Omgevingsboek

1. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Adegem Canadian War Cemetery
1. Plaats – adres
Adegem Canadian War Cemetery
Prins Boudewijnlaan 9991 Maldegem
2. Geolocatie / geolokalisatie
Geef de correcte coördinaten! Exact te bepalen via GoogleMaps (instructiefilmpje te bekijken via
Canvas).
51°12’08.7”N 3°30’19.3”E
3. Korte omschrijving
De leerlingen verkennen Adegem Canadian War Cemetery aan de hand van opdrachten. Ze zoeken via
een plattegrond het juiste graf en ontdekken wat er allemaal op een grafsteen te zien is.
4. Doelgroep
3e graad lager onderwijs
5. Tijdsduur
50 minuten (20 minuten verplaatsing, 30 minuten activiteit)
6. Eindtermen
3.7 De leerlingen kennen de grote periodes uit de geschiedenis en ze kunnen duidelijke historische
elementen in hun omgeving en belangrijke historische figuren en gebeurtenissen waarmee ze kennis
maken, situeren in de juiste tijdsperiode aan de hand van een tijdsband.
3.9 Tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders.
7. Leerinhoud
Plattegrond
Tijdsband: oudste tijd, oudheid, middeleeuwe, nieuwe tijd, nieuwste tijd, eigen tijd
Romeinse cijfers
8. Lesdoelen
Aan de hand van een plattegrond en een cijfercode de juiste grafsteen vinden
Een grafsteen beschrijven en onderzoeken
Een tijdsband opdelen en de sterfdatum van het slachtoffer hierop aanduiden
Opschrijven in welke eeuw het slachtoffer gestorven is
Samenwerken met anderen (met aandacht voor de T-kaart)
9. Materiaal
Werkblad, plattegrond, kaartje met cijfercode, balpen, schrijfplankje

2. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
10.Organisatie
Vooraf:
Er wordt op voorhand gecommuniceerd aan de leerlingen om die dag met de fiets (helm + fluohesje)
naar school te komen.
Begeleiders:
Juf Indra en Juf Nathalie
Route:
1. Oriëntatie: OLG om de voorkennis te testen en op te halen
Waar zijn we vandaag? (Het Adegem Canadian War Cemetery)
Wie kan dat eens vertalen? (Een Canadese oorlogsbegraafplaats)
Uit welke periode komt deze militaire begraafplaats? (opgericht tijdens WO II 1944)
Wanneer begon en eindigde WO II? (1939 – 1945)
Wie ligt er hier begraven? (Genseuvelden uit WO II)
Waarom de Canadese oorlogsbegraafplaats? Van de 1 155 doden zijn er 848 Canadezen
In bijlage 3: achtergrond informatie voor de leerkracht over de start, het verloop en het einde van WO II
2. Instructie opdracht
Elk groepje krijgt een plattegrond van de begraafplaats.
 Plattegrond klassikaal bekijken en bespreken
Straks krijgen jullie per groep een kaartje met daarop een letter en cijfer combinatie. Deze code staat
voor de plaats van een graf.
Bijvoorbeeld Plot 11 – Rij D – Graf 3
Jullie gaan opzoek naar de juiste grafsteen en dus naar het juiste slachtoffer.
Let op! Kijk goed op jullie plattegrond, elke plot heeft een Romeinse cijfers.
 Herhalen van de Romeinse cijfers

3. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Afspraken!
We zijn hier op een begraafplaats dat wil zeggen:
We blijven op de paden
We zijn stil en rustig
We hebben respect
…
Samenwerkingsafspraken!
Verwijzen naar de T-kaart (hebben de leerlingen al meerdere keren gezien in mijn lessen)
3. Uitvoeren van de opdracht
Heterogene groepsverdeling:
Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5
Kyara Eliza Ewout Milan Matice
Deacon Sien Marta Naud Nore
Silke Milow Mathis Vilte Rune
Dylan Gordon Maite Lize
Groep 1: L. Scharm  Plot 2, Rij B, Graf 8
Groep 2: E.J. Choquette  Plot 1, Rij A, Graf 1
Groep 3: W.J. Halliday  Plot 5, Rij D, Graf 7
Groep 4: J.F. Gauthier  Plot 11, Rij F, Graf 1
Groep 5: N.J. Coles  Plot 3, Rij A, Graf 9
4. Klassikaal indrukken delen + over grafsteen vertellen
Ik roep de leerlingen terug samen
Wie wil graag eens zijn/haar gesneuveld persoon voorstellen?
Naam?
Functie?
Plaats van het graf?
Hebben jullie gelet op het Canadees symbool op de grafstenen?

4. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
11.Werkbladen – instructiebladen – richtlijnen…
Bijlage 1: Plattegrond begraafplaats

5. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Bijlage 2: werkblad leerlingen
1. Naam slachtoffer:………………………………………………………………………………………………………………………….
2. Plaats grafsteen: …………………………………………………………………………………………………………………………..
3. Hieronder maak je een tekening van de grafsteen van je slachtoffer.
Op de grafstenen zie je telkens dit symbool
staan:
Dit symbool (een esdoornblad) vind je ook
terug op de Canadese vlag.
Om jullie te helpen bij de Engelse benamingen:
Private - gewone soldaat Rifleman- scherpschutter
Corporal - korporaal (ietshogerdaneensoldaat) Gunner- kannonier(iemanddie kanonnenbestuurt)
Serjeant- sergeant(ietshogerdaneenkorporaal) Schoeingsmith - hoefsmid/paardensmid
4. Welke info vind je terug op de grafsteen?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
5. Verdeel de tijdsband in periodes en zet een kruisje bij het jaartal waarin het slachtoffer
overleden is.
- In welke eeuw is het slachtoffer overleden? ……………………………………………………………………………

6. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
12.Oplossingen - sleutel
Bijlage 3: Verbetering werkblad leerlingen
1. Naam slachtoffer:………………………………………………………………………………………………………………………….
2. Plaats grafsteen: …………………………………………………………………………………………………………………………..
3. Hieronder maak je een tekening van de grafsteen van je slachtoffer.
Op de grafstenen zie je telkens dit symbool
staan:
Dit symbool (een esdoornblad) vind je ook
terug op de Canadese vlag.
Om jullie te helpen bij de Engelse benamingen:
Private - gewone soldaat Rifleman- scherpschutter
Corporal - korporaal (ietshogerdaneensoldaat) Gunner- kannonier(iemanddie kanonnenbestuurt)
Serjeant- sergeant(ietshogerdaneenkorporaal) Schoeingsmith - hoefsmid/paardensmid
4. Welke info vind je terug op de grafsteen?
Functie in het leger, naam, sterfdatum, leeftijd, kruisteken, eventueel
graftekst,………………………………………………………………………………………………………………………………………….……….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
5. Verdeel de tijdsband in periodes (zoals gezien in de les) en zet een kruisje bij het jaartal waarin
het slachtoffer overleden is.
- In welke eeuw is het slachtoffer overleden? …………………….20e eeuw………………………………………

7. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
13.Bronnen
Gebruikte bronnen
1) Koll, B. (z.d.). Tweede Wereldoorlog: Opmaat, verloop en einde. Geraadpleegd op 20 maart 2020,
van https://historianet.nl/oorlog/tweede-wereldoorlog/tweede-wereldoorlog-opmaat-verloop-
en-einde
2) In het spoor van de Canadese bevrijders in Adegem en Maldegem. (z.d.). Geraadpleegd op 20
maart 2020, van http://www.meetjeslandsegidsen.be/in-het-spoor-van-de-canadese-bevrijders-
in-adegem-en-maldegem/
3) Home | Canadian War Cemetery, Adegem. (z.d.). Geraadpleegd op 20 maart 2020, van
https://commonwealth-adegem.com
4) Poperinge_17_Tijd_BritsBegraafplaatsOnderzoeken.pdf. (2017, 1 januari). Geraadpleegd op 20
maart 2020, van https://drive.google.com/file/d/1guDbfQLMWJJv21tPkt-43AixsEVweDJj/view
14.Achtergrondinformatie voor de leerkracht
Bijlage 3: voor leerkracht
https://historianet.nl/oorlog/tweede-wereldoorlog/tweede-wereldoorlog-opmaat-verloop-en-einde
Opmaat tot de Tweede Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog werd destijds gezien als de oorlog die een einde zou maken aan alle oorlogen.
Maar het liep anders. Het Verdrag van Versailles vernederde het verslagen Duitsland en legde het land
astronomische herstelbetalingen op. Daardoor werd in Duitsland een voedingsbodem voor wraakzucht
gelegd.
In 1920 werd de Duitse nazipartij NSDAP opgericht, en een jaar later kreeg Adolf Hitler hier de leiding
over. De extreme, racistische boodschappen van de partij vonden in eerste instantie slechts weinig
weerklank bij de Duitse kiezers, maar in 1929 kwam daar verandering in.
De beurskrach op Wall Street in New York dwong niet alleen de VS op de knieën, maar had grote
gevolgen voor de gehele wereldeconomie.
Ook Duitsland werd zwaar getroffen. Fabriek na fabriek sloot zijn deuren, waardoor miljoenen mensen
op straat kwamen te staan. Dat leidde tot een sterke roep om verandering.
De nazi's speelden hier handig op in met propagandacampagnes onder leiding van Joseph Goebbels, die
later ook minister van Propaganda zou worden. Mede dankzij hem groeide de invloed van Hitler.
Bij de verkiezingen in 1932 werd NSDAP met 48,5 procent van de stemmen de grootste partij van
Duitsland. Een jaar later werd Hitler benoemd tot rijkskanselier en in 1934 riep hij zichzelf uit tot de
Führer van het Duitse Rijk.
Nu was Duitsland een dictatuur. De macht van de nazi's werd gehandhaafd door gewapende korpsen
zoals de SA en de Gestapo, en niet in de laatste plaats door de SS onder leiding van Heinrich Himmler.
Tegelijkertijd werd het Duitse leger weer opgebouwd.

8. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
In 1938 annexeerde Duitsland Oostenrijk en in 1939 Tsjecho-Slowakije. Het volgende slachtoffer was
Polen.
Begin van de Tweede Wereldoorlog
De inval in Polen, die begon op 1 september 1939, vormde het startschot voor de Tweede
Wereldoorlog. Groot-Brittannië en Frankrijk eisten in een ultimatum dat Duitsland zich onmiddellijk zou
terugtrekken, en toen dit niet gebeurde, verklaarden de twee landen Duitsland de oorlog. Dat was
echter te laat om Polen te redden, dat onder de voet werd gelopen door de veel sterkere Duitse
troepenmacht.
In april 1940 bezetten de Duitsers in Operatie Weserübung Denemarken en Noorwegen, waarna de weg
vrij was voor de grote strijd aan het Westfront. Nederland, België en Luxemburg waren in mei aan de
beurt, en in de zomer boekten de Duitsers snelle overwinningen op het Franse leger en het Britse
expeditiekorps.
Ze pasten een strategie toe die ze de Blitzkrieg noemden. Zoals de naam al aangeeft, was dit een
bliksemsnelle strategie waarbij de troepen diep doordrongen achter de vijandelijke linies, vaak in de
vorm van tangbewegingen. Het Britse leger zag zich gedwongen te evacueren vanuit Duinkerken en kort
daarna capituleerde Frankrijk.
Het volgende doel van de Duitsers was een inval in Groot-Brittannië. Dat plan werd echter
gedwarsboomd door de Britse luchtmacht RAF, die de Duitse Luftwaffe wist te verslaan in de Slag om
Engeland.
Verloop van de Tweede Wereldoorlog
1941 zou een beslissend jaar worden voor de uitkomst van de Tweede Wereldoorlog. Op 22 juni zetten
Duitsland en zijn geallieerden Operatie Barbarossa in, de grootste militaire operatie in de geschiedenis.
4,5 miljoen soldaten van de asmogendheden vielen de Sovjet-Unie aan.
De Duitsers behaalden een aantal snelle overwinningen, maar in de Slag om Moskou slaagde het Rode
Leger erin de vijand een halt toe te roepen. Toen de Russische winter inviel, bevonden de aanvallers zich
in een gevaarlijke situatie, die alleen maar erger werd toen de Sovjet-Unie zijn enorme bevolking en
industriële middelen mobiliseerde.
Een andere beslissende gebeurtenis vond plaats op 7 december 1941, toen de Japanners de
Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor aanvielen en de VS betrokken raakte bij de oorlog.
Doordat de VS een industriële supermacht was, kregen de geallieerden in materieel opzicht het
overwicht – en dat groeide alleen maar. De VS behaalde een belangrijke overwinning op de Japanse
vloot in de Slag bij Midway en drong de Japanners in de strijd om de Stille Oceaan langzaammaar zeker
terug.
Italië had zich in 1940 bij Duitsland aangesloten en was ten strijde getrokken tegen het door Groot-
Brittannië bestuurde Egypte. De Britten wisten de aanval echter te stoppen, waarna de Duitsers het
Afrikakorps onder leiding van Erwin Rommel naar het land stuurde om de Italianen te helpen.

9. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
Rommel viel agressief aan en drong de Britten terug naar El Alamein, waar ze zich verschansten en een
offensief voorbereiden. In de Slag om El Alamein behaalden de Britten in het najaar van 1942 een
beslissende overwinning, waardoor de asmogendheden op termijn uit Afrika werden verdreven.
Daardoor konden de geallieerden in 1943 Italië binnenvallen.
Aan het Oostfront was de Slag om Stalingrad allesbeslissend. Aan het einde van de slag in februari 1943
was een Duits leger van wel 500.000 man omsingeld en weggevaagd.
In het westen organiseerden de Amerikanen en Britten op 6 juni 1944 D-Day, de grootste amfibische
operatie in de geschiedenis, waarmee een nieuw front werd geopend in Frankrijk. De ondergang van
nazi-Duitsland was nu nog slechts een kwestie van tijd.
Einde van de Tweede Wereldoorlog
In 1945 drongen de geallieerden Duitsland binnen. In de Slag om Berlijn deden de Duitsers een
wanhopige, maar vergeefse poging om de 2,5 miljoen aanvallende Russen een halt toe te roepen. Hitler
pleegde zelfmoord op 30 april 1945, en de capitulatie van Duitsland volgde een paar dagen later, op 8
mei.
Tijdens de opmars troffen de geallieerden choquerende toestanden aan in de concentratiekampen,
waar de Duitsers 6 miljoen joden en ongeveer evenveel andere 'ongewenste elementen' hadden
vermoord.
Adegem tijdens WO II
In 1944 probeerden de geallieerden deze contreien terug te winnen van de Duitse bezetter. Op het
ogenblik dat de Amerikaanse troepen de Antwerpse haven bereikten was de Westerschelde echter nog
in Duitse handen waardoor de haven onbruikbaar was. Canadese troepen, op dat ogenblik nog in Noord-
Frankrijk, kregen de opdracht om zo snel als mogelijk noordwaarts op te trekken en de Westerschelde te
bevrijden. Dit offensief staat bekend onder de naam “Operatie Switchback”.
In september 1944 kwam het onder meer in Maldegem tot zware gevechten. Pas na 3 weken, op 12
oktober 1944 slaagden de Canadese troepen erin het Leopoldkanaal over te steken en verder op te
rukken richting Westerschelde. Meer dan 800 Canadese soldaten sneuvelden langs de oevers van het
Leopoldkanaal en omgeving. De uitspraak “I was at the Leopold” stond bij de militairen die bij de
gevechten betrokken waren voor de gruwel die ze hadden meegemaakt.

10. Arteveldehogeschool – Educatieve bacheloropleiding voor lager onderwijs
15. (optioneel) Extra mogelijkheden tot naverwerking
/