2. CVM
• wycena warunkowa (CVM, Contingent Valuation Method)
• sztuczny rynek - prezentacja hipotetycznych sytuacji w formie
scenariusza zdarzeń.
• Celem jest ujawnienia WTP (willingness to pay) lub WTA ( willingness
to accept) respondentów
• metoda używana jest do określenia wartości ekonomicznej dóbr,
które nie mają swojej ceny rynkowej. Mogą to być elementy
środowiska, ale również różnego rodzaju dobra publiczne lub dobra
dostarczane przez państwo/samorząd (np. miejski park, plac zabaw,
komunikacja publiczna etc.)
5. WTA / WTP
Technika WTP (willingness to pay)
badanie skłonności do zapłaty za
określoną zmianę (np. poprawa
jakości powietrza) lub zaniechanie
zmian (np. za zaniechanie wycinki
drzew)
Technika WTA (willingness to
accept)
badanie skłonności do przyjęcia
rekompensaty za określoną
zmianę lub zaniechanie zmian
np. Ile byłaby Pani skłonna zapłacić za poprawę
jakości powietrza w mieście
np. Jakie rekompensaty finansowej oczekiwałby Pan
za pogorszenie jakości powietrza w mieście
6. Badania realizujemy techniką WTP (ze względu na wątpliwości odnoście
możliwości deklarowania wyższej niż rzeczywista wartości w wariancie
WTA)
Oznacza to, że główne pytanie w ankiecie będzie miało postać:
- Ile maksymalnie byłby/byłaby Pan/Pani w stanie zapłacić za….
- Jaką kwotę maksymalnie byłby/byłaby Pan/Pani w stanie przeznaczyć
na…
8. • Należy jasno określić jakie dobro chcecie wycenić
• Najczęściej popełniany błąd w CVM:
• Jeżeli wyceniamy wartość placu zabaw – pamiętajmy aby w budowanym
scenariuszu skupić się na konkretnie placu zabaw – nie sugerując
ankietowanym innych dóbr
• Przykładowo: zawarcie w scenariuszu informacji o tym, że w wyniku niszczenia
placu zabaw dochodzi do degradacji placu zabaw a w efekcie do wypadków z
udziałem dzieci spowoduje, że respondenci obok samej wartości placu zabaw
będą wyceniać wartość bezpieczeństwa dzieci, oznacza to, że być może dla
danej osoby plac zabaw nie stanowi żadnej wartości, ale zapłaci za to aby nie
dochodziło na nim do wypadków (gdyby jednak miał dostępną opcję
usunięcia placu całkowicie – preferowałby ją, sam plac jest więc dla niego
warty 0, a deklarowana w CVM kwota odnosi się do ochrony zdrowia dzieci)
9. • Przystępując do projektowania badania CVM należy zapisać przed
sobą nazwę dobra, które chcemy wycenić i stale sprawdzać, czy na
pewno respondent otrzymując naszą ankietę wyceni te konkretne
dobro
11. Grupa docelowa badania
• Przed przystąpieniem do badania musimy zastanowić się, jaką grupę
objąć badaniem
• Powinna być to grupa, która naszym zdaniem przejawia skłonność do
zapłaty za dane dobro
• Jeśli wyceniamy ścieżkę rowerową w centrum miasta potencjalnie
mogą z niej korzystać wszyscy mieszkańcy miasta (potencjalnie
niezależnie od tego gdzie mieszkasz, możesz użytkować tą ścieżkę i
chcieć za nią zapłacić)
• Jeśli wyceniamy ścieżkę rowerową przy bocznej ulicy można
spodziewać się, że skłonność do zapłaty za jej powstanie będą
przejawiać tylko osoby mieszkające konkretnie przy tej ulicy
12. Zbyt wąska – zbyt szeroka grupa docelowa
• Czym większa grupa docelowa tym więcej ankiet trzeba
przeprowadzić na potrzeby zachowania reprezentatywności badania
(możliwości uogólnienia otrzymanych wyników)
• Np. jeśli wyceniamy ścieżkę wśród mieszkańców Białegostoku, których
jest około 300 tys. nie będziemy w stanie zapytać wszystkich!
