SlideShare a Scribd company logo
1 of 18
Download to read offline
Na wszystko jest pigułka.
Problem konsumpcji
suplementów diety przez
Polaków
Marcin Dziedziński
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu,
Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu
V Ogólnopolska Konferencja Naukowa
"Rozmiar w Umyśle"
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, 18.05.2019
2,93 2,99
3,25 3,33
3,54
3,77
4,12
4,34
4,69
5,04
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
5,5
Wartość rynku suplementów diety w mld zł (*
wartość prognozowana)
1697 produktów w 2008 r.
13845 produktów w 2018 r.
72%
DLACZEGO POLACY SIĘGAJĄ PO SUPLEMENTY?
wzmocnienie organizmu
zwiększenie odporności
uzupełnienie diety
 pobudzenie
 dbanie o urodę
leczenie dolegliwości,
dbanie o zgrabną sylwetkę i
moda
poprawa samopoczucia
poprawa koncentracji
oczyszczanie organizmu
obniżenie stężenia
cholesterolu we krwi
17% Polaków przed
zażyciem suplementu
konsultuje to ze specjalistą
REKLAMY NA MNIE
NIE DZIAŁAJĄ
12% POLAKÓW TWIERDZI,
ŻE WYBIERA SUPLEMENTY
Z UWAGI NA REKLAMĘ
CO CZWARTA REKLAMA
DOTYCZY PRODUKTÓW
ZDROWOTNYCH I LEKÓW
CZY SUPLEMENTY
SZKODZĄ?
40% badanych nie zauważa różnicy
stosując suplementy, ale i tak wierzy,
że mogą mieć one pozytywny wpływ
Producent może wprowadzić suplement diety na
rynek już po formalnym złożeniu powiadomienia do
Głównego Inspektora Sanitarnego, produkt ten nie
musi podlegać żadnej kontroli zanim będzie dostępny
w sprzedaży, producent nie musi udowodnić ani
skuteczności, ani bezpieczeństwa swojego produktu
Paradygmat oceny ryzyka
Źródło: nik.gov.pl
Niepożądane interakcje suplementów diety z lekami
Lek Składnik suplementu diety Interakcja
leki przeciwzakrzepowe tj. warfaryna,
acenokumarol
miłorząb japoński (Ginkgo biloba) hamowanie płytkowego czynnika krzepnięcia, spontaniczne
krwawienia
inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI),
tj. fluoksetyna, czy trójpierścieniowe leki
przeciwdepresyjne jak imipramina
dziurawiec zwyczajny (Hypericum
perforatum, St. John’s wort)
ryzyko wystąpienia „zespołu serotoninowego”, który objawia się
m.in. niepokojem, bólami mięśniowymi, bólami głowy, może
dojść do cięższego zatrucia objawiającego się drgawkami i
śpiączką
leki przeciwgrzybicze tj. gryzeofulwin witamina E (tokoferol) spowolnieniu metabolizmu leku, wzrost stężenie we krwi oraz
ryzyko działań niepożądanych, tj. zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
zmiany w obrazie krwi, uszkodzenie wątroby i nerek, objawy
neurologiczne oraz uczuleniowe
glikozydy nasercowe tj. digoksyna i
metylodigoksyna
wapń wzrost toksyczności leków
antybiotyki tj. tetracyklina żelazo zmniejszenie efektywności działania leków
Źródło: Bojarowicz, H. I Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health, 47(4), 442-447.
Ryzyko przedawkowania
Co możemy zrobić?
Edukacja
Nadzór nad reklamą suplementów
Nadzór przed wprowadzeniem suplementów na rynek
Zaostrzenie wymagań dotyczących produktów
Zaostrzenie wymagań dotyczących informacji na opakowaniu
Bibliografia
1. Agencja Badań Rynku i Opinii SW Research (2017). Polacy a suplementy diety. Pobrane 27
marca 2019 z
