1. Konkurencja – proces za pomocą którego uczestnicy rynku dążą do realizacji swych
interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny,
jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzje zawarcia transakcji.
Rodzaje konkurencji (podział ze względu na liczbę firm)
• układ doskonałej (pełnej, wolnej) konkurencji – bardzo duża liczba firm o
niewielkim udziale w rynku
• czysty monopol – jedna firma mająca decydujący wpływ na przebieg
warunków rynkowych
• oligopol (konkurencja niedoskonała) – od dwóch (duopol) do kilku (np.
siedmiu) firm tej samej branży działających na rynku
• o zbliżonym udziale w rynku/konkurencja monopolistyczna (konkurencja
niedoskonała) – przedsiębiorstwa utrzymują się na rynku obok innych równie
silnych firm konkurencyjnych
Formy konkurencji
- cenowa
- pozacenowa oparta o:
• jakość dóbr i usług
• gwarancję
• dodatki
• atrakcyjność produktu
• sposób prezentacji
• markę
• lojalność
• czas świadczenia usługi
• funkcjonalność
• niższe koszty eksploatacji
• formę zapłaty
• asortyment
• specjalizację
• informację na produkcie
• normy bezpieczeństwa
Konkurencja doskonała (wolna konkurencja) jest modelem teoretycznym
opisującym jedną z form konkurencji na rynku. Zarówno sprzedający, jak i kupujący
uznają, że ich decyzje dotyczące kupna i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny
rynkowej.
Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest "dana przez rynek" - kształtuje się
w wyniku działania mechanizmu rynkowego, jako wypadkowa ofert kupujących
i sprzedających. Oznacza to, że żaden z podmiotów nie jest w stanie indywidualną
decyzją zmienić ceny.
Podmioty nie mają także bodźców do tego, by zmieniać swoją ofertę cenową,
ponieważ każda jej zmiana będzie powodowała straty dla danego podmiotu.

2. Aby na danym rynku zaistniała konkurencja doskonała, muszą zostać spełnione
cztery założenia:
• duża liczba sprzedających i kupujących - dzięki temu każdy podmiot ma
bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaży i tym samym
pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; ewentualne zmowy
producentów są na tyle utrudnione, że nieopłacalne
• jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są
identyczne, w związku z czym nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią
produkt
• doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający
posiadają pełną informację o samym produkcie, jak i jego cenie - tak obecnej
jak i w przyszłości
• swoboda wejścia i wyjścia do branży - nie istnieją żadne bariery wejścia
ani wyjścia z branży; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony
kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową
produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym
zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat
dodatkowo:
• brak interwencji państwa - oznacza, że wyłącznie mechanizm rynkowy ma
wpływ na relacje między kupującymi a sprzedającymi, w tym na cenę
• zerowe koszty transakcji - podmioty nie ponoszą dodatkowych kosztów
związanych z zawarciem umowy kupna sprzedaży
• produkt posiada bliskie substytuty - dzięki temu nabywcy mogą łatwo
zastąpić produkt innym, gdyby jego podaż była niewystarczająca
Przedsiębiorstwo działające w gałęzi doskonale konkurencyjnej może sprzedać
dowolną ilość produktu po ukształtowanej cenie rynkowej. Krzywa popytu na jego
produkt jest pozioma.
Krzywa popytu na produkty przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji
doskonałej

3. Czysty monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:
• występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który
kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców
• występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek
Monopol może mieć charakter:
• państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub
produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi
• wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję
na rynku, że pozostali producenci bankrutują
• naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów
technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona
W przypadku monopolów wymuszonych i naturalnych w wielu krajach tworzone jest
specjalne prawodawstwo które reguluje zmonopolizowany rynek, w sposób sztuczny
tworząc na nim warunki do powstania i rozwoju konkurencji.
Wpływ monopolu na popyt
Monopolista może określić cenę swojego produktu albo wpłynąć na wielkość
sprzedaży (i pozwolić popytowi ustalić cenę rynkową). Nie może kontrolować tych
dwóch czynników.
Monopson to taka forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (np.
przedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu dostawców pewnego towaru
lub usługi.

4. Oligopol - forma struktury rynkowej, w której występuje tylko kilku dużych
producentów danego dobra/usługi.
Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między
uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych
płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe).
Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier.
Teoria gier bada jakie strategie powinni wybrać gracze żeby osiągnąć najlepsze
wyniki.
Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, charakteryzującej się najwyższym
stopniem monopolizacji. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia.
Bariera wejścia - to istotny koszt (niekoniecznie finansowy), który musi ponieść
przedsiębiorstwo, aby zacząć działalność w danym sektorze, tzn. w grupie
przedsiębiorstw obsługujących ten sam rynek.
Istnienie różnorodnych barier wejścia jest zazwyczaj korzystne dla już działających
na danym rynku przedsiębiorców (ogranicza konkurencję umożliwiając wyższe zyski)
i niekorzystne dla konsumentów (ograniczona konkurencja wiąże się z wyższymi
cenami bądź innymi niedogodnościami dla klienta).
Bariera wyjścia - to istotny koszt (niekoniecznie finansowy), który musi ponieść
przedsiębiorstwo przy zaprzestaniu działalności na danym rynku.
Konkurencja monopolistyczna – powszechnie występująca forma rynku
wyróżniona ze względu na możliwość kształtowania ceny przy jednoczesnej dużej
liczbie podmiotów na rynku i gdzie producenci próbują odróżniać się od swoich
konkurentów.
Rynek ma postać konkurencji monopolistycznej, jeżeli:
• występuje na nim ograniczona lecz stosunkowo duża liczba producentów
(znacznie mniejsza niż przy konkurencji doskonałej, ale wyraźnie większa niż
przy oligopolu) i bardzo duża liczba kupujących,
• dostawcy próbują się odróżniać i wytwarzają zróżnicowane (choć podobne)
produkty – produkt jest niejednorodny.
W konkurencji monopolistycznej istnieje konkurencja zarówno cenowa jak i na polu
cech produktu. Każdy produkt ma określone cechy, których nie ma inny. Producent
ma ograniczoną kontrolę nad ceną. Konkurencja odbywa się głównie na poziomie
reklamy, promocji, także przez doskonalenie wyrobów, różnicowanie wyglądu,
sprawność obsługi i napraw. Wejście na rynek nie jest łatwe, potrzebny jest duży
kapitał do promocji.