Erraldoiek euskal lurralde guztian dute presentzia. Toki batzuetan, gizakiez elikatzen diren pertsonaia izugarri modura azaltzen dira; eta, beste batzuetan, berriz, izaki zintzo eta adeitsu modura. Era batekoak nahiz bestekoak izan, berebiziko indarra dute den-denek, eta gure herriaren antzinako kultura islatzen duten lanbideetan dihardute: artzain, hargin, zurgin edo errotari.

1. Erraldoiak
3higa
Erraldoien
bidezidorretatik
Itzelezko indarra dute, mendi eta basoetan bizi eta,
egun bakan batzuetan, haranera jaisten dira.
Oldarkorrak direnez, zenbait lekutan herritarrak horien
beldur dira.
Besteetan, ostera, izaki onbera eta atseginak dira...
Halakoxeak dira euskal erraldoiak.
Kristautasuna heldu aurretik gure lurretan bizi ziren
jentilek garia landatzera erakutsi ziguten, ehotzeko
harria erabiltzera eta tresnak egiteko burdina urtzera.
Basajauni eta Basandereri esker, bai natura bai bertan
bizi diren izaki guztiak errespetatzera ikasi genuen.
Eta Ttarttalorekin –begi bakarreko jeinu gaiztoa–
gure buruargitasuna hobetzera ikasi genuen, haren
indarrari eta gaiztakeriari aurre egiteko.
Gure lurralde osoan barreiatutako harrespil, tumulu,
koba eta trikuharri anitzetan aurki ditzakezu horien
guztien arrastoak.
Erraldoiak

Ataun60,3km(58’)134,6km(2h9’)159,2km(2h51’)193,5km(3h42’)243,7km(4h33’)290,8km(5h5’)332,3km(5h45’)
Oiartzun74,3km(1h11’)98,9km(1h53’)133,2km(2h44’)183,4km(3h35’)230,5km(4h07’)272km(4h47’)
Markina-Xemein24,6km(42’)58,9km(1h33’)109,1km(2h24’)156,2km(2h56’)197,7km(3h36’)
Kortezubi34,3km(51’)84,5km(1h42’)131,6km(2h14’)173,1km(2h54’)
Dima50,2km(51’)97,3km(1h23’)138,8km(2h3’)
Zuia47,1km(32’)88,6km(1h12’)
Alangua41,5km(40)
Zegama
Distantzientaula
Nonloegin
Nonjan
Erraldoien
bidezidorretatik
Erraldoiak
Nola bereiztu?
JENTILAK: Aurreneko lanbideen maisuak izan ziren
batez ere. Isolaturik bizi ziren euren ohiturei eusteko,
eta ez ziren batere ondo moldatzen kristauekin.
Itzelezko indarra lortzeko, gogokoen zutena
praktikatzen zuten: bola-jokoan aritzen ziren, eta
izugarrizko harriak botatzen zituzten mendi batetik
bestera.
BASAJAUN: Baso sakonean bizi da. Tamaina
izugarriko gizaki itxura du, belaunetarainoko adatsa
eta ilez estalitako gorputza. Artzainei laguntzeko,
ekaitzen berri ematen die eta otsoa uxatzen du.
Ardiek Basajaun bertan dagoela atzematen dutenean,
zintzarriei aldi berean eragiten diete.
TTARTTALO: Begi bakarra du kopetaren erdian eta
hain indartsua da, Zegaman 14 pertsona artean ere
mugitu ezingo luketen harri batekin esku-pilotan
aritzen zela esaten zutela. Gogokoen dituen elikagaien
artean, batez ere, giza-haragia nabarmentzen da.

AtaungoBarandiaranturismo-bulegoa
Larruntzaerrota,SanGregorioauzoa
943180335
barandiaran@gipuzkoamendizmendi.net
Oiartzungoturismo-bulegoa
(goi-denboraldianzabalik)
Mendiburu,5•943494521
turismo@oarsoaldea.net
Lekeitiokoturismo-bulegoa
Independentziaplaza,z.g.
946844017•turismo@lekeitio.eus
Gernika-Lumokoturismo-bulegoa
(Kortezubitik10minutura)
Artekale,8•946253212
turismo@gernika-lumo.net
Turismo-bulegoak
Orozko.Informazioturistikorakogunea
(Dimatik35minutura)
Zubiaurplaza,z.g.•946122695
turismo@gorbeialdea.com
ZuiakoKuadrillakoturismo-bulegoa
DomingodeSautu,20(udaletxea,behea)
945430440
oficinadeturismo@cuadrillazuia.com
Aguraingoturismo-bulegoa
(Alanguatik10minutura)
Kalenagusia,8•945302931
turismo.cuadrillasalvatierra@gmail.com
Zegamakoturismo-bulegoa
Anduetzabaserria,z.g.•943802187
anduetza@gipuzkoamendizmendi.net
Etaaskozgehiago...