2. https://swresearch.pl/pdf/Polacy%20a%20suplementy%20diety_raport%20badawczy.pdf
3. Najwyższa Izba Kontroli (2017). NIK o dopuszczaniu do obrotu suplementów diety.
Pobrane 27 marca 2019 https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dopuszczaniu-do-obrotu-
suplementow-diety.html
4. Reguła, Julita, Anna Gramza-Michałowska, Barbara Stachowiak. "Udział suplementów
diety w żywieniu osób dorosłych." Probl Hig Epidemiol 92.3 (2011): 614-616.
5. J. Czaja, A. Lebiedzińska, P. Szefer "Sposob zywienia i suplementacji diety reprezentantow
Polski w biegach srednio-i dlugodystansowych w latach 2004-2005." Roczniki
Państwowego Zakładu Higieny 59.1 (2008): 67-74.
6. Hamulka, J., A. Wawrzyniak, R. Pawlowska. "Ocena spożycia witamin i składników
mineralnych z suplementami diety przez kobiety w ciąży." Roczniki Państwowego Zakładu
Higieny 61.3 (2010).
7. Krejpcio, Zbigniew, et al. "Ocena powszechności spożycia suplementów diety w wybranej
grupie osób aktywnych sportowo." Probl Hig Epidemiol 92.4 (2011): 935-38.
8. Janus, P., iand J. Reguła. "Popularność suplementów diety wśród młodzieży." Postępy
Techniki Przetwórstwa Spożywczego (2009): 94-98.
9. Pietruszka, B., M. Nowaczyk, and J. Kaluza. "Spożycie witamin i składników mineralnych
w formie suplementów i produktów wzbogaconych przez 7-11 letnie dzieci." Żywienie
Człowieka i Metabolizm 36.1 (2009): 25-33.
10. Krejpcio, Zbigniew, Halina Staniek, Ada Chmielewska. "Ocena powszechności spożycia
suplementów diety w wybranych grupach studentów." Probl Hig Epidemiol 94.3 (2013):
622-625.
11. Reguła, Julita, Anna Gramza-Michałowska, and Barbara Stachowiak. "Udział suplementów
diety w żywieniu osób dorosłych." Probl Hig Epidemiol 92.3 (2011): 614-616.
12. Schlegel-Zawadzka, Małgorzata, and Magdalena Barteczko. "Ocena stosowania
suplementów diety pochodzenia naturalnego w celach prozdrowotnych przez osoby
dorosłe." Żywność Nauka Technologia Jakość 16.4 (2009).
13. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (2015) “Emisja przekazów handlowych produktów
zdrowotnych leków w programach telewizyjnych”
14. Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia,
2017.
15. Gil, Marian, Patryk Ciszek, and Elżbieta Głodek. "Ocena stosowania suplementów diety
oraz stopnia wiedzy na temat suplementacji wśród licealistów z Dębicy." Bromatologia i
Chemia Toksykologiczna 46.2 (2013).
16. TNS OBOP: A mama mówiła... 20 listopad 2006., www.tns-global.pl.
17. Ciszek, Patryk, and Paulina Duma. "Analiza stosowania suplementów diety i świadomości
zagrożeń wynikających z ich pobrania wśród studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego."
Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 3.46 (2013).
18. Krauze-Baranowska M.: Lek roślinny czy suplement diety? Racjonalna Fitoterapia. Panacea
Leki Ziołowe 2006, 3, 6-7
19. Ewa Jaszczak, Sylwia Narkowicz,, Jacek Namieśnik, Żaneta Polkowska. (2017). Amigdalina
- lek przeciwnowotworowy czy trucizna?, (2), 64-67.
20. Mazurkiewicz-Pisarek, Anna, and Andrzej Płucienniczak. "Toksyna botulinowa-cudowna
trucizna." Biotechnologia 2 (2009): 123-133.
21. Habior, Andrzej. "Zioła i suplementy diety a ryzyko uszkodzenia wątroby."
Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy 4.2 (2012): 59-68.
22. Schlegel-Zawadzka, Małgorzata, and Magdalena Barteczko. "Ocena stosowania
suplementów diety pochodzenia naturalnego w celach prozdrowotnych przez osoby
dorosłe." Żywność Nauka Technologia Jakość 16.4 (2009).
23. Foroncewicz B., Mucha K., Gryszkiewicz J. i wsp. Transplant. Proc. 2011; 43: 2935–2937.
24. Jarosz, Mirosław, et al. "Zawartość kofeiny w produktach spożywczych." Bromat. Chem.
Toksykol42.3 (2009): 776-781.
25. Nartowski, Karol, Anna Wiela-Hojeńska, and Łukasz Łapiński. "Przyczyny i zagrożenia
samoleczenia oraz przyjmowania suplementów diety." (2000).
26. Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie (2014) Antydoping w Polsce,
https://www.antydoping.pl/wp-content/uploads/2018/05/Antydoping-w-Polsce-2014.pdf
27. Geyer, Hans, et al. "Nutritional supplements cross‐contaminated and faked with doping
substances." Journal of mass spectrometry 43.7 (2008): 892-902.
28. Petroczi, Andrea, Glenn Taylor, and D. P. Naughton. "Mission impossible? Regulatory and
enforcement issues to ensure safety of dietary supplements." Food and Chemical Toxicology
49.2 (2011): 393-402.
29. Stickel, F., Kessebohm, K., Weimann, R., & Seitz, H. K. (2011). Review of liver injury
associated with dietary supplements. Liver International, 31(5), 595-605.
30. Glówny Inspektorat Sanitarny (2018) Rejestr produktów https://rejestrzp.gis.gov.pl/
31. Monika Stefańczyk, Marta Marszałek, Rynek suplementów diety w Polsce 2016. Analiza i
prognozy rozwoju na lata 2016–2021, PMR Research, 2016.
32. Nutrition Business Journal (2017) 2017 NBJ Supplement Business Report
https://www.newhope.com/products/2017-nbj-supplement-business-report
33. Ciemniak, K., Maciejewska, P., Cielecka-Piontek, J., Kobus-Cisowska, J., Soporowski, J., &
Szymanowska, D. (2017). WPŁYW PREPARATU PROBIOTYCZNEGO NA DYSBIOZĘ
U OSÓB STARSZYCH. Acta Scientiarum Polonorum: Biotechnologia, 16.
34. Główny Urząd Statystyczny (2017). Apteki i punkty apteczne w 2017 roku. Pobrane 27
marca 2019 z https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/apteki-i-punkty-
apteczne-w-2017-roku,15,2.html
35. Religioni, U., Mińko, M., Siwczyńska, D., Barańska, D. (2012). Główni uczestnicy kanałów
dystrybucji na rynku farmaceutycznym,". Problemy Higieny i Epidemiologii, (93), 3.
36. Główny Urząd Statystyczny (2017). Kultura fizyczna w latach 2015 i 2016. Pobrane 27
marca 2019 z https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/sport/kultura-
fizyczna-w-latach-2015-i-2016,1,4.html
37. Dietary Reference Intakes. (2000). National Academies Press.
38. Coates PM. Dietary supplements and health: the research agenda. Novartis Found Symp
2007;282:202–7
39. Bojarowicz, H. I Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część III. Interakcje
suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health, 47(4), 442-447.
40. Elżbieta Goryńska-Goldmann, Przemysław Ratajczak (2010): Świadomość żywieniowa
konsumentów, Journal Of Agribusiness And Rural Development, Wydawnictwo UP Poznań,
4(18)2010, s. 41-48
Dziękuję za uwagę
Marcin Dziedziński
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
facebook.com/marcindziedzinskipl