• Losujemy więc pewną grupę mieszkańców (próbę badawczą)
• Liczebność próby jest tym większa im większa jest grupa docelowa
• Efekt: zbyt szeroko określona grupa docelowa zwiększa koszty badania
14. Mechanizm płatności
• Wyceniając dobro musimy przekonać osoby, do których się zwrócimy
(respondentów), że naprawdę jesteśmy w stanie zebrać fundusze, których zapłatę
zadeklarują
• W celu uwierzytelnienia możemy oczywiście używać informacji niezgodnych z
prawdą (przykład: Obecnie rząd zastanawia się nad perspektywą wprowadzenia
podatku do dostęp do czystej wody …), należy jednak pamiętać, aby po
zakończeniu badania wyjaśnić badanym, że była to hipotetyczna sytuacja
• Najczęściej wykorzystywane mechanizmy płatności to:
• Podatek odprowadzany od dochodu
• Opłata za korzystanie z dobra (opłata za wstęp do parku, opłata za wstęp do zoo)
• Opłata jednorazowa
• W przypadku opłat warto uwierzytelnić możliwość jej pobrania poprzez
wskazanie, że zostanie doliczona do innej opłaty (np. podatku od nieruchomości,
opłaty na czynsz, doliczona w rozliczeniu PIT)
16. • Scenariusz zdarzeń oznacza urealnioną historię po zapoznaniu się z
którą nasi ankietowani będą przekonani, że opisane zdarzenie
rzeczywiście może zajść
• Jeśli chcemy wycenić wartość chodnika przy drodze musimy
przekonać ankietowanych, że mogą za określoną opłatą wpłynąć na
powstanie tego chodnika
• Przykładowo możemy powiedzieć, że jesteśmy przedstawicielami
Urzędu Gminy i planujemy budowę inwestycji, jednak za opłatą
mieszkańców
• Aby urealnić sytuację informujemy, że jeżeli kwota deklarowana przez
mieszkańców osiągnie wartość inwestycji – zostanie ona zrealizowana
i opłaty zostaną naliczone w równej wartości na określoną grupę
(należy określić) mieszkańców
17. Elementy scenariusza:
• Przedstawienie problemu
• Przedstawienie alternatywy – co się stanie jeśli scenariusz nie
zostanie zrealizowany
• Pytanie o kwotę: zawierające mechanizm płatności
• Przypomnienie o ograniczeniu budżetowym
18. Przypomnienie o ograniczeniu budżetowym
• Respondenci mają skłonność do przeszacowywania skłonności do
zapłaty za dobra, jeśli płatność jest dokonywana z nieokreślonego
budżetu (łatwiej jest nam się zobowiązać, że zapłacimy za coś 100 zł w
październiku niż w tym miesiącu)
• To powoduje, że respondenci deklarują wyższe kwoty, niż rzeczywiście
byliby skłonni zapłacić
• Aby tego uniknąć warto podkreślić w jakim miesiącu będzie
następowała płatność
• Poza tym, miesiąc ten nie powinien być zbytnio oddalony od czasu
realizacji badania
20. Pytanie o kwotę
• Pytając respondentów o kwotę płatności wykorzystujemy technikę
WTP, czyli formułujemy pytanie następująco:
• Ile byłby/byłaby Pan/Pani w stanie zapłacić …
• Jaką maksymalnie wysokość opłaty byłby Pan/Pani w stanie zaakceptować,
aby…
• Najczęściej właśnie po tym pytaniu pojawia się wzmianka o metodzie
płatności i ograniczeniu budżetowym
21. Pytanie otwarte czy zamknięte
• Najczęściej badanie metodą CVM przebiega w dwóch etapach:
• W pierwszym etapie stosuje się pytania otwarte: Ile byłby/byłaby Pan/Pani w
stanie maksymalnie zapłacić w formie jednorazowej opłaty doliczonej do
czynszu mieszkania w miesiącu czerwcu aby wyżej opisana inwestycja została
zrealizowana?
