Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1)

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME

YAKICI CİHAZ MONTAJI 1

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı
Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik
geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,
denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve
yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak
dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 3
1. DOĞALGAZ TÜKETİM CİHAZLARININ MONTAJI..................................................... 3
1.1. Pişiricilerin Montajları ve Gaz Bağlantılarının Yapılması............................................ 3
1.1.1. Ocaklar................................................................................................................... 3
1.1.2. Fırınlı Ocaklar........................................................................................................ 5
1.1.3. Fritözler ................................................................................................................. 6
1.1.4. Griller (Izgaralar)................................................................................................... 6
1.2. Doğalgaz Tüketim Cihazlarının Montajı ...................................................................... 7
1.2.1. Gaz Cihazlarının Montajlarında Dikkat Edilecek Hususlar................................... 7
1.2.2. Cihazların Teknik Şartnamelere ve Üretici Firmaların Önerilerine Göre Montajı 7
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 16
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 18
PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 19
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ................................................................................................... 21
2. SOBALARIN MONTAJI, GAZ VE BACA BAĞLANTILARI ....................................... 21
2.1. Denge Bacalı Sobalar.................................................................................................. 21
2.1.1. Sobanın Kısımları ................................................................................................ 22
2.1.2. Denge Bacalı Soba Montajında Dikkat Edilecek Hususlar ................................. 23
2.2. Açık Bacalı Sobalar .................................................................................................... 26
2.2.1. Açık Bacalı Soba Montajında Dikkat Edilecek Hususlar .................................... 27
2.3. Bacasız Sobalar ........................................................................................................... 28
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ................................................................................................... 35
3. SU ISITICILARININ, ŞOFBEN MONTAJI ..................................................................... 35
3.1. Su Isıtıcıları (Şofben) .................................................................................................. 35
3.1.1. Şofbenin Çalışma Prensibi................................................................................... 35
3.2. Denge Bacalı Su Isıtıcı Montajı .................................................................................. 45
3.2.1 Şofbenin Montajı .................................................................................................. 45
3.2.2. Atık Gaz Sisteminin Montajı ............................................................................... 45
3.3. Açık Bacalı Su Isıtıcı Montajı..................................................................................... 46
3.3.1. Yer Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................... 46
3.3.2. Şofbenin Montajı ................................................................................................. 47
3.3.3. Şofbenin Baca Bağlantısının Yapılması .............................................................. 48
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 53
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 55
ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 56
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 57

i

AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 582YIM261

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatı
DAL/MESLEK Isıtma Gaz Yakıcı Cihazlar (Bakım-Onarım)
Servisi
MODÜLÜN ADI Yakıcı Cihaz Montajı 1
Doğalgazlı pişiricilerin, sobaların, şofbenlerin ve
MODÜLÜN TANIMI kombilerin montaj uygulamalarını içeren öğrenme
materyalidir.
SÜRE 40/32
Kat Kaloriferi Tesisatı ve Merkezi Isıtma
ÖN KOŞUL
modüllerini almış olmak.
Gerekli malzeme ve araç-gereçleri hazırlayarak,
YETERLİK doğalgazlı yakıcı cihazların (Pişiriciler, sobalar,
şofbenler) montajını yapabilmek.
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında, doğalgaz yakıcı
cihazların montajını tekniğine ve ölçüsüne uygun olarak
yapabileceksiniz.
Amaçlar
MODÜLÜN AMACI 1. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun
olarak gazlı pişiricilerin montajını yapabileceksiniz.
2. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun
olarak gazlı soba montajını yapabileceksiniz.
3. Gerekli donanımı kullanarak ve standartlara uygun
olarak gazlı şofben montajını yapabileceksiniz.
Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme,
kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı (İnternet) vb. kendi
kendinize veya grupla çalışabileceğiniz tüm ortamlar.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
Donanım: Gaz yakıcı cihaz, boru anahtarı,
DONANIMLARI
kurbağacık, doğalgaz macunu, keten, fitings, açma kapama
ve kontrol elemanları, fleks, eldiven, önlük, not defteri,
kalem, metre, testere.

ii

Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden
sonra, yaptığınız çalışma ile arkadaşlarınızın çalışmasını ve
öğretmenin yaptığı örnek çalışmayı karşılaştırınız ve notlar
alınız. Aldığınız notlar ile bilgi ve becerilerinizi ölçerek
ÖLÇME VE
kendi kendinizi değerlendiriniz.
DEĞERLENDİRME
Öğretmen, modül sonunda teorik ve pratik
performansınızı ölçme teknikleri uygulayarak modül
uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri
değerlendirecektir.

