3. Արաբական
խալիֆայություն իսլամադավան աստվածապետությու
ն միջնադարում (632-1258)։ Առաջացել է իսլամական
նվաճումների արդյունքում՝ 7-րդ դարի առաջին կեսին։
Ղեկավարում էին իսլամի հիմնադիր Մուհամմադ
մարգարեի (570-632) հաջորդները կամ
փոխանորդները:762 թվականին հիմնադրվում է
մայրաքաղաք Բաղդադը, որի անունով պետությունը
կոչվում էր նաև Բաղդադի խալիֆայություն։Արաբական
խալիֆայությունը ունեցել է երեք հիմնական
շրջան՝ Բարեպաշտ խալիֆների պետություն , Օմայյան
խալիֆայություն և Աբբասյան խալիֆայություն
4. Նախաիսլամական Մադինան հայտնի էր «Յասրիբ»
անունով։ Այն Մեքքայից հյուսիս գտնվող օազիս էր,
որը բնակեցված էր արաբական հեթանոս աուս և
խազրաջ ցեղերով, ինչպես նաև հուդայականներով։
Երկու կրոնական համայնքները երկարատև
պայքարի մեջ են եղել՝ հանուն բարեբեր հողերի։
Այդ խնդիրը լուծելով՝ Մուհամմադ մարգարեն
հաստատվեց Յասրիբում, որտեղ վերոնշյալ ցեղերը
իսլամ ընդունեցին։ Նրանք հորջորջվեցին
«զինակիցներ», իսկ Մեքքայից և այլ վայրերից
Մադինա տեղափոխվածները՝ ներգաղթյալներ:
Այդպես ձևավորվեց իսլամադավան առաջին
համայնքը՝ ումման :
5. Բարեպաշտ խալիֆները մարգարեի հաջորդներն էին։ Նրանք
ընտրվում էին իսլամական համայնքի կողմից և հանդիսանում
էին համայնքի հոգևոր և աշխարհիկ առաջնորդները։ Նրանց
իշխանության տարիներին Արաբական խալիֆայությունը դուրս
եկավ թերակղզու սահմաններից և իր մեջ ներառեց հարևան ու
հեռավոր տասնյակ երկրներ։ Արաբները կարողացան
հաղթել Մերձավոր Արևելքի երկու կայսրություններին՝
պատերազմից թուլացած Բյուզանդական կայսրությանը
և Սասանյան Պարսկաստանին։ Դրանցից առաջինի տարածքը
կրճատվեց չորս անգամ՝ արաբներին զիջելով Արևելյան
Միջերկրականը և Հյուսիսային Աֆրիկան, իսկ երկրորդը
վերացավ աշխարհի քաղաքական քարտեզից։ Արաբներին
ենթարկվեցին նաև Հնդկաստանի որոշ
նահանգներ՝ Ինդոս գետի հովտում, Միջին Ասիան, Հայկական
լեռնաշխարհն ու Կովկասը, ավելի ուշ՝ 8-րդ դարի
սկզբին՝ Իսպանիան։
