doğal süreçler ünitesi 8 sınıf fen ve teknolojı dersi

1. MATNIYAZOVA SHAIRA 100611902
DOĞAL SÜREÇLER
ÜNİTESİ 8.SINIF FEN VE
TEKNOLOJİ DERSİ

2. EVREN VE DÜNYAMIZ NASIL
OLUŞTU?​

3. ● Evrenin oluşumu ile ilgili günümüzde kabul gören görüş ‘Big Bang
(Büyük Patlama) ‘ teorisidir.
● Bu teoriye göre bundan yaklaşık 14 milyon yıl önce tek bir noktada
biriken yoğun bir enerji patlamasıyla evren ortaya çıkmıştır.Bu
patlamanın etkisiyle evren hala her yönde genişlemektedir.
● Big bang sırasında açığa çıkan gaz ve toz bulutu her yöne dağılarak
sarmal bir hareketle dönerken , zamanla soğuyarak küçülmüş
küçülmüştür.Galaksi sistemleri ve Dünya bu şekilde oluşmuştur.
● · Dünya çok sıcak kayalardan oluşan ve hızla dönmeyi sürdüren
bir topa dönüşmüştür.Daha sonra yüzeyi soğuyup
katılaşmıştır.Meteorların düşmesi ve volkanik hareketler sonucunda
Dünya’nın çekim gücünün olmasından dolayı , Dünya’ya özgü bir
atmosfer ortaya çıkmıştır.
● · Dünya’da sıcaklığın düşmesiyle sıkışan su buharı çok yoğun
yağışlar halinde yeryüzüne inmiş ve böylece okyanuslar oluşmuştur.

4. ● Taş küre adı verilen yer kabuğu tabakası , tek ve sabir bir oluşum
değildir.Tek parça gibi gözükse de dev boyuttaki bir yap boz gibidir.
● Bu yer küre parçalarına levha denir.Taş küreyi oluşturan 7 ana levha
vardır.Bu levhalar ‘’manto’’ tabakası üzerinde hareket
halindedir.Hareketleri çok yavaştır.Yılda birkaç cm’dir.
LEVHA HAREKETLERİ
● 1-Yaklaşma hareketleri
● 2-Uzaklaşma hareketleri
● 3- Yanal hareketler
YER KABUĞUNU ETKİLEYEN
LEVHA HAREKETLERİ

5. ● YAKLAŞMA HAREKETİ
İki levhanın yaklaşması üç farklı yolla olur.
a)İki Kıtasal Levhanın Yaklaşması
İki kıtasal levhanın yakınlaşarak çarpışmasıdır.
Yer kabuğunun çukur alanlardaki birikim yerlerine’jeosenklinal’
denir.Tortul tabaka yakınlaşması sonucu sıkışır.
Tortullar esnek yapıda ise kıvrılıp yükselir ve kıvrım dağları oluşur.
Sert yapıda ise kıvrılır, yükselir ve kırık dağ sıraları oluşur.

6. b)İki Okyanusal Levhanın Yakınlaşması
Bu olay sonucu yoğunluğu büyük olan levha levha, yoğunluğu küçük
olan levhanın ince olduğu bölümden çıkmaya başlayarak adaları
oluşturur.
c)Okyanusal ve Kıtasal Levhaların Yaklaşması
Bu olay sonucu yoğunluğu büyük olan levha yine altta kalır.Magma yer
yüzünün zayıf noktalarından dışarı çıkarak yanardağı oluşturur.

