4. หลักการและทฤษฎี
การสูญพันธุ์ (อังกฤษ: Extinction) ในทางชีววิทยาและนิเวศวิทยา คือการสิ้นสุด
ของการดารงอยู่ของสปีชีส์หรือกลุ่มของสิ่งมีชีวิต (ตามอนุกรมวิธาน) ซึ่งทาให้ความหลากหลาย
ทางชีวภาพลดลง โดยทั่วไปแล้ว ถือว่าชั่วขณะของการสูญพันธุ์คือชั่วขณะความตายของสิ่งมีชีวิต
ตัวสุดท้ายในสปีชีส์นั้น แม้ว่าความสามารถในการผสมพันธุ์และฟื้นตัวอาจจะสูญเสียไปแล้วก่อน
หน้านั้นก็ตาม
เสือดาวหิมะ (อังกฤษ: Snow leopard, Ounce) สัตว์ในวงศ์ Felidae ชนิด
หนึ่ง ที่มีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์แล้ว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Uncia uncia (บางข้อมูลใช้
Panthera uncia) นับเป็นสัตว์ชนิดเดียวที่อยู่ในสกุล Uncia มีขนยาวหนาแน่น สีพื้นเทาอม
เหลือง บริเวณสีข้างจะอมเหลืองจาง ๆ มีลายดอกเข้มทั่วตัวคล้ายเสือดาว (Panthera
pardus) ช่วยให้ดูกลมกลืนกับสภาพแวดล้อมที่อาศัยซึ่งเป็นภูเขาหินและหิมะปกคลุม ลายดอก
บริเวณหลังและสีข้างมีขนาดใหญ่ ส่วนบริเวณหัวและขาเป็นลายจุดขนาดเล็ก บริเวณคาง อก และ
ท้องเป็นสีขาวปลอดไม่มีลาย ลายบริเวณหลังและสีข้างจะจางกว่าบริเวณอื่นซึ่งต่างจากเสือลายจุด
ชนิดอื่นที่มักมีลายที่หลังเข้มกว่า หางด้านบนจะเป็นวงสีดา ด้านล่างของหางเป็นจุดจาง ๆ
เปรียบเทียบลายดอกของเสือดาวหิมะกับของเสือดาวแล้ว ดอกของเสือดาวหิมจะห่างกันมากกว่า
และไม่คมชัดเท่า มีกล้ามเนื้อหน้าอกและหัวไหล่ที่แข็งแรง อุ้งเท้ากว้างแข็งแรงและปกคลุมด้วยขน
ช่วยให้เพิ่มพื้นที่ผิวและกระจายน้าหนักตัวลงบนหิมะได้อย่างสม่าเสมอ และช่วยปกป้ องอุ้งเท้าจาก
ความเย็นของหิมะได้ดี มีโพรงจมูกใหญ่ที่มีลักษณะพิเศษช่วยให้อากาศที่เย็นเปลี่ยนเป็นอุ่น ก่อนที่
จะสูดหายใจเข้าไปในปอด และมีหางยาวที่ขนฟูสามารถพันรอบตัวเพื่อป้ องกันความหนาวได้
เหมือนผ้าพันคอ
10. Extinct - สูญพันธุ์ไปจากโลกสูญพันธุ์โดยสมบูรณ์ โดยมีหลักฐานที่น่าเชื่อถือ
เกี่ยวกับการตายของสัตว์ตัวสุดท้าย
Threatened – ถูกคุกคามถูกคุกคามจนเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ไปจากธรรมชาติ
CR - Critically Endangered – วิกฤตมีความเสี่ยงสูงมากที่จะสูญพันธุ์
ไปจากธรรมชาติในขณะนี้
EN - Endangered – อันตรายมีความเสี่ยงสูงที่จะสูญพันธุ์ไปจาก
ธรรมชาติ
VU - Vulnerable – เสี่ยงสูญพันธุ์มีความเสี่ยงสูงที่จะสูญพันธุ์ไปจาก
ธรรมชาติในภายหน้า
NE - Near Threatened - ใกล้ถูกคุกคามถูกคุกคามในระดับที่ยังไม่ถึง
ขั้น
CR, EN หรือ VU แต่ใกล้เคียง และอาจจัดให้อยู่ในระดับ Threatened ใน
อนาคตอันใกล้
11. LR - Lower Risk – เสี่ยงน้อยมีความเสี่ยงน้อยต่อการสูญพันธุ์
CD - Conservation Dependent - ปลอดภัยโดยแผนงานอนุรักษ์
ปลอดภัยโดยแผนงานอนุรักษ์ที่ดี หากแผนงานนั้นไม่สามารถดาเนินการต่อ จะ
เข้าสู่ threatened
NT - Near Threatened - ใกล้ถูกคุกคามในภายภาคหน้า เป็นไปได้ว่าจะเข้าสู่
VU
LC - Least Concerned - ไม่ถูกคุกคามมีการประเมินสถานภาพแล้ว
