Green tax reform

1. Masterclass fiscale vergroening
De praktijk
Martijn Blom, CE Delft

2. Vlaanderen
• Aanwijzing van de Europese Commissie
• loonkosten te hoog
• groene belasting te laag
• Dubbel dividend hypothese
• E3ME bij uitstek geschikt om
• Milieueffecten
• Economische effecten
• Gevestigde partijen verslagen
• KU Leuven en HIVA (Flemosi, Fantasia)
• Vito
Martijn Blom, 14 oktober 2013
2

3. “Om eerste te zijn moet je ofwel snel zijn, vroeg vertrekken, of,
bij een lange race, beschikken over uithoudingsvermogen”
Martijn Blom, 14 oktober 2013
3

4. Inhoud presentatie
1.
2.
3.
4.
Waar staan we in Nederland met groene belastingen? Successen?
Vergroeningsagenda
Pakket aan opties
Conclusies
EC-definitie groene belasting
• = een belasting waarvan de fysieke basis een meetbare impact heeft op
milieu
• Breder dan alleen belastingen op milieugrondslag (regulerend)
• Energie, transport en vervuiling
Martijn Blom, 14 oktober 2013
4

5. Waar staan we nu?

6. Overzicht groene belastingen
•
•
•
•
•
•
Fiscale agenda 2011: solide en eenvoudiger
2013 afschaffing verpakkingenbelasting (Afvalbeheersbijdrage
Verpakkingen)
2013 afschaffing rode diesel
2013 financiering SDE+ via Energiebelasting
• Wet ODE
Lenteakkoord: 2013 afschaffing vrijstelling kolenheffing
• SER: voorwaardelijke afschaffing
Begrotingsakkoord:
• verhoging belasting leidingwater
• opnieuw invoering stortbelasting
Martijn Blom, 14 oktober 2013
6

7. Ontwikkeling groene belasting
Martijn Blom, 14 oktober 2013
7

8. Extra inkomsten
• De schatkist : 19 mld. groene aan belastinginkomsten.
• Mede toe geleid
• inkomstenbelasting is 72% naar 52%
• vennootschapsbelasting van 45% naar ca. 25%
Martijn Blom, 14 oktober 2013
8

11. Elektriciteitsprijzen consumenten 2011
Nederland
Martijn Blom, 14 oktober 2013
11

12. Successen vergroening Nederland
Fiscale en milieudoelen gaan heel goed samen
Stabiele en brede belastinggrondslagen
• Beperkte prijselasticiteit van grondslag
Desondanks aanzienlijke effecten op milieu
• Grijpen aan bij groot deel van het energiegebruik (itt bijv. EPC norm
nieuwbouw)
• Ex-post evaluatie 2001 (SEO): effecten van EB
• Gas: -0,14
• Elektra: - 0,4
• Effect neemt toe met beschikbare alternatieven
• Synergie`/ interactie met andere instrumenten
Beperkte uitvoeringskosten. Let op:
• Extra kosten ten opzichte reguliere belasting
• Energiebelasting goedkoper dan EU ETS
Martijn Blom, 14 oktober 2013
12

13. Effectiviteit (R)EB ten opzichte van andere
instrumenten
Martijn Blom, 14 oktober 2013
13

14. Stabiliserende werking overheidsfinanciën
groene belastingen
- 0,8% = totaal groen
-2,8% = totaal
Martijn Blom, 14 oktober 2013
14

15. Hoofdlijn van vergroeningsagenda
1. Verbreed de EB, schaf fiscale subsidies af
• 2,7 mld. Euro (schijf 2 en 3 -> 1)
2. Introduceer een nieuwe CO2-heffing als onderdeel van de belasting op
energieproducten
• EU-voorstel 20 €/ton
• Schuif benzine naar diesel
• Gas schijf 4 en 5
3. Breid uit met nieuwe grondslagen
• Ruimte
• Hernieuwbare grondstoffen (hout, vlees, vis)
4. Stel Europese vergroeningsagenda op
Martijn Blom, 14 oktober 2013
15

16. Conclusies
Fiscale doelen en milieudoelen gaan hand in hand
• Combinatie van milieuprikkels en stabiele groene grondslag
• Crisis slaat vooralsnog geen deuk in opbrengsten
• Tarieven doen nog geen pijn om energiegebruik fors te verminderen
• 14 -> 20% groene belasting mogelijk zonder fiscale gevolgen
• Europees: noodzaak tarieven in lijn te brengen met koolstofinhoud
• Nu: hoe viezer, hoe lager tarief
• Nederland: LPG en Diesel te goedkoop
• Houdbaarheid financiën voor verduurzaming
• Kt geen probleem
• Lt : decentrale energievoorziening, EV, energiebesparing
•
Martijn Blom, 14 oktober 2013
16

