SlideShare a Scribd company logo
Առաջին փուլ՝ 1988-ի
փետրվարի 22 – 1990-ի հունվարի
19-ը. սկսվել է Ասկերան-
Ստեփանակերտ ռազմավարական
ուղղությամբ ադրբեջանցիների
զինված հարձակմամբ, ավարտվել
Հյուսիսային Արցախի վրա
հարձակումների կասեցմամբ:
Երկրորդ փուլ՝
1991-ի ապրիլի 30 – 1992-ի մայիսի
18-ը. սկսվել է «Օղակ»ռազմական
գործողությամբ, ավարտվել Լաչին
քաղաքի կրակակետերի ճնշմամբ և
Հայաստանի հետ ցամաքային կապի
վերականգնմամբ։
Երրորդ փուլ՝ 1992-ի
հունիսի 12 – 1993-ի հունվարի
20-ը. սկսվել է Արցախի
Հանրապետության Ասկերանի,
Շահումյանի, Մարտակերտի,
Մարտունիի և Հադրութի
շրջանների ուղղություններով
հակառակորդի խոշորածավալ
հարձակումներով և ավարտվել
մարտական գործողությունների
հիմնական թատերաբեմ
Մարտակերտի
ռազմաճակատում
հակառակորդի հարձակման
կասեցմամբ, ուժերի ընդհանուր
հավասարակշռության
ստեղծմամբ։
Չորրորդ փուլ՝
1993-ի փետրվարի 5 –
նոյեմբերի 1-ը. սկսվել է
Մարտակերտի
ռազմաճակատում Արցախի
Հանրապետության ԻՊՈՒ-ի
լայնածավալ
հակահարձակմամբ և
ավարտվել Հորադիզում,
Կուբաթլուում, Ջաբրայիլում,
Ֆիզուլիում և Զանգելանում
կենտրոնացված
հակառակորդի ռազմական
խմբավորումների
ջախջախման ռազմական
գործողությամբ։
1993-ի դեկտեմբերի 15 – 1994-ի մայիսի 17-ը. սկսվել է
Արցախի Հանրապետության սահմանագծի ողջ երկայնքով
հակառակորդի լայնածավալ հարձակմամբ և եզրափակվել
արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում
զինադադարի հաստատումով (տես Բիշքեկյան
արձանագրություն)։
Շուշիի ազատագրումը հայկական ռազմական
ուժերի առաջին նշանակալից հաղթանակն էր Արցախյան
ազատամարտում
Շուշիի ազատագրումը պատմական
անհրաժեշտություն էր՝ կոչված վերականգնելու
հայկական հինավուրց հողի վրա հայերի ապրելու
անկապտելի իրավունքը
Շուշիի ազատագրման
ռազմական
գործողությունն
անցկացվել է 1992թ.
մայիսի 8-9-ին: Մշակման
և իրականացման
առումով գրեթե անթերի,
հայ ռազմարվեստի մեջ
եզակի ռազմական
գործողություն, որով
արմատական բեկում է
առաջացել Ղարաբաղյան
ազատագրական
պատերազմում:
Գործողությունն իրականացվել է 4 ուղղություններով՝
միաժամանակյա հարձակումներով՝ մայիսի լույս 8-ի
գիշերը ժամը 2.30-ին, Քիրսի ռազմական դիրքերը
գրավելուց և Լաչին-Շուշի ճանապարհը հսկողության
տակ վերցնելուց հետո՝ ՄՄ-21 ռեակտիվ մարտկոցի
համազարկով: Ռազմական գործողությունը
ղեկավարել է Ինքնապաշտպանության ուժերի (ԻՊՈւ)
հրամանատար Ա. Տեր-Թադևոսյանը:
Հրամանատարական կետերում էին գեներալ-մայոր Գ.