พบว่ายังไม่ถูกคุกคามถึงขั้น NE ไม่สามารถแยกได้ว่าเป็น
CD หรือ NTDD - Data Deficientข้อมูลไม่เพียงพอที่จะประเมิน
NE - Not Evaluatedยังไม่มีการพิจารณาประเมินสถานภาพ
12. ระดับความรุนแรงของสถานภาพสัตว์ป่า
คาย่อ สถานภาพ สถานภาพ
สูญพันธุ์ EX Extinct สูญพันธุ์ไปจากโลก
EW Extinct in the Wild สูญพันธุ์ไปจากธรรมชาติ
ถูกคุกคาม CR Critically
Endangered
วิกฤต
EN Endangered อันตราย
VU Vulnerable เสี่ยงสูญพันธุ์
เสี่ยงน้อย
(LR)
CD Conservation
Dependent
ปลอดภัยภายใต้แผนงานอนุรักษ์
NT Near Threatened ใกล้ถูกคุกคาม
LC Least Concerned มีความเสี่ยงน้อย
NE Not Evaluated ยังไม่มีการประเมินสถานภาพ
Cr. http://www.verdantplanet.org/status.php
14. เสือดาวหิมะ (อังกฤษ: Snow leopard, Ounce)
สัตว์ในวงศ์Felidae ชนิดหนึ่ง ที่มีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์แล้ว
มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Uncia uncia (บางข้อมูลใช้
Panthera uncia[) นับเป็นสัตว์ชนิดเดียวที่อยู่ใน
สกุล Uncia
Cr. http://writer.dek-d.com/Carria/story/viewlongc.php?id=431728&chapter=22
15. ชื่อไทย เสือดาวหิมะ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Uncia uncia
ชั้น Mammalia
อันดับ Carnivora
วงศ์ Felidae
วงศ์ย่อย Pantherinae
สกุล Uncia
ชื่ออื่น อังกฤษ : Snow Leopard, Ounce ฝรั่งเศส : Panthère des neiges, Léopard des
neiges, Irbis, L'once เยอรมัน : Schneeleopard, Irbis สเปน : leopardo nival,
pantera, de las nieves จีน : 雪豹 ฮินดี, อูรดู : (อินเดีย, ปากีสถาน) : bharal he, barfani
chita ดารี (อัฟกานิสถาน) : palang-i-berfy ลาดัก (แคชเมียร์) : shan เนปาล : hiun chituwa
ปากีสถาน : Ikar รัสเซีย : snezhnai bars รัสเซีย, เอเชียกลาง, มองโกเลีย : irbis, irvis ทิเบต :
sarken ภูฏาน : chen
17. ลักษณะของเสือดาวหิมะ
มีขนยาวหนาแน่น สีพื้นเทาอมเหลือง บริเวณสีข้างจะอม
เหลืองจาง ๆ มีลายดอกเข้มทั่วตัวคล้ายเสือดาว (Panthera
pardus) ช่วยให้ดูกลมกลืนกับสภาพแวดล้อมที่อาศัยซึ่งเป็นภูเขา
หินและหิมะปกคลุม ลายดอกบริเวณหลังและสีข้างมีขนาดใหญ่ ส่วน
บริเวณหัวและขาเป็นลายจุดขนาดเล็ก บริเวณคาง อก และท้องเป็นสี
ขาวปลอดไม่มีลาย ลายบริเวณหลังและสีข้างจะจางกว่าบริเวณอื่นซึ่ง
ต่างจากเสือลายจุดชนิดอื่นที่มักมีลายที่หลังเข้มกว่า หางด้านบนจะเป็น
วงสีดา ด้านล่างของหางเป็นจุดจาง ๆ เปรียบเทียบลายดอกของเสือดาว
หิมะกับของเสือดาวแล้ว ดอกของเสือดาวหิมจะห่างกันมากกว่า และไม่
คมชัดเท่า มีกล้ามเนื้อหน้าอกและหัวไหล่ที่แข็งแรง อุ้งเท้ากว้างแข็งแรง
และปกคลุมด้วยขน ช่วยให้เพิ่มพื้นที่ผิวและกระจายน้าหนักตัวลงบน
หิมะได้อย่างสม่าเสมอ และช่วยปกป้องอุ้งเท้าจากความเย็นของหิมะได้
ดี มีโพรงจมูกใหญ่ที่มีลักษณะพิเศษช่วยให้อากาศที่เย็นเปลี่ยนเป็นอุ่น
ก่อนที่จะสูดหายใจเข้าไปในปอดและมีหางยาวที่ขนฟูสามารถพัน
รอบตัวเพื่อป้องกันความหนาวได้เหมือนผ้าพันคอ
