Lesson plan on Research proposal on psychological proposal and coping strategies

1. 113
NOOTAN COLLEGE OF NURSING, VISNAGAR
TOPIC: PSYCHOLGICAL PROBLEMS AND ITS COPING STRATERGIES
SUBMITTED TO : SUBMITTED BY :
Dr. Siva Subramanian Ms. Mamta .K.Singh
Assistant. Professor 2nd
year m.sc nursing
NCN, Visnagar NCN, Visnagar

2. 114
HEALTH TALKS ON PSYCHOLOGICAL PROBLEMS AND ITS COPING
STRATEGIES
Name : Mamta Singh
Topic : A health talks on psychological problems and coping strategies
Group of participants : Early puberty girls
Date : 21/4/2021
Time : 11.00AM
Venue : Selected Rural areas
Method of teaching : lecture cum discussion.
Av aids : flash card and chart
Central objective :
 The women gain knowledge regarding psychological problems and coping strategies and apply knowledge in your day to day
activities.

3. 115
Specific objective :
 Explain the Introduction of psychological problems and coping strategies
 Explain the terminology .
 Define the coping strategies.
 Establish types of psychological problems and coping strategies. .
 Enlist about the causes of psychological problems.
 Define about the sign and symptoms of psychological problems.
 Explain the assessment and management of psychological problems.
 Explain about the psychoanalytic theory and neurotics needs for coping strategies.

4. 113
UNIT TIME OBJECTIVES CONTENT TEACHING
LEARNING
AIDS
A.V.AIDS EVALUATION
1.
2.
4
2
Definition
of terms
Causes of the
psychosocial
problems
DEFINITION:
• Elderly: These are group of people with the age 60+years for
UN standards, but in Africa these are group of people with the
age beyond 50-55 years(WHO,2002)
.
• Psychosocial problems: These are combination of
psychological and social factors that have an impacts to human
life. • Geriatric Nursing: is a comprehensive source for clinical
information and management advice relating to the care of
older adults.
• Aging: is a biological process accompanied by irreversible
changes that lead to progressive loss of functional capacity after
the point of maturity.
• Gerontology: is the field of study that deals with aging and
the special problems of the elderly.
• Geropsychiatry: is a subspecialty of psychiatry dealing with
the study, prevention, and treatment of mental disorders in
humans with old age.
• Polypharmacy: is the use of four or more medication by a
patient, generally adults aged over 65 years.
CAUSE :
• Financial insecurity
• Housing issue
• Care giver burden
• Self neglect
• Elder abuse
Lecture
Discussion
•Explain
using
organization
chart
Flash cards
Define
the
various
terms.
What is
the
cause of
psychol
ogical
problem
s?

5. 114
3.
4.
3
2
List out the
symptoms of
mental illness
In elders
Explain
classification
Of
psychological
1.Financial insecurity Due to physical illness especially chronic
diseases associated with aging Also retirement is generally
associated with reduction in person income and standard of
living.
2. Care giver burden Elderly people need ongoing assistance
from another person. Changing their behavior or activities i.e.
bathing, eating, mobility, meal preparation, handling finances
has greater role disturbing elderly psychologically.
3. Self-neglect This is the failure to take care him or herself that
causes serious mental or emotional problems within a short
period of time. This may be due to depression, poor health,
cognitive problems or be physically unable to care him or
herself.
4. Elder abuse Elder abuse has several part, it can be;
Physically abuse incl. restraining, beating, heating, cutting.
Other causes
• Realization that they cant find new things to do.
• Not well-informed about social services.
• Decline in energy level.
• Change of environment, e.g moving into assisted living
• Poor diet or malnutrition.
• Medication interactions
• Weakened relationship with their children and work mates
• Loss of loved one • Long term illness e.g HTN, DM, TB
SYMPTOMS OF MENTAL ILLNESS IN ELDERS :
• Sad or depressed mood lasting longer than two weeks
• Social withdrawal; loss of interest in things that used to be
enjoyable
• Unexplained fatigue, energy loss, or sleep changes
Lecture cum
discussion
Flash cards
Which
are
main
sympto
ms of

6. 115
5. 4
Problems in
Elderly.
• Confusion, disorientation, problems with concentration or
decision- making
• Increase or decrease in appetite; changes in weight
• Memory loss, especially recent or short-term memory
problems
• Feelings of worthlessness, inappropriate guilt, helplessness;
thoughts of suicide
• Physical problems that can’t otherwise be explained: aches,
constipation
• Changes in appearance or dress, or problems maintaining the
home or yard
• Trouble handling finances or working with numbers.
CLASSIFICATION OF PSYCHOSOCIAL PROBLEMS
IN ELDERLY
The common psychiatric syndromes in elderly are subdivided
into two categories.
• The chronic brain syndromes include Alzheimer's disease,
multi-infarct dementia, and dementia from other causes.
• The functional psychiatric disorders are depression, mania,
and personality disorder. The problems described here are the
most common with a significant impact on quality of life of the
elderly patients.
The most common psychosocial problems in elderly which
falls in those two categories are as follows;
1. Anxiety and phobias :
Anxiety and phobia during old age, may be remnants from
previous chronic conditions or may be new problems that
appear for the first time.
•The physical health disorders are often associated with
neuroses, as well as with loneliness and self- care inability. Explanation
mental
illness ?
What
are the
main
classific
ation of
psychol
ogicl
problem
in
elderly
?

7. 116
•Sometimes physical diseases can occur with nervousness,
tachycardia and other symptoms of anxiety.
2.sleep disorders
• Sleep disorders are very common in the aging individual.
Sleep disturbances affect 50 percent of people age 65 and older
who live at home and 66 percent of those who live in long-term
care facilities (Stanley et al.,2005).
Some common causes of sleep disturbances among elderly
people include;
• Age-dependent decreases in the ability to sleep (“sleep
decay”); • Increased prevalence of sleep apnea, depression,
NCD, anxiety.
• Pain; impaired mobility; medications; and psychosocial
factors such as loneliness, inactivity, and boredom.
3. Loneliness
• Loneliness is a sad feeling of isolation from other people,
usually accompanied by mental fatigue, bitterness, or even
despair.
• Loneliness is bad for physical and mental health, while the
membership in social groups is acting as an umbrella in its
appearance.
4. Dementia
• Dementia is a syndrome in which there is deterioration in
memory, thinking, behavior and the ability to perform everyday
activities. Although dementia mainly affects older people, it is
not a normal part of ageing.

