ปลากัด

2. ความเป็นมาปลากัด
• ปลากัด (Betta splendens Regan)เป็น ปลาพื้นเมืองของไทยที่นิยมเพาะเลี้ยงมา
ตั้งแต่โบราณ เป็นเวลาหลายร้อยปี มาแล้ว ทั้งเพื่อไว้ดูเล่น และเพื่อกีฬากัดปลา และเป็นที่
รู้จักกันดีในต่าง ประเทศมานานเช่นกัน ได้มีการนาปลากัดไปเลี้ยงในยุโรป ตั้งแต่พ.ศ. 2414
ได้ นาไปทาการเพาะเลี้ยงกันอย่างกว้างขวาง และเพาะได้สาเร็จที่ ประเทศ ผรั่งเศส เมื่อปี
พ.ศ. 2436 ปัจจุบันประเทศไทยมีการเพาะพันธุ์กันแพร่ หลาย เนื่องจากเป็นปลาที่เลี้ยง และ
เพาะพันธุ์ได้ง่าย ปีหนึ่งประเทศไทยส่ง ปลากัดไปขายยังต่างประเทศ คิดเป็นมูลค่าหลาย
ล้านบาทปลากัดพันธุ์ดั้งเดิม ใน ธรรมชาติ มีสีน้าตาลขุ่นหรือสีเทาแกมเขียว ครีบและหางสั้น
ปลาเพศผู้มีครีบ และหางยาวกว่าเพศเมีย เล็กน้อย จากการเพาะพันธุ์และการคัดพันธุ์
ติดต่อกันมา นานทาให้ได้ปลากัดที่มีสีสันสวยงามหลายสี อีกทั้งลักษณะครีบก็แผ่กว้างใหญ่
สวยงามกว่าพันธุ์ดังเดิมมากและจากสาเหตุนี้ทาให้มีการจาแนกพันธุ์ปลากัด ออก ไปได้เป็น
หลายชนิด เช่น ปลากัดหม้อ ปลากัดทุ่ง ปลากัดจีน ปลากัดเขมร ปลากัด พม่า เป็นต้น
เนื่องจาก
ปลากัดเป็นปลาขนาดเล็ก เจริญเติบโตดีในภาชนะแคบ ๆ และในการเลี้ยงไม่ต้องใช้
เครื่องช่วยเพิ่มออกซิเจน ในน้า จึงเป็นที่นิยมนามาใช้เป็นสัตว์ทดลองในห้อง ปฏิบัติการครับ

3. การพัฒนาปลากัดหม้อเป็นปลากัดฮาล์ฟมูล
ปลากัดป่าปลา กัดป่า หรือ ปลาลูกทุ่ง ที่พบในธรรมชาติ ตามท้องนา หนองบึง ส่วนใหญ่จะเป็นปลาขนาดเล็กที่ไม่เด่นมากนัก ใน
สภาพปกติสีอาจเป็นสีน้าตาลเทาหม่น หรือสีเขียว และอาจมีแถบดาจาง ๆ พาดตามความยาวของลาตัว อาศัยหลบซ่อนตัวอยู่
ระหว่างพรรณไม้น้าในที่ตื้น ความพิเศษของปลากัด อยู่ที่ความเป็นนักสู่โดยธรรมชาติเมื่อพบปลาตัวอื่นจะเข้าต่อสู้กันทันที และที่
พิเศษยิ่งกว่านั้นคือการที่ปลาตัวผู้สามารถเปลี่ยนสีให้งดงามเมื่อถูก กระตุ้น ในสภาวะตื่นตัวครีบทุกครีบจะแผ่กางออกเต็มที่ แผ่นเยื่อ
หุ้มเหงือขยายพองตัวออก พร้อมกับสีน้าเงินหรือแดงที่ปรากฏขึ้นมาชัดเจนในโทน ต่าง ๆ ทาให้ดูสง่าอาจหาญ และสวยงาม ปลาป่า
แท้นั้นส่วนมากครีบ หางและกระโดงที่ภาษานักแปลงปลาเรียกรวมว่า “เครื่อง” จะมีสีแดงเกือบตลอดมีประดาบ้างเล็กน้อย บางทีอาจ
มีเส้น เขียว ๆ แซมบ้าง อย่างที่เรียกว่าเขียวก็มีเพียงแต้มเขียวอ่อน ๆ ที่กระโดงเท่านั้น เวลาถอดสีปกติทั้งตัวและ เครื่องเป็นสีน้าตาล
