Nurt kontrkulturowy w kinie - geneza, reprezentatywne cechy, filmy i twórcy.

1. KINO KONTRKULTURY
opracowanie: mgr Radosław Wolski

2. KONTESTACJA
● Kontestacja – (łac. contestari „protestować,
przeczyć kwestionować”), oznacza manifestowanie
sprzeciwu wobec wartości jakiegoś systemu praw,
obyczajów, obowiązków społecznych, autorytetów
lub instytucji
● Pojawiło się w kulturze w połowie lat 60-tych XX
wieku wraz z przemianami obyczajowymi,
społecznymi, ekonomicznymi i politycznymi

3. BUNT – PRZECIW CZEMU?
● Porządek ustalony przez przeszłe pokolenia
● Nierówności społeczne
● Ustrój kapitalistyczny
● Polityka państwa, wojny
● Cywilizacyjny upadek wartości i moralności

4. BEZPOŚREDNIE PRZYCZYNY RUCHÓW
KONTESTACYJNYCH
● konflikt pokoleń
● wojna w Wietnamie
● problem z funkcjonowaniem uniwersytetu (Europa
Zach. i USA) przepełnione uczelnie, pogorszenie
się jakości nauczania, spadek prestiżu
wykształcenia niezapewniającego dobrej pracy
● Zmiana orientacji producentów filmowych ze
względy na oczekiwania młodych odbiorców kina

5. STOSOWANE ROZWIĄZANIA
● młodzi aktorzy („anty-gwiazdy“)
● „zaangażowane” plakaty
● równoczesna premiera filmu i płyty ze ścieżką
dźwiękową.
● zwrot ku grupom odbiorczym, które wcześniej nie
cieszyły się zainteresowaniem
● fabuły traktujące o czarnoskórych, problemach
kobiet, młodzieży buntującej się wobec starszego
pokolenia
● przedstawienie bolączek amerykańskiego
społeczeństwa – inaczej niż w klasycznym kinie
gatunku jako jednolita struktura – kłębowisko
sprzecznych dążeń i światopoglądów (obalenie
uświęconych mitów i rozprawa z historią)

6. TEMAT WIETNAMSKI
● Pierwszy film podejmujący temat wietnamski „Zielone
berety” (John Wayne, 1967) – charakter jawnie
propagandowy, potwierdzał zasadność interwencji w
Wietnamie – został zbojkotowany.
● „Goście” (Elia Kazan, 1972) ten sam temat ale w sposób
krytyczny
● Sam Peckinpah –„Dzika banda” 1969, „Nędzne psy” 1971 -
odniesienia polityczne w westernach

7. „Powrót do domu” Hal Ashby (1978)

8. „Czas Apokalipsy” F. F. Coppola (1979)

9. TEMAT WIETNAMSKI – c.d.
● „M.A.S.H.” Robert Altman (1970) – rozgrywająca się w
czasie wojny koreańskiej antywojenna satyra na wojskowy
dryl i hipokryzję skrywaną pod patriotycznymi komunałami
● „Paragraf 22”, Mike Nichols (1970) – adaptacja powieści
Josepha Hellera

10. „Lot nad kukułczym gniazdem” (1975) oraz „Hair” (1979) –
adaptacje kanonicznych tekstów kontrkultury, reż. Milosa
Formana

13. „Easy rider” (1969) reż. Dennis Hopper
● jeden z kanonicznych filmów historii kina amerykańskiego;
olbrzymi sukces kasowy, który w największym stopniu
przyczynił się do otwarcia Hollywood na nowe tematy
adresowane do młodej widowni
● polemika z mitem amerykańskiego snu, krytyka
zaściankowej mentalności mieszkańców południowych
stanów USA, istota wolności, dialog z chrześcijańską
tradycją, jej wierzeniami i symbolami. – na przecięciu tych
linii sytuuje się temat kontestacji podjęty przez Hoppera.
Natarczywość wizualnego motywu flagi amerykańskiej – na
baku motoru „Kapitana Ameryki”, na kasku i kurtce – temat
filmu – polemika z utrwaloną w świadomości zbiorowej
amerykańską mitologią