Դարիբալթայանը, Ս. Սարգսյանը, Ռ. Գզողյանը, Զ.
Բալայանը, կապը, բուժօգնությունը, հրետանային
նախապատրաստությունը, ինժեներական
ծառայությունը:
Շուշիի ազատագրման մարտական հրամանը
ստորագրվել է մայիսի 4-ին հետևյալ մանրամասներով.
1.Հակառակորդը
շրջանաձև դիրքեր է
գրավում Շուշիի
բարձունքներում՝ մոտ
1200 մարդ կենդանի
ուժով, Զառսլու գյուղում
՝ մոտ 100
մարդ, Լիսագորում՝
մոտ 300-350
մարդ, Քյոսալարի ուղղ
ությամբ՝ մոտ 300
մարդ։
Մեր խնդիրը
ջախջախել
հակառակորդին Լիսա
գոր, Զառսլու, Ջանհաս
ան, Կարագյավ բնակա
վայրերում
•ջախջախել հակառակորդին Շուշիի
մատույցներում և այն ազատագրել
կանաչներից (հակառակորդի
պայմանական անվանումը),
•հետագայում
հարձակվել Բերդա
ձորի ուղղությամբ
և Բերդաձորի
ենթաշրջանն
ազատագրել
կանաչներից։
Շուշիի ազատագրման
պլանը օրհնել և ԻՊՈւ
շտաբի անդամներին
հաջողություն է
մաղթել Արցախի թեմի
առաջնորդ Պարգև
Արքեպիսկոպոս
Մարտիրոսյանը:
Հակառակորդին ջախջախելու
միջոցները՝ գրավել բարձունքը և
դիրքավորվել այնատեղ: Ուժերի
վերախմբավորումից հետո, նույն
ժամանակում սկսել հարձակումը
Լիսագորի ու Զառսլուի վրա և
հարձակման անցնել 4
ուղղություններով.
ա. Շոշի
(արևելյան)
ուղղություն,
հրամանատար՝
Ա. Կարապետյան
բ. «26-ի»
(հյուսիսային)
ուղղություն,
հրամանատար՝
Վ. Չիթչյան,
գ. Լաչինի
(հարավային)
ուղղություն,
հրամանատար
՝ Ս. Բաբայան
դ. Քյոսալարի
(հյուսիս-
արևմտյան)
ուղղություն,
հրամանատար՝
Ս. Օհանյան,
Շուշիի ազատագրման պլանի մշակումն ու
իրագործումն ապացուցել են հայ ժողովրդի
ռազմական մտքի մշտարթուն
կենսունակությունը և դարձել ԻՊՈւ-ի
մարտական լուրջ մկրտությունը:
Շուշիի ազատագրմանը հաջորդել է
Լաչինի միջանցքի բացման
ռազմագործողությունը, որով ճեղքվել է
ԼՂՀ ջրափակման օղակը և բացվել ԼՂՀ-ը
ՀՀ-ին միացնող կյանքի ճանապարհը:
Լիակատար ու ամբողջական է դարձել ԼՂՀ
անկախությունը:
Եվ ի՜նչ հաղթանակ… Շուշիի
ազատագրումը… մարտական մի փայլուն
գործողություն էր, որը հարուցել և դեռ հարուցելու է
ռազմական արվեստի գիտակների զարմանքն ու
հիացմունքը։ Եվ այնքան նշանակալից էր այն, որ ԼՂՀ
Ազգային ժողովի 1994թ. մայիսի 7-ի որոշմամբ
սահմանվեց «Շուշիի ազատագրման համար» մեդալը՝
արժանի պարգև բոլոր նրանց, ովքեր ազատագրեցին
հերոսական անցյալով իրեն փառաբանած հայոց հին
բերդաքաղաքը, Լեոյի, Մուրացանի, Հայկ
Գյուլիքևխյանի, Նելսոն Ստեփանյանի, Ալեքսանդր
Մելիք-Փաշայանի և ուրիշ շատ անվան հայերի
ծննդավայրը, հայ մշակույթի նշանավոր օջախներից
մեկը…
Շուշի

