GST

1. वस्तू व सेवा कर-संकल्पना, उद्देश व गुण-दोष(GST-
CONCEPT; OBJECTIVES & MERITS-DEMERITS)
PROF. M. K. RAMTEKE
HEAD
DEPT OF ECONOMICS

2. प्रस्तावना
• देशभरात एकसमान करप्रणाली/(कायदा) असावी या उद्देशाने भारतात १ जुलै . २०१७ पासून वस्तू
व सेवा कर (GOODS & SERVICE TAX - GST) कायदा लागू करण्यात आला आहे. जीएसटी
लागू करण्यासाठी ३० जून २०१७ च्या रात्री संसदेचे ववशेष अधिवेशन घेऊन त्यात रा्र्पतीपतीने GST
लागू झाल्याचे अधिकृ त घोषणा क
े ली. देशात वस्तू व सेवांवर क
ें द्र व राज्य सरकारचे असलेले
ववववि कर रद्द करून त्या करांऐवजी नवीन कर पद्िती म्हणजे जीएसटी होय. जीएसटी हे
अप्रत्यक्ष कर आहे. यात वस्तू व सेवांचे ववववि गटात ववभाजन करून त्यावर ववववि दराने कर
आकारण्यात आले आहेत. जीएसटी अंतगगत १ जुलै २०१७ पासून शुन्य टक्क
े , ५ टक्क
े , १२ टक्क
े ,
१८ टक्क
े व २८ टक्क
े असे पाच टप्पप्पयात कर दर ठरववण्यात आले आहेत. जीएसटी मध्ये १२००
वस्तू व ५०० सेवांचा समावेश क
े ला आहे.

3. वस्तू व सेवा कर म्हणजे काय? (WHAT IS GST).
• वस्तू व सेवा कर हा एक अप्रत्यक्ष कर कायदा आहे. या कर कायद्याअंतगगत ... एक देश एक कर
लागू करण्यात आला आहे. म्हणजेच देशभरात एक वस्तूवर समान, कर आकारण्यात आला आहे.
यामुळे एखादी वस्तू व सेवा कोणत्याही राज्यातून समान ककं मतीला प्राप्पत होईल. जीएसटी हा नवीन
कर कायदा जम्मू काश्मीर वगळता देशाच्या सवग राज्यात व क
ें द्रशाससत प्रदेशात लागू करण्यात आला
आहे. जीएसटीमुळे क
ें द्र सरकारचे असलेले अप्रत्यक्ष कर उदा. क
ें द्रीय उत्पादन शुल्क, अततररक्त
उत्पादन शुल्क, ववशेष उत्पादन शुल्क, ववसश्ट (औषिी व स्वच्छता वस्तू) उत्पादन शुल्क, सेवा
कर, रक्त संतुलन व शुल्क, ववशेष अततररक्त आयात कर व अधिभार उपकर इत्यादी राज्य सरकारचे
राज्य ववक्री कर, मनोरंजन कर, जाहहराती वरील कर, लॉटरी, सट्टा इत्यादी राज्याचे उपकर व अधिभार
हे सवग अप्रत्यक्ष काकायदे रद्द करण्यात आले

4. जीएसटी अंतगगत कराचे दर(शून्य टक्क
े )
• शून्य टक्क
े - जीवनावश्यक, अत्यावश्यक वस्तू व सेवांवर कोणताही का आकारला नाही.
जीवनावश्यक वस्तू करमुक्त ठेवण्यात आल्या आहेत. यात अन्निान्य, दुि, दही, लोणी, अंडी,
नैसधगगक मि, गुळ, मैदा, बेसन, पीठ, प्रसाद, खजूर, मीठ, मुलांची पुस्तक
े , ताजे मटण, कोंबडी,
मासे (डब्बा बंद नाही) पाव, हटकली, क
ुं क
ू आणण काजळ, बांगड्या, वृत्तपत्र, न्यायालयीन कागद,
हातमाग कापड इत्यादींचा समावेश होतो. तसेच सशक्षण सेवा, आरोग्य सेवा, एक हजार रूपयांपेक्षा
कमी दराचे हॉटेल, लॉज इत्यादींचा समावेश होतो

5. जीएसटी अंतगगत कराचे दर(५ टक्क
े )
• ५ टक्क
े - नेहमीच्या आवश्यक, महत्वाच्या वस्तू व सेवांवर ५ टक्क
े कर आकारण्यात आला
आहे. यात चहा पावडर, साखर, कॉफी, दुि पावडर, मलाई, ... पाकीटबंद पनीर, समल्क फ
ू ड,
खाद्यतेल, रॉक
े ल, घरगुती गॅस, चप्पपल, १००० रूपयापयंतचे कपडे, काजू, अगरबत्ती, कोळसा,
माशाचे पदार्ग, गोठववलेल्या भाज्या, वपझ्झा, ब्रेड, रस्क टोस्ट, साबुदाणा, औषिे इत्यादी वस्तूंचा
समावेश होतो. तर सेवांमध्ये - रेल्वे वाहतूक, हवाई वाहतूक, लहान रेस्टॉरेंट, वृत्तपत्रातील जाहहरात
इत्यादींचा समावेश होतो..

6. जीएसटी अंतगगत कराचे दर(१२ टक्क
े )
• १२ टक्क
े – काही सवगसािारण वस्तू व सेवांवर १२ टक्क
े दराने कर आकारण्यात आला आहे.
यामध्ये लोणी, तूप, चीज, डबाबंद मासे, पाककटबंद सुकामेवा, बदाम, गरांबा, चटणी, कमाचे
क
ं त्राट, प्राण्याची चरबी, सॉस, फळांचे रस, आयुवादक औषिे, जॅम व खते, छत्र्या, सशवणयंत्रे,
मोबाईल फोन इत्यादी वस्तू व बबझनेस वगागची ववमान ततकीटे, प्रततहदन १०००-२५०० भाडे
असलेल्या हॉटेल सेवा इत्यादींचा समावेश होतो.

7. जीएसटी अंतगगत कराचे दर(१८ टक्क
े )
• १८ टक्क
े - यात कर दरात ररफाईन साखर. पास्ता. क
े क, साठावल .भाज्या, सूप, आईसक्रीम,
तत्काळ अन्नपदार्ग बनववण्याचे समश्रण, समनरल वाटर ( सलफाफ
े , वया, पोलादाची उत्पादने,
स्स्फकर मॉतनटर, कॉम्प्पयुटर, हेअर ऑईल, ब्रॅण्डेड कपडे, टुर्पेस्ट, साबण, वप्रंटर इत्यादी वस्तूंचा
समावेश होतो.

8. जीएसटी अंतगगत कराचे दर(२८ टक्क
े )
• २८ टक्क
े - सुखकार, चैनीच्या, ऐषोराम वस्तू व सेवांवर २८ टक्क
े दराने कर आकारले जाते.
यामध्ये आवरण असलेली वेफर, चॉकलेट, पानमसाला, सोडा, दाढीचे क्रीम, शाम्पू, क
े श कलर,
सनक्रीम, वॉलपेपर, पाणी तापववण्याचे यत्र, वजनकाटा, िुलाई यंत्र, वेंडींग मशीन, हेअर स्क्लपपर.
ऑटोमोबाईल. मोटारसायकल इत्यादींचा वस्तूंचा समावेश होतो

9. THANKING YOU….