BÀI GIẢNG Trí Tuệ Nhân Tạo_10433912092019

1. TríTuệNhânTạo
NguyễnNhậtQuang
quangnn-fit@mail.hut.edu.vn
ViệnCôngnghệThôngtinvàTruyềnthông
TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Nămhọc2009-2010

2. Nộidungmônhọc:
GiớithiệuvềTrítuệnhântạo
Táctử
Giảiquyếtvấnđề:Tìmkiếm,Thỏamãnràngbuộc
Logicvàsuydiễn
Biểudiễntrithức
Luậtsảnxuất
KhungKhung
Mạngngữnghĩa
Ontology
ễắắSuydiễnvớitrithứckhôngchắcchắn
Họcmáy
LậpkếhoặchLậpkếhoặch
TríTuệNhânTạo
2

3. Dữliệu,Thôngtin,Trithức(1)
Dữliệu(data)thườngđượcđịnhnghĩalàcácsựkiện
(facts)hoặccáckýhiệu(symbols)(facts)hoặccáckýhiệu(symbols)
Thôngtin(information)thườngđượcđịnhnghĩalàdữ
liệuđãđượcxửlýhoặcchuyểnđổithànhnhữngdạngliệuđãđượcxửlýhoặcchuyểnđổithànhnhữngdạng
hoặccấutrúcphùhợpchoviệcsửdụngcủaconngười
Thôngtincóđượcsau(chứkhôngxuấthiệntrước)dữThôngtincóđượcsau(chứkhôngxuấthiệntrước)dữ
liệu
Trithức(knowledge)thườngđượcđịnhnghĩalàsự(g)gợịgự
hiểubiết(nhậnthức)vềthôngtin
TríTuệNhânTạo
3

4. Dữliệu,Thôngtin,Trithức(2)
Knowledgeonknowledge
(e.g.,how/whentoapply)
Meta-
Knowledge
Understandingofa
domain.Canbeappliedto
Knowledge-
based
systems
Knowledge
Knowledge
Lowervolume.Higher
pp
solveproblems
Information
Data
g
value.Withcontextand
associatedmeanings
Management
information
systems
Databases,
transaction
systems
Largevolume.Low
value.Usuallyno
meaning/context
systems
TríTuệNhânTạo
4
(Adaptedfrom“KnowledgeEngineeringcourse(CM3016),byK.Hui2008-2009”)

5. Dữliệu,Thôngtin,Trithức(3)
Dữliệu
Nhiệtđộngoàitrờilà5độCNhiệtđộngoàitrờilà5độC
Thôngtin
NgoàitrờithờitiếtlạnhNgoàitrờithờitiếtlạnh
Trithức
Nếungoàitrờithờitiếtlạnhthìbạnnênmặcáochoàngấm(khiđiNếungoàitrờithờitiếtlạnhthìbạnnênmặcáochoàngấm(khiđi
rangoài)
→Giátrị(sửdụng)củadữliệutănglênkhinóđược
“chuyểnđổi”thànhtrithức
→Sửdụngtrithứcsẽchophépđưaracácquyếtđịnhphù
hàhiệảhợpvàhiệuquả
TríTuệNhânTạo
5

6. Biểudiễntrithức(1)()
Biểudiễntrithức(Knowlegderepresentation)làmộtlĩnh
vựcnghiêncứuquantrọngcủaTrítuệnhântạovựcnghiêncứuquantrọngcủaTrítuệnhântạo
Nhằmpháttriểncácphươngpháp,cáchthứcbiểudiễntrithứcvà
cáccôngcụhỗtrợviệcbiểudiễntrithức
Tồntạinhiềuphươngphápbiểudiễntrithức
Luậtsảnxuất(Productionrules)
Khung(Frames)
Mạngngữnghĩa(Semanticnetworks)
OntologyOntology
Cácmôhìnhxácsuất
…
TríTuệNhânTạo
6