More Related Content

What's hot (6)

17 5.1 pw_ch_zl_tresc
17 5.1 pw_ch_zl_tresc17 5.1 pw_ch_zl_tresc
17 5.1 pw_ch_zl_tresc
 
Scalone dokumenty (14)
Scalone dokumenty (14)Scalone dokumenty (14)
Scalone dokumenty (14)
 
20 1.1 pspn_tresc
20 1.1 pspn_tresc20 1.1 pspn_tresc
20 1.1 pspn_tresc
 
Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)Scalone dokumenty (19)
Scalone dokumenty (19)
 
12
1212
12
 
Dietetyk 321[11] z3.07_u
Dietetyk 321[11] z3.07_uDietetyk 321[11] z3.07_u
Dietetyk 321[11] z3.07_u
 

Similar to Problem konsumpcji suplementów diety przez Polaków 2019

Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdfPromocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
MaxMak9
 
Scalone dokumenty (21)
Scalone dokumenty (21)Scalone dokumenty (21)
Scalone dokumenty (21)
gemix gemix
 
Agnieszka wenerska bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
Agnieszka wenerska   bezpieczeństwo pacjenta w praktyceAgnieszka wenerska   bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
Agnieszka wenerska bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
Adrian Pawlak
 
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdfForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
Adrianna Kubik
 
3 1 1
3 1 13 1 1
3 1 1
k114
 
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
Wiktor Dąbrowski
 
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
Rafal Zysk
 

Similar to Problem konsumpcji suplementów diety przez Polaków 2019 (20)

Dietetyk 321[11] z3.03_u
Dietetyk 321[11] z3.03_uDietetyk 321[11] z3.03_u
Dietetyk 321[11] z3.03_u
 
Zyj zdrowo internet
Zyj zdrowo internetZyj zdrowo internet
Zyj zdrowo internet
 
Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdfPromocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się czerwiec 3 .pdf
 
Dietetyk 321[11] z1.05_u
Dietetyk 321[11] z1.05_uDietetyk 321[11] z1.05_u
Dietetyk 321[11] z1.05_u
 
Scalone dokumenty (21)
Scalone dokumenty (21)Scalone dokumenty (21)
Scalone dokumenty (21)
 
Zaproszenie
ZaproszenieZaproszenie
Zaproszenie
 
Zadania opiekuna medyczngo w kontekście Narodowego Programu Zdrowia na lata 2...
Zadania opiekuna medyczngo w kontekście Narodowego Programu Zdrowia na lata 2...Zadania opiekuna medyczngo w kontekście Narodowego Programu Zdrowia na lata 2...
Zadania opiekuna medyczngo w kontekście Narodowego Programu Zdrowia na lata 2...
 
Odzyskać kontrolnę nad własnym zdrowiem
Odzyskać kontrolnę nad własnym zdrowiem Odzyskać kontrolnę nad własnym zdrowiem
Odzyskać kontrolnę nad własnym zdrowiem
 
Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja 2012
Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja 2012Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja 2012
Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja 2012
 
Polacy a suplementy diety - raport badawczy
Polacy a suplementy diety  - raport badawczyPolacy a suplementy diety  - raport badawczy
Polacy a suplementy diety - raport badawczy
 
Europejski pakt na rzecz zdrowia psychicznego - cele, priorytety i implikacje...
Europejski pakt na rzecz zdrowia psychicznego - cele, priorytety i implikacje...Europejski pakt na rzecz zdrowia psychicznego - cele, priorytety i implikacje...
Europejski pakt na rzecz zdrowia psychicznego - cele, priorytety i implikacje...
 
Prezentacja pao kodeks_zywnosciowy_senat
Prezentacja pao kodeks_zywnosciowy_senatPrezentacja pao kodeks_zywnosciowy_senat
Prezentacja pao kodeks_zywnosciowy_senat
 
Agnieszka wenerska bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
Agnieszka wenerska   bezpieczeństwo pacjenta w praktyceAgnieszka wenerska   bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
Agnieszka wenerska bezpieczeństwo pacjenta w praktyce
 
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
Czy pacjent może być ekspertem od leków? - przykłady działań organizacji pacj...
 