7. Ateş kürede meydana gelen konveksiyonel hareketten dolayı iki levha
arasında boşluk oluşur ve bu boşluktan magma çıkarak soğuyup
okyanus tabanını oluşturur.Okyanus tabanı iki levhanın birbirinden
uzaklaştığı sınırda , magmanın çoğu levha sınırında katılaşarak
volkanik sıra dağları oluşturur.
UZAKLAŞMA HAREKETİ

8. İki levha bazen ters ya da aynı yönde hareket eder. Bu
hareketleri sırasında aralarında sürtünmeden kaynaklanan
direnç oluşur. Direncin oluştuğu bölgedeki gerilim depremin
oluşmasıyla çözülür.Ülkemizden geçen Kuzey Anadolu Fay
Hattında bu hareketler gözlenir.
Bilim insanları kıtalardaki ayrılmanın sebebinin ateş küredeki
hareketlilik olduğunu keşfetmişlerdir.
YANAL HAREKET

9. Levhalardaki kırılma ve kopmalar sonucu açığa çıkan enerji dalgalar
halinde yayılarak yer yüzünde sarsıntıya neden olur.Bu olaya
‘deprem’ denir.
Ana depremden önce olan sarsıntılara ‘öncü deprem’, sonra olan
sarsıntılara ‘artçı deprem’ denir.
Depremin büyüklüğü ve şiddeti farklı kavramlardır. ’’Büyüklük’’
depremin kaynağından çıkan enerji ile ilgili bir değer olup ölçüm
cihazları ile ölçülür. ’’Şiddet’’ ise deprem bölgesindeki hasara göre
belirlenir. Bilim insanları depremin büyüklüğünü ve şiddetini
belirlemek için Richter(rihter) ölçeğinden yararlanırlar.
Volkanik püskürmeler sonucu oluşan patlamalar ‘volkanik depremleri’
oluşturur.
Magmaların,kömür ocaklarının çökmesi ile ‘’çöküntü depremleri’’
oluşur.
Levhaların birleştiği alanda(fay hatlarında) ‘’tektonik
depremler’’oluşur.
DEPREM NASIL OLUŞUR?

10. Dünya’yı saran atmosferin %78’i azot,% 21’i oksijen ve % 1i
karbondioksit, argon, su buharı ve tozlardan oluşur.
Atmosferin özellikleri şunlardır.
· Oksijen sayesinde canlılar yaşam olanağı bulur.
· Canlılar için gerekli gazları bulundurur.
· Meteorların Dünya’ya düşmesini engeler.
· İklim olaylarının oluşmasını mümkün kılar.
· Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.
· Güneş ışınlarını dağıtır.
· Dünya ile dönerek aşırı sürtünmeden oluşan yanmaya engel olur.
SICAKLIK FARKINDAN
KAYNAKLANAN HAVA OLAYLARI

11. Meteoroloji uzmanları Dünya’nın her yerindeki meteoroloji
istasyonlarından ve uzaydaki uydulardan gelen bilgileri toplar ve
meteorolojik haritaları yaparlar ve hava durumu bültenlerinde
insanlara duyurulmasını sağlarlar.

12. Yatay yönde meydana gelen hava hareketine rüzgar denir. Rüzgarlar
yüksek basınçtan alçak basınca doğru olan hava hareketidir.
Birbirine yakın yerlerde sıcaklık farkı oluştuğunda rüzgar esmeye
başlar.
• Yer şekilleri rüzgara yön verir ve hızına etki eder.
• Dünya’nın dönüş hızı arttığında rüzgarın hızı azalır.
• Basınç farkı arttıkça rüzgarın hızı ve şiddeti artar.
• Rüzgarlar geçtiği yerin sıcaklığını düşürür.
• İç ısısı düşer, soğuk rüzgar olur.
• Erozyona sebep olur.
RÜZGARLAR

13. Sıcak hava ile soğuk havanın çarpışması sonucu sıcak hava soğuk
havanın içine çekilir. Bu dalgalanma sonucu tıpkı huniye benzer
hortumlar oluşur. Hızları 500 km’ yi , büyüklükleri ise 2 km’ yi
bulan hortumlar trenleri yerlerinden uçurabilir.
Hortumun oluşmasında 3 faktör etkilidir:
· Yer seviyesinden atmosferin orta seviyelerine kadar nemli hava
· Yer seviyesinden itibaren yükselen sıcak hava
· Havanın yükselmesi için bir kaldırma gücüne ihtiyaç vardır.
HORTUMLAR

14. Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi ekseni etrafında dönen
rüzgarların en büyüğü ve en kuvvetlisi ‘kasırga’dır.Kasırga daha çok
tropik iklim kuşağının geçtiği okyanus bölgelerinde oluşur.
HAVADAKİ NEM
Nem canlılar için çok önemli bir unsurdur.İklim olayları içinde
önemlidir.Yağışların kaynağı su buharıdır.Su her sıcaklıkta
buharlaşır.Bu sebeple atmosferde sürekli bir miktar nem vardır.Buna
'atmosfer nemliliği’ denir.Havanın sıcaklığı arttıkça nem oranı da
artar.Nem ölçen cihazlara ‘Higrometre’ denir.
Nemli hava yükselirken sıcaklığı azalır ve soğur .Böylece havadaki
nem yoğuşarak su damlacıklarına dönüşür ve bulutları oluşturur.
KASIRGALAR

15. Nemli hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğuşursa yağmur,kar,dolu
oluşur.
YAĞMUR: Bulutu oluşturan su taneciklerinin damlalar halinde yer
yüzüne düşmesi olayıdır.Hava ılımanlaşır,sıcaklık artar.
KAR: Bulutu oluşturan su tanecikleri 0C altında buz kristallerine
dönüşür.
DOLU: Havadaki nemin hızla yükselmesi ve çok soğuması sonucu su
damlacıkları donar ve buz toplarına dönüşerek dolu şeklinde yer
yüzüne düşer.
YAĞIŞ ŞEKİLLERİ

16. Nemli hava yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşursa çiy, kırağı ve kırç
oluşur.
ÇİY: Havadaki su buharının soğuk yüzeyler üzerinde sabahları yağmur
damlalarına yoğuşmasıdır.
KIRAĞI: Yoğuşma 0 C’ın altında ise su buharı çiye dönüşmeden buz
kristallerine dönüşür.Buna kırağı denir.
KIRÇ: Havadaki su buharının çok soğumuş cisim yüzeylerinde buza
dönüşmesidir.
HAVA OLAYLARININ SEBEPLERİ NELERDİR?
Havadaki su buharının ve gazların cisimler üzerinde uyguladığı ağırlığa
basınç denir. Normal hava basıncı 1013 milibar civarındadır. 1013
milibarın üstündeki değerler ‘’yüksek basınç’’ , altındaki değerler
‘’alçak basınç’’ tır.

17. ALÇAK BASINÇ ALANI: Bu alanda hava sıcaklığı yüksektir.
YÜKSEK BASINÇ ALANI: Hava sıcaklığı düşüktür, bulut oluşmaz.
HAVA OLAYLARININ YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN
OLUŞUM VE DEĞİŞİMLERİNE ETKİSİ.
· Yeryüzünün şeklinin değişmesinde levha hareketlerinin dışında
rüzgarlar,yağışlar ve sıcaklık farkı gibi hava olayları etkilidir.
· Rüzgarlar taşıma ve biriktirme ile toz ve kaya parçalarının yerlerini
değiştirirler.Bu olay en fazla sıcaklık farkı olan çöllerde gerçekleşir.

18. İKLİM
· Geniş bölgelerde uzun zaman kalan ortalama hava koşullarıdır.
· Uzun yıllar(30-35yıl) hava oluşumlarının ortalaması olarak belirlenir.
· İklimle uğraşan bilim dalına ‘’klimatoloji’’ denir.
· Klimatoloji ile ilgilenen bilim insanına iklim bilimci denir.
İKLİM VE HAVA OLAYLARI
ARASINDAKİ FARKLAR

19. HAVA OLAYLARI
· Belli bir yerde haftalık hava koşullarıdır.
· Günün belirli saatlerinde yapılan gözlemlerle belirlenir.
· Hava olaylarıyla ilgilenen, hava tahminleri yapan bilim dalına
‘’meteoroloji’’denir.
· Meteoroloji ile ilgilenen uzmanlara meteorolog denir.