ATAUNDIKETAZEGAMATIKHURBIL
Ordiziakoazoka
Goierrikomuseoak
Mutiloa-Ormaiztegikobideberdea
(orientazio-jokoa)
SanAdriangotunela(Zegama)
Aizpeakomeategiak(Zerain)
OIARTZUNDIKHURBIL
AiakoHarriaParkeNaturala(Oiartzun)
Arditurrikobideberdeaetameatzeak(Oiartzun)
VictorHugorenetxea(PasaiDonibane)
Albaola,ItsasKulturFaktoria
(PasaiSanPedro)
SanMarkogotorlekua(Errenteria)
MARKINATIKHURBIL
Lekeitiokoportuaetaaldezaharra
Ziortzakomonastegia(Ziortza-Bolibar)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KORTEZUBITIKHURBIL
GaztelugatxekoDoniene(Bermeo)
Gernikakoarbolaetabatzar-etxea
OmakobasoaetaSantimamiñekokobak
(Kortezubi)
BakearenMuseoa(Gernika)
UrdaibaikoBiosferarenErreserba
Bermeokoportuaetaaldezaharra
DIMATIKHURBIL
MuseoEtnografikoa(Orozko)
Sarriakoparketxea(GorbeiakoP.N.)
EuskalBaserriarenEkomuseoa(Artea)
Saldropohezegunea(Zeanuri)
ZUIATIKHURBIL
OrokoAndreMariarensantutegia(Zuia)
Goiurikour-jauzia(Goiuri)
Sarriakoparketxea(GorbeiakoP.N.)
EuskalBuztingintzaMuseoa(Legutio)
ALANGUATIKHURBIL
SorginetxeetaAizkomendikotrikuharriak
(Agurain)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
www.euskaditurismo.eus
Izaki magikoak
bizi diren
herria
DEPARTAMENTO DE DESARROLLO
ECONÓMICO Y COMPETITIVIDAD
EKONOMIAREN GARAPEN
ETA LEHIAKORTASUN SAILA
Ataun 60,3 km (58’) 134,6 km (2h9’) 159,2 km (2h51’) 193,5 km (3h42’) 243,7 km (4h33’) 290,8 km (5h5’) 332,3 km (5h45’)
Oiartzun 74,3 km (1h11’) 98,9 km (1h53’) 133,2 km (2h44’) 183,4 km (3h35’) 230,5 km (4h07’) 272 km (4h47’)
Markina-Xemein 24,6 km (42’) 58,9 km (1h33’) 109,1 km (2h24’) 156,2 km (2h56’) 197,7 km (3h36’)
Kortezubi 34,3 km (51’) 84,5 km (1h42’) 131,6 km (2h14’) 173,1 km (2h54’)
Dima 50,2 km (51’) 97,3 km (1h23’) 138,8 km (2h3’)
Zuia 47,1 km (32’) 88,6 km (1h12’)
Alangua 41,5 km (40)
Zegama
Distantzien taula
Ataungo Barandiaran turismo-bulegoa
Larruntza errota, San Gregorio auzoa
943 180 335
barandiaran@gipuzkoamendizmendi.net
Oiartzungo turismo-bulegoa
(goi-denboraldian zabalik)
Mendiburu, 5 • 943 494 521
turismo@oarsoaldea.net
Lekeitioko turismo-bulegoa
Independentzia plaza, z.g.
946 844 017 • turismo@lekeitio.eus
Gernika-Lumoko turismo-bulegoa
(Kortezubitik 10 minutura)
Artekale, 8 • 946 253 212
turismo@gernika-lumo.net
Turismo-bulegoak
Orozko. Informazio turistikorako gunea
(Dimatik 35 minutura)
Zubiaur plaza, z.g. • 946 122 695
turismo@gorbeialdea.com
Zuiako Kuadrillako turismo-bulegoa
Domingo de Sautu, 20 (udaletxea, behea)
945 430 440
oficinadeturismo@cuadrillazuia.com
Aguraingo turismo-bulegoa
(Alanguatik 10 minutura)
Kale nagusia, 8 • 945 302 931
turismo.cuadrillasalvatierra@gmail.com
Zegamako turismo-bulegoa
Anduetza baserria, z.g. • 943 802 187
anduetza@gipuzkoamendizmendi.net
Eta askoz gehiago...
