1. 12
reportage
OMA’S
ONDER WATERIn Japan zoeken de Amasan al eeuwenlang op de zeebodem naar
parels en zeevruchten. Deze vrouwelijke ‘freedivers’ gingen tot in de
jaren 1960 halfnaakt te water, vandaag dragen de veelal oudere
vrouwen een duikerspak. Zuurstofflessen? Die zijn voor watjes.
TEKST & FOTO’S MARLEEN DANIELS.
J A P A N
Na het duiken brengt
iedereen het materiaal
terug en wordt de vangst
geëvalueerd.
2. 13
Tegenwoordig duiken
de Amasan in
duikerspakken, met
zwemvliezen en
duikersbril. Tot in de jaren
60 van vorige eeuw
doken ze halfnaakt, met
alleen een katoenen
broekje aan.
3. Uitgeput na een uur
duiken strompelt Masaei
Matoninioto, de jongste
van het gezelschap,
terug naar de Amahut.
Ondanks het feit dat
deze dames vanaf jonge
leeftijd duiken, blijft het
een zware fysieke
inspanning.
Links: de schelpen,
krabben en zee-egels
worden samen met de
zoete aardappelen op
het vuur gegooid en
opgepeuzeld.
Rechts: Zee-egels, wulken
en krabben,
de vangst wordt met
de dag kleiner.
De zeebodem raakt leeg.
Van links naar rechts:
Sahimi Nomura, 64,
Masaei Matoninioto, 51,
en Akemi Tsuji, 54,
doorgewinterde
Vrouwen van de Zee, in
hun traditionele
katoenen outfit die ze na
hun duik dragen.
14
reportage
4. In het museum wordt elk
aspect van het Amasan-
bestaan uitgelegd,
jammer genoeg alleen
in het Japans.
Hier toont men met een
wassen beeld hoe het
diepzeeduiken eraan
toe gaat, en hoe de
Ama met een touw rond
haar middel naar
beneden duikt.
15
5. 16
O
reportage
Osatsu staat bekend om zijn duizendtal
Amasan. Het is een lelijk vissersdorp aan de
Stille Oceaan, in West Honsu, het achterland
van Osaka. Een betonnen metershoge muur
scheidt de zee van het dorp, de dijk belemmert
het zicht van de bewoners die hun huis naar
het water toe gebouwd hadden. Alleen door
de bovenste ramen vang je een glimp op van
de glinsterende oceaan. Om naar het haventje
te lopen, moet je door een open gat dat bij
noodweer afgesloten kan worden met een ijze-
ren poort. Op een zaterdagmorgen in oktober
staat de havenmeester ons op te wachten.
We hebben een afspraak met Sahimi Nomura,
Akemi Tsuji en Masaei Matoninioto, doorge-
winterde Vrouwen van de Zee (of Amasan),
respectievelijk 64, 54 en 51 jaar oud. Ze zijn
geboren en getogen in Osatsu en hebben altijd
gedoken, net zoals hun moeders en hun doch-
ters. Ze nemen ons mee naar hun Amahut op
het strand van Osatsu, (Chidorigahama of
Swimming Beach) een strandhut waar ze hun
duikerspakken opbergen. Ze sprokkelen wat
hout en maken een vuurtje in de hut om fysiek
en mentaal op te warmen voor ze gaan duiken,
want ondanks het feit dat deze dames al
sinds hun jeugd duiken, blijft het een zware
fysieke inspanning.
WOMEN ONLY
Er heersen strikte regels in de Amasan-gemeen-
schappen, waarvan er in Japan slechts een paar
de moderne tijden overleefd hebben. Zo werd
er in het verleden heftig gedebatteerd over het
wel of niet dragen van een duikerspak, zwem-
bril of zwemvliezen (nu wel toegelaten) of
zuurstofflessen (niet toegelaten). Deze strenge
beperkingen zijn er om de gezondheid van de
Amasan te beschermen en de zeebodem voor
leegroof te behoeden. Dat het vooral vrou-
6. “Me Amasan”, zegt de
oude dame. Ze vertelt
hoe ze naar
kreeften duikt.
Deze Japanse vrouwen
duiken vaak tot hun
85ste, oudere ama’s
hebben een grotere
longinhoud en kunnen
langer onder water
blijven.
Linksonder: Osatsu is
een toeristische
trekpleister vanwege
de Amasan, dankzij de
populaire Japanse
soap Amachan.
Rechtsonder:
een buste van een
Ama in het museum
van Osatsu. Op het
witte kapje staan de 2
tekens, de amulet
Mayoke, die de
duiksters moet
beschermen tegen
ongelukken.