18. ขนเสือดาวหิมะยาวและฟูมากเพราะอาศัย
อยู่ในพื้นที่หนาวเย็น ขนบริเวณหลังยาวประมาณ 1
นิ้ว ส่วนบริเวณท้องยาวถึง 12 เซนติเมตร ขนบริเวณ
หางยาวได้ถึง 2 นิ้ว หางจึงฟูมาก บางครั้งเอามาพาด
ตัวช่วยให้ความอบอุ่นตอนหลับได้ด้วย ส่วนขน
ชั้นในก็หนาแน่น ผลัดขนปีละสองครั้ง ขนในฤดู
ร้อนต่างจากขนในฤดูหนาว
ลาตัวเสือดาวหิมะยาว 90-135 เซนติเมตร
หางยาวถึง 90 เซนติเมตรและมีขนฟู ช่วยสร้างความ
สมดุลเวลากระโจนไปตามโขดหินขาค่อนข้างสั้น
แต่แข็งแรง ความสูงที่หัวไหล่เพียง 60 เซนติเมตร
กล้ามเนื้อหน้าอกแข็งแรงเพื่อใช้ในการปีน มี
กะโหลกใหญ่ หน้าสั้น กว้าง ปากสั้น หน้าผากสูง
ม่านตาสีเหลืองซีดจนถึงสีเทาอมเขียว รูม่านตากลม
หูเล็ก สั้นกลม
19. มีขนอัดแน่น โคนและปลายหูด้านหลังสีดา กลางหลังหูสีเทา หูที่สั้น
กลมนี้ช่วยอาพรางตัวเสือในการล่าในที่ ๆ มีที่กาบังน้อย ซึ่งเป็นการปรับตัวที่พบ
ได้ในสัตว์ที่อาศัยอยู่บนภูเขาสูงหลายชนิด อุ้งตีนกว้างแข็งแรงและปกคลุมด้วยขน
ช่วยให้เพิ่มพื้นที่ผิวและกระจายน้าหนักตัวลงบนหิมะได้อย่างสม่าเสมอ และช่วย
ปกป้องอุ้งตีนจากความเย็นของหิมะได้ด้วย มีโพรงจมูกใหญ่เป็นพิเศษ
แม้จะมีชื่อและลายคล้ายเสือดาว แต่เสือดาวหิมะก็มิได้มีสายเลือดใกล้ชิด
กับเสือดาวแต่อย่างใด และไม่ได้อยู่ในสกุล Panterine เช่นเสือดาว เสือโคร่ง
และสิงโต แต่เสือดาวหิมะอยู่ในสกุล Uncia ซึ่งมีเพียงชนิดเดียว เสือดาวหิมะมี
เยื่อ fibro-elastic ซึ่งใช้ในการเปล่งเสียงที่พัฒนาไม่เต็มที่ จึงทาเสียงคาราม
ไม่ได้และโครงสร้างกะโหลกของเสือดาวหิมะก็ต่างจากเสือชนิดอื่น จะว่าไปแล้ว
เสือดาวหิมะมีลักษณะก้ากึ่งระหว่างเสือและแมวเช่นเดียวกับเสือลายเมฆ เสือดาว
หิมะทาเสียงสั่นครือในลาคอแบบแมวได้ แต่คารามไม่ได้กินอาหารในท่ายืนยอง
ๆ แบบแมว
เสือดาวหิมะตัวผู้มีน้าหนักเฉลี่ยประมาณ 45-55 กิโลกรัม ตัวเมีย
ประมาณ 35-40 กิโลกรัม
24. อุปนิสัย
เสือดาวหิมะมีนิสัยสันโดษและขี้อาย กระโดดเก่งมาก กระโดดได้ไกลถึง 15 เมตร เวลาตอนกลางวัน
ชอบพักผ่อนอยู่บนรังของแร้งดา เวลาขึ้นไปพักบนรังแร้งจะไม่ได้ปีนขึ้นไป แต่กระโดดขึ้นไป
เสือดาวหิมะชอบออกหากินเวลาเย็นหรือเช้าตรู่ อาหารหลักได้แก่ แกะป่า เช่น บลูชีป ไอเบ็กซ์เอเชีย
มาร์คอร์ และอาร์กาลี นอกจากนี้ก็ยังมี ไอเบกซ์ กวางชะมด หมูป่า มาร์มอต กระต่ายป่าและนกอีกหลายชนิด คาด
ว่าในปีหนึ่ง เสือดาวหิมะล่าบลูชีปประมาณ 20-30 ตัว เสือดาวหิมะล่าได้แม้แต่สัตว์ที่หนักตัวตัวเองถึงสามเท่า มี
เพียงแย็กที่โตเต็มวัยหรือลาป่าเท่านั้นที่ล่าไม่ได้ จากการศึกษาเสือดาวหิมะที่ติดปลอกคอ พบว่าเสือดาวหิมะล่าสัตว์
ใหญ่ทุก 10-15 วัน แต่ในมณฑลชิงไห่ ประเทศจีน พบว่าราว 45 เปอร์เซ็นต์ของอาหารในฤดูร้อนคือมาร์มอต
แกะมาร์คอร์
Cr. http://www.komkid.com
26. เวลาล่าเหยื่อ เสือดาวหิมะจะคืบคลานเข้าหาไปในจุดที่สูงกว่าเหยื่อ
โดยอาศัยก้อนหินช่วยใน การอาพราง เมื่อได้โอกาสจึงกระโจนลงมาจับ ซึ่ง
เป็นเทคนิคแบบเดียวกับที่คูการ์ในอเมริกาเหนือใช้
