Investigation of lake Urmia crisis: The need for a systemic attitude to complex issues

1. m.taraghi@cv.iut.ac.ir
mahdi.taraghi2013@gmail.com
‫مهدی‬‫ترقی‬
‫آذربایجان‬ ‫آب‬ ‫گفتمان‬ ‫اتاق‬ ‫عضو‬
‫عمران‬ ‫مهندسی‬ ‫دکتری‬ ‫کاندیدای‬-‫و‬ ‫مهندسی‬
‫آب‬ ‫منابع‬ ‫مدیریت‬
‫اصفهان‬ ‫صنعتی‬ ‫دانشگاه‬
‫اردیبهشت‬1398

3. ‫عناوین‬
•‫جهان‬ ‫و‬ ‫ایران‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫بارش‬ ‫وضعیت‬ ‫بر‬ ‫مروری‬
•‫جهان‬ ‫و‬ ‫ایران‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫وضعیت‬ ‫بر‬ ‫مروری‬
•‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫حوضه‬ ‫وضعیت‬ ‫بر‬ ‫مروری‬
•‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫حوضه‬ ‫در‬ ‫بحران‬ ‫بروز‬ ‫بر‬ ‫موثر‬ ‫عوامل‬ ‫نقش‬
•‫پیشنهادات‬

4. ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫کشور‬ ‫ساالنه‬ ‫بارش‬ ‫متوسط‬00
‫حدودا‬ ‫جهانی‬ ‫بارش‬ ‫متوسط‬820‫میلی‬
‫سال‬ ‫در‬ ‫متر‬
‫ایران‬ ‫و‬ ‫جهان‬ ‫در‬ ‫بارش‬ ‫وضعیت‬

5. ‫پیش‬‫بینی‬‫شود‬‫می‬2/8‫میلیارد‬‫نفر‬‫در‬48‫کشور‬‫دنیا‬‫تا‬
‫سال‬2025‫دچار‬‫تنش‬‫آبی‬‫یا‬‫کمبود‬‫آب‬‫گردند‬.

6. ‫نتایج‬‫رتبه‬‫بندی‬100‫مسئله‬‫اساسی‬‫کشور‬‫نشان‬‫دهد‬‫می‬‫که‬‫سه‬
‫مسئله‬‫مرتبط‬‫با‬‫آب‬‫و‬‫محیط‬‫زیست‬‫در‬‫میان‬‫هفت‬‫مشکل‬‫اساسی‬
‫اول‬‫کشور‬‫در‬‫سال‬1396‫قرار‬‫دارد‬.

7. ‫شاخص‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫ایران‬ ‫در‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫شرایط‬
‫مارک‬ ‫فالکن‬
‫از‬ ‫تابعی‬ ‫مارک‬ ‫فالکن‬ ‫شاخص‬‫جمعیت‬‫و‬
‫پذیر‬ ‫تجدید‬ ‫آب‬ ‫منابع‬‫است‬.

8. ‫های‬ ‫دهنده‬ ‫شتاب‬ ‫از‬ ‫برخی‬‫اصلی‬‫آب‬ ‫بحران‬
‫ایران‬ ‫در‬
•‫برداری‬ ‫بهره‬
‫از‬ ‫ناپایدار‬
‫آب‬ ‫منابع‬
‫زیرزمینی‬
•‫ناآگاهی‬
‫زیستی‬ ‫محیط‬
•‫کشاورزی‬
‫ناکارآمد‬
•‫زیرساخت‬‫های‬
‫ناکافی‬
‫آب‬ ‫توزیع‬

9. ‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫حوضه‬ ‫معرفی‬

10. ‫میه‬‫و‬‫ار‬‫یاچه‬‫ر‬‫د‬‫های‬ ‫ویژگی‬‫و‬ ‫مشخصات‬
5000 Km2‫مساحت‬
140 Km‫ل‬‫طو‬
63 Km‫عرض‬ ‫حداکثر‬
16 Km‫عرض‬ ‫حداقل‬
14-6 m‫عمق‬
52000 Km2‫حوضه‬ ‫مساحت‬
380-350 mm/yr‫ش‬‫ر‬‫با‬‫متوسط‬
1200-980 mm/yr
‫یاچه‬‫ر‬‫د‬ ‫سطح‬‫از‬ ‫تبخیر‬‫متوسط‬
350-217 Mg/lit‫ی‬‫ر‬‫شو‬‫ان‬‫ز‬‫می‬

11. 11

12. 12
‫دریاچه‬ ‫حداکثرتراز‬
(‫دریاچه‬ ‫اکولوژیک‬ ‫تراز‬)
‫نزولی؟‬ ‫روند‬!!!