7. Biểudiễntrithức(2)()
Tínhhoànchỉnh(Completeness)
PhươngphápbiểudiễncóhỗtrợviệcthuthậpvàthểhiệnmọiPhươngphápbiểudiễncóhỗtrợviệcthuthậpvàthểhiệnmọi
khíacạnhcủatrithức(củamộtlĩnhvựccụthể)?
Tínhngắngọn(Conciseness)
Phươngphápbiểudiễncóchophépviệcthuthậptrithứcmột
cáchhiệuquả?
Phươngphápbiểudiễncóchophépviệclưutrữvàtruynhậpdễgppppyp
dàngtrithứckhông?
Tínhhiệuquảvềtínhtoán(Computationalefficiency)
Tínhrõràng,dễhiểu(Transparency)
Phươngphápbiểudiễncóchophépdiễngiải(đểngườidùng
hiểu)vềcáchoạtđộngvàcáckếtluậncủahệthống?hiểu)vềcáchoạtđộngvàcáckếtluậncủahệthống?
TríTuệNhânTạo
7

8. Biểudiễntrithứcbằngluật(1)
Biểudiễntrithứcbằngcácluật(rules)làcáchbiểudiễnphổ
biếnnhấttrongcáchệcơsởtrithứcgệ
Mộtluậtchứađựng(biểudiễn)trithứcvềviệcgiảiquyếtmộtvấnđềnào
đó
Cácluậtđượctạonênkhádễdàng,vàdễhiểug
Mộtluậtđượcbiểudiễnởdạng:
IFA1ANDA2AND…ANDAnTHENB12n
Ai
Làcácđiềukiện(conditions,antecedents,premises)
B
Làkếtluận(conclusion,consequence,action)
TríTuệNhânTạo
8

9. Biểudiễntrithứcbằngluật(2)
Mệnhđềđiềukiệncủamộtluật
KhôngcầnsửdụngtoántửlogicORKhôngcầnsửdụngtoántửlogicOR
MộtluậtvớitoántửlogicORtrongmệnhđềđiềukiện,thìsẽ
đượcchuyểnthànhmộttậpcácluậttươngứngkhôngchứaOR
Vídụ:Luật(IFA∨ATHENB)đượcchuyểnthành2luật(IFVídụ:Luật(IFA1∨A2THENB)đượcchuyểnthành2luật(IF
A1THENB)và(IFA2THENB)
MệnhđềkếtluậncủamộtluậtMệnhđềkếtluậncủamộtluật
KhôngcầnsửdụngtoántửlogicAND
MộtluậtvớitoántửlogicANDtrongmệnhđềkếtluận,thìsẽ
đượcchuyểnthànhmộttậpcácluậttươngứngkhôngchứaANDđượcchuyểnthànhmộttậpcácluậttươngứngkhôngchứaAND
Vídụ:Luật(IF…THENB1∧B2)đượcchuyểnthành2luật(IF
…THENB1)and(IF…THENB2)
KhôngchophépsửdụngtoántửOR!
TríTuệNhânTạo
9

10. Cáckiểuluậtậ
Cáckiểuluậtkhácnhauđểbiểudiễncáckiểutrithức
khácnhaukhácnhau
Quanhệliênkết
IFaddressAt(x,Hospital)THENheathIs(x,Bad)
Quanhệnguyênnhân(kếtquả)
IFdiseaseType(x,Infection)THENtempIs(x,
High)High)
Tìnhhuốngvàhànhđộng(gợiý)
IFdiseaseType(x,Infection)THEN
takeMedicine(x,Antibiotic)
Quanhệlogic
IFtempGreater(x,37)THENisFever(x)IFtempGreater(x,37)THENisFever(x)
TríTuệNhânTạo
10

11. ĐồthịAND/OR(1)ị()
IF(Shape=long)AND(Color=(greenORyellow))THEN(Fruit=banana)
IF(Shape=(roundORoblong))AND(Diam>4)THEN(Fruitclass=vine)
IF(Fruitclass=vine)AND(Color=green)THEN(Fruit=watermelon)
Shape=long
Shape=round
Fruit=banana
AND
Shape=round
Shape=oblong
Diam>4
Fruitclass=vine
OR
Diam4
Color=green
Color=yellow
Fruit=watermelon
TríTuệNhânTạo
11
y