Gmo
Gmo Gmo
Gmo
 
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdfForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
ForumIAB 2023AdriannaKubik_Na_zdrowie!Trendy_health&welnnes.pdf
 
3 1 1
3 1 13 1 1
3 1 1
 
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
16. Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej
 
4
44
4
 
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
OwPK 2015 - Algorytm oceny wartości nowych leków przeciwnowotworowych — propo...
 

Problem konsumpcji suplementów diety przez Polaków 2019

  • 1. Na wszystko jest pigułka. Problem konsumpcji suplementów diety przez Polaków Marcin Dziedziński Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu V Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Rozmiar w Umyśle" Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, 18.05.2019
  • 2. 2,93 2,99 3,25 3,33 3,54 3,77 4,12 4,34 4,69 5,04 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 Wartość rynku suplementów diety w mld zł (* wartość prognozowana) 1697 produktów w 2008 r. 13845 produktów w 2018 r.
  • 3. 72%
  • 4.
  • 5. DLACZEGO POLACY SIĘGAJĄ PO SUPLEMENTY? wzmocnienie organizmu zwiększenie odporności uzupełnienie diety  pobudzenie  dbanie o urodę leczenie dolegliwości, dbanie o zgrabną sylwetkę i moda poprawa samopoczucia poprawa koncentracji oczyszczanie organizmu obniżenie stężenia cholesterolu we krwi 17% Polaków przed zażyciem suplementu konsultuje to ze specjalistą
  • 6. REKLAMY NA MNIE NIE DZIAŁAJĄ 12% POLAKÓW TWIERDZI, ŻE WYBIERA SUPLEMENTY Z UWAGI NA REKLAMĘ CO CZWARTA REKLAMA DOTYCZY PRODUKTÓW ZDROWOTNYCH I LEKÓW
  • 8. 40% badanych nie zauważa różnicy stosując suplementy, ale i tak wierzy, że mogą mieć one pozytywny wpływ
  • 9. Producent może wprowadzić suplement diety na rynek już po formalnym złożeniu powiadomienia do Głównego Inspektora Sanitarnego, produkt ten nie musi podlegać żadnej kontroli zanim będzie dostępny w sprzedaży, producent nie musi udowodnić ani skuteczności, ani bezpieczeństwa swojego produktu
  • 12. Niepożądane interakcje suplementów diety z lekami Lek Składnik suplementu diety Interakcja leki przeciwzakrzepowe tj. warfaryna, acenokumarol miłorząb japoński (Ginkgo biloba) hamowanie płytkowego czynnika krzepnięcia, spontaniczne krwawienia inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), tj. fluoksetyna, czy trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne jak imipramina dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum, St. John’s wort) ryzyko wystąpienia „zespołu serotoninowego”, który objawia się m.in. niepokojem, bólami mięśniowymi, bólami głowy, może dojść do cięższego zatrucia objawiającego się drgawkami i śpiączką leki przeciwgrzybicze tj. gryzeofulwin witamina E (tokoferol) spowolnieniu metabolizmu leku, wzrost stężenie we krwi oraz ryzyko działań niepożądanych, tj. zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zmiany w obrazie krwi, uszkodzenie wątroby i nerek, objawy neurologiczne oraz uczuleniowe glikozydy nasercowe tj. digoksyna i metylodigoksyna wapń wzrost toksyczności leków antybiotyki tj. tetracyklina żelazo zmniejszenie efektywności działania leków Źródło: Bojarowicz, H. I Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health, 47(4), 442-447.
  • 14.
  • 15.
