ
របជាជាតិេតីពីរាប់េមុរទ ។ របសទេមា៉ែ ស េុីបានកាន់កាប់សកាោះរំនួនបីរដលបានដ្ឋក់ពរង្ហយ
សោធាសដីមបីរតួតពិនិតយ ការពារសៅកនុងតំបន់ស ោះ។ ថមប៉ែរបោះទឹក ( Layang Layang /
Terumbu Layang / Pulau Layang Layang ) េថិតសរកាមការរតួតពិនិតយរបេ់មា៉ែ ស េុីសៅឆ្ន ំ
១៩៨៣ ស ីយរតូវបានររបកាល យសៅជាសកាោះមួយោមរយៈការទមទរេិទធិរគប់រគង ស ីយរដល
បរចុបបននសកាោះស ោះបានបសងកីតសៅជារមណី យដ្ឋឌ នមុជទឹកមួយសៅទីស ោះផងរដរ។ កងទ័ពមា៉ែ ស
េុីបានកាន់កាប់ថមប៉ែរបោះទឹក Ardasier ( Terumbu Ubi ) ថមប៉ែរបោះទឹក Mariveles និងថមប៉ែរបោះ
ទឹក Mantanani ) សៅកនុងទីរបជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី(Spratlys Islands)។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

18. ប្បមរស លមេសុ៊ី • មូលដ្ឋឌ នននការអោះអាងរបេ់របសទេមា៉ែ ស េុី
ការទមទររបេ់របសទេមា៉ែ ស េុី រតូវបានរផាកសលីសោលការណ៍ សរង់របបាតេមុរទ និងមាន
កូអរសដ្ឋសនភូមិសាស្ដេឋោ៉ែ ងរាេ់សៅកនុងរដនកំណត់ននតំបន់សេដឌកិរចផឋ រ់មុស (EEZ) របេ់សលួន
រដលបានកំណត់សៅកនុងឆ្ន ំ ១៩៧៩ ។ សបីសោងោមេនធិេញ្ញដ ទីរករងសាន់ស្ដហាវ ន់េុីេកូ របសទេ
ជប៉ែុន បានសបាោះបង់េិទធសលីរបជុំសកាោះទំងសនោះសដ្ឋយោម នទទួលផលពិសេេណាមួយស ីយ។
ដូសរនោះសកាោះសនោះបានកាល យជាកមមេិទធិរបសទេមា៉ែ ស េុី និងអាររប់បញ្ចូ លជាឧបេមរ័នធមួយផង
រដរសៅកនុងរដនដីរបេ់សលួន។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

19. ប្បមរសហ្វ៊ីល៊ីព៊ីន • មូលដ្ឋឌ នននការអោះអាងរបេ់របសទេ វីលីពីន
វីលីពីន បានអោះអាងការទមទររបេ់សលួន គឺសដ្ឋយរផាកសៅសលីកូអរសដ្ឋសនភូមិសាស្ដេឋដ៏
រាេ់លាេ់ និងសដ្ឋយអនុសលាមោមសោលការណ៍ សរង់រប់បាតេមុរទ ស ីយជាពិសេេក៏រផាក
សៅសលីសោលការណ៍ ដ៏េំខាន់មួយសទៀតគី សោលការណ៍ រមាង យ មានន័យថា រមាង យពីរបសទេ វី
លីពីនសៅទីរបជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី(Spratlys Islands) គឺជិតជាងសគកនុងរំសណាមភាគីជសមាល ោះដនទ
សទៀត និងរេបោមអនុេញ្ញដ របេ់អងគការេ របជាជាតិេឋីពីរាប់េមុរទផងរដរ។ សបីោមការ
គណ សៅសលីរផនទីពិភពសលាក សដ្ឋយមារតដ្ឋឌ ន ១/៦៦ ០០០ ០០០ ស ោះសគនឹងស ីញថា
រមាង យពីសសតឋបា៉ែ ឡាវា៉ែ ន់ សៅកាន់សកាោះកនុងទីរបជុំសកាោះស្ដសារ៉ែ តលី មានរបរ ល ៦៦គ.ម រត
ប៉ែុសណាណ ោះ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