17. Vergroeningsagenda

18. Capita selecta: hulpsheets
De praktijk
CE Delft, Martijn Blom

20. (1) Verbreding EB
Gas
elekriciteit
Typische gebruiker
Schijf 1
89
192
Schijf 2
78
70
MKB, zakelijke
dienstverleners
Schijf 3
22
19
MKB, overheid
Schijf 4
7
2
Industrie
(vermoedelijk deel
ETS)
Schijf 5
(niet-zakelijk)
6
1
Niet-zakelijk
Schijf 6
(zakelijk)
5
-
Energiebedrijven,
staal, aluminium (ETS)
Huishoudens
Martijn Blom, 14 oktober 2013
20

21. (1) EB-druk is extreem scheef verdeeld
Energiebelastingdruk industrie 2006
23 Aardolie-, steenkoolverwerkende ind.
27 Basismetaalindustrie
24 VV chemische producten
21 Papier(waren)- en karton(waren)ind.
26 Glas-, aardewerk-, cement-, kalkind.
DA Voedings- en genotmiddelenindustrie
37 Voorbereiding tot recycling
1700a Textiel,kleding en lederindustrie
25 Rubber- en kunststofverwerkende
DM Transportmiddelenindustrie
DL Elektrische en optische
28 Metaalproductenindustrie
29 Machine- en apparatenindustrie
22 Uitgeverijen,drukkerijen,reproductie
20 Hout-,kurk-,rietwarenind,geen
36 Meubelind en overige industrie n.e.g.
0
1
2
3
4
5
6
Euro/GJ
Martijn Blom, 14 oktober 2013
21

22. (2) Breng tarieven meer in
lijn met CO2

23. Voorbeeld huidige situatie
Accijnstarief € per liter (2009)
€/ton
Diesel
0,40
125
Rode diesel
0,25
80
Benzine
0,70
250
LPG
0,07
40
Biodiesel
0,40
160
Ethanol
0,70
460
0
0
Kerosine
(internationaal)
Martijn Blom, 14 oktober 2013
23

24. Gevolgen van CO2-tarief van 20€/ton
(budgetneutraal)
800
Tarief (€/1000 l)
700
600
500
400
300
200
100
0
Benzine
Diesel
Rode diesel
Kerosine
Huidig tarief
Bioethanol
Biodiesel
LPG
Tarief scenario 1
Martijn Blom, 14 oktober 2013
24

25. (3) Nieuwe grondslagen
Vleesheffing, ruimteheffing

26. Grote verschillen in milieudruk tussen eiwitten
Effecten op klimaatemissies
Tofu, gecertificeerde soja
Gemengde vegetarische producten
Tofu, ongecertificeerde soja
Eieren
Gevogelte
Kaas
Varkensvlees
Lam
Rund & Kalfs
0%
10%
hoge milieubijdrage
20%
30%
40%
50%
60%
gemiddelde milieubijdrage
70%
80%
90%
100%
lage milieubijdrage
Martijn Blom, 14 oktober 2013
26

27. Externe kosten van vleesconsumptie (NL)
Consumentenprijs en externe kosten (2006)
16
14
euro/kg
12
10
externe kosten
8
prijs
6
4
2
0
varkensvlees
rundvlees
kip
Martijn Blom, 14 oktober 2013
27

28. Mogelijke vormgeving
Een aparte consumentenheffing:
• Differentiatie naar milieueffecten
• Alleen binnenlandse consumptie
Een heffing volgens de systematiek van de accijns:
• Differentiatie mogelijk
• Vroeg in de keten (slachterijen)
• EU harmonisatie
Een verhoging van het BTW-tarief:
• Algemene verhoging van 6 naar 21% (m.u.v. plantaardig)
• Eenvoudige maatregel
• Op termijn: voorstel uniform BTW-tarief (19 of 21%)
Martijn Blom, 14 oktober 2013
28

29. Vergroeningspakketspakket

30. Vergroeningspakket „Ter Haar‟:
van 14 naar 20%
Kilometerprijs vracht € 0,15/km
(1 mld)
30,00
25,00
Verbreding EB schijf 2 en 3
gelijk aan 1 (2,7 mld)
20,00
Eerste schijf +50% (2,4 mld)
15,00
10,00
5,00
0,00
bestaande grondslagen
nieuwe grondslagen
huidige inkomsten groene belasting
Brandstofaccijnzen
Verhogen EB
Verbreden EB
afschaffen verlaagd BTW-tarief vlees
Ruimtebelasting
Grondstoffenheffing
Afschaffen accijnskorting rode diesel
Opbrengsten uit km-prijs vracht
Martijn Blom, 14 oktober 2013
30