ปกติเสือดาวหิมะล่าเหยื่อโดยลาพัง แต่ในฤดูผสมพันธุ์เสือหนุ่ม
สาวก็อาจช่วยกันล่าก็ได้ เคยมีผู้พบว่าเสือดาวหิมะสองตัวแบ่งหน้าที่กันล่า
โดยตัวหนึ่งเข้าหาเหยื่อ แล้วให้อีกตัวหนึ่งที่ดักฆ่าอยู่ข้างหน้า เมื่อล่าเหยื่อได้
แล้วหากกินไม่หมดก็จะป้วนเปี้ ยนอยู่ไม่ไกลจากเหยื่อนัก และจะกลับมากิน
ทุกวันเป็นเวลาสามสี่วันหรือจนกว่าเหยื่อจะหมด บางครั้งอาจอยู่นานถึง 1
สัปดาห์
27. เสือดาวหิมะไม่ค่อยคุกคามมนุษย์เท่าใดนัก และยังไม่เคยมีรายงานว่า
เสือดาวหิมะทาร้ายคน ในพื้นที่ที่ชุมชนมนุษย์รุกล้าเข้าไปในเขตของเสือดาว
หิมะ ก็ยังคงพบเสือได้อยู่บ่อย ๆ เพราะเสืออาจจับปศุสัตว์ของชาวบ้านกินได้
ง่าย ๆ โดยเฉพาะในฤดูหนาวที่แร้นแค้น อาหารในธรรมชาติหายาก หมู่บ้านใน
ที่ราบสูงทิเบตมักเสียสัตว์เลี้ยงให้เสือดาวหิมะราว 2 เปอร์เซ็นต์ บางพื้นที่อาจ
มากถึง 9.5 เปอร์เซ็นต์ จากการศึกษาขี้เสือดาวหิมะ 213 ก้อนที่อยู่รอบหมู่บ้าน
ในพื้นที่อนุรักษ์แอนนาเพอร์นาของเนปาลในปี 2537 พบเศษของปศุสัตว์ราว
17.8 เปอร์เซ็นต์ และสัดส่วนนี้จะเพิ่มขึ้นเป็น 39 เปอร์เซ็นต์ในฤดูหนาว ซึ่งอาจ
เป็นผลจากความแร้นแค้นในช่วงนั้น เพาะมาร์มอตจาศีล หิมะตกหนา และฝูง
แย็กก็ไม่ค่อยออกไปไหนไกล เสือดาวหิมะในพื้นที่นี้ล่าสัตว์เลี้ยงของชาวบ้าน
ทั้งที่ยังมีบลูชีปอยู่เป็นจานวนมาก
28. เสือดาวหิมะมักอยู่ในพื้นที่เล็ก ๆ ในระยะเวลาประมาณ 7-10 วัน
ก่อนที่จะเดินทางไกลไปอีกที่หนึ่ง ระยะทางที่เดินทางวันหนึ่งเฉลี่ยราว 1
กิโลเมตรสาหรับตัวผู้และ 1.3 กิโลเมตรสาหรับตัวเมีย บางครั้งอาจเดินทาง
ได้ไกลถึงวันละ 7 กิโลเมตร
มีการศึกษาโดยอาศัยวิทยุปลอกคอเพียงเล็กน้อย การศึกษาเสือดาว
หิมะ 5 ตัวในโตรกลางกูในเนปาลพบว่ามีพื้นที่อาศัยอยู่ในช่วง 12-39 ตาราง
กิโลเมตร ซึ่งแต่ละตัวมีพื้นที่ซ้อนเลื่อมกันระหว่างเพศ และในอาณาเขตของ
แต่ละตัวนี้มีเพียง 14-23 เปอร์เซ็นต์ที่ใช้อาศัยประจาและมีการทา
เครื่องหมายบ่อยครั้ง
30. ถิ่นที่อยู่อาศัย
เสือดาวหิมะอาศัยอยู่ตามบนภูเขาสูงของเอเชีย เช่นในมองโกเลีย จีน รัสเซีย
อาฟกานิสถาน ปากีสถาน อินเดีย และเนปาล ส่วนใหญ่อยู่ในธิเบตและจีน แม้พื้นที่
รวมจะมากถึง 2.3 ล้านตารางกิโลเมตร แต่พื้นที่ที่อาศัยอยู่ได้มีเพียง 1.6 ล้านตาราง
กิโลเมตร แหล่งที่อยู่ของเสือดาวหิมะถูกตัดขาดจากกันเป็นหย่อมเล็กหย่อมน้อย
จานวนมาก เนื่องจากอาศัยอยู่ในที่ทุรกันดาร มีสัตว์อาศัยอยู่น้อย เสือดาวหิมะจึงต้องมี
เขตหากินกว้างขวางมาก อาณาเขตของเสือดาวหิมะทาโดยการปล่อยกลิ่น รอยข่วน
และกองขี้
31. เสือดาวหิมะอาศัยอยู่บนภูเขาสูงที่เป็นทุ่งหญ้าอัลไพน์ ทุ่งหิมะและน้าแข็ง
ชอบพื้นที่ที่เป็นโขนขอนระเกะระกะ มักพบตามเชิงผา สันเขา แต่ก็มีกรณีพิเศษเช่นใน
มองโกเลียและที่ราบสูงทิเบตมักพบตามพื้นที่ราบมากกว่า ส่วนในเทือกเขาในรัสเซีย
และบางส่วนของเทือกเขาเทียนซันพบเสือดาวหิมะอยู่ในป่าสน ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ที่
ระดับความสูง 3,000-4,500 เมตร เคยพบที่ระดับสูงกว่า 5,500 เมตร พอถึงฤดูหนาวอาจ