8. 117
• It can be manifested as short-term memory loss, word finding
difficulty, critical capacity problems, difficulty in handling
complex everyday things, apathy, irritability and in more severe
cases as apraxia, loss of speech intelligibility, loss of ability to
walk, physical irritability.
5. Delirium of the elderly
• It is defined as an acute confusion state, with variations
during the day, characterized by a disturbance of consciousness,
orientation, memory, thinking, attention and behavior.
• The delirium of the elderly is often a root cause of loss of
autonomy, increased morbidity and mortality and increased cost
of health care utilization
• A number of factors have been identified that predispose
elderly people to delirium, including
• Structural brain disease,
• Reduced capacity for homeostatic regulation, impaired vision
and hearing, a high prevalence of chronic disease, reduced
resistance to acute stress, and age-related changes in the
pharmacokinetics and pharmacodynamics of drugs.
6. Depression
•Almost all people feel at times during their lives unhappiness,
sadness or disappointment. But if you end up on a daily basis
and this feeling remains for long periods, then the person
probably suffers from depression. The incidence of depression
is higher in the elderly.
• The depressed elderly have lost the true meaning of life, with
the concomitant loss of strength of the movement.
Flash cards

9. 118
Enumerate
assessment
And
management
Of psycholo-
gical problems
In elderly.
7. Suicidal ideation
Studies have revealed that, elders are at an increased risk of
committing suicide. This is especially due to excessive negative
thoughts, sense of worthlessness and helplessness, reduced
participation in pleasurable activities, etc.
8. Aggression
This is the harmful intention of inflicting damage or other
unpleasantness up on other individual. This may occur due to
frustration following blocked goals.
9. Financial stress
Following job retirement, elders find themselves in financial
crisis. In most cases this crisis deprive them from accessing
medical or health care services.
10. Social isolation
• There are widespread stereotypes about the reduced ability of
the elderly people who reduce or eliminate entirely their work
possibilities, education, vocational training, effective medical
care, entertainment and integrated life.
• So, because of the age discrimination, these individuals
encounter major obstacles in achieving their plans.
11. Neurocognitive Disorder
• Neurocognitive disorders (NCDs) are the most common
causes of psychopathology in the elderly.
• About half of these disorders are of the Alzheimer’s type,
which is characterized by an insidious onset and a gradually
Lecture cum
discussion
Explanation

10. 119
6.
7.
2
3
Explain about
the care givers
roles.
List out some
family roles.
progressive course of cognitive impairment. No curative
treatment is currently available.
• Symptomatic treatments, including pharmacological
interventions, attention to the environment, and family support,
can help to maximize the client’s level of functioning.
ASSESSMENT & MANAGEMENT OF PSYCHOSOCIAL
PROBLEMS IN ELDERLY
• This is based in MSE, caregivers and family roles.
Importance of MSE in elderly
• It helps to examine and identify elders’ behavior and attitudes
towards illness.
• It helps to identify symptoms of mental illness in elderly • It
helps to provide clue for physical examination.
• It helps to identify elders’ thoughts, emotions and memory •
Information obtained from MSE may help in making diagnosis
and decisions for treatment plan.
ROLES OF CARE GIVERS
• Learning about a elders’ family, work, hobbies, achievements,
and life experiences.
• Listening to elders sincerely with interest.
• Building on lifelong interests and offering new
activities/experiences for pleasure. Example; attending
activities of their choice, seeing children, and going to religious
services.
• Eliminate negative thoughts and traumatic experiences in
elders.
Flashcards
Explanation
How
assessm
ent and
its
manage
ment
can be
done for
psychol
ogical
problem
in
elderly?
Which
are

11. 120
8.
9.
10.
2
2
3
Define coping
Strategies.
Explain the
Types of
coping
strategies.
• Accepting the elders’ discussion of their regrets and
dissatisfactions. Assisting them to put these in perspective
looking at their whole life and accomplishments.
• Encouraging reminiscence and encouraging families to
reminisce.
• Recognizing the unique gift of life each person has gained
through his or her life experience.
• Cultivate self-esteem among elders.
FAMILY ROLES
• The family should not isolate the elders in its activities
• The family should involve elders in activities which give them
pleasure and satisfaction.
• Allow the elders to be active and independent as they can.
• If the family observes behavioral changes in elders it is good
to take them to the hospital
• Frequent visits to elders
• Phone calls
COPING STRATERGIES:
Coping (psychology)
 In psychology, coping is expending conscious effort to solve
personal and interpersonal problems, and seeking to master,
minimize or tolerate stress or conflict.
 Psychological coping mechanisms are commonly termed
coping strategies or coping skills.
TYPES OF COPING STRATEGIES :
1. Appraisal-focused:
Directed towards challenging one's own assumptions, adaptive
cognitive. It occur when the person modifies the way they
think, for example: employing denial, or distancing oneself
Lecture cum
discussion
Flashcards
some
role of
care
givers?
What is
mean by
coping
strategie
s?
What
are the
types of
coping
strategie
s?

12. 121
11. 4
Describe about
techniques of
coping
strategies.
from the problem. People may alter the way they think about a
problem by altering their goals and values, such as by seeing
the humor in a situation: "some have suggested that humor may
play a greater role as a stress moderator among women than
men
2. Problem-focused:
Directed towards reducing or eliminating a stressor, adaptive
behavioral People using problem-focused strategies try to deal
with the cause of their problem. They do this by finding out
information on the problem and learning new skills to manage
the problem. Problem-focused coping is aimed at changing or
eliminating the source of the stress. The three problem-focused
coping strategies identified by Folkman and Lazarus are taking
control, information seeking, and evaluating the pros and cons.
3. Emotion-focused:
Directed towards changing one's own emotional reaction
involve releasing pent-up emotions, distracting oneself,
managing hostile feelings, meditating or using systematic
relaxation procedures. Emotion-focused coping "is oriented
toward managing the emotions that accompany the perception
of stress
FIVE EMOTION-FOCUSED COPING STRATEGIES
 disclaiming
 escape-avoidance
 accepting responsibility or blame
 exercising self-control
 positive reappraisal
What is the focus of this coping mechanism?
 The focus of this coping mechanism is to change the meaning
of the stressor or transfer attention away from it. For example,
Flashcards
Which
types of
techniqu
e used
for
coping
strategie
s?