20. ស ជិក្អាសាលន • ប្រទេសកម្ពុជា
េរមាប់របសទេកមរុជា បញ្ញា និងជសមាល ោះរដនអធិបសតយយភាពកនុងេមុរទរិនខាងតបូង វាជាជសមាល ោះ
និងបញ្ញា របេ់រដឌននភាគីជសមាល ោះទំងស ោះ ស ីយវាមិនពាក់ព័នធជាមួយនឹងបញ្ញា េនូលរបេ់អាសា៊ា ន
ស ីយ។ ស ីយមា៉ែងសទៀត កមរុជាោំរទរំសពាោះសដ្ឋោះរសាយរដលសធវីស ីងរបសទេសដ្ឋយភាគីជសមាល ោះ
ទំងស ោះ សដ្ឋយសលួនឯង និងសដ្ឋយេនឋិវ ិធី(ការររច្ឆរ)។ សរពាោះ សបីសោងសៅោមមារោ២ននធមម
នុញ្ដអាសា៊ា ន កនុងវាកយស័ណឍ ៥ បានររងពីសោលការណ៍ “ មិនសរជៀតររជកកិរចការនផទកនុ ងននរដឌ
េមាជិកអាសា៊ា ន ” ។ ដូសរនោះរបសទេកមរុជា មិនអារលូកនដរូលសៅកនុងបញ្ញា ទំងសនោះបានស ីយ
ស ីយនឹងសៅរតរកាជំ របេ់សលួន កនុង មជារបសទេអពារកឹតដរដល។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

21. ស ជិក្អាសាលន • ប្រទេសឡាវ
របសទេឡាវ បានោំរទរបសទេរិន សដ្ឋយបានការបដិសេធមិនទទួលយក េសរមររបេ់
តុលាការអាជាញ កណាឋ លអរិនស្ដនតយ៍ សលីពាកយបណតឹ ងរបេ់របសទេ វីលីពីនជាមួយនឹងរបសទេរិន
រំសពាោះអធិបសតយយភាពសៅេមុរទរិនខាងតបូង។
េរមាប់របសទេឡាវ បានយល់ស ីញថា បញ្ញា សនោះគួររតូវាបានសដ្ឋោះរសាយសដ្ឋយផទ ល់ និងសដ្ឋយ
េនឋិវ ិធីរវាងរបសទេរិន និងរបសទេ វីលីពីន ទក់ទងនឹងអធិសតយយភាពសៅេមុរទរិនខាងតបូង
សដ្ឋយសលួន។ សរពាោះ សបីសធវីដូសរនោះ និងរ ឹតរត ំឱ្យបញ្ញា សនោះ កាន់រតមានភាពោនតឹងស ីងៗ និង
ពិបាកនឹងរកររកសរញបាន របេិនសបីរបសទេរិនមិនអារទទួលយកបានរំសពាោះបញ្ា សនោះ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

22. ស ជិក្អាសាលន • ប្រទេសឥណ្ឌូទេស៊ី
ច្ឆប់ោំងពីសដីមសរៀងមក កនុងជសមាល ោះសៅេមុរទរិនខាងតបូង ឥណឍូ សនេុី បានអោះអាងមតងស ីយ
មតងសទៀត ពីតំរណងរបេ់សលួនជារដឌមិនទមទរកនុងជសមាល ោះសៅេមុរទរិនខាងតបូង និងបាន
របកាេជាញឹកញាប់ថា “ឥណឍូ សនេុីឈរសៅកណាត លសដ្ឋយភាពសសាម ោះរតង់”។
• ប្រទេសសឹង្ហររី
របសទេេិងាបុរ ី បានអោះអាងថាសលួនមិនជាអនកសៅកនុងជសមាល ោះេមុរទរិនខាងតបូងសទ និងបានសដីរតួ
ទីជារបសទេអពារកឹត សៅកនុងការសធវីជាអនកេរមបេរមួលេរមាប់ការពិភាកាកនុងរំសណាមរដឌ
ននភាគីជសមាល ោះសនោះ។ សទោះជាោ៉ែ ងសនោះក៏សដ្ឋយ ក៏េិងាបុរ ីេងឃឹមថារបសទេរិននឹងសោរពោម
រាប់អនតរជាតិ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

23. ស ជិក្អាសាលន • ប្រទេសថៃ
សៅកនុងអាសា៊ា នរបសទេនថ គឺជារបសទេអពារកឹត និងសបីករំ ជានិរច សដីមបីសាត ប់ភាគីទំងអេ់
ស ីយនឹងជំរុញសៅកាន់ការមូលមតិោន សដីមបីជារបសោជន៍ទំងអេ់ោន ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