ย้ายลงมาอาศัยในพื้นที่ระดับต่าลงมา อาจต่าที่ระดับถึง 1,800 เมตรซึ่งอาจเป็นพื้นที่ป่า
ที่มีไม้ยืนต้น อย่างไรก็ตามเสือดาวหิมะมักไม่พบในที่ ๆ ป่าไม้หนาแน่น เวลาเดินทาง
มักเดินทางตามแนวสันเขา และตีนผา ริมลาธาร
ความหนาแน่นของจานวนเสือดาวหิมะต่อพื้นที่คาดว่าอยู่ราว 0.8 ตัวต่อ
100 ตารางกิโลเมตร จนถึง 10 ตัวต่อ 100 ตารางกิโลเมตร (เนปาล 5-7 ตัว จีน 0.5-
4 ตัว อินเดีย 0.5-6.6 มองโกเลีย 4.4-5 คาซัคสถาน 0.8-4.7 รัสเซีย 0.75-1.5) การ
ประเมินเหล่านี้ใช้วิธีโดยอ้อม เช่นประเมินจาก รอยข่วน กองขี้ การปล่อยละออง
เยี่ยว ตามเส้นทางเดิน
34. ชีววิทยา
ฤดูผสมพันธุ์เริ่มตั้งแต่ราวต้นเดือนมกราคมจนถึงกลางเดือนมีนาคมซึ่ง
เป็นต้นฤดูใบไม้ผลิ โดยสังเกตจากได้ยินเสียงร้องหาคู่บ่อยในช่วงนี้ หลังจากแม่
เสือตั้งท้องนาน 98-103 วันก็จะออกลูก ซึ่งมักอยู่ในช่วงเดือนเมษายนจนถึงเดือน
มิถุนายนซึ่งเป็นฤดูที่อุดมสมบูรณ์มากที่สุด หาอาหารง่ายที่สุด มักออกลูกตามถ้า
หรือหลืบหินและรองพื้นรังด้วยขน ออกลูกครั้งละ 2-7 ตัว ส่วนใหญ่ 2-3 ตัว
ลูกเสือแรกเกิดหนัก 320-708 กรัม มีแต่จุดดาไม่เป็นดอก เมื่อโตแล้วตรงกลางจุด
ดาจึงค่อยจางลงกลายเป็นลายดอก ตาลืมได้เมื่ออายุได้ 7-9 วัน เริ่มคลานได้เมื่อ
อายุ 10 วัน ในช่วงแรกลูกเสือจะมีน้าหนักเพิ่มขึ้นวันละ 48 กรัม พออายุ 2 เดือนก็
เริ่มกินอาหารแข็งได้ ลูกเสือจะอยู่กับแม่นานประมาณ 18-22 เดือน เมื่อถึงฤดู
หนาวที่สองก็จะแยกย้ายกันไป เสือพี่น้องอาจอยู่ด้วยกันอีกสักพักหนึ่งก่อนจะ
แยกย้ายกันไปตั้งหลักแหล่งของตนเอง ในสถานเพาะเลี้ยง เสือดาวหิมะหนุ่มสาว
จะเริ่มเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุได้ 2 - 2.5 ปี เชื่อว่าในธรรมชาติน่าจะใช้
เวลานานกว่านั้น ตัวที่อายุมากที่สุดที่ผสมพันธุ์มีอายุ 15 ปี มีอายุขัยประมาณ 15-
18 ปี ตัวที่อายุยืนที่สุดมีอายุถึง 21 ปี
• ระยะเวลาติดสัด 2-12 วัน
• คาบการติดสัด 15-39 วัน
37. ความสง่างามของเสือดาวหิมะก็ทาภัยมาสู่ตัวเช่นกันหนังอัน
สวยงามก็เป็นที่ต้องการในวงการแฟชั่น ในทิเบตขนเสือดาวหิมะอาจมีราคา
190 ดอลลาร์ ก่อนที่จะมีการรณรงค์ต่อต้านแฟชันขนสัตว์ในวงการแฟชั่นก็
เคยให้ความสนใจเสื้อขนเสือดาวหิมะไว้สูงมาก เสื้อคลุมขนเสือดาวหิมะดี ๆ
อาจมีราคาสูงถึงชุดละ 50,000 ดอลลาร์ ในช่วงทศวรรษ 1920 มีการซื้อขาย
หนังเสือดาวหิมะในรัสเซียและเอเชียกลางสูงถึงปีละ 1000 ตัว แม้ปัจจุบันการ
ซื้อขายหนังเสือดาวหิมะในพื้นที่ดังกล่าวจะไม่มีแล้วเนื่องจากวงการขนสัตว์
นานาชาติปฏิเสธการทาเครื่องแต่งกายหรือสิ่งใด ๆ ที่ทาจากขนเสือดาวหิมะ
แต่หนังเสือดาวหิมะก็ยังหาซื้อได้ในเมืองกาทมันดุ จีน ไต้หวัน และ
มองโกเลีย โดยเฉพาะที่เนปาลยังมีเสื้อโค้ตที่ทาจากขนเสือดาวหิมะและเสือ
ชนิดอื่นวางขายตามร้านกิฟต์ช็อปหลายแห่ง นอกจากนี้วงการยาจีนก็ต้อนรับ
กระดูกและเครื่องในของเสือดาวหิมะเช่นกันเพราะต้องการนาไปแทนกระดูก
เสือโคร่ง
38. ในอินเดีย เสือดาวหิมะได้รับการคุ้มครองตั้งแต่ปี 1952 แต่ใน