13. 122
reappraising tries to find a more positive meaning of the cause
of the stress in order to reduce the emotional component of the
stressor. Avoidance of the emotional distress will distract from
the negative feelings associated with the stressor. Emotion-
focused coping is well suited for stressors that seem
uncontrollable (ex. a terminal illness diagnosis, or the loss of a
loved one).
 Some mechanisms of emotion focused coping, such as
distancing or avoidance, can have alleviating outcomes for a
short period of time, however they can be detrimental when
used over an extended period. Positive emotion- focused
mechanisms, such as seeking social support, and positive re-
appraisal, are associated with beneficial outcomes
Which type is more useful?
 Typically, people use a mixture of all three types of coping
strategies, and coping skills will usually change over time
 All these methods can prove useful, but some claim that
those using problem- focused coping strategies will adjust
better to life.
1. Problem-focused versus emotion-focused.
 Problem-focused coping mechanisms may allow an
individual greater perceived control over their problem,
whereas emotion-focused coping may sometimes lead to a
reduction in perceived control (maladaptive coping).
2. Positive techniques (adaptive or constructive coping)
 proactive coping anticipation is when one reduces the stress
of some difficult challenge by anticipating what it will be like
and preparing for how one is going to cope with it.
 social coping, such as seeking social support from others
Lecture cum
discussion
Flashcards

14. 123
 meaning-focused coping, in which the person concentrates on
deriving meaning from the stressful experience.
 Yet another way of coping is avoiding thoughts or
circumstances that cause stress.
 Adequate nutrition, exercise, sleep contribute to stress
management, as do physical fitness and relaxation techniques
such as progressive muscle relaxation.
What is one of the most positive methods?
 One of the most positive methods people use to cope with
painful situations is humor.
 You feel things to the full but you master them by turning it
all into pleasure and fun
While dealing with stress it is important to deal with your
physical, mental, and social well being.
 Physically, one should maintain one's health and learn to
relax if one finds oneself under stress.
 Mentally it is important to think positive thoughts, value
oneself, demonstrate good time management, plan and think
ahead, and express emotions.
 Socially one should communicate with people and seek new
activities. By following these simple strategies, one will have
an easier time responding to stresses in one's life
3. Negative techniques (maladaptive coping or non-
coping)
 Dissociation is the ability of the mind to separate and
compartmentalize thoughts, memories, and emotions. This is
often associated with post traumatic stress syndrome. 
Sensitization is when a person seeks to learn about, rehearse,

15. 124
List out needs
of neurotic
and/or anticipate fearful events in a protective effort to prevent
these events from occurring in the first place.
 Safety behaviors are demonstrated when individuals with
anxiety disorders come to rely on something, or someone, as a
means of coping with their excessive anxiety.
 Anxious avoidance is when a person avoids anxiety
provoking situations by all means. This is the most common
strategy.
 Escape is closely related to avoidance. This technique is often
demonstrated by people who experience panic attacks or have
phobias. These people want to flee the situation at the first sign
of anxiety.
Historical psychoanalytic theory:
 Karen Horney -In the 1940s, the German Freudian
psychoanalyst
"developed her mature theory in which individuals cope with
the anxiety produced by feeling unsafe, unloved, and
undervalued by disowning their spontaneous feelings and
developing elaborate strategies of defense
defined four so-called coping strategies to define interpersonal
relations, one describing psychologically healthy individuals,
the others describing neurotic states .
 Neurotic a person affected by neurosis (overly
anxious/fearful).
 The healthy strategy she termed "Moving with" is that with
which psychologically healthy people develop relationships. It
involves compromise. In order to move with, there must be
communication, agreement, disagreement, compromise, and
decisions.
 The three other strategies she described - "Moving toward",
"Moving against" and "Moving away" - represented neurotic,
Flashcards
Lecture cum
discussion

16. 125
12. 2
unhealthy strategies people utilize in order to protect
themselves.
 Horney investigated these patterns of neurotic needs
(compulsive attachments).Everyone needs these things, but the
neurotics need them more than the normal person. The
neurotics might need these more because of difficulties within
their lives. If the neurotic does not experience these needs, he
or she will experience anxiety.
The 10 needs of a Neurotic :
1) Affection and approval, the need to please others and be
liked
2) A partner who will take over one's life, based on the idea that
love will solve all of one's problems
3) Restriction of one's life to narrow borders, to be
undemanding, satisfied with little, inconspicuous; to simplify
one's life
4) Power, for control over others, for a facade of omnipotence,
caused by a desperate desire for strength and dominance
5) Exploitation of others; to get the better of them
6) Social recognition or prestige, caused by an abnormal
concern for appearances and popularity
7) Personal admiration
8) Personal achievement.
9) Self-sufficiency and independence
10) Perfection and unassailability, a desire to be perfect and a
fear of being flawed.
A. "Moving toward"
 In Compliance, also known as "Moving toward" or the "Self-
effacing solution", the individual moves towards those
perceived as a threat to avoid retribution and getting hurt,
"making any sacrifice, no matter how detrimental.
Flashcards
Which
are
some
needs of
neurotic
?

17. 126
"The argument is, "If I give in, I won't get hurt." This means
that: if I give everyone I see as a potential threat whatever they
want, I won't be injured (physically or emotionally). This
strategy includes neurotic needs one, two, and three.
B. "Moving away"
 In Withdrawal, also known as "Moving away" or the
"Resigning solution", individuals distance themselves from
anyone perceived as a threat to avoid getting hurt - "the 'mouse-
hole' attitude...the security of unobtrusiveness.
“The argument is, "If I do not let anyone close to me, I won't
get hurt." A neurotic, according to Horney desires to be distant
because of being abused. If they can be the extreme introvert,
no one will ever develop a relationship with them. If there is no
one around, nobody can hurt them. These "moving away"
people fight personality, so they often come across as cold or
shallow. This is their strategy. They emotionally remove
themselves from society. Included in this strategy are neurotic
needs three, nine, and ten
C. "Moving against"
 In Aggression, also known as the "Moving against" or the
"Expansive solution", the individual threatens those perceived
as a threat to avoid getting hurt. Children might react to
parental in-differences by displaying anger or hostility. This
strategy includes neurotic needs four, five, six, seven, and eight
4. Gender differences
 Gender differences in coping strategies are the ways in which
men and women differ in managing psychological stress.
 There is evidence that males often develop stress due to their
careers, whereas females often encounter stress due to issues in
interpersonal relationships
 In general, such differences as exist indicate that women tend
to employ emotion-focused coping and the "tend-and-befriend"
Explanation

18. 127
response to stress, whereas men tend to use problem- focused
coping and the "fight-or-flight" response, perhaps because
societal standards encourage men to be more individualistic,
while women are often expected to be interpersonal.
5. Physiological basis
 Hormones also play a part in stress management  Cortisol, a
stress hormone, was found to be elevated in males during
stressful situations. In females, however, cortisol levels were
decreased in stressful situations, and instead, an increase in
limbic activity was discovered.
 Many researchers believe that these results underlie the
reasons why men administer a fight-or-flight reaction to stress;
whereas, females have a tend- and-befriend reaction. The
"fight-or-flight" response activates the sympathetic nervous
system in the form of increased focus levels, adrenaline, and
epinephrine. Conversely, the "tend-and-befriend" reaction
refers to the tendency of women to protect their offspring and
relatives.
 Although these two reactions support a genetic basis to
differences in behavior, one should not assume that in general
females cannot implement "fight-or- flight" behavior or that
males cannot implement "tend-and-befriend" behavior.