31. Tenslotte
Martijn Blom, 14 oktober 2013
31

32. Opbouw van energieheffing voor Duitse
consumenten
Voor Duitsland gelden de volgende toeslagen:
•
•
•
•
•
Energiebelasting (Öko-bzw. Stromsteuer): 2,05
WKK-heffing: 0,13
Hernieuwbare-energieheffing (EEG umlage): 5,28
Artikel 19 heffing: 0,33 (gesocialiseerd bedrag i.v.m. vrijstellingen
hernieuwbare-energieheffing voor grootverbruikers)
Wind op zee-heffing: 0,25
Dat telt op tot 8,01 cent, exclusief BTW, en er is geen teruggave.
Met name de EEG umlage stijgt snel.
Martijn Blom, 14 oktober 2013
32

33. EU-Richtlijn (let op voorstel)
•
•
•
•
Grondslag voor minimumtarieven te wijzigen
• Op energie-inhoud (Gigajoules)
• Op koolstofinhoud (kg CO2)
Gelijke en consistente behandeling
• Accijns niet meer in liters/kilogrammen maar in GJ
• Gelijk speelveld voor verschillende (motor)brandstoffen
• Klimaatneutrale brandstoffen: vrijstelling CO2
Richtlijn is complementair aan EU ETS (spiegel)
• Voorkomen van dubbelingen
• Voor elektriciteit geen minimumtarief voor CO2 (wel voor E)
Minimumtarieven (E) verkeer stapsgewijs optrekken
Martijn Blom, 14 oktober 2013
33

34. EU-Richtlijn (let op voorstel)
•
•
•
•
Grondslag voor minimumtarieven te wijzigen
• Op energie-inhoud (Gigajoules)
• Op koolstofinhoud (kg CO2)
Gelijke en consistente behandeling
• Accijns niet meer in liters/kilogrammen maar in GJ
• Gelijk speelveld voor verschillende (motor)brandstoffen
• Klimaatneutrale brandstoffen: vrijstelling CO2
Richtlijn is complementair aan EU ETS (spiegel)
• Voorkomen van dubbelingen
• Voor elektriciteit geen minimumtarief voor CO2 (wel voor E)
Minimumtarieven (E) verkeer stapsgewijs optrekken
Martijn Blom, 14 oktober 2013
34

35. Sector
Verkeer
Industrie
Gebouwde
omgeving
Landbouw
Grondstoffen en
natuurlijke
hulpbronnen
Bestaande groene
belastingen
Totaal
*
**
***
Groene
belastingmaatregel
Verhoging van de accijns
op alle motorbrandstoffen
voor wegverkeer met 20%
(inclusief
CO2-component).
Verhogen kilometerprijs
vracht van € 0,024 naar €
0,15.
Verbreden van de
energiebelasting, waarbij
tarief voor 2e en 3e schijf
gelijk gesteld wordt aan
(huidige) tarief voor 1 e
schijf.
Bovenop de verbreding van
de EB wordt een verhoging
van het tarief voor de 1 e
schijf ingevoerd van 50%
(inclusief
CO2-component).
Een heffing op het
onttrekken van open
ruimte van € 16 per m 2.
Afschaffen EB-korting.
Afschaffen verlaagd
accijnstarief rode diesel.
Een heffing op veevoeders
van
€ 0,25 per kg.
Afschaffen verlaagd BTW tarief
Vlees, zuivel en vis (van
19% naar 6%).
Opbrengsten (mld €)*
0,8
1,0
2,7
2,4
0,7
- **
0,1
PM***
0,7
19
Totale opbrengsten
Totale opbrengsten als %
totale belastingen
Totale opbrengsten als %
BBP
27,3
20,1%
4,8%
De inschatting van de belastinginkomsten houdt rekening met het (beoogde) gedragseffect.
Meegerekend onder EB-vebreding.
Niet meegerekend vanwege noodzaak EU-coördinatie.
Martijn Blom, 14 oktober 2013
35

36. Ruimtebelasting NL

37. Ruimteheffing
•
•
•
•
Het gebruik van ruimte is in Nederland niet belast
Ruimtegebruik is economisch minst verstorende grondslagen
• „Ruimte verhuist niet naar buitenland‟
Meerdere doelstellingen
• Financierend
• Sturend
• Stimulerend om bouwen in open ruimte te verminderen
• Heffing> bestemmingswinsten in grondketen
Eerder in 2001 onderwerp van studie IBO
• Hoge heffingen komen ten laste van grondexploitatie
• Groot bijeffect op sociale huur (minder renderend)
• Alleen gericht moeten zijn op financiering
Martijn Blom, 14 oktober 2013
37