12. ĐồthịAND/OR(2)ị()
LuậtIF(Shape=long)AND(Color=(greenORyellow))
THEN(Fruit=banana)đượctạonênbởicácluật:THEN(Fruitbanana)đượctạonênbởicácluật:
IF(Shape=long)AND(Color=green)THEN(Fruit=banana)
IF(Shape=long)AND(Color=yellow)THEN(Fruit=banana)(pg)(y)()
LuậtIF(Shape=(roundORoblong))AND(Diam>4)
THEN(Fruitclass=vine)đượctạonênbởicácluật:THEN(Fruitclass=vine)đượctạonênbởicácluật:
IF(Shape=round)AND(Diam>4)THEN(Fruitclass=vine)
IF(Shape=oblong)AND(Diam>4)THEN(Fruitclass=vine)IF(Shape=oblong)AND(Diam>4)THEN(Fruitclass=vine)
TríTuệNhânTạo
12

13. Cácvấnđềvớibiểudiễnluậtậ
Cácluậtcóchứacácvònglặp
IFATHENAIFATHENA
{IFATHENB,IFBTHENC,IFCTHENA}
Cácluậtcóchứamâuthuẫn
{IFATHENB,IFBTHENC,IFAANDDTHEN¬C}
Cáckếtluậnkhôngthểsuyrađược(từcácluậthiệncó)
Khókhăntrongviệcthayđổi(cậpnhật)cơsởtrithức
Cơsởtrithứccũ:{IFA1THENB1,IFA2THENB2,…,IFAn
THENB}THENBn}
CầnbổsungthêmđiềukiệnCvàotấtcảcácluật
Cơsởtrithứcmới:{IFA1ANDCTHENB1,IFA2ANDCTHEN
BIFAANDCTHENB}B2,…,IFAnANDCTHENBn}
TríTuệNhânTạo
13

14. Sửdụngcácluậttrongsuydiễn
Sokhớpmẫu(Patternmatching)
Đểkiểmtramộtluậtcóthểđượcsửdụng(ápdụng)haykhôngĐểkiểmtramộtluậtcóthểđượcsửdụng(ápdụng)haykhông
Vídụ:Nếucơsởtrithứcchứađựngtậpcácluật{IFA1THEN
B1,IFA1ANDA2THENB2,IFA2ANDA3THENB3}vàcác
sựkiện(đượclưutrongbộnhớlàmviệc)baogồmA1vàA2thì2sựkiện(đượclưutrongbộnhớlàmviệc)baogồmA1vàA2,thì2
luậtđầutiêncóthểđượcsửdụng
Chuỗisuydiễn(chuỗiápdụngcácluật)y(pụgậ)
Xácđịnhtrậttựápdụngcácluậttrongquátrìnhsuydiễn
Vớimộttậpcácluậtvàmộttậpcácsựkiện(cácgiảthiết),các
luậtnàonênđượcsửdụngvàtheotrậttựnàođểđạttới(suyra)luậtnàonênđượcsửdụng,vàtheotrậttựnào,đểđạttới(suyra)
mộtkếtluậtcầnchứngminh?
2chiếnlượcsuydiễn:tiến(forward)vs.lùi(backward)
2chiếnlượcsuydiễnnàyđãđượctrìnhbàytrongbàitrước!2chiếnlượcsuydiễnnàyđãđượctrìnhbàytrongbàitrước!
TríTuệNhânTạo
14

15. Giảiquyếtxungđộtqygộ
Mộtxungđột(conflict)xảyrakhicónhiềuhơnmộtluật
cóthểápdụngđược(phùhợpvớicácsựkiệntrongbộcóthểápdụngđược(phùhợpvớicácsựkiệntrongbộ
nhớlàmviệc)
Lưuý,mộtxungđộtkhôngphảilàmộtmâuthuẫncủatậpluật
Trongtrườnghợpxảyraxungđột,cầnmộtchiếnlược
giảiquyếtxungđột(conflictresolutionstrategy-CRS)đểgiảiquyếtxungđột(conflictresolutionstrategyCRS)để
quyếtđịnhluậtnàođược(ưutiên)ápdụng
SựlựachọnthíchhợpmộtchiếnlượcgiảiquyếtxungSựlựachọnthíchhợpmộtchiếnlượcgiảiquyếtxung
độtcóthểmanglạinhữngcảithiệnđángkểđốivớiquá
trìnhsuydiễncủahệthống
TríTuệNhânTạo
15