19. 128
BIBLIOGRAPHY:
1. Blazer D ,” Treatment of seniors,Textbook of
psychiatry”,American psychiatric nursing 5th
edition, p.1449-1469.
2. Gail w. stuart,” principles and practicesof
psychiatric nursing”,Elesvier 10th
edition,2013,p.714-731.
3. Jeste DJ: Deep CA,”positive mental aging,
AM J geriatric psychiatry”,2010,18:1.
4. Mary townsend,”Psychiatric mental health
nursing”, Jaypee 7th
edition,2012,p.824-851.
5. Mary verghese,”Essentials of psychiatric and
mental health nursing”,Elsvier 3rd
edition,
2011,p.447-449
6. Sujata sethi”Textbook of
psychiatry”,Elesvier 1st
edition,2008,p.181-
186.

20. 129
નૂટન કોલેજ ઓફ નર્સિંગ, ર્િસનગર
ર્િષય: મનોિૈજ્ ા ર્નક સમસ્ય ઓ અને તેની મુક બલ ની સ્ટરેટેજી
દ્વારા સબમિટ: દ્વારા સબમિટ:
ડો. મિવા સુબ્રિણ્યન સુ શ્રી િિતા .કે. મસિંહ
િદદનીિ. પ્રોફેસર 2nd વર્ષ એિ.એસ.સી નમસિંગ
એનસીએન, મવસનગર એનસીએન, મવસનગર

21. 130
મનોર્િજ્ઞ ન અને સ્ટરેટેજીનો સ મનો કરિો પર જ્ઞ ન
ન મ :- મિસ િિતા મસિંઘ
ટોર્પક :- િનોમવજ્ઞાન અને સ્ટટરેટેજીનો સાિનો કરવો
જૂથ :- પ્રારિંમિક તરુણાવસ્ટથાની છોકરીઓ
ત રીખ :-
સમય :- 45 Min
સ્થળ :-
ર્િક્ષણની પદ્ધર્ત :- લેક્ચર કિ ચચાષ.
કેન્દ્રીય ઉદ્દેિ
સ્ત્રીઓ િનોવૈજ્ાામનક સિસ્ટયાઓ અને િુકાબલાની વ્યૂહરચનાઓ મવિે જાણકાર િેળવે છે અને તિારી દૈમનક પ્રવૃમિઓિાિં જાણકાર લાગુ કરે છે.
ચોક્કસ ઉદ્દેિ

22. 131
 િનોવૈમનનક સિસ્ટયાઓનો પમરચય અને સાિનો કરવાની વ્યૂહરચના સિજાવો
 પમરિાર્ા સિજાવો.
 સાિનો કરવાની વ્યૂહરચના વ્યાખ્યામયત કરો.
 િાનમસક સિસ્ટયાઓ અને િુકાબલાની વ્યૂહરચનાઓ સ્ટથામપત કરો. .
 િનોવૈજ્ાામનક સિસ્ટયાઓના કારણો મવિે સૂમચબદ્ધ કરો.
 િનોવૈજ્.ાામનક સિસ્ટયાઓના સિંકેત અને લક્ષણો મવિે વ્યાખ્યામયત કરો.
 િનોવૈજ્.ાામનક સિસ્ટયાઓનુિં િૂલયાિંકન અને સિંચાલન સિજાવો.
 વ્યૂહરચનાનો સાિનો કરવા િાટે િનોમવશ્લેર્ણ મસદ્ધાિંત અને ન્યુરોમટક્સની જરૂમરયાતો મવિે સિજાવો.

23. 132
એકમ સમ
ય
ઉદેશ્ય સ મગ્રી ર્િક્ષણ પ્રિતી સહ ય
ક
મૂલય ાં
કન
૧ ૨
વ્યાખ્યા
િરતો
વ્ય ખ્ય :
• વૃદ્ધો: આ યુએન ધોરણો િાટે 60+વર્ષની વય ધરાવતા લોકોનો સિૂહ
છે, પરિંતુ આમિકાિાિં આ 50-55 વર્ષથી વધુ ઉિંિરના લોકોનો સિૂહ છે
(WHO, 2002)
• િનોવૈજ્ાામનક સિસ્ટયાઓ: આ િનોવૈજ્ાામનક અને સાિામજક
પમરબળોનુિં સિંયોજન છે જેિાનવ જીવન પર અસર કરે છે.
• જેરીયામટરક નમસિંગ: વૃદ્ધ પુખ્ત વયના લોકોની સિંિાળ સિંબિંમધત
તબીબી િામહતી અને વ્યવસ્ટથાપન સલાહ િાટે એક વ્યાપક સ્રોત છે.
• વૃદ્ધત્વ: એક જૈમવક પ્રમિયા છે જેિાિં ઉલટાવી િકાય તેવા ફેરફારો
થાય છે જેપમરપક્વતાના મબિંદુ પછી કાયાષત્મક ક્ષિતાના પ્રગમતિીલ
નુકિાન તરફ દોરી જાય છે.
• જીરોન્ટોલોજી: અભ્યાસનુિં ક્ષેત્ર છે જેવૃદ્ધાવસ્ટથા અને વૃદ્ધોની મવિેર્
સિસ્ટયાઓ સાથે વ્યવહાર કરે છે.
• જેરોપસીયાચીક્ત્સા: વૃદ્ધાવસ્ટથા સાથે િનુષ્યોિાિં િાનમસક
મવકૃમતઓના અભ્યાસ, મનવારણ અને સારવાર સાથે વ્યવહાર કરતી
િનોમચમકત્સાની પેટા મવિેર્તા છે.
િૃદ્ધોમ ાં મ નર્સક આત્મ ન લક્ષણો:
• ઉદાસી અથવા ઉદાસીન િૂડ બે અઠવામડયાથી વધુ સિય સુધી ચાલે
છે
• સાિામજક ઉપાડ; જેવસ્ટતુઓ આનિંદદાયક હતી તેિાિં રસ ગુિાવવો
ન સિજાય તેવી થાક, એનેજીની ખોટ અથવા ઊ
િં ઘિાિં ફેરફાર
વ્યાખ્યાન ચચાષ
સિજાવો
સિંસ્ટથા ચાટષનો
ઉપયોગ કરીને
ફ્લેિ કાર્ડસષ
વ્યાખ્યાન કિ ચચાષ
મવમવધ િરતો
વ્યાખ્યામયત કરો.