ATAUNDIK ETA ZEGAMATIK HURBIL
Ordiziako azoka
Goierriko museoak
Mutiloa-Ormaiztegiko bide berdea
(orientazio-jokoa)
SanAdriangotunela (Zegama)
Aizpeako meategiak (Zerain)
OIARTZUNDIK HURBIL
Aiako Harria Parke Naturala(Oiartzun)
Arditurriko bide berdea eta meatzeak (Oiartzun)
VictorHugoren etxea (Pasai Donibane)
Albaola, Itsas KulturFaktoria
(Pasai San Pedro)
San Marko gotorlekua (Errenteria)
MARKINATIK HURBIL
Lekeitioko portua eta alde zaharra
Ziortzako monastegia (Ziortza-Bolibar)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Non lo egin
Non jan
Erraldoien
bidezidorretatik
KORTEZUBITIK HURBIL
Gaztelugatxeko Doniene (Bermeo)
Gernikako arbola eta batzar-etxea
Omako basoa eta Santimamiñeko kobak
(Kortezubi)
Bakearen Museoa (Gernika)
Urdaibaiko Biosferaren Erreserba
Bermeoko portua eta alde zaharra
DIMATIK HURBIL
Museo Etnografikoa (Orozko)
Sarriako parketxea (Gorbeiako P. N.)
Euskal Baserriaren Ekomuseoa (Artea)
Saldropo hezegunea (Zeanuri)
ZUIATIK HURBIL
OrokoAndre Mariaren santutegia (Zuia)
Goiuriko ur-jauzia (Goiuri)
Sarriako parketxea (Gorbeiako P. N.)
Euskal Buztingintza Museoa (Legutio)
ALANGUATIK HURBIL
Sorginetxe etaAizkomendikotrikuharriak
(Agurain)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

2. Aralar
Armañón
Urdaibai
Izki
Aizkorri-Aratz
Ai
akoHarria
Valdere
jo
Getaria
Urkiola
Euskal Kostaldeko
Geoparkea
BI-2636
BI-2224
GI-2637
Oiartzun
Alangua
Markina-Xemein
Zuia
Ataun
Zegama
Kortezubi
Dima
BILBAO
VITORIA-GASTEIZ
DONOSTIA/
SAN SEBASTIÁN
Amurrio
Murgia
Oñati
Espejo
Antoñana
Laguardia
Araia
Areatza
Bermeo
Mundaka
Lekeitio
Elorrio
Elgoibar
Azpeitia
Balmaseda
Alegria-Dulantzi
Tolosa
Ordizia
OndarroaGernika
Mutriku
ZumaiaDeba
Andoain
Hernani
Amorebieta
Basauri
Mungia
Sopela
Sarria
Villabona
Salvatierra/
Agurain
Laudio/Llodio
Artziniega
Otxandio
Hondarribia
Zarautz
Salinas de Añana/
Gesaltza Añana
Maeztu/
Maestu
Santa Cruz de Campezo/
Santikurutze Kanpezu
Urduña/
Orduña
AP-68
AP-68
AP-8
AP-1
A-1
A-1
A-1
BI-635
Erraldoiak Barandiaran Museoa
Larruntza Errota,
San Gregorio auzoa
T. 943 180 335
Inguru Abentura
(erreserbatu behar da)
T. 635 748 948
Ttipia
(erreserbatu behar da)
T. 945 243 828
Joxe Miel Barandiaran
antropologo eta etnografoa da,
beharbada, euskal kulturaren
ikertzailerik
garrantzitsuena.
JENTILZUBIKO KOBA.
Izenak dena esaten du
euskal erraldoien neurrira eginda
omen dagoen haranean.
Ausartenek espeleologia, eskalada edo troken
jaitsiera egin ahalko dute, eta ikusnahienek
mitologiari buruzko bisitaldi
gidatuak egin ditzakete
haranean barrena.
Oiartzungo
turismo-bulegoa
Mendiburu, 5
T. 943 494 521
Izenaduba Basoa
(Mungia)
T. 946 740 061
Barandiaran
ATAUN
museoa
Bisita
OielekuAIAKO HARRIA
Oieleku,
Aiako Harria
Parke Naturalean,
panoramika
zirraragarriak gordetzen
dituen leku magikoa da.
Mendi-magaletatik
barreiatuta dauden harrespilak
Burdin Aroan eraiki zituzten
pertsonek horixe bera pentsatuko zuten.
Sekulako txangoa etxeko guztiontzat.
20 minutuko paseo erraza. Oiartzundik Artikutzara doan
errepidean utz dezakezu autoa.
Sorginetxe eta
Aizkomendiko
trikuharriak
Anduetza parketxea
Anduetza Baserria,
San Bartolome s/n
T. 943 802 187
mitologikoaDIMA
Bisita
mitologikoaZUIA
BARANDIARAN MUSEOA
Euskal mitologia ulertzeko ezinbesteko bisitaldia.
PROPOSATZEN
DIZUGUN BISITALDIAK
ZURE IRUDIMENA
ASKATUKO DU...
Gorbeiako Parke Naturalaren bihotzean
magiaz beteriko inguru zoragarriak
aurkitu ez ezik, ilusioaren tailerrean
parte hartzeko aukera ere
izango duzu. Hemen ezagutuko
dituzu eskualdea zipriztintzen
duten alegia eta kondairarik
sinestezinenetariko asko.
Museo mitologikoa
Museo mitologikoa
Artea