24. សហ្រេឋអាមមរិក្ • សេរ ីភាព វាររណ៍ និងការសហាោះស ីរ
សៅកនុងជសមាល ោះរដនអធិបសតយយភាពកនុងេមុរទរិនខាងតបូង េ រដឌបានសេនីការទមទររបេ់សលួន
សៅសលីសេរ ីភាព វាររណ៍ រដនេមុរទ រដលេ រដឌអាសមរ ិកអោះអាងថា វាគឺរដនេមុរទអនឋរជាតិ
មួយ រដលអនុញ្ញដ តឱ្យរបជាជាតិទំងឡាយអារសធវី វាររណា៍ សដ្ឋយសេរ ី និងរេបសៅោមអនុ
េញ្ញដ អងគការេ របជាជាតិេឋីពីរាប់េមុរទ។ សៅកនុងន័យសនោះ េ រដឌអាសមរ ិករង់េំសៅសៅ
សលីរដនអធិសតយយភាពរបេ់រដឌសឆ្នរេមុរទ រតូវបានកំណត់សដ្ឋយរាប់េមុរទ រដលមានរមាង យ
១២ មា៉ែ យល៍ពីរសែប ទ ត់មូលដ្ឋឌ នរបេ់រដឌសឆ្នរេមុរទទំងស ោះ។ ដូសរនោះ កនុងរយៈរមាង យរដល
សលីេពី ១២ មា៉ែ យល៍ េ រដឌអាសមរ ិកអារមានសេរ ីភាពរគប់រោន់កនុងការសធវី វាររណ៍ និងការ
សហាោះស ីរ សដ្ឋយរប់បញ្ចូ លរគប់វ ិេ័យ(សោធា រសាវរជាវវិទាសាស្ដេឋ.......)សៅកនុងលំ រដន
ទឹក និងរដនអាកាេទំងស ោះ។
មោលជំហ្របស់ប្បមរស

25. ឯក្សារមោង
1. បេឌិត្ សុខ រូច “នមោបាយការបរមរស មលសិលមិញ នថងមនោះ និងនថងដសែក្ ” មបាោះពុមពផលាយមៅភនំមពញ រក្លាសិរធិ២០១៥ ។
2. អ្ូន វិរៈ “ ចិន មៅក្នុងនមោបាយសក្លមោក្ ” បក្ដប្បព៊ីភាសាអ្ង់មលេស របស់ ជូឌ៊ីត្ ហ្វ.ខនបឺត្ និង ចន រ. ហ្វូសដ មោងពុមពមជាលជ័យ ភនំមពញ
ឆ្លំ២០១៣។
3. ហ្លសង់-ស្ដហ្វង់ស័រតន “ មហាយក្លសចិន : ភូមិសាស្ដសដនមោបាយននប្បមរសចិន ”អ្នក្មបាោះពុមពផលាយ ពុយ ោ ការផលាយរបស់មសវមបាោះពុមពផលាយ
ោហ្ុុ៍ ភនំមពញ ឆ្លំ២០១២។
4. មហ្ើស មសរីធន “ សមុប្រចិនខាងត្លបូង ក្នុងចក្េុនមោបាយរបស់ពួក្អ្នក្វិភាលយុរធសាស្ដសដអ្នដរជាត្ិ” មោងពុមពពនេឺដខមរ ភនំមពញ ឆ្លំ២០១២ ។
5. មេៀប សុផល “ បញ្ហលសនដិសុខត្ំបន់អាសុ៊ីអាមលនយុ៍ : ឥរធិពលវិវរនផៃក្នុងរេឋ ការប្បក្ួត្ប្បដជងក្នុងត្ំបន់ ឥរធិពលព៊ីខាងមប្ៅ ” ភនំមពញ រក្លាសិរធិ
២០១១ ។
6. សំរ៉ង រិរធ៊ីរងគ“ន៊ីត្ិសមុប្រៈ អ្នុសញ្ញលអ្ងគការសហ្ប្បជាជាត្ិសដ៊ីព៊ីន៊ីត្ិសមុប្រ” រក្លាសិរធិប្លប់ោលងមដាយ ប្លឹោះសាថលនមបាោះពុមពផលាយអ្ងគរ ឆ្លំ២០១០
7. មសាម មសក្ក្ុ រ“វិបត្ដិក្មពុជា និងរំនាក្់រំនងជាមួយបរមរស” មបាោះពុមពផលាយមលើិក្រ៊ីមួយ បាលរីសុ៍ ដខមក្ោ ២០០០។ ការផលាយរបស់នប្ពនរល
8. Nicolas Regaud “ក្មពុជាក្នុងពល្ុោះសងលឃោ” ដប្បសប្មួលមដាយ មរព មម៉េងឃាន (រ៊ីឃាយុ) ឡា លត្ង់ បាលរីស ឆ្លំ?។
9. M. TAYLOR FRAVEL “Contemporary Southeast Asia”Vol. 33, No. 3 (2011), pp. 292-319 ©2011 ISEAS
10. មវបសាយ: http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjbxw/t1350776.shtm
www. Wikipedea.org/southchinasea www.wikipedea.org/spratlydepute

26. QUESTIONS & COMMENTS
សំេួរ និងមត្ិមោបល់
សូមអ្រលុេ