16. Chiếnlượcgiảiquyếtxungđột
Ápdụngluậtxuấthiệnđầutiên(theothứtự)trongcơsở
trithứctrithức
Khôngápdụngcácluậtsinhracáckếtquả(sựkiện)đã
cótrongbộnhớlàmviệc
Ápdụngluậtcụthểnhất(luậtcónhiềuđiềukiệnnhất)
Ápdụngcácluậtphùhợpvớicácsựkiệnđượcđưavào
trongbộnhớlàmviệcgầnthờiđiểmhiệntạinhấttrongbộnhớlàmviệcgầnthờiđiểmhiệntạinhất
Khôngápdụnglạimộtluật,nếunóvẫnsinhracùngmột
tậpcácsựkiện(giốngnhưlầnápdụngtrướccủanó)ậpựệ(ggpụg)
Ápdụngluậtcóđộtincậy(chắcchắn)caonhất
…
Kếthợpcủacácchiếnlượctrên
TríTuệNhânTạo
16

17. Hệthốngsuydiễndựatrênluật(1)
Kiếntrúcđiểnhìnhcủamộthệthốngsuydiễndựatrênluật(Rule-
basedsystem–RBS)
Dữliệuquansátđược
Working
memoryCậpnhậtLựachọn
Rule
Interpreter
memory
Interpreter
ÁpdụngKếtquả
TríTuệNhânTạo
17
(http://www.cwa.mdx.ac.uk/bis2040/johnlect.html)

18. Hệthốngsuydiễndựatrênluật(2)
Bộnhớlàmviệc(Workingmemory)
Lưugiữcácsựkiện(cácgiảthiếtđúngđãđượcchứngminh)Lưugiữcácsựkiện(cácgiảthiếtđúng,đãđượcchứngminh)
Cácsựkiệnnàysẽquyếtđịnhnhữngluậtnàođượcápdụng(bởi
thànhphầnInterpreter)
Bộhớálật(Rl)Bộnhớcácluật(Rulememory)
Chínhlàcơsởtrithứccủahệthống
Lưugiữcácluậtcóthểápdụng
Bộdiễndịch(Interpreter)
Hệthốngbắtđầubằngviệcđưamộtsựkiện(dữliệu)phùhợp
vàobộnhớlàmviệcvàobộnhớlàmviệc
Khisựkiện(dữliệu)trongbộnhớlàmviệcphùhợpvớicácđiều
kiệncủamộtluậttrongbộnhớcácluật,thìluậtđósẽđượcáp
dụngdụng
TríTuệNhânTạo
18

19. RBS–Ưuđiểm(1)()
Cáchbiểudiễn(diễnđạt)phùhợp
RấtgầnvớicáchdiễnđạttrongngônngữtựnhiênRấtgầnvớicáchdiễnđạttrongngônngữtựnhiên
Rấtdễdàngđểdiễnđạtcáctrithứcbởicácluật
DễhiểuDễhiểu
CácluậtdạngIF-THENrấtdễhiểu(cólẽlàdễhiểunhất)đốivới
ngườisửdụng
ểểễằTrongmộtlĩnhvực(bàitoán)cụthể,cáchbiểudiễnbằngluật
giúpcácchuyêngiatronglĩnhvựcnàycóthểđánhgiávàcảitiến
cácluật
TríTuệNhânTạo
19

20. RBS–Ưuđiểm(2)()
Mộtcáchbiểudiễntrithứctheokiểukhaibáo
(declarative)(declarative)
Kỹsưtrithứcthuthậpcáctrithức(ởdạngcácluậtIF-THEN)về
mộtlĩnhvựccụthể,vàđưachúngvàotrongmộtcơsởcácluật
(rulebase)(rulebase)
Kỹsưtrithức(cóthể)khôngcầnphảiquantâmđếnkhinào,làm
thếnào,vàtheotrậttựnàomàcácluậtđượcsửdụng–Hệthống
sẽtựđộngđảmnhậncácnhiệmvụnàysẽtựđộngđảmnhậncácnhiệmvụnày
Dễdàngmởrộngcơsởtrithức
Chỉviệcbổsungthêmcácluậtmới(cáctrithứcmới)vàocuốiChỉviệcbổsungthêmcácluậtmới(cáctrithứcmới)vàocuối
củacơsởcácluật
TríTuệNhânTạo
20