ตอนเหนือของประเทศและรัฐต่าง ๆ รอบเทือกเขาหิมาลัยการล่าก็ยังคง
เกิดขึ้นต่อไปเนื่องจากราคาที่สูงของขนเสือ รัฐบาลอินเดียได้ริเริ่มโครงการ
เสือดาวหิมะ (Project Snow Leopard) เพื่ออนุรักษ์แบบเดียวกับ
โครงการเสือโคร่ง (Project Tiger) ที่ประสบความสาเร็จอย่างมาก
อย่างไรก็ตาม ในมองโกเลียยังมีการอนุญาตให้นักท่องเที่ยวล่าเสือดาวหิมะ
อย่างถูกกฎหมาย โดยต้องจ่ายเงินหลายพันดอลลาร์ต่อหนึ่งตัว กฎหมายใน
รัสเซียก็ห้ามล่าสัตว์ชนิดนี้เช่นเดียวกัน แต่เนื่องจากสภาวะทางเศรษฐกิจ
ของประเทศ การลักลอบล่าก็ยังคงเกิดขึ้นและเพิ่มขึ้น
40. สถานภาพ
เสือดาวหิมะเป็นเสือที่มีการสารวจประชากรค่อนข้างมากเมื่อเทียบกับเสือ
ชนิดอื่น ฐานข้อมูลด้านประชากรจะดูแลโดย International Snow
Leopard Trust (ISLT) ซึ่งมีที่ตั้งอยู่ในซีแอตเทิล วอชิงตัน สหรัฐอเมริกา แต่
เนื่องจากเสือดาวหิมะอาศัยอยู่ในพื้นที่ทุรกันดารและเข้าถึงไม่ได้ จานวนประชากรที่
แท้จริงในธรรมชาติจึงไม่ทราบแน่ชัด แต่คาดว่าน่าจะเหลืออยู่เพียง 4,500 - 7,500 ตัว
(แจกสัน 1992, ฟอกซ์ 1994) การประเมินก่อนหน้านี้มีจานวนต่ากว่านี้ (1,500-4,000)
เนื่องจากขาดข้อมูลด้านเขตกระจายพันธุ์ที่พีพอ จานวนประชากรที่มากที่สุดอยู่ใน
ประเทศจีน (ส่วนใหญ่อยู่ในทิเบต) รองลงมาคือที่คีย์กิสถานและมองโกเลีย เชื่อว่าแม้ใน
อดีตก็ไม่มียุคใดเลยที่มีประชากรมากเนื่องจากข้อจากัดของแหล่งที่อยู่อาศัย
41. ในจีนและมองโกเลีย มีพื้นที่คุ้มครอง 101 แห่งและอาจเพิ่มเป็น 115-
120 ในอนาคต แต่ส่วนใหญ่มีพื้นที่เล็กกว่า 500 ตารางกิโลเมตรและน่าจะมีเสือ
ดาวหิมะที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์เพียงไม่กี่ตัว พื้นที่คุ้มครอง 47 แห่งที่มีเสือดาวหิมะ
รวมกันแล้วยังมีพื้นที่รวม 224,284 ตารางกิโลเมตร ซึ่งเท่ากับเพียง 12 เปอร์เซ็นต์
ของเขตกระจายพันธุ์ทั้งหมดของเสือดาวหิมะเท่านั้น
แม้จะมีพื้นที่คุ้มครองที่ได้รับการประกาศ แต่พื้นที่เหล่านี้ก็มักมีการ
จัดการที่ไม่มีคุณภาพ มีพื้นที่ถึง 65 เปอร์เซ็นต์ที่มีมนุษย์อาศัย และมี 86
เปอร์เซ็นต์ที่มีการทาปศุสัตว์มีเพียง 49 เปอร์เซ็นต์ที่มีแผนการจัดการ ใน
ประเทศเนปาล มีเสือดาวหิมะราว 65 เปอร์เซ็นต์อาศัยอยู่นอกเขตคุ้มครอง
42. ประเมินเขตกระจายพันธุ์และจานวนประชากรของเสือดาวหิมะ (Fox 1994)
ประเทศ พื้นที่ที่อยู่อาศัย
(ตารางกิโลเมตร)
จานวนประชากรโดยประมาณ
อัฟกานิสถาน 50,000 100-200
ภูฏาน 15,000 100-200
จีน 1,100,000 2,000-2,500
อินเดีย 75,000 200-600
คาซักสถาน 50,000 180-200
คีย์กิสถาน 105,000 800-1,400
มองโกเลีย 90,000 500-1,000
เนปาล 30,000 350-500
ปากีสถาน 80,000 100-200
รัสเซีย 130,000 50-150
ทาจิกีสถาน 100,000 120-300
อุสเบกิสถาน 10,000 10-50
รวม 1,835,000 4,510-7,350
44. จานวนพื้นที่คุ้มครองสาหรับเสือดาวหิมะจาแนกตามประเทศและพื้นที่
ประเทศ <500 ตร.กม. 500-1,000 ตร.กม. 1,000-6,000 ตร.กม. 5,000-10,000 ตร.
กม.
>10,000 ตร.กม.