จืด ๆ คล้ายใบหญ้าแห้ง ที่ห้อยแช่น้าอยู่ ลักษณะพิเศษอีกอย่างหนึ่งของ ปลากัดก็คือเป็นปลาที่มีอวัยวะช่วยหายใจพิเศษที่อยู่บริเวณ
เหงือกทาให้ปลา สามารถใช้ออกซิเจน จากการฮุบอากาศได้โดยตรง ปลากัดจึงสามารถทนทานดารงชีวิตอยู่ได้ในที่ที่มีออกซิเจนต่า
ตานานเล่าขานของปลากัดจึงค่อนข้างแปลกประหลาด ไปกว่าสัตว์น้าชนิดอื่น ๆ บทความ “ธรรมชาติของปลากัดไทย) โดย ม.ล. ยิ่ง
ศักดิ์ อิศรเสนา ที่เขียนไว้เมื่อปี 2496 ได้พูดถึงการขุดหา ปลากัดในรูปูนา ตามขอบหนอง ชายบึง ริมคู และรางน้า ซึ่งปลากัดเข้าไปอยู่
อาศัยปน อยู่กับปูในรูตั้งแต่ต้นฤดูหนาว เมื่อน้าเริ่มลดไป จนตลอดหน้าแล้งปูก็จะขุดรูลึก ตามระดับน้าลงไปเรื่อย ๆ ปลากัดจะออกมา
แพร่พันธุ์ใหม่ในต้นฝนในเดือนพฤษภาคม กระจายออกไปหากินตามที่มีหญ้ารก ๆ ในเขตน้าตื้นปลากัด เป็นปลาที่ชอบน้าตื้น จึงไม่
พบตามแม่น้าลาคลอง หนองบึง ที่มีน้าลึก อันที่จริงในธรรมชาติการต่อสู่กันของปลากัดไม่จริงจังเท่าไรนัก ส่วนมากมักแผ่พองครีบ
หางขู่กันเพื่อแย่งถิ่น บางตัวเห็นท่าไม่ดีก็อาจเลี่ยงไปโดยไม่ ต่อสู้กันเลยก็มี แต่บางคู่ก็ต่อสู้กันอย่างถึงพริกถึงขิง ปลาตัวผู้ตัวไหนที่ยึด
ชัยภูมิเหมาะได้ที่ ก็จะก่อหวอดไว้แล้วพองตัวเบ่งสี เกี้ยวตัวเมียที่ผ่านไปมา เพื่อผสมพันธุ์วางไข่

4. Bettar Fighting Fishปลา ลูกหม้อหรือปลาหม้อนั้นเป็นปลากัดที่ถูกนามาคัดสายพันธ
ุุุ
์ โดยนักพันธุศาสตร์สมัครเล่นชาวไทยที่มุ่งหวัง จะได้ปลาที่กัดเก่ง จากบันทึกคาบอกเล่า
ของนักเลงปลาเก่าอย่าง หลวงอัมรินทร์สมบัติ (ครอบสุวรรณนคร) คาดว่า ปลาลูกหม้อ
น่าจะถูกพัฒนาขึ้นมาในช่วงประมาณปี 2430 ซึ่งท่านจาได้ว่า ก่อนหน้านั้น ยังต้องจับปลาป่า
มากัดพนันกันอยู่ต่อมานักเลงปลาบางคนก็เริ่มใช้วิธีไปขุดล้วงเอาปลาป่าที่ อาศัยอยู่ตามรูปู
ในหน้าแล้งมาขังไว้ในโอ่ง มาเลี้ยงดูให้อาหาร พอถึงฤดูฝนก็นามากัดพนันกับปลาป่า ซึ่ง
ส่วนใหญ่จะสู้ปลาขุดที่เลี้ยงมาไม่ได้ การเล่นปลาขุดนี้ยังนิยมเล่นกันมาถึงประมาณ ปี 2496
หลังจากนั้นก็มีการเก็บปลาที่กัดเก่งเลี้ยงไว้ข้ามปี และหาปลาป่าตัวเมียมาผสม ลูกปลาที่ได้
จากการผสมในชุดแรกจะเรียกว่า “ปลาสังกะสี” ซึ่งสัณนิษฐานว่าน่าจะได้ ชื่อมาจากผิวหนังที่
หนาแกร่ง ไม่ถูกกัดขาดง่ายเหมือนปลาป่าและปลาขุด ปลาสังกะสีมักจะตัวใหญ่ สีสัน
ลักษณะ ต่างจากปลาป่าและปลาขุด นักเลงปลาป่าจึงมักไม่ยอมกัดพนันด้วย จึงต้องกัด