38. Vliegbelasting NL

39. Vliegbelasting NL
•
•
•
Ingevoerd 1 juli 2008
• EUR 11,25 vluchten < 2500 km
• EUR 45 vluchten >2500 km
Nultarief vanaf 1 juli 2009
Afschaffing 1 januari 2010
• Mede vanwege opname luchtvaart in EU ETS
•
•
Opbrengst EUR 300 miljoen per jaar
Lage administratieve lasten voor overheid
•
Plm 10% minder reizigers op Schiphol
• Samenloop met economische teruggang
Maar groei reizigers op Eindhoven
•
Martijn Blom, 14 oktober 2013
39

40. Vliegbelasting andere landen
VK: air passenger duty
• Sinds 1994
• Verhoogd in 2010, 2012 en 2013 tot GBP 13–188 per vlucht
FR: Taxe de solidarité
• Sinds 2006, EUR 1–4
EI: Air Travel Tax
• Sinds 2009, EUR 3
DE: Luftverkehrabgabe
• Sinds 2011, EUR 7,50–42,18
AU: Flugabgabe
• Sinds 2011, EUR 8–32
Veel Europese landen hebben na 2009 vliegverkeerbelastingen
ingevoerd of tarieven verhoogd
Martijn Blom, 14 oktober 2013
40

41. Vliegbelasting en EU ETS
•
•
•
•
Een van de redenen voor afschaffing vliegbelasting was opname luchtvaart
in EU ETS vanaf 2012
In november 2012 is handhaving op intercontinentale routes opgeschort
Hierdoor valt 70% van de Nederlandse luchtvaartemissies niet meer onder
EU ETS
• Navenant lagere opbrengst veiling ETS-rechten luchtvaart
In 2013 heeft ICAO een resolutie aangenomen die restricties oplegt aan
regionale klimaatmaatregelen
• Gevolgen voor EU ETS nog niet duidelijk
Martijn Blom, 14 oktober 2013
41

42. Kilometerheffing NL

43. Martijn Blom, 14 oktober 2013
43

44. Ontwikkelingen kilometerbeprijzing
Uitbreiding van kilometerbeprijzing vrachtwagens -> GPS-gebaseerd
• Duitsland
• Ook lichtere vrachtauto‟s
• Grotere delen van het verkeer
• België
• Frankrijk
• Denemarken
• Hongarije
Nederland kan overwegen om Maut vrachtwagens in te voeren
Nederland kan overwegen een pilot voor leaseauto‟s in te voeren
• 800.000 auto (% wagenpark)
• Op dit moment geen marginale prikkel
Martijn Blom, 14 oktober 2013
44

45. Vleesbelasting en
eiwitransitie

46. Externe kosten van vleesconsumptie (NL)
Externe kosten en productiewaarde NL veehouderij in 2006
10
9
miljarden Euro's
8
7
huidige consumptie
6
advies
100 gram
5
4
3
2
1
0
externe kosten Nederlandse
externe kosten advies
Toegevoegde waarde NL
consumptie
voedingscentrum (100 gram)
veehouderij
Martijn Blom, 14 oktober 2013
46

47. Klimaateffecten Nederlandse consumptie
van energie & grondstoffen
140%
120%
accijnzen
ETS & EB
100%
ETS
80%
60%
ETS
40%
20%
Granen
Alcoholische drank
chemie
Anorganische
Aluminium
Organische chemie
Zuivel
Vlees
(huishoudelijk)
Elektriciteit
Staal
transportbrandstof
0%
Martijn Blom, 14 oktober 2013
47

48. Vormgeving van een optimale heffing op vlees
Martijn Blom, 14 oktober 2013
48

49. Eiwitpuzzel: verschillende strategieën
1. Verduurzamen van (dierlijk) eiwitconsumptie
• Let op: buitenland/keten
2. Verminderen van (dierlijke) eiwitinname
• Een dag in de week geen vlees
3. Veranderen samenstelling „vleespakket‟
• Meer kip, minder rund en varken
4. Vervangen vlees door vleesvervangers
• Belang van hybride vleesproducten en vleesarme maaltijdconcepten
Martijn Blom, 14 oktober 2013
49

50. Instrumenten in de eiwittransitie
Martijn Blom, 14 oktober 2013
50

51. Hoe kunnen deze strategieën het best
gestimuleerd worden?
First best: gedifferentieerde vleesheffing naar milieueffecten
• Prikkelt alle transitiestrategieën
• Sluit aan bij externe kosten
• Maximaal regulerend effect
• Praktische en juridische obstakels
Second best: gedifferentieerde vleesheffing op basis van
gemiddelde milieueffecten
• Kip, rund, varken, zuivel en eieren in aparte tarieven
• Vleesvervangers in nihil of verlaagd tarief
Third best: niet-gedifferentieerde heffing
• Stimuleert „slechts‟ minder vlees en vleesvervangers
Martijn Blom, 14 oktober 2013
51