Differences between infertility treatment regulations in Poland and the Czech republic

1. MUDr. Richard Lachčina
specjalista medycyny rozrodu
Różnice prawne w polskiej i czeskiej
regulacji leczenia
niepłodności

2. Medycznie wspomagana prokreacja…
…a w szczególności zapłodnienie pozaustrojowe:
• jest bardzo skuteczną metodą leczenia niemal
wszystkich przyczyn bezpłodności
• pozwala ono spełnić pragnienie dziecka nawet w wielu
przypadkach, w których podstawowy problem nie ma
charakteru medycznego
• budzi wiele wątpliwości natury etycznej, społecznej i
prawnej
• podlega regulacji ustawowej w większości krajów Unii
Europejskiej i reszty świata

3. Kwalifikacja do leczenia niepłodności
– Leczenie niepłodności w drodze procedury zapłodnienia pozaustrojowego
może być podejmowane po wyczerpaniu innych metod leczenia
prowadzonych przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy. Procedurę
zapłodnienia pozaustrojowego można podejmować bez wyczerpania
innych metod leczenia i w terminie krótszym niż 12 miesięcy od
rozpoczęcia leczenia niepłodności, jeżeli zgodnie z aktualną wiedzą
medyczną nie jest możliwe uzyskanie ciąży w wyniku zastosowania tych
metod. (Art.5 ust.2)
– procedury wspomaganego rozrodu mogą być stosowane w niepłodności
męskiej i żeńskiej, jeśli:
• 1. jest niewiele prawdopodobne lub całkowicie wykluczone, że kobieta zajdzie w ciążę w
sposób naturalny lub niemożliwe jest doprowadzenie ciąży do momentu, kiedy dziecko
jest zdolne do samodzielnego życia
• 2. inne metody leczenia niepłodności nie doprowadziły do ciąży lub z dużym
prawdopodobieństwem nie doprowadzą do ciąży
lub w przypadku konieczności przeprowadzenia badań genetycznych
zarodków ludzkich… (Tytuł 2, rozdział 1, §3)

4. Kto może korzystać z metod wspomag. rozrodu
– Wniosek o leczenie niepłodności w drodze medycznie
wspomaganej prokreacji mogą złożyć kobieta i mężczyzna
pozostający w związku małżeńskim lub nieformalnym
• wnioski nie mogą składać singielki
• wnioski nie mogą składać dwie kobiety w związku partnerskim
Ustawa zakazuje stosowania metody zapłodnienia
pozaustrojowego w przypadku kobiet w wieku powyżej 49
lat.

5. Zapłodnienie komórek jajowych
– W przypadku zapłodnienia pozaustrojowego dopuszcza się
zapłodnienie nie więcej niż sześciu żeńskich komórek
rozrodczych, chyba że ukończenie przez biorczynię 35. roku życia
lub wskazania medyczne wynikające z choroby współistniejącej z
niepłodnością lub dwukrotnego nieskutecznego wcześniejszego
leczenia metodą zapłodnienia pozaustrojowego uzasadniają
zapłodnienie większej ich liczby. (Art.9 ust.2)
– ilość zapłodnionych żeńskich komórek rozrodczych nie jest
ograniczona przepisami prawa

6. Obchodzenie się z zarodkami
– Zarodki powstałe z komórek rozrodczych pobranych w celu dawstwa
partnerskiego lub dawstwa innego niż partnerskiego w przypadku:
• 1) upływu terminu określonego w umowie na przechowywanie zarodków, nie dłuższego jednak niż 20 lat,
licząc od dnia, w którym zarodki zostały przekazane do banku komórek rozrodczych i zarodków w celu ich
przechowywania lub
• 2) śmierci obojga dawców zarodka lub jeżeli zarodek został utworzony w wyniku dawstwa innego niż
partnerskie – śmierci biorczyni i jej męża lub osoby pozostającej z nią we wspólnym pożyciu
są przekazywane do dawstwa zarodka. (Art.21 ust.3)
Niedopuszczalne jest niszczenie zarodków zdolnych do prawidłowego
rozwoju powstałych w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji
nieprzeniesionych do organizmu biorczyni. (Art.23 ust.3)
– Bezpłodna para decyduje o dalszym przechowywaniu, zniszczeniu,
używaniu do celów badawczych lub dawstwu swoich zarodków (Tytuł 2,
rozdział 1, §9)
• jeżeli niepłodna para po 10 latach od początku przechowywania zarodków nie reaguje na wezwania w
sprawie podjęcia decyzji o dalszym przechowywaniu zarodków lub ich zniszczeniu, może bank komórek
rozrodczych i zarodków zniszczyć zarodki bez zgody niepłodnej pary (Tytuł 2, rozdział 1, §9, ust. 2)