21. RBS–Nhượcđiểmợ
Khảnăngbiểudiễn(diễnđạt)bịgiớihạn
TrongnhiềulĩnhvựcbàitoánthựctếtrithứccủalĩnhvựcbàiTrongnhiềulĩnhvựcbàitoánthựctế,trithứccủalĩnhvựcbài
toánđókhôngphùhợpvớicáchbiểudiễndạng(IF-THEN)
SựtươngtácgiữacácluậtvàtrậttựcủacácluậttrongSựtươngtácgiữacácluậtvàtrậttựcủacácluậttrong
cơsởluậtcóthểgâyracáchiệuứngkhôngmongmuốn
Trongquátrìnhthiếtkế(design)vàbảotrì(maintenance)mộtcơ
ởlậtỗilậtớiđđàầhảiđâhắsởluật,mỗiluậtmớiđượcđưavàocầnphảiđượccânnhắc
(kiểmtra)vớicácluậtđãcótừtrước
Rấtkhókhănvàchiphítốnkémđểxemxéttấtcảcáctươngtác
(itti)óthểiữálật(interactions)cóthểgiữacácluật
TríTuệNhânTạo
21

22. Biểudiễntrithứcbằngkhung(1)
Làmthếnàođểbiểudiễntrithức“Xebuýtmàuvàng”?
Giảiháthứ1ll(b)Giảiphápthứ1.Yellow(bus)
Câuhỏi“Cáigìlàmàuvàng?”cóthểtrảlờiđược
Nhưngcâuhỏi“Màucủaxebuýtlàgì?”thìkhôngthểtrảlờiđượcgýggợ
Giảiphápthứ2.Color(bus,yellow)
Câuhỏi“Cáigìlàmàuvàng?”cóthểtrảlờiđược
Câuhỏi“Màucủaxebuýtlàgì?”cóthểtrảlờiđược
Nhưngcâuhỏi“Thuộctínhnàocủaxebuýtcógiátrịlàmàu
vàng?”thìkhôngthểtrảlờiđược
Giảiphápthứ3.Prop(bus,color,yellow)
Tấtcả3câuhỏitrênđềucóthểtrảlờiđược
TríTuệNhânTạo
22

23. Biểudiễntrithứcbằngkhung(2)
Mộtđốitượngđượcbiểudiễnbởi:
(ObjtPtVl)(Object,Property,Value)
Đượcgọilàcáchbiểudiễnbằngbộbađối
tượng-thuộctính-giátrị(object-property-value)
Nếuchúngtagộpnhiềuthuộctínhcủacùng
mộtkiểuđốitượngthànhmộtcấutrúc,thì
chúngtacócáchbiểdiễnhớngđốitợngObjectchúngtacócáchbiểudiễnhướngđốitượng
(object-centeredrepresentation)
Prop(Object,Property1,Value1)
Property1
Property2
Object
p(j,py1,1)
Prop(Object,Property2,Value2)
…
Prop(ObjectPropertyValue)
...
Propertyn
TríTuệNhânTạo
23
Prop(Object,Propertyn,Valuen)

24. Biểudiễnhướngđốitượnggợg
Cáchbiểudiễnbằngbộbaobject-property-valuelàmột
cáchtựnhiênđểbiểudiễncácđốitượngcáchtựnhiênđểbiểudiễncácđốitượng
Cácđốitượngcụthể(Physicalobjects)
Vídụ:MộtcáibàncócácthuộctínhchấtliệubềmặtsốngănVídụ:Mộtcáibàncócácthuộctínhchấtliệubềmặt,sốngăn
kéo,độrộng,độdài,độcao,màusắc,...
Cáctìnhhuống(Situations)g()
Vídụ:Mộtlớphọccócácthuộctínhmãsốphònghọc,danh
sáchsinhviênthamdự,giáoviên,ngàyhọc,thờigianhọc,...
Vídụ:MộtchuyếnđinghỉmátcócácthuộctínhnơikhởihànhVídụ:Mộtchuyếnđinghỉmátcócácthuộctínhnơikhởihành,
nơiđến,phươngtiệndichuyển,phòngnghỉ,…
TríTuệNhânTạo
24

25. Khung(Frame)g()
Có2kiểukhung:cụthể(individual)vàtổngquát
(generic)(generic)
Khungcụthể(Individualframes).Đểbiểudiễnmộtđối
tượngcụthể,chẳnghạnnhưmộtngườicụthể,mộttượngcụthể,chẳnghạnnhưmộtngườicụthể,một
chuyếnđinghỉmátcụthể,...
Khungtổngquát(Genericframes).ĐểbiểudiễnmộtKhungtổngquát(Genericframes).Đểbiểudiễnmột
lớp(loại)cácđốitượng,chẳnghạnnhưcácsinhviên,
cácchuyếnđinghỉmát,...
Vídụ
Khungtổngquát:Europian_City
KhthểCitPiKhungcụthể:City_Paris
TríTuệNhânTạo
25