24. 133
૨.
૩.
૪
૪
િાનમસક
બીિારીના
લક્ષણોની યાદી
બનાવો
વડીલોિાિં
વગીકરણ
સિજાવો
િનોવૈજ્ાામનક
િાિં સિસ્ટયાઓ
• િૂિંઝવણ, મદિામહનતા, એકાગ્રતા અથવા મનણષય લેવાિાિં
સિસ્ટયાઓ
• વધારો અથવા ઘટાડો; વજનિાિં ફેરફાર
• િેિરી લોસ, ખાસ કરીને તાજેતરની અથવા ટૂિંકા ગાળાની
િેિરી સિસ્ટયાઓ
• મનરથષકતાની લાગણી, અયોગ્ય અપરાધ, લાચારી; આત્મહત્યાના
મવચારો
• િારીમરક સિસ્ટયાઓ જેઅન્યથા સિજાવી િકાતી નથી: દુખાવો,
કબમજયાત
• દેખાવ અથવા ડરેસિાિં ફેરફાર, અથવા ઘર અથવા યાડષ જાળવવાિાિં
સિસ્ટયાઓ
• નાણાિં સિંિાળવાિાિં િુશ્કેલીઓ અથવા સિંખ્યાઓ સાથે કાિ કરવુિં.
િૃદ્ધ િસ્થ મ ાં મનોિૈજ્ ા ર્નક સમસ્ય ઓનુાં િગીકરણ
વૃદ્ધોિાિં સાિાન્ય િાનમસક મસન્ડરોિ બે કેટેગરીિાિં વહેંચાયેલા છે.
િોમનક બ્રેઇન મસન્ડરોિિાિં અલઝાઇિર રોગ, િલટી ઇન્ફાક્ટષ મડિેમન્િયા
અને અન્ય કારણોથી ઉન્િાદનો સિાવેિ થાય છે.
• કાયાષત્મક િાનમસક મવકાર મડપ્રેિન, િેમનયા અને વ્યમિત્વ
મડસઓડષર છે. વૃદ્ધ દદીઓના જીવનની ગુણવિા પર નોિંધપાત્ર અસર
સાથે અહીિં વણષવેલ સિસ્ટયાઓ સૌથી સાિાન્ય છે.
• વૃદ્ધોિાિં સૌથી સાિાન્ય િનોવૈજ્ાામનક સિસ્ટયાઓ જેતે બે
કેટેગરીિાિં આવે છે તે નીચે િુજબ છે;
1. મચિંતા અને ડર:
કૌટુિંમબક િૂમિકાઓ
• પમરવારે વડીલોને તેની પ્રવૃમિઓિાિં અલગ ન કરવા જોઈએ
પમરવારે વડીલોને એવી પ્રવૃમિઓિાિં સાિેલ કરવા જોઈએ જેતેિને
આનિંદ અને સિંતોર્ આપે.
વડીલોને િક્ય હોય તેટલા સમિય અને સ્ટવતિંત્ર રહેવા દો.
ફ્લેિ કાર્ડસષ
ખુલાસો
િાનમસક
સિસ્ટયાઓનુિં
કારણ િુિં છે?
િાનમસક
બીિારીના
િુખ્ય લક્ષણો કયા
છે?

25. 134
૪.
૫.
૨
૩
કેટલીક
કૌટુિંમબક
િૂમિકાઓની
સૂમચ બનાવો.
િુકાબલો
વ્યાખ્યામયત
કરો
િુકાબલો
વ્યાખ્યામયત
કરો
વ્યૂહરચનાઓ.
• જો કુટુિંબ વડીલોિાિં વતષણૂકીય ફેરફારોનુિં મનરીક્ષણ કરે તો તેિને
હોમસ્ટપટલિાિં લઈ જવુિં સારુિં છે
વડીલોની વારિંવાર િુલાકાત
• ફોન કોલસ
કોર્પાંગ સ્ટરેટેજીઝ:
િુકાબલો (િનોમવજ્ાાન)
(િનોમવજ્ાાનિાિં, િુકાબલો વ્યમિગત અને આિંતરવ્યમિત્વ
સિસ્ટયાઓ ઉકેલવા િાટે સિાન પ્રયત્નોનો ખચષ કરે છે, અને તણાવ
અથવા સિંઘર્ષને િાસ્ટટર, ઘટાડવા અથવા સહન કરવા િાટે િોધે છે.
(િનોવૈજ્ાામનક િુકાબલા પદ્ધમતઓને સાિાન્ય રીતે િુકાબલાની
વ્યૂહરચના અથવા સાિનો કરવાની કુિળતા કહેવાિાિં આવે છે.
કોર્પાંગ સ્ટરેટેજીઝન પ્રક રો:
૧.િૂલયાિંકન કેમન્િત:
પોતાની ધારણાઓને પડકારવા, અનુકૂલનિીલ જ્ognાાનાત્મક તરફ
મનદેમિત. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે વ્યમિ તેિની મવચારસરણીિાિં
ફેરફાર કરે છે, ઉદાહરણ તરીકે: ઇનકારનો ઉપયોગ કરવો, અથવા
સિસ્ટયાથી પોતાને દૂર કરવુિં.
૨.સિસ્ટયા-કેમન્િત:
તણાવને ઘટાડવા અથવા દૂર કરવા તરફ મનદેમિત, અનુકૂલનિીલ
વતષણૂક સિસ્ટયા-કેમન્િત વ્યૂહનો ઉપયોગ કરીને લોકો તેિની સિસ્ટયાના
કારણ સાથે વ્યવહાર કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.
૩.લાગણી-કેમન્િત:
ફ્લેિ કાર્ડસષ
વૃદ્ધોિાિં
િનોવૈજ્ાામનક
સિસ્ટયાનુિં િુખ્ય
વગીકરણ િુિં છે?
વૃદ્ધોિાિં િાનમસક
સિસ્ટયા િાટે
આકારણી અને
તેનુિં સિંચાલન કેવી
રીતે કરી િકાય?
સિંિાળ
આપનારાઓની

