2. Qlobal şəbəkələr
Qlobal şəbəkə - müxtəlif şəhər və ölkələrdə yerləşən, məsafəyə
görə paylanmış kompüterləri birləşdirən şəbəkədir.
Qlobal şəbəkələrin növləri:
• Şəhər
• Regional
• Milli
• Transmilli
5. Modemin buraxılış qabiliyyəti: bps
bps= Məsələ. Modemin sürəti 700
bod olarsa, analoq siqnalları isə
6 bitlik informasiyaya malik
olarsa, onda modemin
buraxma qabiliyyətini tapın.
6. Modem: sürət/zaman/həcm məsələləri
4800 bit/saniyə sürətlə informasiyanı ötürən modem 1200 bayt həcmə
malik mətni nə qədər vaxta ötürə bilər?
1 san – 4800 bit
X san – 1200 bayt=9600 bit
7. İnternetə qoşulmaq üçün simsiz texnologiyalar (WWAN)
IrDA
Wi-Fi WiMax GPRS WAP 3G 4G 5G EDGE
Fərdi simsiz şəbəkə (WPAN): Bluetooth
8. İnternet (Interconnected Networks)
İnternet – dünyanın bütün şəbəkələrini birləşdirən qlobal şəbəkədir,
yəni şəbəkələrin şəbəkəsidir.
1969: ARPANET-in yaradılması ilə İnternetin əsası qoyuldu.
ARPA (Advanced Research Project Agency). 1983: MILNET
10. Baza protokolları: TCP/IP protokollar steki
IP
TCP
İnformasiyanı
paketlərəayırır.
TCP
Hazır informasiya paketlərini
ünvanlara ötürür.
Son məntəqədə
informasiyanın vahid halda
toplanmasına nəzarət edir.
Novell steki: IPX/SPX
14. Elektron poçt
From (haradan): məktubu göndərən tərəfin elektron ünvanı
To... (hara): məktub göndərilən şəxsin ünvanı. Mütləq olmalıdır!
Cc... (nüsxə): məktub göndərilən şəxsin digər elektron ünvanı
Subject: məktubun mövzusu
Date (tarix): məktubun göndərilmə tarixi və zamanı (bu sətir avtomatik doldurulur)
Reply To: məktubuna cavab verilən abonentin elektron ünvanı
17. MAC ünvanlar
MAC ünvan: Lokal şəbəkədə kompüterlərə məxsus unikal ünvan
MAC ünvanlar şəbəkə kartının (NIC) istehsalçıları tərəfindən verilir.
Bir-birindən tire (-) ilə ayrılan 16-lıq s.s.-də olan 6 dənə ikirəqəmli ədəd
MAC ünvanın yaddaş tutduğu yer: 48 bit=6 b
18. Məsələlər: MAC ünvanlar
1) Doğru yazılmış MAC ünvanlarını seçin.
1. 23-BE-6G-71-65-12
2. 43-67-54A-23-19-B2
3. 5C-BE-6A-32-63-12
4. A4-56-4E-72-6B
5. 27-BC-B2-6A- 43-67 -12
6. 57-B2-7C-86-64-3F
Bir-birindən tire (-) ilə ayrılan 16-lıq s.s.-də olan 6 dənə ikirəqəmli ədəd
16-lıq say sisteminin simvolları:
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F
19. Məsələlər: MAC ünvanlar
2) Kompüterə məxsus şəbəkə kartının MAC ünvanı 16-lıq say
sistemində 5C-BE-60-3F-6F-12 kimi yazılır. İkilik say sistemində olan
aşağıdakı kodların köməyi ilə bu ünvanı hansı ardıcıllıqla təsvir etmək
olar?
1. 00111111 2. 00010010 3. 10111110
4. 01100000 5. 01101111 6. 01011100
A) 346521
D) 263541
B) 635412
E) 631452
C) 634152
20. IP ünvanlar
IP ünvan: İnternetə qoşulmuş kompüterə məxsus unikal ünvan
IP ünvanlar InterNIC (Internet Network Information Center) tərəfindən verilir.
Bir-birindən nöqtə ilə ayrılan [0-255] aralığında olan 4 onluq ədəd
IP ünvanın yaddaş tutduğu yer: 32 bit=4 b
22. Məsələlər: IP ünvanlar
1) Doğru IP ünvanı müəyyən edin.