  • 16. Co możemy zrobić? Edukacja Nadzór nad reklamą suplementów Nadzór przed wprowadzeniem suplementów na rynek Zaostrzenie wymagań dotyczących produktów Zaostrzenie wymagań dotyczących informacji na opakowaniu
  • 17. Bibliografia 1. Agencja Badań Rynku i Opinii SW Research (2017). Polacy a suplementy diety. Pobrane 27 marca 2019 z 2. https://swresearch.pl/pdf/Polacy%20a%20suplementy%20diety_raport%20badawczy.pdf 3. Najwyższa Izba Kontroli (2017). NIK o dopuszczaniu do obrotu suplementów diety. Pobrane 27 marca 2019 https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dopuszczaniu-do-obrotu- suplementow-diety.html 4. Reguła, Julita, Anna Gramza-Michałowska, Barbara Stachowiak. "Udział suplementów diety w żywieniu osób dorosłych." Probl Hig Epidemiol 92.3 (2011): 614-616. 5. J. Czaja, A. Lebiedzińska, P. Szefer "Sposob zywienia i suplementacji diety reprezentantow Polski w biegach srednio-i dlugodystansowych w latach 2004-2005." Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 59.1 (2008): 67-74. 6. Hamulka, J., A. Wawrzyniak, R. Pawlowska. "Ocena spożycia witamin i składników mineralnych z suplementami diety przez kobiety w ciąży." Roczniki Państwowego Zakładu Higieny 61.3 (2010). 7. Krejpcio, Zbigniew, et al. "Ocena powszechności spożycia suplementów diety w wybranej grupie osób aktywnych sportowo." Probl Hig Epidemiol 92.4 (2011): 935-38. 8. Janus, P., iand J. Reguła. "Popularność suplementów diety wśród młodzieży." Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego (2009): 94-98. 9. Pietruszka, B., M. Nowaczyk, and J. Kaluza. "Spożycie witamin i składników mineralnych w formie suplementów i produktów wzbogaconych przez 7-11 letnie dzieci." Żywienie Człowieka i Metabolizm 36.1 (2009): 25-33. 10. Krejpcio, Zbigniew, Halina Staniek, Ada Chmielewska. "Ocena powszechności spożycia suplementów diety w wybranych grupach studentów." Probl Hig Epidemiol 94.3 (2013): 622-625. 11. Reguła, Julita, Anna Gramza-Michałowska, and Barbara Stachowiak. "Udział suplementów diety w żywieniu osób dorosłych." Probl Hig Epidemiol 92.3 (2011): 614-616. 12. Schlegel-Zawadzka, Małgorzata, and Magdalena Barteczko. "Ocena stosowania suplementów diety pochodzenia naturalnego w celach prozdrowotnych przez osoby dorosłe." Żywność Nauka Technologia Jakość 16.4 (2009). 13. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (2015) “Emisja przekazów handlowych produktów zdrowotnych leków w programach telewizyjnych” 14. Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, 2017. 15. Gil, Marian, Patryk Ciszek, and Elżbieta Głodek. "Ocena stosowania suplementów diety oraz stopnia wiedzy na temat suplementacji wśród licealistów z Dębicy." Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 46.2 (2013). 16. TNS OBOP: A mama mówiła... 20 listopad 2006., www.tns-global.pl. 17. Ciszek, Patryk, and Paulina Duma. "Analiza stosowania suplementów diety i świadomości zagrożeń wynikających z ich pobrania wśród studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego." Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 3.46 (2013). 18. Krauze-Baranowska M.: Lek roślinny czy suplement diety? Racjonalna Fitoterapia. Panacea Leki Ziołowe 2006, 3, 6-7 19. Ewa Jaszczak, Sylwia Narkowicz,, Jacek Namieśnik, Żaneta Polkowska. (2017). Amigdalina - lek przeciwnowotworowy czy trucizna?, (2), 64-67. 