แข่งขันระหว่างปลาสังกะสีด้วยกันเอ ปลาสังกะสีที่เก่ง อดทน สวยงามก็จะถูกคัดไว้เป็นพ่อ
แม่พันธุ์ เมื่อผสมออกมา ก็จะได้ปลาลักษณะรูปพรรณสีสันที่สวยงาม แปลกออกไปตาม
อัธยาศัยของผู้ผสมพร้อม ความเก่ง และอดทนในการกัดจะว่าไปแล้วพันธุศาสตร์สัตว์น้า
ของเมืองไทย นับได้ว่าเริ่มมาตั้งแต่ยุคนี้ คาว่า “ลูกหม้อ” นั้นมาจากการใช้หม้อดินในการ
เพาะและอนุบาลปลากัด ในระยะแรก ๆ ปลาลูกหม้อจึงเป็นปลาสายพันธุ์ ที่สร้างมาแท้ ๆ
กับมือของนักเลงปลาทั้งหลาย เพื่อให้ได้ลักษณะที่ดีสาหรับการต่อสู้และให้มีสีสันที่สวยงาม
ตามความพอใจ ของเจ้าของ ปลากัดลูกหม้อจึงมีรูปร่าง หนาใหญ่กว่าปลากัดชนิดอื่น สีสัน
สวยงามดูแล้วน่าเกรงขามกว่าพันธุ์อื่น ๆ สีส่วน มากจะเป็นสีน้าเงิน แดง เทา เขียว คราม
หรือแดงปนน้าเงิน ใน การเล่นปลากัดในยุคก่อนนั้นปลาลูกหม้อจะมีสองประเภท “ลูกแท้”
และ “ลูกสับ” ลูกแท้ หมายถึง ลูกปลาที่เกิดจากพ่อแม่ ุ
่ ที่มาจากครอกเดียวกัน และลูกสับ
หมายถึงลูกปลาที่เกิด จากพ่อแม่ที่มาจากคนละครอก ปลากัดลูกหม้อนี้ถ้าเอาไปผสมกลับ
กับปลาป่าลูกปลาก็จะ เรียกว่า “สังกะสี” เช่นเดียวกัน ซึ่งปลาสังกะสีซึ่งเกิดจากการผสมกลับ
แบบนี้ส่วนมากก็จะมีชั้นเชิงและน้าอด น้าทนในการกัดสู้ลูกหม้อไม่ได้ “ลูกหม้อ” จึง เป็นสุด
ยอดของปลากัดสาหรับนักเลงปลาทั้งหลาย ในระยะหลัง ๆ ก็อาจมีการพูดถึงสายพันธุ์
“มาเลย์” หรือ “สิงคโปร์” ซึ่งว่ากันว่ากัดเก่งหนังเหนียวแต่โดยแท้จริงก็คือปลาลูกหม้อ
นั่นเอง เพียงแต่ว่าในระยะต่อมามีการประยุกต์ใช้กลวิธีการ หมักปลาด้วยสมุนไพร ใบไม้
ว่าน ดินจอมปลวก และอื่น ๆ เพื่อช่วยเคลือบเกล็ดปลา ที่เชื่อกันว่าจะทาให้เกล็ดแข็งกัด
เข้า ได้ยาก ควบคู่ไปกับการคัดเลือกพันธุ์ ถึงอย่างไร ลูกหม้อก็คือลูกหม้อที่เราชาวไทย
พัฒนามาแต่โบราณแม้จะถูกนาไป พัฒนาสายพันธุ์ในที่อื่นก็ยังคงเป็นลูกหม้อไทยตัวเดิม
นั่นเอง
ปลากัดหม้อ

5. "ปลากัด..พ่อที่แสนดีที่สุดในโลก"
ปลากัดตัวผู้แตกต่างจากปลากัดตัวเมียโดยสิ้นเชิง
ปลากัดตัวผู้มีขนาดใหญ่กว่า สีสันสวยงามมากกว่าปลากัดตัวเมีย
ปลากัดตัวผู้เวลามีความต้องการทางเพศ จะก่อหวอด ยิ่งฟองมาก หมายความว่า ยิ่งคึก
ปลากัดตัวผู้ต้องอยู่เพียงตามลาพัง อยู่ร่วมกับปลาชนิดอื่นไม่ได้รวมทั้งปลาชนิดเดียวกัน
เวลาที่เราอยากให้มันผสมพันธุ์กัน ให้นาขวดปลากัดตัวผู้และปลากัดตัวเมียมาวางแนบกันห้ามเอาแผ่นกระดาษปิด ให้ปลาทั้งสอง