7. Dawstwo inne niż partnerskie …
– Zawsze następuje na rzecz anonimowej biorczyni
Dawca i dawczyni nie mają dostępu do informacji na temat dalszego
postępowania z przekazanymi komórkami rozrodczymi i nie posiadają
jakichkolwiek praw wobec dziecka, które urodzi się w wyniku procedury
medycznie wspomaganej prokreacji. (Art. 30 i 36)
Istnieje rejestr dawców komórek rozrodczych i zarodków. Dane w
rejestru podlegają anonimizacji i ochronie na poziome wysokim. Minister
właściwy do spraw zdrowia określi sposób udostępniania danych z rejestru.
– Ośrodek medycznie wspomaganej prokreacji jest zobowiązany do
zapewnienia utrzymania wzajemnej anonimowości anonimowego dawcy
i niepłodnej pary lub osoby urodzonej w wyniku procedury medycznie
wspomaganej prokreacji (Tytuł 2, rozdział 1, §10)
Wszystkie dane medyczne pozostają na miejscu. Nie ma rejestru
podlegającego władzom politycznym.

8. Macierzyństwo zastępcze
– Zgodnie z ustawową definicją matki jest nią wyłącznie kobieta, która urodziła
dziecko. W związku z tym do aktu urodzenia wpisuje się matkę zastępczą. Fakt, że
surogatka nie jest "genetyczną" matką dziecka, jest z prawnego punktu widzenia bez
znaczenia i nie można na tej podstawie dokonać zaprzeczenia jej macierzyństwa.
Przekazanie praw rodzicielskich do dziecka może się odbyć tylko na zasadzie
przysposobienia. Należy jednak pamiętać, że decyduje o nim tylko sąd, kierując się
jedynie dobrem dziecka. W związku z tym samo porozumienie surogatki i
"docelowych" rodziców nie gwarantuje zgodnego z ich zamiarem orzeczenia.
Natomiast umowne zobowiązanie się surogatki do wyrażenia zgody na
przysposobienie dziecka należałoby uznać za nieważne ze względu na sprzeczność z
zasadami współżycia społecznego W związku z powyższym, jeśli surogatka po
porodzie zmieni zdanie i odmówi oddania dziecka, dla sądu bez znaczenia będą jej
wcześniejsze ustalenia z "docelowymi" rodzicami. Zgoda matki na przysposobienie
nie jest wymagana tylko wyjątkowo, ale, jak wspomniano, nawet w tej sytuacji sąd
może nie orzec przysposobienia, jeśli uzna, że nie będzie ono zgodne z dobrem
dziecka. (skrócone wg.: http://pl.wikipedia.org/wiki/Matka_zastępcza)
Najważniejsze ustawodawstwo dotyczące macierzyństwa
zastępczego jest w Polsce i Republice Czeskiej identyczne.

9. Wywóz i przywóz komórek rozr. i zarodków
– Tylko na podstawie pozwolenia na taką działalność
Wywóz lub przywóz komórek rozrodczych lub zarodków bez
pozwolenia, nabywanie, zbywanie lub zastosowanie pozyskanej
wbrew przepisom ustawy komórki rozrodczej lub zarodka
podlegają karze.
Wywóz lub przywóz komórek rozrodczych jest prawnie
skomplikowany, kosztowny i organizacyjnie wymagający proces.
Ponieważ podstawą prawną tych działań w obu państwach jest
taka sama dyrektywa UE, odpowiednie regulacje w obu państwach
są bardzo podobne w podstawowych założeniach.

10. Źródła prawa
– http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1087
https://www.zakonyprolidi.cz/cs/2011-373

11. Dziękuję za uwagę
Prezentację można pobrać korzystając z kodu QR:
http://www.slideshare.net/RichardLachinaMD