Prezentacja powstała w ramach projektu „Uczniowie rozwijają swoje kompetencje dzięki współpracy z uczniami z krajów UE”, o numerze 2019-1-PMU-1004 realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój - Ponadnarodowa Mobilność Uczniów. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
2. Bardzo ważnym elementem
edukacji jest poznawanie,
analizowanie oraz wtórne
wykorzystywanie ogólnie
dostępnych informacji, która
najczęściej jest zawarta w jakimś
materialnym nośniku.
Z każdego nośnika informacja
może zostać przeniesiona
– skopiowana – na inny nośnik.
Może również funkcjonować
poza nośnikiem. Informacja,
bowiem jest traktowana
jako dobro niematerialne.
3. Prawo autorskie próbuje zmienić
wybrane dobra niematerialne
z dóbr publicznych w dobra
prywatne. W prawnym ujęciu
prawo autorskie nie dotyczy
wszystkich dóbr niematerialnych.
Dotyczy ono tylko takich dóbr,
które spełniają definicję utworu.
4. Polska ustawa definiuje utwór (zgodnie z art. 1 pr. aut.)
jako „każdy przejaw działalności twórczej
o indywidualnym charakterze”.
6. Zgodnie z art. 1 ust. 3 pr. aut. „Utwór jest przedmiotem
prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał
postać nieukończoną.”.
7. Wszelkie niedokończone dzieła np.
szkice projektu również są
chronione prawem autorskim.
Moment ustalenia jest według
polskiego prawodawstwa to
moment, od którego rozpoczyna
się ochrona prawem autorskim.
Za ustalenie utworu zarówno
w doktrynie, jak i orzecznictwie
uznaje się chwilę, w której
przynajmniej jedna osoba, poza
twórcą, zapoznała się z utworem.
8. Ustalenie należy rozumieć jako
uzewnętrznienie, które umożliwia
percepcję przez osoby trzecie –
utwór przybiera postać na tyle
stabilną, aby cechy i treść utworu
mogła wywołać jakieś wrażenie
artystyczne.
9. W polskim prawie,
w przeciwieństwie do prawa
krajów anglosaskich np. USA,
utwór nie musi być utrwalony,
w celu objęcia go ochroną.
Oczywiście są dzieła dla których
moment utrwalenia i ustalenia
jest tożsamy np. dzieła plastyczne.
Przykład: Za utwór można uznać
kompozycję kwiatową mimo jej
ulotnego i nietrwałego charakteru.
10. Prawo autorskie nie chroni: idei,
odkryć, procedur, metod, zasad
działania, koncepcji
matematycznych (tutaj może być
ochrona cywilna tzw. know-how),
aktów normatywnych lub ich
urzędowych projektów,
urzędowych dokumentów,
materiałów, znaków i symboli,
opublikowanych opisów
patentowych lub ochronnych,
prostych informacji prasowych.
16. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pr. aut. „opracowaniem cudzego
utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka,
adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez
uszczerbku dla prawa utworu pierwotnego”.
17. Zgodnie z art. 2 ust. 2 pr. aut. „rozporządzanie i korzystanie
z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu
pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa
majątkowe do utworu pierwotnego wygasły”.
21. Zgodnie z art. 2 ust. 4 pr. aut. „za opracowanie nie
uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji
cudzym dziełem”.
22. Oznacza to, że utwór wprawdzie
powstał na skutek natchnienia,
pobudzenia innym dziełem, ale
jednocześnie jest oryginalny
i twórczy, np. malarze mogą
inspirować się jakimś stylem
malarskim.
23. W sądownictwie uznaje się, że
przejęcie z cudzego dzieła imion
i nazwisk głównych bohaterów,
klimatu dzieła pierwotnego – jeśli
powstało nowe niezależne dzieło
- nie będzie opracowaniem, lecz
właśnie inspiracją.
24. Niektóre sytuacje mogą budzić
kontrowersje, ponieważ czy
naruszeniem prawa autorskiego
będzie napisanie powieści np.