26. Biểudiễncủamộtkhungộg
Mộtkhungđượcbiểudiễnbằngmộtdanhsáchđịnh
danhcácthuộctínhđượcgọilàcácslotsdanhcácthuộctínhđượcgọilàcácslots
Giátrịgánchomộtthuộctínhđượcgọilàfillerofthe
slotslot
(frame-nameTêncủakhung
<slot-name1filler1>
<slot-name2filler2>
)…)
Slots
fillers
TríTuệNhânTạo
26

27. Khungđơng
Mộtkhungđơn(individualframe)cómộtthuộctínhđặc
biệtcótênlàINSTANCE-OFvàgiátrịcủathuộctínhbiệtcótênlàINSTANCEOF,vàgiátrịcủathuộctính
đặcbiệtnàylàtêncủamộtkhungtổngquát(generic
frame)
Vídụ
(toronto%sửdụngchữthườngchocáckhungđơn(ggg
<:INSTANCE-OFCanadianCity>
<:Provinceontario>
<:Population45M><:Population4.5M>
…)
TríTuệNhânTạo
27

28. Khungtổngquátggq
Mộtkhungtổngquát(genericframes)cóthểcómột
thuộctínhđặcbiệtlàIS-AmàgiátrịcủathuộctínhđặcthuộctínhđặcbiệtlàISAmàgiátrịcủathuộctínhđặc
biệtnàylàtêncủamộtkhungtổngquátkhác
VídụVídụ
(CanadianCity%sửdụngtênbắtđầuchữhoachokhungtổngquát
<:IS-ACity>y
<:ProvinceCanadianProvince>
<:Countrycanada>
)…)
TríTuệNhânTạo
28

29. Suydiễnvớikhung(1)yg()
Cácthuộctính(slots)trongcáckhungtổngquátcóthể
đượcgắn(liênkết)vớicácthủtụcđểthựchiệnvàđiềuđượcgắn(liênkết)vớicácthủtụcđểthựchiệnvàđiều
khiểnviệcsuydiễn
Có2kiểuthủtục:IF-NEEDEDvàIF-ADDEDCó2kiểuthủtục:IFNEEDEDvàIFADDED
ThủtụcIF-NEEDED
ĐượcthựchiệnkhikhôngcógiátrịcầnthiếtđượcgánchomộtĐượcthựchiệnkhikhôngcógiátrịcầnthiếtđượcgánchomột
thuộctính(noslotfiller)
Vídụ:(Table
<:Clearance[IFNEEDEDcomputeClearance]><:Clearance[IF-NEEDEDcomputeClearance]>
…)
computeClearancelàmộtthủtụcđểtínhtoán(xácđịnh)mứcp()
độsạchsẽcủacáibàn
TríTuệNhânTạo
29

30. Suydiễnvớikhung(2)yg()
ThủtụcIF-ADDED
ĐthhiệkhiộtthộtíhđáiátịđểhhéĐượcthựchiệnkhimộtthuộctínhđượcgángiátrị,đểchophép
lantruyềnảnhhưởngcủaviệcgángiátrịcủathuộctínhđóđối
vớicáckhungkhác(vídụ,đểđảmbảocácràngbuộctrongbài
toán)toán)
Vídụ:(Lecture
<:DayOfWeekWeekDay>:DayOfWeekWeekDay
<:Date[IF-ADDEDcomputeDayOfWeek]>
…))
Giátrịcủathuộctính:DayOfWeeksẽđượctínhtoán(lại)khi
thuộctính:Dateđượcgángiátrị
TríTuệNhânTạo
30

31. Khung–Giátrịmặcđịnh(1)gịặị()
Hãyxétkhungtổngquát(genericframe)sauđây
(CanadianCity(CanadianCity
<:IS-ACity>
<:ProvinceCanadianProvince>
Ctd<:Countrycanada>
…)
Hãyxétkhungcụthể(individualframe)sauđâyygụ()y
(city134
<:INSTANCE-OFCanadianCity>
)…)
Đốivớikhungcity134,giátrị(mặcđịnh)chothuộctính
:Countrylàcanada:Countrylàcanada
TríTuệNhânTạo
31