15. „Absolwent” (1967) reż. Mike Nichols
● perypetie wkraczającego w dorosłość Bena, który po
ukończeniu college’u zastanawia się nad wyborem dalszej
ścieżki życiowej.
● prezentacja wartości i rozterek bohatera, który zaczyna się
dusić w konserwatywnym środowisku, w którym obracają
się jego rodzice – scena z maską do nurkowania, przez
którą Ben obserwuje swych rodziców - dostrzega, że za
fasadą materialnej stabilizacji kryje się fałsz i hipokryzja –
film staje się komentarzem do coraz powszechniej
manifestowanej przez młode pokolenie niezgody na
uczestnictwo w wyścigu szczurów - krytyczna diagnoza
amerykańskiego społ.
● Ben i Elaine nie mają żadnych konkretnych politycznych
przekonań, lawirowanie między dwoma wariantami postaw
kontestacyjnych: ucieczką od kwestionowanego swiata i
siłową z nim konfrontacją

16. ABSOLWENT – c.d.
● Zakończenie filmu kiedy Ben i Elaine uciekają ma wymiar
ironiczny bo grymas podekscytowania ustępuje miejsca
zatroskanemu spojrzeniu – niepewność odrzucenia
dotychczasowego życia. Buntując się przeciw wszystkim
realizują tylko wolę rodziców którzy od początku chcieli ich
małżeństwa

17. „Bonnie i Clyde” (1967) reż. Arthur Penn
● autentyczna historia pary wyjętych spod prawa (wcześniej
Fritz Lang „Za cenę życia” 1937, Nicholas Ray „Żyją nocą”
1949)
● „są młodzi, zakochani i zabijają ludzi”
● Specyficzne odczytanie filmu – jako fabuły de facto
współczesnej, odnoszącej się do aktualnych wówczas
zjawisk
● obraz pogrążonej w kryzysie ameryki lat 30-tych środowisko
nieprzyjazne i skorumpowane – diagnoza podobna do tej
stawianej w latach 60 przez ruch kontestacyjny.
● akcentowany wątek konfliktu pokoleń
● bohaterowie są buntownikami przeciw porządkowi
społecznemu, konwenansom, ale jednocześnie są
przeciętnymi mieszkańcami USA, którzy jedzą frytki i piją
colę

18. ● Ikonizacja w zakończeniu, w którym przedstawiciele „prawa i
porządku” masakrują bohaterów. Przedstawienie ich jako
ofiar systemu - giną zamordowani przez policję. Ubrani na
biało - symbol niewinności - stają się legendą

19. „Buntownik bez powodu“ (Rebel Without a Cause)
1955, reż. Nicholas Ray
wykonawcy: James Dean, Natalie Wood, 111 min.
●utwór wręcz modelowy o dużej sile oddziaływania
●bohaterem opowieści jest dojrzewający Jim, pełen sprzeciwu wobec
mieszczańskich postaw rodziców, nie znajdujący autorytetów w
świecie dorosłych i wiecznie skonfliktowany z otoczeniem. W kolejnej
szkole prowokowany jest przez „gang rówieśników” zajmujący się
niezwykle ostrą i brutalną rywalizacją. Wówczas przystępuje do
skrajnie niebezpiecznej gry...
●Sprzeciw ma wyraźnie psychologiczne podłoże. Młodzi zarzucają
starszemu pokoleniu zbytni pragmatyzm życiowy, obumieranie
uczuć, odejście od ideałów i powszechny konformizm; poszukują
autentyzmu, możliwości sprawdzenia swej kondycji i związków
opartych na szczerych emocjach. Film, oskarżający świat dorosłych i
obarczający go odpowiedzialnością za frustrację i zagubienie
młodych ludzi
●Jamesa Dean w głównej roli

21. CHARAKTERYSTYCZNI TWÓRCY NURTU
● Nicholas Ray (1911-1979) – amerykański reżyser i
scenarzysta - podejmował głównie tematykę niezrozumienia
konfliktu pomiędzy konserwatywnym otoczeniem i młodym
indywidualistą, ukazywał postacie zagubione i zbuntowane,
poszukujące swej tożsamości i sensu życia. Największą
sławę pozyskał Buntownikiem bez powodu.
● Mike Nichols
● Milos Forman
● Dennis Hopper
● Arthur Penn

22. AKTORZY
● James Dean
● Marlon Brando
● Dustin Hoffman
● Jack Nicholson