„Harry Potter dalsze dzieje”?
Odpowiedź nie jest jednoznaczna,
ale autor mógłby prawdopodobnie
dochodzić swoich roszczeń z tytułu
naruszenia zasad uczciwej
konkurencji.
Poza tym tworzenie kontynuacji
w sytuacji, gdy twórca żyje,
jest nieuzasadnione.
26. Zgodnie z art. 29 ust .1 pr. aut. „Wolno przytaczać
w utworach stanowiących samoistną całość urywki
rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory
w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem,
analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami
gatunku twórczości.”.
27. Zgodnie z art. 29 ust. 2 pr. aut. „Wolno w celach
dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione
drobne utwory lub fragmenty większych utworów
w podręcznikach i wypisach. ”.
29. Cytat powinien stanowić
podrzędną rolę w stosunku do
całości – musi pozostawać w takiej
proporcji w stosunku do całego
dzieła, by odbiorca nie miał
wątpliwości, iż powstało dzieło
całkiem nowe, samoistne.
30. Cytować można tylko utwór
rozpowszechniony czyli utwór,
który za zezwoleniem twórcy
został w jakikolwiek sposób
udostępniony publicznie.
32. • Utwory samoistne – utwory,
w których nie wykorzystano
żadnych twórczych elementów
pochodzących z innego dzieła.
• Utwory inspirowane – utwory,
które czerpią natchnienie z cudzej
twórczości, przy czym są one
oryginalne i twórcze.
• Utwory niesamoistne – wszystkie
utwory, które czerpią z czyjejś
twórczości, najchętniej poprzez
przerobienie cudzej twórczości.
34. ?
Dzieła sieroce lub osierocone – są
to dzieła twórców anonimowych.
Za działa osierocone uznaje się
utwory anonimowe oraz utwory,
których autor jest znany, ale nie
można nawiązać z nim kontaktu.
35. Brak wiedzy na temat autora może
być uzasadnione względami:
• natury subiektywnej twórca ma
prawo decydować czy chce by
utwór był udostępniony pod jego
nazwiskiem, pseudonimem czy
też anonimowo;
•natury obiektywnej, np. wojny;
• ustawodawstwem w przypadku
Polski wiąże się to z ustawą
nacjonalizującą majątki ziemskie
– wskutek czego brakuje zapisów,
kto jest autorem danego
działa sztuki.
36. W przypadku dzieła anonimowego
twórcę może zastąpić producent,
wydawca, a w razie ich braku
właściwa organizacja zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi.
W przypadku starych zbiorów
często występuje sytuacja,
w której nieznany jest zarówno
twórca jak i wydawca, producent.
I właśnie w takich sytuacjach
należy poszukać tzw.
właściwej organizacji
zbiorowego zarządzania.
37. Zgodnie z art. 104 ust .1 pr. aut. „Organizacjami zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi,
zwanymi dalej „organizacjami zbiorowego zarządzania”,
w rozumieniu ustawy, są stowarzyszenia zrzeszające
twórców, artystów wykonawców, producentów lub
organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym
zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych
im praw autorskich lub praw pokrewnych.”.
38. Zgodnie z art. 104 ust .1 pr. aut. „ Jeżeli na danym polu
eksploatacji działa więcej niż jedna organizacja zbiorowego
zarządzania, organizacją właściwą w rozumieniu ustawy jest
organizacja, do której należy twórca lub uprawniony z tytułu
prawa pokrewnego, a gdy twórca lub uprawniony z tytułu
prawa pokrewnego nie należy do żadnej organizacji albo
nie ujawnił swojego autorstwa – organizacja wskazana
przez Komisję Prawa Autorskiego.”.
40. Prawa osobiste:
• chronią więź twórcy z utworem
(autorstwo),
• są nieograniczone w czasie i nie
można się ich zrzec ani przenieść
na inną osobę.