13. ‫است‬ ‫تنیده‬ ‫درهم‬ ‫و‬ ‫بغرنج‬ ‫مسئله‬ ‫یک‬ ‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫له‬!

14. ‫وجود‬ ‫به‬ ‫عوامل‬‫بحران‬ ‫کننده‬ ‫تشدید‬ ‫و‬ ‫آورنده‬
‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬

15. ‫بارش‬ ‫روند‬
Farokhnia, 2015
‫روند‬‫دما‬

16. ‫روند‬
‫تغییرات‬
‫فراوانی‬
‫بارش‬
‫و‬ ‫کمتر‬
‫بیشتر‬
‫از‬5
‫میلی‬
‫در‬ ‫متر‬
‫حوضه‬
‫روند‬
‫دراز‬
‫مدت‬
‫رودخانه‬
‫سیمینه‬
‫رود‬
‫میانگین‬
‫دراز‬
‫مدت‬
‫رواناب‬
‫حوضه‬
‫آبریز‬
‫دریاچه‬
‫ارومیه‬

17. ‫بیشتر‬ ‫عیت‬
‫بیشتر‬ ‫منابع‬ ‫به‬ ‫نیاز‬
‫غذای‬ ‫به‬ ‫از‬‫بیشتر‬
‫از‬ ‫بیش‬ ‫حاضر‬ ‫حال‬ ‫در‬36‫و‬ ‫شهر‬
3150‫بالغ‬ ‫جمعیتی‬ ‫با‬ ‫روستا‬
‫بر‬5‫حوضه‬ ‫در‬ ‫نفر‬ ‫میلیون‬
‫دارند‬ ‫وجود‬ ‫دریاچه‬ ‫آبریز‬

18. 19
‫درصد‬
81
‫درصد‬
30
‫درصد‬
70
‫درصد‬

19. ‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫حوضه‬ ‫در‬ ‫اراضی‬ ‫کاربری‬ ‫تغییر‬
LU map of 1987 LU map of 2007
Farokhnia, 2013
‫افزایش‬
‫باغات‬
‫افزایش‬
‫آبی‬ ‫اراضی‬

20. ‫در‬ ‫بندان‬ ‫آب‬‫و‬‫پمپاژ‬ ،‫پمپ‬ ‫ر‬‫موتو‬،‫انهار‬‫محل‬‫از‬ ‫سطحي‬‫آب‬ ‫ف‬‫ر‬‫مصا‬‫ياچه‬‫ر‬‫د‬‫آبريز‬‫حوضه‬
‫ميه‬‫و‬‫ار‬(‫آمار‬‫تحليل‬‫شده‬‫پايه‬ ‫مطالعات‬‫از‬‫اسفند‬1392)
976
‫مکعب‬ ‫متر‬ ‫میلیون‬
103
‫میلیون‬‫مکعب‬ ‫متر‬
33
‫انهار‬
‫پمپ‬‫موتور‬22
2020
86
4145
‫کل‬‫سطحي‬ ‫آب‬‫از‬ ‫ف‬‫ر‬‫مصا‬‫برداشت‬ ‫ت‬‫ر‬‫بصو‬‫مستقیم‬=1146‫میل‬‫ي‬‫مکعب‬‫متر‬ ‫ن‬‫و‬

21. ‫ميه‬‫و‬‫ار‬‫ياچه‬‫ر‬‫د‬‫آبريز‬‫حوضه‬‫در‬‫ميني‬‫ز‬‫ير‬‫ز‬‫آب‬ ‫منابع‬ ‫ساالنه‬‫تخليه‬‫و‬ ‫تعداد‬
‫و‬‫آب‬ ‫منابع‬ ‫پايه‬ ‫مطالعات‬‫دفتر‬‫تحليل‬‫جديد‬‫ي‬‫بردار‬‫ر‬‫آما‬92/12/10
2022
‫متر‬ ‫میلیون‬‫مکعب‬
173
‫میلیون‬‫مکعب‬ ‫متر‬
‫چاه‬
‫چشمه‬
‫قنات‬1753‫شته‬‫ر‬
9917‫دهنه‬
88731‫حلقه‬