A) 138.34.2.45.1
B) 24.0.12.256
C) 100.0.0.0
D) 250.34.41.2B
E) 192.168.1.1.1
Bir-birindən nöqtə ilə ayrılan [0-255] aralığında olan 4 onluq ədəd
23. Məsələlər: IP ünvanlar
2) IP ünvan fraqmentlərinin düzgün ardıcıllığını göstərin.
4.19 25 4.1 .18
A) XYTZ B) ZTXY C) YXTZ D) XTYZ E) XYZT
25. DNS ünvanlar
Bir-birindən nöqtə ilə ayrılan domenlər
DNS ünvan: IP ünvanların rahat yadda qalan formasıdır.
DNS (Domain Name System) ünvanlar ICANN tərəfindən verilir.
DNS ünvanlar sağdan sola doğru oxunur.
26. DNS ünvanlar
DNS ünvanlarda coğrafi adlar varsa, onlar adətən birinci (ən yuxarı)
səviyyəli domen olur.
.az – Azərbaycan
.tr – Türkiyə
.de – Almaniya
.ru – Rusiya
.ch – İsveçrə
.uk – Böyük Britaniya
.fr – Fransa
.ua – Ukrayna
.ca – Kanada
Coğrafi adlar olmadıqda, adətən, sahələr birinci səviyyəli domen olur.
Confoederatio Helvetica
27. DNS ünvanlar
DNS ünvanlarda coğrafi adlar varsa, onlar adətən birinci (ən yuxarı)
səviyyəli domen olur.
.az – Azərbaycan
.tr – Türkiyə
.de – Almaniya
.ru – Rusiya
.ch – İsveçrə
.uk – Böyük Britaniya
.fr – Fransa
.ua – Ukrayna
.ca – Kanada
Coğrafi adlar olmadıqda, adətən, sahələr birinci səviyyəli domen olur.
com – kommersiya təşkilatları
edu – təhsil müəssisələri
mil – hərbi müəssisələr
gov – dövlət təşkilatları
net – şəbəkə agentlikləri və ya
provayderlər
int – beynəlxalq təşkilatlar
org – qeyri-kommersiya
təşkilatları
28. Məsələ: DNS ünvanlar
Aşağıda göstərilənlərdən hansı internetdə sayt ünvanı olaraq göstərilə
bilər?
A) info_123.edu.az
B) info#123.az.edu
C) info@123.edu.az
D) info/123.edu.az
E) info-123.edu.az
33. A B
A=x+z
B=y+z
Sorğularda çoxluqlar
x
x y
y
z
z
z
A+B = (A and B) + (A or B)
A sorğusu üzrə çıxan nəticələrin sayı
B sorğusu üzrə çıxan nəticələrin sayı
A+B =x+y+2z
A and B = z
A or B = x+z+y
(A and B)+(A or B)=x+y+2z
34. Sorğu Tapılmış səhifələr
İnformatika 34
Məntiq 56
İnformatika or Məntiq 63
Sorğularda çoxluqlar: Məsələ həlli
1. Cədvəldə axtarış sisteminə verilmiş sorğular və axtarış nəticəsində
internetdə tapılmış səhifələrin sayı verilmişdir.
A
B
“İnformatika and Məntiq” sorğusu üzrə neçə səhifə tapılar?
A+B = (A and B) + (A or B)
35. Sorğu Tapılmış səhifələr
Muğam&Caz&Bluz 650
Muğam&Caz&Rok 450
Muğam&Caz&Bluz&Rok 300
Sorğularda çoxluqlar: Məsələ həlli
2. Axtarış sistemində “VƏYA ” məntiqi əməli “|”, “VƏ” məntiqi əməli isə “&”
simvolu ilə təsvir olunmuşdur. Aşağıdakı cədvəldə sorğular və onların
nəticələri təsvir olunmuşdur:
A
B
(Muğam&Caz&Bluz) | (Muğam&Caz&Rok) sorğusu üzrə neçə səhifə
tapılar?
A+B = (A and B) + (A or B)
36. 3. Axtarış sistemində “VƏYA ” məntiqi əməli “|”, “VƏ” məntiqi əməli isə “&” simvolu ilə təsvir
olunmuşdur. Aşağıdakı cədvəldə sorğular və onların nəticələri təsvir olunmuşdur:
Sorğularda çoxluqlar: Məsələ həlli
Sorğu Tapılmış səhifələr
Gitara&Piano&Saksafon 30
Gitara&Piano 156
Gitara&(Piano|Saksafon) 300
Gitara&Saksafon sorğusu üzrə neçə səhifə tapılar?