อัฟกานิสถาน 1 1 0 0 0
ภูฏาน 0 0 0 1 0
จีน 3 0 5 0 4
อินเดีย 24 8 7 0 0
คาซักสถาน 0 3 0 0 0
คีย์กิสถาน 4 1 0 0 0
มองโกเลีย 0 1 1? 0 1
เนปาล 2 0 6 0 0
ปากีสถาน 18 1 2 0 0
รัสเซีย 1 1 0 0 0
ทาจิกีสถาน 2 0 0 0 0
อุสเบกิสถาน 1 3 0 0 0
รวม 56 19 21 1 5
46. รายงานของ WWF ระบุที่อยู่อาศัยของเสือดาวหิมะถูก
คุกคามโดยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
วอชิงตัน ดี ซี- รายงานล่าสุดของ WWF เปิดเผยว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ส่งผลกระทบต่อเสือดาวหิมะในเทือกเขาหิมาลัย
ผลการศึกษาด้านชีววิทยาการอนุรักษ์ โดยนักวิทยาศาสตร์ของ WWF ที่ตีพิมพ์ใน
เดือนมิถุนายน 2555 ที่ผ่านมา ได้ระบุว่าหากมีการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเพิ่มขึ้นอย่าง
คงที่ แหล่งที่อยู่อาศัยของเสือดาวหิมะในเทือกเขาหิมาลัยราวร้อยละ 30 อาจหายไปกับ
การเปลี่ยนแปลงของสภาพป่าที่ถูกทาลายจนราบ
เสือดาวหิมะ เป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ ขณะนี้มีประชากรหลงเหลืออยู่เพียง4,000 ถึง
6,500 ตัว กระจายตัวอยู่ตามเทือกเขาทางตอนเหนือและตอนกลางของทวีปเอเชีย
รวมถึงบางส่วนของเทือกเขาหิมาลัย ในเทือกเขาหิมาลัย เสือดาวหิมะอาศัยอยู่ใน
บริเวณเทือกเขาอัลไพน์ เหนือแนวต้นไม้บนความสูงต่ากว่า 5,000 เมตร ที่พวกมัน
สามารถซุ่มล่าเหยื่อได้
47. จากการศึกษาพบว่าบรรยากาศอบอุ่นและชื้นบริเวณเทือกเขาหิมาลัย จะส่งผลให้ป่าใน
แถบนั้นมีลักษณะมุ่งขึ้นสู่บริเวณอัลไพน์ ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยที่เสือดาวหิมะชอบ
“เรารู้ว่าเสือดาวหิมะแทบไม่เข้าไปในพื้นที่ป่า และมักอยู่ในความสูงที่จากัด ถ้าป่าไม้
ถูกทาลาย เหมือนที่การศึกษาได้คาดการณ์ไว้ที่อยู่ของเสือดาวหิมะจะลดลง” เจสสิกา
ฟอร์เรส นักวิทยาศาสตร์ WWF และหนึ่งในผู้ร่วมศึกษากล่าว
การศึกษาได้ใช้วิธีการจาลองแบบในคอมพิวเตอร์ การสืบค้นภาคสนามในพื้นที่สูงและ
จาลองฉากผลกระทบหลายรูปแบบของพื้นที่อาศัยของเสือดาวหิมะในเทือกเขาหิมาลัย
พบว่าอุณหภูมิที่อุ่นขึ้นบนเทือกเขาหิมาลัยมีอัตราค่อนข้างสูงกว่าค่าเฉลี่ยของโลก
นักวิจัยได้ใช้ข้อมูลภาคสนามและข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อม อย่างเช่น การใช้ที่ดิน ภูมิ
ประเทศที่สลับซับซ้อน และการยกตัวของเขา เพื่อวางจุดที่อยู่อาศัยของเสือดาวหิมะลง
ในแผนที่ หลังจากนั้นจึงใช้วิธีการทางสถิติเพื่อมองถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการ
เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่อต้นไม้บนเขาหิมาลัย ภายใต้ฉากการปล่อยก๊าซเรือน
กระจก 3 สถานการณ์จากคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพ
ภูมิอากาศ (IPCC) โดย IPCC ได้คาดการณ์อุณหภูมิในภูมิภาคว่าจะเพิ่มขึ้น 3-4
องศาเซลเซียสภายในปลายศตวรรษนี้ และปริมาณน้าฝนต่อปีจะเพิ่มขึ้นเช่นกัน
48. นักวิจัยได้ระบุพื้นที่ที่ยังคงสามารถรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและเป็น
แหล่งพักพิงให้แก่เสือดาวหิมะในสภาพภูมิอากาศในอนาคตได้ พบว่าพื้นที่ส่วนใหญ่
จะทอดข้ามหลายประเทศ ดังนั้น ความร่วมมือระหว่างประเทศจึงเป็นสิ่งจาเป็นในการ
ที่จะปกป้องเสือดาวหิมะเหล่านี้
นักวิจัยยังได้เน้นย้าถึงความจาเป็นที่จะลดภัยคุกคามอย่างเช่นการล่าที่ผิดกฎหมาย
ความขัดแย้งระหว่างมนุษย์และสัตว์ป่า และการขยายการทาปศุสัตว์ในพื้นที่อาศัยของ
เสือดาวหิมะ ที่จะช่วยให้ที่อยู่ของเสือดาวหิมะไม่ลดลงจากเดิมที่ต้องเผชิญกับการ
เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