• Następnie przeprowadza się tak zwane badanie pilotażowe (ale tym
zajmiemy się za tydzień)
23. Metryczka
• Warto zebrać informacje o pewnych cechach respondentów, które naszym
zdaniem mogą wpływać na deklaracje respondentów odnośnie kwoty
płatności
• Zakres tych danych zależy od przedmiotu badania
• Nie ma katalogu zmiennych, które podlegają badaniu, ale standardowo
pyta się o: płeć, dochody
• Inne zmienne zależne od tematyki badania, np.:
• Jeśli wyceniamy ścieżki rowerowe – warto zapytać czy osoba korzysta z roweru oraz
czy ma dzieci
• Jeśli wyceniamy oświetlenie na osiedlu warto zapytać – czy właściciel mieszkania w
nim mieszka (czy np. wynajmuje) oraz czy planuje przeprowadzkę
24. Co robimy z osobami deklarującymi WTP=0?
• Zadajemy pytania kontrolne:
• Jeśli ustalimy, że osoba jest „protestująca” – pomijamy ją w badaniu,
ponieważ osoba ta rzeczywiście przejawia pewne WTP, jednak nie udało nam
się go ustalić (osoba nie wyjawiła swego WTP w badaniu)
• Jeśli osoba nie jest „protestująca”, lecz jej skłonność do zapłaty jest 0, gdyż nie
ceni danego dobra - przypisujemy jej wartość 0 (np. „Nie zapłacę za budowę
drogi na terenie osiedla. Jeżeli będzie tu droga – będzie większy ruch. Jestem
przeciwny takiej decyzji” – widzimy, że rzeczywiście wartość drogi dla tej
osoby to 0 zł)
26. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(Przedstaw się)
Dzień dobry,
Nazywam się Jan Kowalski. Jestem przedstawicielem Ministerstwa
Środowiska. Prowadzę na zlecenie tej jednostki ogólnopolskie badanie
dotyczące utrzymania Puszczy Kampinowskiej.
27. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(Zdefiniuj dobro)
Puszcza Kampinoska jest głównym kompleksem leśnym Mazowsza, ważnym
w strukturze ekologicznej kraju, a nawet Europy. Od 1959 istnieje tu
Kampinoski Park Narodowy, obejmujący obecnie prawie 39 tys. ha, a od 2002
Puszcza Kampinoska jest rezerwatem biosfery UNESCO oraz obszarem Natura
2000. Te unikalne walory to przede wszystkim:
• wyjątkowo wyraziście ukształtowane zespoły wydm,
• duże i zróżnicowane przyrodniczo ekosystemy leśne,
• rozległe ekosystemy bagienne w różnych stadiach rozwoju,
• bardzo wiele gatunków flory i fauny.
28. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(omów problem)
Puszcza Kampinoska jest zagrożona degradacją – główne problemy to
obniżanie się poziomu wód gruntowych, ciągła presja związana z
zabudową i przekształceniem terenu, ale także ekspansja obcych
gatunków. Z dotychczas zarejestrowanych 1350 gatunków roślin
naczyniowych wyginęło około 40 gatunków, z czego ponad 20
chronionych.
29. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(wskaż alternatywę)
Jeżeli tendencja osuszania siedlisk nie zostanie trwale zahamowana,
Puszcza zostanie zdegradowana. Działania ochronne wymagają
znacznych środków, a dotychczasowe finansowanie budżetowe jest
niewystarczające.
30. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(określ mechanizm płatności)
Dlatego też ministerstwo planuje wprowadzenie ogólnopolskiego
podatku na ochronę obszarów cennych przyrodniczo. Celem
dzisiejszego badania jest oszacowanie skłonności społeczeństwa do
płacenia za zachowanie Puszczy Kampinoskiej. Podatek ten będzie
nałożony w ramach planowanej zmiany ustawy o ochronie przyrody.
31. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(wskaż ograniczenie budżetowe)
Kwota podatku na ochronę Puszczy Kampinoskiej zostanie doliczona
jednorazowo do sierpniowego rachunku za wodę wszystkich
gospodarstw domowych w Polsce.
32. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(zadaj pytanie o WTP)
Proszę powiedzieć, jaką najwyższą kwotę podatku będzie P. w stanie
zapłacić za zachowanie Puszczy Kampinoskiej?
33. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(respondentom, którzy dopowiedzieli 0 zadaj pytanie kontrolne)
Jaki jest główny powód, że nie chce Pan płacić takiego podatku?
Moje dochody są zbyt niskie
Jest to mało istotny problem
Nie chcę kolejnego podatku
Powinno to być finansowane z innych źródeł
Inny powód, jaki
34. Temat: wycena wartości Puszczy Kampinoskiej
(metryczka)
• Wiek w latach
• Miejsce zamieszkania
• Warszawa
• województwo mazowieckie poza Warszawą
• inne miejsce
• Płeć
• Kobieta
• Mężczyzna
• Wykształcenie
