Het schilderij wordt geschat op vier miljoen dollar en werd zeer waarschijnlijk na de oorlog door een Russische spionne gestolen. Dit lijkt een Hollywood-verhaal, maar niets is minder waar. Na 75 jaar keert het meesterwerk ‘Bloemen in een Wanli-vaas’ van de Nederlandse schilder Balthasar van der Ast terug naar ‘huis’: het Suermondt- Ludwig-Museum in Aken.

1. © Copyright 2017 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW,
wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 11 juli 2017
Roofkunst
vanvier
miljoen
AKEN
Het schilderij wordt geschat op vier miljoen
dollar en werd zeer waarschijnlijk na de oorlog
door een Russische spionne gestolen. Dit lijkt een
Hollywood-verhaal, maar niets is minder waar. Na
75 jaar keert het meesterwerk ‘Bloemen in een
Wanli-vaas’ van de Nederlandse schilder Balthasar
van der Ast terug naar ‘huis’: het Suermondt-
Ludwig-Museum in Aken.
W
AKEN
DOOR KIM NOACH
W
asAliceSiano
uit het Oost-
Duitse Meis-
sen spionne
voor de Rus-
sen? Peter van den Brink weet
het niet. Er is veel onduidelijk
overhetlevenvanAlice,kniktde
directeur van het Suermondt-
Ludwig-Museum in Aken. Wat
hijwelmetzekerheidkanvertel-
len, is dat zij na de oorlog illegaal
is gaan shoppen in de kunst-
schatten van het Suermondt-
Ludwig-Museum die vanaf 1942
in de burcht van Meissen opge-
slagen lagen. Het is Alice ge-
weest die met 13 gestolen kunst-
werkenuitdiverseDuitsemusea
na de oorlog naar Canada is ver-
trokken. Saillant detail, zo weet
Van den Brink: het absolute top-
werk, Bloemen in een Wanli-vaas
vanBalthasarvanderAst,stond
nergensop‘officiële’invoerdocu-
menten in 1951 vermeld. En zo
werd het kunstwerk een spook-
schilderij, verdwenen onder de
radar van de kunstwereld.
JarenlangwashetAkensemuse-
um in de veronderstelling dat de
roofkunst voor altijd verloren
was. Overigens is het Suer-
mondt-Ludwig-Museum vanwe-
ge de oorlog nog altijd driehonderd
(!) werken kwijt. Bijna laconiek
klinkthet:„Ach,wijzijndaaringeen
uitzondering. In Dresden mist men
nog drieduizend kunstwerken.”
Overigens maakt men in Duitsland
verschil tussen ‘roofkunst’ en ‘buit-
gemaakte’ kunst. Roofkunst heeft
betrekking op door nazi’s in beslag
genomen werk. Maar ook geallieer-
detroepenhebbenvelekunstcollec-
ties illegaal meegenomen naar ei-
gen vaderland.
Detectivewerk
Dat Van den Brink gisteren het
Detectivewerk
Dat Van den Brink gisteren het
meesterwerk van Van der Ast aan
de buitenwereld kan herintroduce-
ren, is te danken aan een staaltje
puur detectivewerk. Sleutelrol
hierbij is weggelegd voor de Neder-
landse kunsthistoricus Fred G.
MeijervandeRijksdienstKunsthis-
torische Documentatie in Den
Haag. Zeker, knikt de bescheiden
kunstkenner: deze vondst was een
heus ‘eureka’-moment. Alle roof-
kunst die teruggevonden wordt, is
een cadeau voor de noeste arbeid
vanMeijerenzijncollega’s.Dievaak
jaren bezig zijn kunstcatalogi na te
pluizen, oude documenten uit te
vlooien op onvolkomenheden en de
herkomst van collecties naspeuren
op mogelijke onjuistheden.
In 1997 stuit Meijer op twee afbeel-
dingen van het beroemde bloemen-
stillevenVanderAst.Eenzwart-wit
foto en een schilderij dat tot de col-
lectie van een privéverzamelaar
hoort. Jarenlang was de overtui-
ging dat het om twee gelijkwaardi-
ge, maar niet om een en hetzelfde
schilderij ging. Totdat Meijer in-
zoomt op minuscule details: de ma-
nier waarop de verf is aangebracht,
structuur van de houtnerven, ver-
oudering van materialen en tot de
slotsomkomtdatdetweewelergop
elkaar lijken. Zou het mogelijk toch
een en hetzelfde schilderij kunnen
zijn?
Dat het nog eens tot 2017 duurt
voordat het museum het topstuk
aan de buitenwereld kan laten zien,
heeft te maken met de uiterst zorg-
vuldige wijze waarop men moest
kunnen aantonen dat het om roof-
kunst ging.
DocumentatieDocumentatie
Elke stap moest gedocumenteerd
worden. „In die tijd - we hebben het
over 1997 - was lang niet alles digi-
taal even na te kijken vanachter je
computer, maar moest je fysiek
naar de locatie om het met eigen
ogen te aanschouwen”, legt Van
den Brink uit. 400.000 euro be-
taalden de Duitsers om het stuk
terug te krijgen. Internationaal
gelden er afspraken dat voor
‘roofkunst’ een gage van 10 pro-
cent (van de waarde) wordt be-
taald aan degene die het stuk in
collectie heeft. De laatste eige-
naar blijft anoniem, meldt Van
den Brink. Deze verzamelaar
wist niet dat om roofkunst ging.
Het stilleven is te zien in Aken. Info:
www.suermondt-ludwig-museum.de
k. Sleutelrol
FOTO SUERMONDT-LUDWIG-MUSEUM IN AKEN.