More Related Content

Featured

PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
SpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Lily Ray
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
Rajiv Jayarajah, MAppComm, ACC
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
Christy Abraham Joy
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
Vit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
MindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Applitools
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work
GetSmarter
 
ChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slidesChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slides
Alireza Esmikhani
 
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike RoutesMore than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
Project for Public Spaces & National Center for Biking and Walking
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
DevGAMM Conference
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy Presentation
Erica Santiago
 

Featured (20)

PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work
 
ChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slidesChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slides
 
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike RoutesMore than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy Presentation
 

Շուշի

  • 1. Առաջին փուլ՝ 1988-ի փետրվարի 22 – 1990-ի հունվարի 19-ը. սկսվել է Ասկերան- Ստեփանակերտ ռազմավարական ուղղությամբ ադրբեջանցիների զինված հարձակմամբ, ավարտվել Հյուսիսային Արցախի վրա հարձակումների կասեցմամբ: Երկրորդ փուլ՝ 1991-ի ապրիլի 30 – 1992-ի մայիսի 18-ը. սկսվել է «Օղակ»ռազմական գործողությամբ, ավարտվել Լաչին քաղաքի կրակակետերի ճնշմամբ և Հայաստանի հետ ցամաքային կապի վերականգնմամբ։ Երրորդ փուլ՝ 1992-ի հունիսի 12 – 1993-ի հունվարի 20-ը. սկսվել է Արցախի Հանրապետության Ասկերանի, Շահումյանի, Մարտակերտի, Մարտունիի և Հադրութի շրջանների ուղղություններով հակառակորդի խոշորածավալ հարձակումներով և ավարտվել մարտական գործողությունների հիմնական թատերաբեմ Մարտակերտի ռազմաճակատում հակառակորդի հարձակման կասեցմամբ, ուժերի ընդհանուր հավասարակշռության ստեղծմամբ։ Չորրորդ փուլ՝ 1993-ի փետրվարի 5 – նոյեմբերի 1-ը. սկսվել է Մարտակերտի ռազմաճակատում Արցախի Հանրապետության ԻՊՈՒ-ի լայնածավալ հակահարձակմամբ և ավարտվել Հորադիզում, Կուբաթլուում, Ջաբրայիլում, Ֆիզուլիում և Զանգելանում կենտրոնացված հակառակորդի ռազմական խմբավորումների ջախջախման ռազմական գործողությամբ։ 1993-ի դեկտեմբերի 15 – 1994-ի մայիսի 17-ը. սկսվել է Արցախի Հանրապետության սահմանագծի ողջ երկայնքով հակառակորդի լայնածավալ հարձակմամբ և եզրափակվել արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գոտում զինադադարի հաստատումով (տես Բիշքեկյան արձանագրություն)։
  • 2. Շուշիի ազատագրումը հայկական ռազմական ուժերի առաջին նշանակալից հաղթանակն էր Արցախյան ազատամարտում
  • 3. Շուշիի ազատագրումը պատմական անհրաժեշտություն էր՝ կոչված վերականգնելու հայկական հինավուրց հողի վրա հայերի ապրելու անկապտելի իրավունքը