มองเห็นกันได้สังเกตที่ปลากัดตัวเมีย ถ้าบริเวณท้องของปลากัดตัวเมียโตมีจุดๆสีเหลืองๆแสดงว่าปลากัดตัวเมียตั้งท้องแล้ว
ให้ นาปลากัดตัวเมียมารวมกับที่อยู่ของปลากัดตัวผู้ ในตอนแรกปลากัดตัวผู้จะกัดปลากัดตัวเมียอย่างบ้าคลั่ง ให้ทาเป็นเพิกเฉย มอง
ได้อย่างเดียวอย่าไปยุ่งกับมัน ให้อาหารตามปกติ เช่น ลูกน้า ไร ไม่ต้องเยอะ
ต่อมาจะพบว่าปลากัดตัวผู้จะเริ่มก่อหวอดมากขึ้นผิดปกติ ให้หาใบตองเ้้ล็กๆใส่ไว้ให้ฟองนั้นอัดแน่นกับใบตอง
หลังจากนั้นประมาณ2-3วัน จะพบว่า ปลากัดตัวผู้จะเข้าไปจู่โจมโอบกอดรัดปลากัดตัวเมียเหมือนมวยปล้าเพื่อให้ไข่ หลุดออกจาก
ท้อง พอเม็ดไข่หลุดออกมาแล้ว ปลากัดตัวผู้จะงับไข่ของตัวเมียแล้วว่ายขึ้นสู่ผิวน้าที่มีแต่ฟองแล้วก็พ่น ไข่ใส่ในฟองอากาศ มันจะทา
ในลักษณะนี้เป็นวันๆ โดยไม่เหน็ดเหนื่อย ห้ามให้อาหารในช่วงนี้เพราะให้ไปมันก็ไม่กิน
ต่อมาอีกประมาณ4-5วัน พอไข่ในท้องของปลากัดตัวเมียหมดลงสังเกตได้ว่าท้องของปลากัดตัวเมียจะแฟบแบน ไม่ป่องอีกแล้ว ให้รีบ
จับปลากัดตัวเมียแยกทัีนที เพราะปลากัดตัวผู้มันจะหวงไข่ในฟองมาก ปลากัดตัวเมียมันจะหิวและจะกินลูกตัวเอง จากที่เคยรักกัน
กลับแปรเปลี่ยนเป็นผู้ชายฆ่าผู้หญิงเพราะรักลูกมาก
ซึ่งกรณีนี้ถ้า ไม่จับแยก ก็จะเ้็้็ป็นเหมือนกรณีของเรา พอดีช่วงนั้นไปต่างจังหวัด กลับมา ปรากฎว่า ปลากัดตัวเมียถูกกัดแทะจน
ตายลงไปนอนก้นพื้นแล้วนั่นเอง
ต่อมา ปลากัดตัวผู้จะว่ายวนอยู่รอบๆใต้ฟอง มันจะตะแคงตัว ถ้าใครจ้องดีๆ จะเห็นว่าปลากัดตัวผู้จะปล่อยน้าเชื้อใส่ฟองอยู่เรื่อยๆ
ช่วงนี้ให้อาหารพ่อปลากัดได้ ให้ทีละน้อยๆ

6. เพศปลากัด

7. ต่อมาหลายวัน จนกระทั่งในที่สุด ลูกปลาตัวเล็กๆน่ารักๆ ก็โผล่ออกมาว่ายวน
เกาะใบตองอยู่หลายตัวมากๆ ให้อาหารพ่อปลากัดเหมือนเดิมแต่ ให้ดูความ
น่ารัก ความเป็นพ่อของปลากัด ช่วงที่ลูกปลากัดที่ตัวเล็กๆยังไม่แข็งแรง ว่ายๆ
อยู่ดีๆหลุดออกมาจากใบตองลูกปลามันจะตกลงพื้นน้า พ่อปลากัดจะว่ายไปงับ
ลูกปลา ตอนแรกเราก็นึกว่ากิน แต่ที่ไหนได้ พ่อปลากัดรีบว่ายขึ้นสู่ผิวน้าแล้วพ่น
ลูกปลาออกมาจากปากให้เกาะใบตองอยู่ เพราะถ้าลูกปลาตกไปอยู่ก้นพื้นน้า
มันจะตายเพราะขาดออกซิเจน พ่อ ปลา้่กัด สามารถเลี้ยงลูกตัวเองได้นับร้อย
ตัว คุณลองคิดดู เวลาลูกปลาแสนซนว่ายออกมาแล้วว่ายไม่แข็งแรง จมลงพื้น
น้า พ่อปลากัดจะงับลูกปลาแล้วไปปล่อยในใบตอง มันทาแบบนี้ทุกๆวันจนกว่า
ลูกปลาทั้งหมดจะโตโดยไม่รู้จักเหน็ดไม่รู้จัก เหนื่อย