Należy pamiętać również o tym,
że pomimo przeniesienia praw
majątkowych na inny podmiot,
twórca zatrzymuj prawo autorskie
zależne – prawo do dokonywania
opracowywania danego utworu.
41. Twórca dzieł ma prawo:
• do nienaruszalności treści
i formy utworu,
• jego rzetelnego wykorzystania,
• decydowania o pierwszym
• udostępnieniu utworu
publiczności,
• nadzoru nad sposobem
korzystania z utworu.
42. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 3 pr. aut. twórca ma prawo do
„Nienaruszalności treści i formy oraz jego rzetelnego
wykorzystania.”.
43. Wspomniane prawo jest jednym
z najczęściej łamanych praw.
Zgodnie z prawem utwór winien
być rozpowszechniany w takiej
postaci, w jakiej przekazał
go twórca.
Dodatkowo zgodnie z art. 16 pr.
aut. osoba, twórca ma
zapewnione rzetelne korzystanie
z utworu przez osoby trzecie.
Jest jeden wyjątek.
44. Zgodnie z art. 49 ust. 2 pr. aut. „Następca prawny, choćby
nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez
zgody twórcy czynić zmian w utworze, chyba że są one
spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby
słusznej podstawy im się sprzeciwiać. Dotyczy to
odpowiednio utworów, których czas ochrony autorskich
praw majątkowych upłynął.”.
45. Zgodnie z tym artykułem osoba,
która nabyła prawa majątkowe
może np. bez zgody twórcy
poprawić błędy ortograficzne lub
merytoryczne w związku np.
z nowymi odkryciami.
46. Prawa majątkowe:
• chronią sferę majątkową
twórczości,
• ograniczone czasowo – do 70 lat
po śmierci autora,
• możliwe do przeniesienia na inne
podmioty (zbycie, dziedziczenie),
co do zasady przysługują
autorowi, ale są wyjątki np.
utwór pracowniczy.
47. Prawa majątkowe wygasają
z upływem 70 lat liczonych:
• od śmierci twórcy i współtwórcy,
• od daty pierwszego
rozpowszechnienia w przypadku
działa, którego twórca jest
nieznany (chyba że pseudonim
nie pozostawia wątpliwości kto
jest twórcą),
• od daty ustalenia utworu, gdy
utwór nie został
rozpowszechniony.
49. Dozwolony użytek zezwala na
korzystanie z utworu bez
zezwolenia twórcy i nieodpłatnie,
ale pod pewnymi warunkami:
• utwór musi być
rozpowszechniony
• cel niezarobkowy.
Wyjątek stanowią programy
komputerowe.
50. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pr. aut. „Bez zezwolenia twórcy
wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego
utworu w zakresie własnego użytku osobistego.”.
51. Korzystanie nie może wychodzić
poza tzw. „własny użytek
osobisty”, czyli korzystanie
z pojedynczych egzemplarzy
utworów przez krąg osób
pozostających w związku
osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa
lub stosunku towarzyskiego.
Ze stosunkiem towarzyskim jest
problem, ponieważ nie jest to
nigdzie określone.
52. O ile dozwolony użytek prywatny
(osobisty) ograniczał się jedynie
do kręgu osób pozostających
w relacjach towarzyskich czy
rodzinnych, dozwolony użytek
publiczny zezwala na nieodpłatne
(co do zasady) korzystanie z już
rozpowszechnionego utworu na
różne sposoby, które powodują
udostępnienie go nieograniczonej
publiczności.
55. Należy uważać, co się „linkuje”.
Linkowanie do stron zawierających
materiały naruszające prawa
autorskie może powodować
odpowiedzialność.
56. Należy zadbać o to, aby sam
sposób ujęcia odnośniku nie był
odczytany jako przedstawienie w
złym świetle treści.
Głębokie linki komercyjne: firmy
nie są zadowolone, że
użytkownicy dostają dostęp do
materiałów bez konieczności
oglądania nazw, logo, reklam itp.
(orzecznictwo amerykańskie)
strony urzędowe i niekomercyjne
– w zasadzie dopuszczalne.