1. dr Paweł M. Socha – psycholog, Uniwersytet Jagielloński Psychologiczne problemy radzenia sobie w chorobie Parkinsona. Podejście egzystencjalne

2. PROBLEMY DO ROZWAŻENIA Sens życia – czy jest sens w chorobie Parkinsona? Przyczyny braku sensu (zrozumiałe i irracjonalne) Depresja jako rezultat bycia nieuleczalnie chorym Poznawczo-egzystencjalne przyczyny depresji Możliwości radzenia sobie z sytuacją Przez osobę chorą Przez otoczenie osoby chorej Konkluzja

3. Co to jest „SENS ŻYCIA”? SENS ŻYCIA – według Kazimierza Obuchowskiego – poczucie człowieka, że jest coś, co nadaje życiu wartość wykraczającą poza samo jego istnienie, dobre czy złe samopoczucie, własną czy czyjąś ocenę własnej osoby

4. UKRYTE PRZEKONANIE,że życie ludzkie – tak jak życie w ogóle, istnienie świata – nie ma sensu samo w sobie, że COŚ musi ten sens nadać WRODZONA POTRZEBA,„zmysł życia” (Stefan Szuman) DĄŻENIE DO SENSU JAKO WYMIAR DUCHOWY (Viktor Frankl)

5. Przyczyny utraty sensuw chorobie Parkinsona Rola środowiska chorej osoby Kultura, w której żyjemy Posiadanie rodziny i przyjaciół (zasoby zewnętrzne) Zasoby wewnętrzne Cechy wrodzone, zdolności i umiejętności Wyuczone postawy (wyuczona bezradność lub potrzeba osiągnięć) Rola samooceny w chorobie Dlaczego to ja mam Parkinsona? Kara Boska? Ślepy los? Samoukaranie się? Autoagresja?

6. Rezultat braku sensu = DEPRESJA Dopamina jest neuroprzekaźnikiem, a jej brak powoduje TAKŻE depresję (przyczyna fizjologiczna, także przed pojawieniem się wyraźnych symptomów choroby) Depresja jako objaw towarzyszący chorobie Parkinsona, Frustrujące poczucie utraty kontroli nad ruchami ciała, mową, komunikacją w znaczeniu fizycznym (zmiana miejsca), interpersonalnym (porozumiewanie się). Poczucie utraty kontroli nad całym życiem

7. Inne zagrożenia dla poczucia sensu życia (oprócz choroby) Identyfikacja z „powołaniem” – wybranym celem życia, takim jak: bycie żoną lub mężem (groźba zakończenia związku) bycie matką lub ojcem (syndrom „opuszczonego gniazda”) wykonywanie zawodu lub funkcji szczególnie cenionej społecznie nauczyciela księdza lekarza lub pielęgniarki Realizowanie celu niemożliwego do osiągnięcia brak uzdolnień (tragedia grafomana) utrata możliwości osiągnięcia celu w trakcie jego realizacji (nagły wypadek, choroba) Zrealizowanie celu (cel zbyt krótkodystansowy, nie transcendentny) „TYRANIA POWINNOŚCI”

8. BŁĘDY ROZUMOWANIA W CHOROBIE To, co mnie spotkało, musi mieć sens, przyczynę, a zatem: Moja choroba ma – musi – mieć sens Jako osoba chora, utraciłem wartość jako człowiek, gdyż: Nie mogę wykonywać czynności, które potwierdzały tę wartość (praca zawodowa, udział w prowadzeniu domu, współżycie z współmałżonkiem, itd.) Mój mózg nie działa normalnie – oprócz zaburzeń ruchu, tracę mowę, pamięć, refleks, sprawne myślenie Zasługuję na szczególne traktowanie, a nie otrzymuję go Bliscy mi nie pomagają Nikt nie rozumie, jak cierpię Przyjaciele i znajomi omijają mnie jak trędowatego ŻYCIE Z CHOROBĄ PARKINSONA TO BEZNADZIEJNA EGZYSTENCJA, CZEKANIE NA ŚMIERĆ CHOROBA NEURODEGENERACYJNA NAPRAWDĘ???

9. SENS ŻYCIA POPRZEZ AKTYWNOŚĆ W WALCE Z CHOROBĄ WŁASNĄ I INNYCH Michael J. Fox (obecnie lat 47) – pierwsze objawy w wieku 28 lat

10. Muhammad Ali i Michael J. Fox– obaj wspierają programy badań nad leczeniem choroby Parkinsona

11. Przykład amerykański – AKTYWNOŚĆ RODZIN I PRZYJACIÓŁ:Przystań do nas i biegaj wspierając organizacje walczące z chorobą Parkinsona

12. Knut-Johann Onarheim Mariella Graziano EPDA – strona internetowa

13. Fundacja „Żyć z Chorobą Parkinsona” PRZYKŁADY POLSKIE Założyciel i wieloletni przewodniczący – Jerzy Łukasiewicz

14. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA W KRAKOWIE Z UDZIAŁEM PRZEDSTAWICIELI

15. Andrzej Puchacz – przewodniczący Julian Tomalczyk – wiceprzewodniczący Danuta Kłopotek-Główczewska – wiceprzewodnicząca Andrzej Strzylak - sekretarz Kwartalnik TULIPAN NR 2, 2009

16. Najsławniejszy chory na chorobę Parkinsona Nigdy nie utracił poczucia sensu życia

17. Co my możemy zrobić? ZAMIAST CZEKAĆ, AŻ KTOŚ NADA NASZEMU ŻYCIU SENS… Kochać! Kogo? Bliskie osoby Przyjaciół Zwierzęta Naturę Działać na rzecz innych chorych Nauczyć się rzeczy, których możemy się nauczyć mimo, a może dzięki chorobie

20. A może … malować? Wydawnictwo „AMUN”, zrzesza artystów malujących nogami i ustami. Jedna z artystek, Jolanta Borek-Unikowska, stwierdziła: Moje prace to przede wszystkim radość, pogoda ducha, piękno świata, piękno ludzi (...) To nic, że jestem osobą niepełnosprawną, świat jest piękny.

21. A choćby i wędrować… Norbert Piotrowski (lat 40) – cierpi na porażenie mózgowe i skutki przebytego w dzieciństwie niedokrwiennego udaru mózgu – odbył na wózku inwalidzkim pielgrzymkę z Warszawy do Częstochowy