26. 135
૬
૭.
૨
૩
સિજાવો
સાિનો કરવાની
વ્યૂહરચનાના
પ્રકારો.
વ્યૂહરચનાનો
સાિનો કરવાની
તકનીકો મવિે
વણષન કરો.
પોતાની િાવનાત્મક પ્રમતમિયા બદલવા િાટે મનદેમિતિાિં પેન્ટ-અપ
લાગણીઓ છોડવી, પોતાને મવચમલત કરવુિં, પ્રમતકૂળ લાગણીઓનુિં
સિંચાલન કરવુિં, ધ્યાન કરવુિં અથવા વ્યવમસ્ટથત છ
ૂ ટછાટ પ્રમિયાઓનો
ઉપયોગ કરવો.
પ ાંચ ઇમોિન-ફોકસ્ડ કોર્પાંગ સ્ટરેટેજીઝ
 અસ્ટવીકાર
 એસ્ટકેપ-અવોઇડન્સ
 જવાબદારી અથવા દોર્નો સ્ટવીકાર કરવો
 આત્મ-મનયિંત્રણનો ઉપયોગ કરવો
 સકારાત્મક પુન: િૂલયાિંકન
 આ મુક બલ પદ્ધર્તનુાં ધ્ય ન િુાં છે?
આ કોમપિંગ મિકેમનઝિનુિં ધ્યાન તણાવના અથષને બદલવુિં અથવા
તેનાથી ધ્યાન દૂર કરવુિં છે. ઉદાહરણ તરીકે, તણાવના િાવનાત્મક
ઘટકને ઘટાડવા િાટે ફરીથી િૂલયાિંકન તણાવના કારણનો વધુ
સકારાત્મક અથષ િોધવાનો પ્રયાસ કરે છે. િાવનાત્મક તકલીફથી દૂર
રહેવાથી તણાવ સાથે સિંકળાયેલી નકારાત્મક લાગણીઓથી ધ્યાન
િટકી જિે. લાગણી-કેમન્િત િુકાબલો અમનયિંમત્રત લાગે તેવા તણાવ
િાટે સારી રીતે અનુકૂળ છે (ઉદા. ટમિષનલ બીિારીનુિં મનદાન, અથવા
કોઈ મપ્રયજનની ખોટ).
 કયો પ્રક ર િધુ ઉપયોગી છે?
વ્યાખ્યાન કિ ચચાષ
ફ્લેિકાર્ડસષ
કેટલીક િૂમિકા
કઈ છે?
સાિનો કરવાની
વ્યૂહરચનાનો
અથષ િુિં છે?

27. 136
લાક્ષમણક રીતે, લોકો ત્રણેય પ્રકારની િુકાબલાની વ્યૂહરચનાના
મિશ્રણનો ઉપયોગ કરે છે, અને િુકાબલો કરવાની કુિળતા સાિાન્ય
રીતે સિય સાથે બદલાિે
આ બધી પદ્ધમતઓ ઉપયોગી સામબત થઈ િકે છે, પરિંતુ કેટલાક દાવો
કરે છે કે સિસ્ટયા-કેમન્િત િુકાબલાની વ્યૂહરચનાઓનો ઉપયોગ કરતા
લોકો જીવનિાિં વધુ સારી રીતે સિાયોમજત થિે.
 સમસ્ય -કેર્ન્દ્રત ર્િરુદ્ધ લ ગણી-કેર્ન્દ્રત.
સિસ્ટયા-કેમન્િત િુકાબલા પદ્ધમતઓ વ્યમિને તેિની સિસ્ટયા પર વધુ
સિજણપૂવષક મનયિંત્રણની િિંજૂરી આપી િકે છે, જ્યારે લાગણી-કેમન્િત
િુકાબલો ક્યારેક કમથત મનયિંત્રણિાિં ઘટાડો તરફ દોરી િકે છે
(દુિાષવનાપૂણષ િુકાબલો).
 હક ર ત્મક તકનીકો (અનુકૂલનિીલ અથિ રચન ત્મક
મુક બલો)
સમિય િુકાબલોની અપેક્ષા એ છે કે જ્યારે કોઈ વ્યમિ કેવા હિે તેની
અપેક્ષા રાખીને કેટલાક િુશ્કેલ પડકારના તણાવને ઘટાડે છે અને કોઈ
તેની સાથે કેવી રીતે સાિનો કરિે તેની તૈયારી કરે છે.
(સાિામજક િુકાબલો, જેિ કે અન્ય લોકો પાસેથી સાિામજક સહાય
િેળવવી
(પૂરતા પ્રિાણિાિં પોર્ણ, કસરત, sleepાિંઘ તણાવ વ્યવસ્ટથાપનિાિં
ફાળો આપે છે, જેિ કે િારીમરક તિંદુરસ્ટતી અને આરાિદાયક તકનીકો
જેિ કે પ્રગમતિીલ સ્ટનાયુ રાહત.
 સૌથી હક ર ત્મક પદ્ધર્તઓમ ાંની એક િુાં છે?
દુખદાયક પમરમસ્ટથમતઓનો સાિનો કરવા િાટે લોકો ઉપયોગિાિં લેતી
સૌથી હકારાત્મક પદ્ધમતઓિાિંની એક રિૂજ છે.
ફ્લેિકાર્ડસષ
વ્યાખ્યાન કિ ચચાષ