20. Mazurkiewicz-Pisarek, Anna, and Andrzej Płucienniczak. "Toksyna botulinowa-cudowna trucizna." Biotechnologia 2 (2009): 123-133. 21. Habior, Andrzej. "Zioła i suplementy diety a ryzyko uszkodzenia wątroby." Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy 4.2 (2012): 59-68. 22. Schlegel-Zawadzka, Małgorzata, and Magdalena Barteczko. "Ocena stosowania suplementów diety pochodzenia naturalnego w celach prozdrowotnych przez osoby dorosłe." Żywność Nauka Technologia Jakość 16.4 (2009). 23. Foroncewicz B., Mucha K., Gryszkiewicz J. i wsp. Transplant. Proc. 2011; 43: 2935–2937. 24. Jarosz, Mirosław, et al. "Zawartość kofeiny w produktach spożywczych." Bromat. Chem. Toksykol42.3 (2009): 776-781. 25. Nartowski, Karol, Anna Wiela-Hojeńska, and Łukasz Łapiński. "Przyczyny i zagrożenia samoleczenia oraz przyjmowania suplementów diety." (2000). 26. Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie (2014) Antydoping w Polsce, https://www.antydoping.pl/wp-content/uploads/2018/05/Antydoping-w-Polsce-2014.pdf 27. Geyer, Hans, et al. "Nutritional supplements cross‐contaminated and faked with doping substances." Journal of mass spectrometry 43.7 (2008): 892-902. 28. Petroczi, Andrea, Glenn Taylor, and D. P. Naughton. "Mission impossible? Regulatory and enforcement issues to ensure safety of dietary supplements." Food and Chemical Toxicology 49.2 (2011): 393-402. 29. Stickel, F., Kessebohm, K., Weimann, R., & Seitz, H. K. (2011). Review of liver injury associated with dietary supplements. Liver International, 31(5), 595-605. 30. Glówny Inspektorat Sanitarny (2018) Rejestr produktów https://rejestrzp.gis.gov.pl/ 31. Monika Stefańczyk, Marta Marszałek, Rynek suplementów diety w Polsce 2016. Analiza i prognozy rozwoju na lata 2016–2021, PMR Research, 2016. 32. Nutrition Business Journal (2017) 2017 NBJ Supplement Business Report https://www.newhope.com/products/2017-nbj-supplement-business-report 33. Ciemniak, K., Maciejewska, P., Cielecka-Piontek, J., Kobus-Cisowska, J., Soporowski, J., & Szymanowska, D. (2017). WPŁYW PREPARATU PROBIOTYCZNEGO NA DYSBIOZĘ U OSÓB STARSZYCH. Acta Scientiarum Polonorum: Biotechnologia, 16. 34. Główny Urząd Statystyczny (2017). Apteki i punkty apteczne w 2017 roku. Pobrane 27 marca 2019 z https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/apteki-i-punkty- apteczne-w-2017-roku,15,2.html 35. Religioni, U., Mińko, M., Siwczyńska, D., Barańska, D. (2012). Główni uczestnicy kanałów dystrybucji na rynku farmaceutycznym,". Problemy Higieny i Epidemiologii, (93), 3. 36. Główny Urząd Statystyczny (2017). Kultura fizyczna w latach 2015 i 2016. Pobrane 27 marca 2019 z https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/kultura-turystyka-sport/sport/kultura- fizyczna-w-latach-2015-i-2016,1,4.html 37. Dietary Reference Intakes. (2000). National Academies Press. 38. Coates PM. Dietary supplements and health: the research agenda. Novartis Found Symp 2007;282:202–7 39. Bojarowicz, H. I Dźwigulska, P. (2012). Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health, 47(4), 442-447. 40. Elżbieta Goryńska-Goldmann, Przemysław Ratajczak (2010): Świadomość żywieniowa konsumentów, Journal Of Agribusiness And Rural Development, Wydawnictwo UP Poznań, 4(18)2010, s. 41-48
  • 18. Dziękuję za uwagę Marcin Dziedziński Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu facebook.com/marcindziedzinskipl