32. Khung–Giátrịmặcđịnh(2)gịặị()
Hãyxétkhungcụthể(individualframe)sauđây
(it135(city135
<:INSTANCE-OFCanadianCity>
<:Countryholland>
…)
Đốivớikhungcity135,thìgiátrịchothuộctính
:Countrylàholland(chứkhôngphảilàgiátrịmặcđịnh
canada)
TríTuệNhânTạo
32

33. Khung–Tínhkếthừa(1)g()
Cácthủtụcvàcácgiátrịthuộctínhcủamộtkhungtổng
quáthơnsẽđượcápdụng(kếthừa)bởimộtkhungcụquáthơnsẽđượcápdụng(kếthừa)bởimộtkhungcụ
thểhơn,thôngquacơchếkếthừa
VídụVídụ
(CoffeeTable
<:IS-ATable>
...)
(MahoganyCoffeeTable
ISACffTbl<:IS-ACoffeeTable>
...)
TríTuệNhânTạo
33

34. Khung–Tínhkếthừa(2)g()
Vídụ
(Elephant(Elephant
<:IS-AMammal>
<:Colourgray>
...)
(RoyalElephant
ISAElht<:IS-AElephant>
<:Colourwhite>
…)
(clyde
<:INSTANCE-OFRoyalElephant>
)…)
TríTuệNhânTạo
34

35. Khung–Suydiễngy
Quátrìnhsuydiễntrongphươngphápbiểudiễnbằngkhung
sẽdiễnranhưsau
1.Ngườidùngkhởitạomộtkhung(tươngđươngvớiviệckhaibáo
sựtồntạicủamộtđốitượnghaymộttìnhhuống)
2.Cácgiátrịcủacácthuộctínhsẽđượckếthừa(từcáckhung2.Cácgiátrịcủacácthuộctínhsẽđượckếthừa(từcáckhung
tổngquáthơn)
3.CácthủtụcIF-ADDEDsẽđượcthựchiện.Việcnàycóthểsẽ
dẫnđếnviệckhởitạocủacáckhungkhác,vàviệcgángiátrịdẫnđếnviệckhởitạocủacáckhungkhác,vàviệcgángiátrị
củacácthuộctính
Nếungườidùnghoặcmộtthủtụcyêucầuviệcgángiátrịcho
mộtthuộctính,thì:
Nếucógiátrịchothuộctính,thìgiátrịđósẽđượcgán
NếukhôngthủtụcIF-NEEDEDsẽđượcthựchiệnNếukhông,thủtụcIFNEEDEDsẽđượcthựchiện
TríTuệNhânTạo
35

36. Biểudiễnbằngkhung–Ưuđiểm
Kếthợpđượccảtrithứckhaibáo(declarativeknowledge)vàtrithức
thủtục(proceduralknowledge)trongcùngmộtphươngphápbiểu
diễn
Cáckhungđượctổchứccócấutrúcphâncấp,chophépdễdàng
phânloại(phânlớp)trithứcphânloại(phânlớp)trithức
Cấutrúcphâncấpcáckhungchophépgiảmbớtsựphứctạp(vàchi
phí)trongquátrìnhxâydựngcơsởtrithức
Chophépthiếtlậpcácràngbuộcđốivớicácgiátrịđượcgáncho
cácthuộctính(vídụ:ràngbuộcgiátrịnhậpvàophảinằmtrongmột
khoảnggiátrịcụthể)
Chophéplưugiữcácgiátrịmặcđịnh(sửdụngthuộctínhđặcbiệt
IS-A,cácgiátrịcủacácthuộctínhcủamộtkhungtổngquáthơn
đượcsửdụngđểgánchocácthuộctínhcủamộtkhungcụthểhơn)ợụggộộgụ)
TríTuệNhânTạo
36