28. 137
તિે વસ્ટતુઓને સિંપૂણષ રીતે અનુિવો છો પરિંતુ તિે તે બધાને આનિંદ
અને િનોરિંજનિાિં ફેરવીને તેિને િાસ્ટટર કરો છો
તણાવ સાથે કાિ કરતી વખતે તિારી િારીમરક, િાનમસક અને
સાિામજક સુખાકારી સાથે વ્યવહાર કરવો િહત્વપૂણષ છે.
િારીમરક રીતે, વ્યમિએ પોતાનુિં સ્ટવાસ્ટ્ય જાળવવુિં જોઈએ અને જો
કોઈ વ્યમિ તણાવિાિં હોય તો આરાિ કરવાનુિં િીખવુિં જોઈએ.
િાનમસક રીતે હકારાત્મક મવચારો મવચારવા, પોતાની જાતને િૂલવવા,
સારા સિયનુિં સિંચાલન દિાષવવુિં, આયોજન અને આગળ મવચારવુિં અને
લાગણીઓ વ્યિ કરવી િહત્વપૂણષ છે.
સાિામજક રીતે વ્યમિએ લોકો સાથે વાતચીત કરવી જોઈએ અને નવી
પ્રવૃમિઓ લેવી જોઈએ. આ સરળ વ્યૂહરચનાઓને અનુસરીને,
વ્યમિના જીવનિાિં તણાવનો જવાબ આપવા િાટે સરળ સિય હિે.
 નક ર ત્મક તકનીકો (અયોગ્ય સ મનો અથિ ર્બન-
સ મનો)
મડસોસીએિન એ િનની ક્ષિતા મવચારો, યાદો અને લાગણીઓને
અલગ અને મવિાજીત કરવાની છે. આ ઘણી વખત પોસ્ટટ ટરોિેમટક
સ્ટટરેસ મસન્ડરોિ સાથે સિંકળાયેલી હોય છે.
સિંવેદનિીલતા એ છે જ્યારે કોઈ વ્યમિ આ ઘટનાઓને પ્રથિ સ્ટથાને
ન થાય તે િાટે રક્ષણાત્મક પ્રયાસિાિં િયિીત ઘટનાઓ મવિે જાણવા,
મરહસષલ કરવા અને/અથવા અપેક્ષા રાખવાનો પ્રયત્ન કરે છે.
ઇર્તહ ર્સક મનોર્િશ્લેષણ ર્સદ્ધ ાંત:
 કેરેન હોની -1940 ના દાયકાિાિં, જિષન િોઈમડયન
િનોમવશ્લેર્ક
ફ્લેિકાર્ડસષ

29. 138
"તેણીએ પમરપક્વ મસદ્ધાિંત મવકસાવ્યો જેિાિં વ્યમિઓ તેિની
સ્ટવયિંસ્ટફુમરત લાગણીઓને નકારીને અને સિંરક્ષણની મવસ્ટતૃત વ્યૂહરચના
મવકમસત કરીને અસુરમક્ષત, પ્રેિ વગરના અને ઓછા િૂલયની લાગણી
દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલી મચિંતાનો સાિનો કરે છે.
આિંતરવ્યમિત્વ સિંબિંધોને વ્યાખ્યામયત કરવા િાટે કહેવાતી ચાર
કહેવાતી વ્યૂહરચનાઓ વ્યાખ્યામયત કરી છે, એક િનોવૈજ્ાામનક રીતે
સ્ટવસ્ટથ વ્યમિઓનુિં વણષન કરે છે, અન્ય ન્યુરોમટક મસ્ટથમતઓનુિં વણષન કરે
છે.
 (ન્યુરોમટક ન્યુરોમસસથી પ્રિામવત વ્યમિ (વધુ પડતી
મચિંતા/ડર).
 તેણીએ "સાથે ફરવુિં" તરીકે ઓળખાતી તિંદુરસ્ટત વ્યૂહરચના એ
છે કે જેની સાથે િાનમસક રીતે સ્ટવસ્ટથ લોકો સિંબિંધો મવકસાવે
છે. તેિાિં સિાધાનનો સિાવેિ થાય છે. સાથે જવા િાટે,
સિંદેિાવ્યવહાર, કરાર, િતિેદ, સિાધાન અને મનણષયો હોવા
જોઈએ.
 તેણીએ વણષવેલી ત્રણ અન્ય વ્યૂહરચનાઓ - "તરફ આગળ
વધવુિં", "સાિે ખસેડવુિં" અને "દૂર ખસેડવુિં" - ન્યુરોમટક,
મબનઆરોગ્યપ્રદ વ્યૂહ રજૂ કરે છે જેલોકો પોતાને બચાવવા
િાટે ઉપયોગ કરે છે.
 ન્દ્યુરોર્ટકની 10 જરૂર્રય તો:
1) સ્ટનેહ અને િિંજૂરી, અન્યોને ખુિ કરવાની અને પસિંદ કરવાની જરૂર
2) એક જીવનસાથી જેકોઈની મજિંદગી સિંિાળિે, આ મવચાર પર
આધામરત છે કે પ્રેિ વ્યમિની તિાિ સિસ્ટયાઓ હલ કરિે
ફ્લેિકાર્ડસષ

30. 139
3) વ્યમિના જીવનને સાિંકડી સરહદો સુધી િયાષમદત રાખવુિં,
અમનચ્છનીય હોવુિં, થોડુિં સિંતોર્વુિં, અસ્ટપષ્ટ; વ્યમિનુિં જીવન સરળ
બનાવવા િાટે
4) િમિ, અન્ય પર મનયિંત્રણ િાટે, સવષિમિના રવેિ િાટે, તાકાત
અને પ્રિુત્વની િયાવહ ઇચ્છાને કારણે
5) અન્ય લોકોનુિં િોર્ણ; તેિાિંથી વધુ સારુિં િેળવવા િાટે
6) સાિામજક િાન્યતા અથવા પ્રમતષ્ઠા, દેખાવ અને લોકમપ્રયતા િાટે
અસાિાન્ય મચિંતાને કારણે
7) વ્યમિગત પ્રિિંસા
8) વ્યમિગત મસમદ્ધ.
9) આત્મમનિષરતા અને સ્ટવતિંત્રતા
10) સિંપૂણષતા અને અનુપલબ્ધતા, સિંપૂણષ બનવાની ઇચ્છા અને દોમર્ત
થવાનો િય.
અ. "તરફ આગળ વધવુિં"
"દલીલ એ છે કે," જો હુિં હાર િાનીિ, તો િને નુકસાન નહીિંથાય.
"આનો અથષ એ છે કે: જો હુિં દરેકને આપીિ તો હુિં તેઓને જેજોઈએ તે
સિંિમવત ખતરો તરીકે જોઉિં છ
ુિં , હુિં ઘાયલ નહીિં(િારીમરક અથવા
િાવનાત્મક). આ વ્યૂહરચનાિાિં ન્યુરોમટક જરૂમરયાતો એક, બે અને
ત્રણનો સિાવેિ થાય છે.
બ. "દૂર ખસેડવુિં"
"દલીલ એ છે કે," જો હુિં કોઈને િારી નજીક ન આવવા દઉિં તો િને કોઈ
નુકસાન નહીિં થાય. " એક ન્યુરોમટક, હોનીના જણાવ્યા િુજબ
દુરુપયોગને કારણે દૂર રહેવાની ઇચ્છા ધરાવે છે. જો તેઓ આત્યિંમતક
અિંતિુષખ હોઈ િકે, તો કોઈ પણ તેિની સાથે ક્યારેય સિંબિંધ મવકસાવિે
નહીિં. જો આસપાસ કોઈ ન હોય તો, કોઈ તેિને નુકસાન પહોિંચાડી
િકે નહીિં. આ "દૂર જતા" લોકો વ્યમિત્વ સાિે લડે છે, તેથી તેઓ
ઘણીવાર ઠિંડા અથવા છીછરા તરીકે આવે છે. આ તેિની વ્યૂહરચના છે.
વ્યાખ્યાન કિ ચચાષ