  • 4. Շուշիի ազատագրման ռազմական գործողությունն անցկացվել է 1992թ. մայիսի 8-9-ին: Մշակման և իրականացման առումով գրեթե անթերի, հայ ռազմարվեստի մեջ եզակի ռազմական գործողություն, որով արմատական բեկում է առաջացել Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմում: Գործողությունն իրականացվել է 4 ուղղություններով՝ միաժամանակյա հարձակումներով՝ մայիսի լույս 8-ի գիշերը ժամը 2.30-ին, Քիրսի ռազմական դիրքերը գրավելուց և Լաչին-Շուշի ճանապարհը հսկողության տակ վերցնելուց հետո՝ ՄՄ-21 ռեակտիվ մարտկոցի համազարկով: Ռազմական գործողությունը ղեկավարել է Ինքնապաշտպանության ուժերի (ԻՊՈւ) հրամանատար Ա. Տեր-Թադևոսյանը: Հրամանատարական կետերում էին գեներալ-մայոր Գ. Դարիբալթայանը, Ս. Սարգսյանը, Ռ. Գզողյանը, Զ. Բալայանը, կապը, բուժօգնությունը, հրետանային նախապատրաստությունը, ինժեներական ծառայությունը: Շուշիի ազատագրման մարտական հրամանը ստորագրվել է մայիսի 4-ին հետևյալ մանրամասներով. 1.Հակառակորդը շրջանաձև դիրքեր է գրավում Շուշիի բարձունքներում՝ մոտ 1200 մարդ կենդանի ուժով, Զառսլու գյուղում ՝ մոտ 100 մարդ, Լիսագորում՝ մոտ 300-350 մարդ, Քյոսալարի ուղղ ությամբ՝ մոտ 300 մարդ։ Մեր խնդիրը ջախջախել հակառակորդին Լիսա գոր, Զառսլու, Ջանհաս ան, Կարագյավ բնակա վայրերում •ջախջախել հակառակորդին Շուշիի մատույցներում և այն ազատագրել կանաչներից (հակառակորդի պայմանական անվանումը), •հետագայում հարձակվել Բերդա ձորի ուղղությամբ և Բերդաձորի ենթաշրջանն ազատագրել կանաչներից։
  • 5. Շուշիի ազատագրման պլանը օրհնել և ԻՊՈւ շտաբի անդամներին հաջողություն է մաղթել Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգև Արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը:
  • 6. Հակառակորդին ջախջախելու միջոցները՝ գրավել բարձունքը և դիրքավորվել այնատեղ: Ուժերի վերախմբավորումից հետո, նույն ժամանակում սկսել հարձակումը Լիսագորի ու Զառսլուի վրա և հարձակման անցնել 4 ուղղություններով. ա. Շոշի (արևելյան) ուղղություն, հրամանատար՝ Ա. Կարապետյան բ. «26-ի» (հյուսիսային) ուղղություն, հրամանատար՝ Վ. Չիթչյան, գ. Լաչինի (հարավային) ուղղություն, հրամանատար ՝ Ս. Բաբայան դ. Քյոսալարի (հյուսիս- արևմտյան) ուղղություն, հրամանատար՝ Ս. Օհանյան,
  • 7. Շուշիի ազատագրման պլանի մշակումն ու իրագործումն ապացուցել են հայ ժողովրդի ռազմական մտքի մշտարթուն կենսունակությունը և դարձել ԻՊՈւ-ի մարտական լուրջ մկրտությունը: Շուշիի ազատագրմանը հաջորդել է Լաչինի միջանցքի բացման ռազմագործողությունը, որով ճեղքվել է ԼՂՀ ջրափակման օղակը և բացվել ԼՂՀ-ը ՀՀ-ին միացնող կյանքի ճանապարհը: Լիակատար ու ամբողջական է դարձել ԼՂՀ անկախությունը:
  • 8.
  • 9. Եվ ի՜նչ հաղթանակ… Շուշիի ազատագրումը… մարտական մի փայլուն գործողություն էր, որը հարուցել և դեռ հարուցելու է ռազմական արվեստի գիտակների զարմանքն ու հիացմունքը։ Եվ այնքան նշանակալից էր այն, որ ԼՂՀ Ազգային ժողովի 1994թ. մայիսի 7-ի որոշմամբ սահմանվեց «Շուշիի ազատագրման համար» մեդալը՝ արժանի պարգև բոլոր նրանց, ովքեր ազատագրեցին հերոսական անցյալով իրեն փառաբանած հայոց հին բերդաքաղաքը, Լեոյի, Մուրացանի, Հայկ Գյուլիքևխյանի, Նելսոն Ստեփանյանի, Ալեքսանդր Մելիք-Փաշայանի և ուրիշ շատ անվան հայերի ծննդավայրը, հայ մշակույթի նշանավոր օջախներից մեկը…