37. Biểudiễnbằngkhung–Nhượcđiểm
Trongquátrìnhthiếtkếcấutrúcphâncấpcủacác
khungcầnrấtđểýđếnsựhợplýcủaviệcphânloại(cáckhung,cầnrấtđểýđếnsựhợplýcủaviệcphânloại(các
khung)
Cóthểgặpvấnđềchiphícaochoviệcthiếtkếcácthủgpp
tục(IF-ADDEDvàIF-NEEDED)–Quánhiềucôngsức
dànhchoviệcthiếtkếcácthủtụcphùhợp,thayvìtập
trungvàoviệckiểmtracấutrúcvànộidungcủacáctrungvàoviệckiểmtracấutrúcvànộidungcủacác
khung
Quátrìnhkhaitháccáckhungcóthểkhônghiệuquả,vìggệq,
khôngcóphươngpháphiệuquảđểlưutrữdữliệu(của
cáckhung)trongmáytính
TríTuệNhânTạo
37

38. Mạngngữnghĩa(1)ạggg()
Mạngngữnghĩa(SemanticNetwork)đượcđềcửbởiQuillianvào
năm1966nhưlàmộtmôhìnhbiểudiễnbộnhớcủaconngười
Cácđộngcơthúcđẩysựpháttriểncủamạngngữnghĩa
Đểhiểuvềcấutrúccủabộnhớconngười,vàviệcsửdụngcấutrúcbộ
nhớnàytrongxửlý(hiểu)ngônngữnhớnàytrongxửlý(hiểu)ngônngữ
Kiểubiểudiễnnàochophéplưugiữcácýnghĩa(meanings)củacáctừ
đểcóthểsửdụnglạicácngữnghĩanày(nhưtrongbộnhớconngười)?
GiảsửrằngconngườisửdụngcùngcấutrúcbộnhớchocáccôngviệcGiảsửrằngconngườisửdụngcùngcấutrúcbộnhớchocáccôngviệc
Cácchứngminhvềtâmlýhọcđãchỉrarằngbộnhớcủaconngười
sửdụngcácliênkếttrongviệcxửlý(hiểu)cáctừ
Yêucầu:cầnbiểudiễnđịnhnghĩatừđiểncủacáctừ,để
Sosánhvàphânbiệtýnghĩacủa2từ
Siháâ“t”(ầiố)tiếAhđểôtảáhàSinhracáccâu“tựa”(gầngiống)tiếngAnhđểmôtảsựsosánhnày
TríTuệNhânTạo
38

39. Mạngngữnghĩa(2)ạggg()
Mạngngữnghĩa(SemanticNetwork-SN)làphươngpháp
biểudiễndựatrênđồthị(graph-basedrepresentation)ựị(gpp)
Mộtmạngngữnghĩabaogồmmộttậpcácnút(nodes)và
cácliênkết(links)đểbiểudiễnđịnhnghĩacủamộtkháiniệm
(hoặccủamộttậpcáckháiniệm)
Cácnútbiểudiễncáckháiniệm
Cácliênkếtbiểudiễncácmốiquanhệ(liênhệ)giữacáckháiCácliênkếtbiểudiễncácmốiquanhệ(liênhệ)giữacáckhái
niệm
Quátrìnhsuydiễn(reasoning/inference)trongmạngngữ
nghĩađượcthựchiệnthôngquacơchếlantruyền
Tácđộng(Activation)
Kếthừa(Inheritance)Kếthừa(Inheritance)
TríTuệNhânTạo
39

40. Mạngngữnghĩa–Cúphápạgggpp
Cácnút(nodes)biểudiễncáckháiniệm(concepts),hành
động(actions)hoặcđốitượng(objects)tronglĩnhvựcbàitoánộg()ặợg(j)gự
đangxét
Cácliênkết(links)làcácquanhệđượcgánnhãnvàcóchiều
(directionalandlabeled)giữacácnút(directionalandlabeled)giữacácnút
Haikiểuliênkết:kếthừavàcụthể
Liêkếtkếthừ(Ihititdlik)biểdiễLiênkếtkếthừa(Inheritance-orientedlink)biểudiễn:
NútAlàmộtlớp(loại)concủanútB(vd:liênkếtIS-A)
NútAlàmộtvídụ(instance)củanútB(vd:liênkếtINSTANCE-OF)
Liênkếtcụthể(Domain-specificlink)biểudiễn:
NútAliênquantới(cóquanhệvới)nútB
Vídụ:HAS,CAN,HAS-PART,CAUSES,HAS-COLOR,…
TríTuệNhânTạo
40

41. http://bit.ly/KhoTaiLieuAZ