22. ‫فرض‬ ‫با‬‫مساحت‬12500
‫كیلومتر‬‫مربعي‬‫براي‬‫دشت‬
‫ها‬‫و‬‫هاي‬ ‫كوهپایه‬
،‫حوضه‬‫طور‬ ‫به‬‫در‬ ‫متوسط‬
‫هر‬‫كیلومتر‬‫از‬ ‫مربع‬‫سطح‬
‫دشت‬‫هاي‬‫حوضه‬‫تعداد‬7
‫چاه‬ ‫حلقه‬‫گردیده‬ ‫حفر‬
‫است‬.

24. ‫و‬ ‫سطحی‬ ‫های‬ ‫آب‬ ‫اندرکنش‬
‫زیرزمینی‬

25. 25
‫از‬ ‫استفاده‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫پایداري‬ ‫میزان‬ ‫سنجش‬
‫پذیر‬ ‫تجدید‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫میزان‬

26. ،‫دنیا‬ ‫در‬ ‫تجدیدپذیر‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫درصد‬
‫ارومیه‬ ‫دریاچه‬ ‫حوضه‬ ‫و‬ ‫ایران‬

28. -
‫حوضه‬‫یاچه‬‫ر‬‫د‬‫میه‬‫و‬‫ار‬‫یک‬‫حوضه‬‫بسته‬‫اس‬‫ت‬.
‫ودی‬‫ر‬‫و‬‫های‬‫آن‬‫ش‬‫ر‬‫با‬‫و‬‫جریان‬‫دخانه‬‫و‬‫ر‬‫های‬
‫منتهی‬‫به‬‫آن‬‫است‬‫و‬‫جی‬‫و‬‫خر‬‫آن‬‫تبخیر‬‫از‬‫سط‬‫ح‬
‫یاچه‬‫ر‬‫د‬‫است‬.
‫ی‬‫سدساز‬‫و‬‫عطش‬‫توسعه‬‫ن‬‫بدو‬‫توجه‬‫به‬
‫مالحظات‬‫یست‬‫ز‬‫محیطی‬‫و‬‫اجتماعی‬،‫به‬‫عنوان‬‫ی‬‫ک‬
‫عامل‬‫مهم‬،‫دیگر‬‫در‬‫کاهش‬‫از‬‫ر‬‫ت‬‫یاچه‬‫ر‬‫د‬‫مؤثر‬
‫بوده‬‫است‬.

29. ‫باال‬ ‫حکمرانی‬
‫پایین‬ ‫به‬
‫نهاد‬ ‫مردم‬ ‫های‬ ‫سازمان‬ ‫کافی‬ ‫وجود‬ ‫عدم‬
‫مطالبه‬ ‫متعهد‬ ‫و‬ ‫متخصص‬‫گر‬
‫آنان‬ ‫تمایالت‬ ‫و‬ ‫مدخالن‬ ‫ذی‬ ‫صحیح‬ ‫شناخت‬ ‫عدم‬
‫مشارکت‬‫و‬ ‫سازی‬ ‫تصمیم‬ ‫در‬ ‫مدخالن‬ ‫ذی‬ ‫ندادن‬
‫گیری‬ ‫تصمیم‬

30. ‫اهداف‬:
‫ایجاد‬‫آشنایی‬‫و‬‫مودت‬
‫بین‬‫خبرگان‬‫و‬‫همچنین‬
‫بین‬‫نهادهای‬‫ذینفع‬‫آب‬
‫استان‬(‫از‬،‫دانشگاهها‬
‫دستگاههای‬‫دولتی‬‫و‬‫غیر‬
‫دولتی‬)
‫هم‬‫افزایی‬‫دانش‬‫از‬‫طریق‬
‫گردش‬‫خرد‬‫جمعی‬
‫نمونه‬‫ای‬‫از‬
‫سازمان‬‫های‬‫مردم‬
‫نهاد؛‬
‫اتاق‬‫گفتمان‬‫آب‬
‫آذربایجان‬
wdr.tabrizu.ac.ir/
@wdrtabriz