“การสูญเสียถิ่นที่อยู่ในแถบอัลไพน์ ไม่ใช่เป็นเพียงการลดพื้นที่อยู่ของเสือดาวหิมะ
เท่านั้น แต่ยังมีความเป็นไปได้ที่จะทาให้เสือดาวหิมะเข้ามายุ่งเกี่ยวกับกิจกรรมปศุสัตว์
ของมนุษย์โดยการล่าสัตว์ที่มนุษย์เลี้ยงไว้เพราะเหยื่อตามธรรมชาติของพวกมันลดลง
และจะเกิดความขัดแย้งเพิ่มขึ้น” ดร. รินแจน เชรสทา ผู้เชี่ยวชาญด้านเสือดาวหิมะ
WWF และผู้เขียนร่วมของรายงานการศึกษาชิ้นนี้
ในผลการศึกษา นักวิจัยยังได้ให้คาแนะนาการติดตามผลกระทบการเปลี่ยนแปลง
สภาพภูมิอากาศ เพื่อการพัฒนาและปรับกลยุทธ์การจัดการ
50. มีความยาวลาตัวและหัว 90-135 เซนติเมตร ความยาวหาง 90 เซนติเมตร
ความสูงถึงหัวไหล่ 60 เซนติเมตร น้าหนักในตัวผู้44-55 กิโลกรัม ตัวเมีย 35-40
กิโลกรัม
มีการกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางบนภูเขาสูงที่มีหิมะปกคลุมในภูมิภาค
เอเชียกลาง เช่น มองโกเลีย, ภูฐาน, ทิเบต, จีน, อัฟกานิสถาน, รัสเซีย, อินเดีย, เนปาล
โดยพบที่ทิเบตและจีนมากที่สุด มีชนิดย่อยทั้งหมด 2 ชนิด คือ U. u. uncia พบใน
มองโกเลียและรัสเซีย และ U. u. uncioides พบในจีนและเทือกเขาหิมาลัย ซึ่งที่
อยู่ของทั้ง 2 ชนิดนี้ไม่เชื่อมต่อติดกัน
มีพฤติกรรมและชีววิทยาเป็นสัตว์ที่มีนิสัยขี้อาย มักหลบเมื่อพบกับ
มนุษย์สามารถกระโดดได้ไกลถึง 15 เมตร มีรายงานนอนกลางวันชอบหลบไปนอน
ในรังของแร้งดาหิมาลัย (Aegypius monachus) โดยการกระโดดขึ้นไปเลย
ไม่ใช้การปีน
ออกล่าเหยื่อในเวลาพลบค่าหรือกลางคืน โดยล่าสัตว์ทุกขนาดทั้งสัตว์ใหญ่
สัตว์เล็ก โดยปกติแล้วจะล่าเหยื่อและอยู่ตามลาพัง ยกเว้นในฤดูผสมพันธุ์ ที่อาจอยู่เป็น
คู่ เมื่อล่าเหยื่อได้แล้วอาจจะกินไม่หมดในครั้งเดียว อาจใช้เวลานานถึง 3-4 วันกว่า
เหยื่อจะหมด นานที่สุดคือ 1 สัปดาห์
51. เสือดาวหิมะมักอยู่ในพื้นที่เล็ก ๆ ในระยะเวลาประมาณ 7-10 วัน ก่อนที่
จะเดินทางไกลไปอีกที่หนึ่ง ระยะทางที่เดินทางวันหนึ่งเฉลี่ยราว 1 กิโลเมตร
สาหรับตัวผู้และ 1.3 กิโลเมตรสาหรับตัวเมีย บางครั้งอาจเดินทางได้ไกลถึงวันละ
7 กิโลเมตร
ในอดีตมีการล่าเสือดาวหิมะเพื่อทาเป็นเสื้อขนสัตว์โดยมีราคาซื้อขาย
สูงถึงตัวละ 50,000 ดอลลาร์ และมีการล่าถึงปีละ 1,000 ตัว จนกระทั่งในปี ค.ศ.
1952ทางรัฐบาลอินเดียจึงได้ออกกฎหมายคุ้มครองขึ้นมา แต่ปัจจุบันก็ยังมีการ
ลักลอบในพื้นที่ต่าง ๆ เช่นกัน
ปัจจุบัน คาดการว่ามีปริมาณเสือดาวหิมะเหลืออยู่ในธรรมชาติประมาณ
4,000 ตัว
56. ขอขอบคุณข้อมูล และรูปภาพตกแต่ง
- http://wwf.panda.org/th/about22/?205654/endangered-snow-leopard-habitat-
threatened-by-climate-change
- http://www.verdantplanet.org/catsoftheworld/cat_snowleopard.php
- http://www.komkid.com/%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0
%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8
%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2/%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B8%A
D%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%A1%E
0%B8%B0-snow-leopard/
- http://writer.dek-d.com/JiPpieZz/story/viewlongc.php?id=687461&chapter=5
- http://writer.dek-d.com/nungsweet/writer/view.php?id=655280
- https://www.google.co.th/webhp?gws_rd=ssl&biw=1440&bih=731&dpr=1&ei=R5z
dVMrdM5K9uASe7oHoBg&emsg=NCSR&noj=1
- http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B8%AD%
E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%A1%E0%
B8%B0