Osatsu is een lelijk
vissersdorpje in het
achterland van Osaka,
in West Honsu. Een dikke
metershoge betonnen
dijk scheidt het dorpje
van de haven en
de Stille Oceaan.
17
7. 18
reportage
wen zijn die naar de bodem van de zee duiken
(er is ook een kleine minderheid mannelijke
duikers) heeft te maken met het hogere vet
gehalte van het vrouwelijke lichaam. Ama’s
duiken tot op hoge leeftijd - oudere dames
kunnen meestal langer onder water blijven.
Zo worden de duiksters opgedeeld in 2 groe-
pen: Kachido (wandelende Amasan), vrouwen
tussen 30 en 40 die van op het strand de zee
inwandelen en Funado (boot-Amasan), de ou-
dere ervaren duiksters die van op een boot het
water ingaan. De Kachido duiken 5 tot 6 me-
ter diep en blijven 20 tot 30 seconden onder
water, de Funado duiken 10 tot 15 meter diep
en blijven 1 tot 3 minuten onder water.
Duikerstabellen reguleren naar wat en hoelang
er in elke maand mag gedoken worden.
DE OUDE ZEEMEERMIN
In de strandhut die dienst doet als zweethut
maken de drie dames zich klaar voor het dui-
ken. Sahimi, de oudste, draagt over haar dui-
kerspak een wit kapje met 2 symbolen, een
amulet (Mayoke) om demonen weg te houden
en het kleine duikersgezelschap te beschermen
tegen allerlei onheil. We wandelen naar de
zee, waar de havenmeester in zijn bootje op
ons wacht. Na een korte tocht verdwijnen de
Amasan onder water.
Ze zijn met een touw vastgebonden aan een
zwemband die op het water drijft. Na twee tot
drie minuten komen ze boven water. Met een
fluitende, hijgende ademhaling dumpen ze
hun vangst in een netje dat aan de zwemband
is vastgemaakt. Dan duiken ze opnieuw lood-
recht naar beneden. Het lijken wel zeemeer-
minnen, het is een prachtig gezicht. Na een
uurtje brengen ze uitgeput hun buit naar het
bootje, worden ze door de havenmeester uit
het water gehesen en varen we terug naar de
kust. Het vuur in de Amahut smeult nog als
de dames, omgekleed in hun traditionele wit-
te katoenen kleding, gaan zitten. Er wordt ex-
tra hout op het vuur gegooid en een paar zoete
aardappelen die we straks, samen met de zee-
vruchten, gaan oppeuzelen. Het lijkt wel een
theekransje, de dames lachen, zingen en praten
terwijl ze de schelpen en zee-egels in het vuur
gooien. Ze hebben te weinig gevangen om het
te kunnen verkopen, dus eten ze hun buit
zelf op.
KISSY SUZUKI
Wat ooit een lucratieve bezigheid was, is het
vandaag niet meer. De zee raakt leeg. In de ze-
ventiende eeuw schrijft de Engelse kapitein
John Saris in zijn dagboek dat volledige
Amasan-families op boten leefden om te dui-
ken naar de gegeerde abalone en parels: “De
ogen van de vrouwen waren bloedrood van het
regelmatige diepzeeduiken.” Tot in de jaren
1980 was het marktaandeel van de Amasan
aanzienlijk, vaak waren ze de kostwinners van
de familie. Ze waren ook, in tegenstelling tot
de traditionele Japanse vrouwen, onafhanke-
lijk. Nu moeten de Amasan van Osatsu nood-
gedwongen het duiken combineren met een
andere job. De jonge meisjes ruilen het plat-
teland in voor de stad. Toch zijn de Amasan
populairder dan ooit. Zo speelde er onlangs
een parelduikster de hoofdrol in een volkse
Japanse soap. Osatsu is dan ook een toeristi-
sche trekpleister, het dorp ligt op twee uur
treinen van Osaka en heeft zelfs een
Amasan-museum. Winkeltjes verkopen amu-
letten en postkaarten, op de frisdrankautomaat
staan de vrouwen in duikerspak afgebeeld. Fans
van James Bond herinneren zich ongetwijfeld
Kissy Suzuki, de mooie Ama die naakt naar
parels duikt in You Only Live Twice. ◼
OUDERE DUIKSTERS KUNNEN LANGER
ONDER WATER BLIJVEN.VAAK GAAN ZE
DOOR TOT HUN 85STE
8. Het duiken zit erop.
Akemi Tsuji, 54, stapt op
haar ‘Today’-brommertje
en vertrekt naar huis.
19