31. ‫مجلس‬‫سال‬ ‫در‬ ‫اسالمی‬ ‫شورای‬89‫قانونی‬‫رساند‬ ‫تصویب‬ ‫به‬ ‫را‬
‫سال‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫تا‬ ‫که‬ ‫هایی‬‫چاه‬ ‫آن‬ ‫طبق‬ ‫که‬85‫مجاز‬ ‫غیر‬ ‫صورت‬ ‫به‬
‫شدن‬ ‫قانونی‬ ‫مسیر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫تکلیف‬ ‫تعیین‬ ،‫بودند‬ ‫شده‬ ‫حفر‬
‫زیرزمینی‬ ‫آب‬ ‫منابع‬ ‫بر‬ ‫فشار‬ ‫افزایش‬ ‫موجب‬ ‫که‬ ‫گیرند‬ ‫قرار‬
‫گردید‬.
‫عدم‬‫روز‬ ‫به‬‫بودن‬‫با‬ ‫مرتبط‬ ‫قوانین‬‫آب‬
‫و‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫مرتبط‬ ‫کالن‬ ‫های‬ ‫سیاست‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫برنامه‬ ،‫اهداف‬ ‫تعارض‬
‫مربوطه‬ ‫های‬ ‫دستگاه‬ ‫میان‬ ‫زیست‬ ‫محیط‬
‫وجود‬ ‫عدم‬‫کشاورزان‬ ‫از‬ ‫حمایت‬ ‫و‬ ‫اقتصادی‬ ‫مناسب‬ ‫بستر‬
‫تاریخ‬‫تصویب‬‫قانون‬‫توزیع‬‫عادالنه‬‫آب‬:1361
‫تاکنون‬‫تنها‬‫تعداد‬‫اندکی‬‫از‬‫مواد‬‫آن‬‫بنا‬‫به‬
‫شرایط‬‫روز‬‫مورد‬‫اصالح‬‫قرار‬‫گرفته‬‫است‬.

32. ‫طرح‬ ‫در‬ ‫سیستمی‬ ‫نگاه‬ ‫لزوم‬
‫آب‬ ‫منابع‬ ‫توسعه‬ ‫های‬

33. ‫پیشنهادات‬
‫لزوم‬‫توجه‬‫به‬‫های‬‫سرمایه‬‫اجتماعی‬‫و‬‫ایجاد‬‫حس‬‫اعتماد‬‫و‬‫مشارکت‬
‫میان‬‫مردم‬‫و‬‫مسئولین‬
‫ایجاد‬‫بستر‬‫مناسب‬‫اقتصادی‬‫و‬‫حمایت‬‫از‬‫کشاورزان‬
‫افزایش‬‫آگاهی‬‫در‬‫میان‬‫کشاورزان‬‫و‬‫باور‬‫بحران‬‫کمبود‬‫آب‬‫توسط‬
‫مردم‬‫و‬‫برانگیختن‬‫حس‬‫همراهی‬‫ها‬‫آن‬
‫ریزی‬‫برنامه‬‫به‬‫جهت‬‫تغییر‬‫معیشت‬‫کشاورزان‬‫و‬‫ایجاد‬‫اشتغال‬
‫جایگزین‬‫پایدار‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫تخصص‬‫افراد‬
‫لزوم‬‫توجه‬‫به‬‫مبحث‬‫آب‬‫مجازی‬
‫استفاده‬‫از‬‫تکنولوژی‬‫های‬‫نوین‬‫مانند‬‫طراحی‬‫بازی‬‫های‬‫هوشمند‬
‫برای‬‫آگاهی‬‫بخشی‬‫در‬‫مورد‬‫اهمیت‬‫آب‬‫در‬‫میان‬‫افراد‬‫جامعه‬‫به‬
‫ویژه‬‫کودکان‬

34. ‫با‬‫تشکر‬‫از‬
‫توجه‬‫شما‬
‫قنا‬
‫ت‬
‫اجداد‬‫ما‬‫به‬‫نیکی‬‫به‬‫این‬
‫نکته‬‫پی‬‫برده‬‫بودند‬‫که‬
‫در‬‫کشوری‬‫خشک‬‫و‬‫نیمه‬‫خشک‬
‫زندگی‬‫می‬‫کنند‬
‫ولی‬‫ما‬‫با‬‫ظهور‬
،‫تکنولوژی‬‫گذشته‬‫خود‬‫را‬