31. 140
૮. ૨
ન્યુરોમટકની
જરૂમરયાતોની
યાદી બનાવો
તેઓ િાવનાત્મક રીતે પોતાને સિાજિાિંથી દૂર કરે છે. આ
વ્યૂહરચનાિાિં ત્રણ, નવ અને દસની ન્યુરોમટક જરૂમરયાતો િાિેલ છે
ચ."સાિે ખસેડવુિં"
(આિિકતાિાિં, જેને "સાિે ખસેડવુિં" અથવા "મવસ્ટતૃત સોલયુિન"
તરીકે પણ ઓળખવાિાિં આવે છે, વ્યમિને નુકસાન પહોિંચાડવાનુિં
ટાળવા િાટે ધિકી તરીકે ધિકી આપવાિાિં આવે છે. બાળકો ગુસ્ટસો
અથવા દુશ્િનાવટ પ્રદમિષત કરીને િાતામપતાના િતિેદો પર પ્રમતમિયા
આપી િકે છે. આ વ્યૂહરચનાિાિં ન્યુરોમટક િાિેલ છે. ચાર, પાિંચ, છ,
સાત અને આઠની જરૂર છે
 ર્લાંગ તફ િતો
(િુકાબલાની વ્યૂહરચનાિાિં મલિંગ તફાવત એ એવી રીતો છે જેિાિં
પુરુર્ો અને સ્ત્રીઓ િનોવૈજ્ stressાામનક તણાવના સિંચાલનિાિં અલગ
પડે છે.
(પુરાવા છે કે પુરૂર્ો ઘણીવાર તેિની કારમકદીને કારણે તણાવ
મવકસાવે છે, જ્યારે િમહલાઓ ઘણીવાર આિંતરવ્યમિત્વ સિંબિંધોિાિં
સિસ્ટયાઓના કારણે તણાવનો સાિનો કરે છે.
 િ રીર્રક આધ ર
(હોિોન્સ તણાવ વ્યવસ્ટથાપનિાિં પણ િાગ િજવે છે
(કોટીસોલ, સ્ટટરેસ હોિોન, તણાવપૂણષ પમરમસ્ટથમતઓિાિં પુરુર્ોિાિં
એમલવેટેડ હોવાનુિં જણાયુિં હતુિં. સ્ત્રીઓિાિં, જોકે, તણાવપૂણષ
પમરમસ્ટથમતઓિાિં કોમટષસોલનુિં સ્ટતર ઘટ્ુિં હતુિં, અને તેના બદલે, મલમબબક
પ્રવૃમિિાિં વધારો જોવા િળ્યો હતો.
(ઘણા સિંિોધકો િાને છે કે આ પમરણાિો પુરુર્ોને તણાવ સાિે લડાઈ
કે ફ્લાઇટની પ્રમતમિયા િા િાટે આપે છે તેના પર આધાર રાખે છે;
જ્યારે, સ્ત્રીઓિાિં વલણ અને મિત્રતાની પ્રમતમિયા હોય છે. વધેલા
ફોકસ લેવલ, એડરેનામલન અને એમપનેિાઇનનુિં સ્ટવરૂપ તેનાથી
ફ્લેિકાર્ડસષ
ન્યુરોમટકની
જરૂમરયાતોની
કેટલી યાદી છે?

32. 141
મવપરીત, "ટેન્ડ-એન્ડ-િેન્ડ" પ્રમતમિયા િમહલાઓના તેિના સિંતાનો
અને સિંબિંધીઓનુિં રક્ષણ કરવાની વૃમિનો સિંદિષ આપે છે.
(જો કે આ બે પ્રમતમિયાઓ વતષનિાિં તફાવતો િાટે આનુવિંમિક
આધારને ટેકો આપે છે, તેિ છતાિં કોઈએ એવુિં ન િાનવુિં જોઈએ કે
સાિાન્ય રીતે સ્ત્રીઓ "લડાઈ-અથવા-ફ્લાઇટ" વતષનનો અિલ કરી
િકતી નથી અથવા પુરુર્ો "વલણ અને મિત્રતા" વતષનનો અિલ કરી
િકતા નથી.
ગ્રાંથસૂર્ચ:
1. બ્લેઝર ડી, "વમરષ્ઠોની સારવાર, િનોમચમકત્સાનુિં પાઠ્યપુસ્ટતક",
અિેમરકન િનોમચમકત્સક નમસિંગ 5 િી આવૃમિ, પૃષ્ઠ .149-
1469.
2. ગેઇલ ડબલયુ. સ્ટટુઅટષ, "િાનમસક નમસિંગના મસદ્ધાિંતો અને
પ્રથાઓ", એલેસવીયર 10 િી આવૃમિ, 2013, p.714-731.
3. જેસ્ટટી ડીજે: ડીપ સીએ, "હકારાત્મક િાનમસક વૃદ્ધત્વ, એએિ
જેજેરીયામટરક િનોમચમકત્સા", 2010,18: 1.
4. િેરી ટાઉનસેન્ડ, "િનોમચમકત્સા િાનમસક આરોગ્ય નમસિંગ",
જેપી 7 િી આવૃમિ, 2012, p.824-851.
5. િેરી વગીસ, "િનોરોગ અને િાનમસક આરોગ્ય નમસિંગની
આવશ્યકતાઓ", એલસવીયર 3 જી આવૃમિ, 2011, p.447-
449
6. સુજાતા સેઠી "િનોમચમકત્સાનુિં પાઠ્યપુસ્ટતક", એલેસવીયર 1
લી આવૃમિ, 2008, પૃષ્ઠ.181-186.
ખુલાસો
વ્યાખ્યાન ચચાષ
સિજાવો
સિંસ્ટથા ચાટષનો
ઉપયોગ કરીને

33. 142
ફ્લેિ કાર્ડસષ
વ્યાખ્યાન કિ ચચાષ

34. 143

35. 144