Vernieuwde nederlandse versie van eerdere publicatie in het bildts

1. 1
Billand
Ontstaansgeschiedenis van ’t Bildt, Kaartreconstructies en het BILDTGIS
Inleiding
Vanaf begin 2013 doe ik onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van ’t Bildt over de periode
van het jaar 100 tot 1505, ’t jaar toen de zomerdijk, nu bekend als de Ouwe-Dyk werd
opgehoogd. Vanaf 800 na Christus is ’t land hier uit zee ontstaan, opgebild daarom noem ik dit
dan ook Billand.
Voor mijn studies gebruik ik paleo-geografische kaartconstructies, kaarten die ontwikkeld zijn door
Peter Vos en de Rijksuniversiteit Groningen. Deze geven een beeld van het landschap op een
bepaald tijdmoment Ze laten meer zien door de combinatie van aardkundige en archeologische
gegevens en de kennis fan ’t landschap in onze tijd. De afzettingen van bijvoorbeeld, geulen,
wadden en kwelderwallen worden afgeleid van geologische bodemkundige en geomorfologische
kaartgegevens en waarnemingen.
Nu begin 2018 kan ik na een lang historisch avontuur met spannende zoektochten, ontdekkingen,
van bijna 5 jaar een groot stuk van de blinde vlek in de geschiedenis van dit prachtig landschap
inkleuren.
Werkwijze
Voor de ontstaansgeschiedenis van Billand gebruik ik kaartreconstructies van Peter Vos en de
Rijksuniversiteit Groningen.
Hier wordt zo’n kaartreconstructie van Peter Vos getoond:
Overzicht Noord Nederland
van 800 n Chr. met rechtsboven het Billand van toen.

2. 2
De beddingen /uitgangen van Billand hebben zich als volgt door de eeuwen heen ontwikkeld:
1. 100 n Chr. Zwette-Boorne Vrouwbuurtstermolen Oude Bildtdijk
ter hoogte van de Pôle-Attewesweg (Afbeelding linksonder)
2. 800 -1100-1200 Zwette-Boorne, Beetgummolen, diagonaal over
St.-Annaparochie Zwarte Haan.
3. 1200-1287 Billand bedijkt – Doorbraak Westhoek Sitkens Rijd.
4. 1287- 1400-1450 Kanaliseren Sitkens Rijd – afdammen Sitkens Rijd
5. 1500-1542 Holle Rijd.
De peiljaren van de kaartreconstucties zijn vetgedrukt.
De 7 van de Middelsee bekende kaartreconstructies van Peter Vos en de Rijksuniversiteit
Groningen laten dus de 5 beddingen, uitgangen zien fan de Middelsee:
100 n Chr. RUG 100 n Chr. RUG

3. 3
800 n Chr. RUG
800 n Chr. VOS
1100 n Chr. VOS 1400 n Chr. VOS
1500 n Chr. RUG

4. 4
BILDTGIS
Ik heb een eigen GIS (Geografisch Informatie Systeem) ontwikkeld, wat ik ’t BILDTGIS noem
Hierbij heb ik de kaartreconstructies fan Peter Vos en de RUG ingetekend, geprojecteerd via
Google Maps, Google Earth om zo aanknopingspunten te vinden tussen vroeger en nu, door de
kaarten transparant, doorschijnend op elkaar te leggen. Hieronder een aantal voorbeelden.
1. 100 n Chr. Zwette-Boorne Vrouwbuurtstermolen Oude Bildtdtijk
ter hoogte van de Pôle-Attewesweg
Toen lag de wat smalle bedding van de Middelsee vlak langs Vrouwbuurtstermolen.
De uitloop daar was naar het oosten, later de vaart ten noorden van de Middelweg, tussen de kerk
en de molen.
100 n Chr. Peter Vos. 100 n Chr. BILDTGIS: Geul de Ried van rechtsboven,
Boorne - Stad Niks naar Franeker linksonder.
2. 800 – 1100- 1200 Zwette-Boorne, Beetgummolen, diagonaal
over St.-Annaparochie Zwarte Haan.
800 n Chr. Vos
800 n Chr. BILDTGIS De bedding van de
Boorne van 800-1200 met de rivier/geul
de Ried blauw ingetekend.