iii

GİRİŞ

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Doğalgaz taşınması, dağıtılması, yakma kolaylığı, birçok alanda kullanılabilmesi gibi
avantajlarının yanında, yanma sonrasında çevre kirliliği de oluşturmaz. Bu özeliklerinden
dolayı enerji kaynakları içerisinde en çok tercih edilen yakıttır. Bunun için ısı üreten
cihazların değiştirilmesi ve tesisatların çekilmesi gerekmektedir. Bu da gaz tesisatçılarının iş
imkânlarını artırmaktadır.
Isıtma ve doğalgaz iç tesisatı denince, ilk önce gaz yakan cihazlar (Pişiriciler, sobalar,
şofbenler ve kombiler) akla gelir. Doğalgazın konutlara taşınma amacı bu cihazların enerji
ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bunun için bu cihazların montajı ve gaz bağlantıları çok
önemlidir.
Yakıcı Cihaz Montajı 1 modülü ile bu cihazların montajı, bakımı ve onarımı ile ilgili
bilgi ve beceriler kazanacaksınız.
Bu modülde, ısıtma ve doğalgaz iç tesisatçılığın temelli olan gaz yakan cihazların
(Pişiriciler, sobalar, şofbenler ve kombiler) montaj, bakım ve onarım faaliyetlerini
göreceksiniz.
Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme mesleğine sahip kişi; mesleğinin önemini bilmeli
ve onunla gurur duymalıdır. Bunu da giyimi, tavırları, iş ahlakı, mesleğine gösterdiği ilgi ve
teknolojik gelişmeleri yakından takip edip çağa ayak uydurarak kendisini yetiştirmesiyle
göstermelidir.

1

ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ

Gerekli donanımı kullanıp standartlara uygun olarak doğalgazlı pişiricilerin montajını
yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların uygulamalarını,
ustalar çalışma yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz.

1. DOĞALGAZ TÜKETİM CİHAZLARININ
MONTAJI

1.1. Pişiricilerin Montajları ve Gaz Bağlantılarının Yapılması

1.1.1. Ocaklar

Ocaklar; bir veya birden fazla gaz
yakıcısı bulunabilen, hava gazı, doğalgaz
ve/veya LPG ile çalışan yemek pişirme ve
ısıtma cihazlarıdır.

Bu tür cihazlarda kullanılan
brülörler alçak basınçlı brülörlerdir.
Bunlara atmosferik brülörler de denir.
Çalışma basınçları 20 mbar
mertebesindedir (19–21 mbar arasında
olabilir). Brülörlerde bulunan meme,
girişteki doğalgazın küçük bir delikten
geçirilerek püskürtülmesi esasına göre
çalışır. Memenin önünde atmosfere açık, Resim 1.1: Gazlı set üstü ocak
gaz-hava karışımının yapıldığı, karışım
miktarının da ayarlanabildiği bir bölüm
bulunur. Memeden geçerek püskürtülen gaz yan taraflardan aldığı hava ile bir karışım
oluşturur. Gazların yapısından dolayı elde edilen homojen yapıdaki gaz-hava karışımı
borulardan geçerek yanmanın olduğu yanma mahalline gelir. Burada üzerinde muhtelif

3

şekilde (Yuvarlak, dikdörtgen, ince, kalın vs.) delikler veya kanallar bulunan brülörlerden
(Bek) geçen gaz-hava karışımı bir ateş veya kıvılcımla tutuşturulduğunda yanmaya başlar.

Atmosferik brülörlerde memenin büyüklüğü, şekli ve delik çapı brülör kapasitesine
göre değişir. Uygun brülör kapasitesine göre tasarımlanmış ve sınıflandırılmış memeler
mevcuttur. Meme delikleri şebekeden belirli basınçta gelen gazın geçişini sınırladıkları için
de brülör kapasitesi meme çapına bağlı olarak değişir. Brülör kapasitesi memeden geçen gaz
debisine, dolayısıyla memeden geçerek yakılan gazın miktarına bağlıdır. Memedeki deliğin
çapı brülörde yakılacak gazın cinsine de bağlıdır. Bu yüzden brülörlerin etiketinde yakılacak
gazın cinsi, brülör kapasitesi ve çalışma basıncı belirtilmelidir. Brülör imalatçı tarafından
verilen çalışma sınırları içinde ve verilen özelliklere uygun olarak kullanılmalıdır.
Memenin önünde atmosfere açık, hava girişine imkân veren ve gaz-hava karışımının
istenen oranda yapılmasını sağlayan vidalı bir ayar tertibatı bulunur. Ayar vidası ve tertibat
vasıtasıyla hava girişinin olduğu aralık azaltılarak veya arttırılarak gaz-hava karışımı içinde
istenen miktarda ilk hava girişi sağlanabilir.
Belirli oranda havayla karışan gaz borulardan geçerek yanmanın olduğu kısma gelir.
Muhtelif şekillerdeki delik ve kanallardan geçerek yanma odasına çıkan karışım bir hava
düzeni, ateş veya kıvılcımla tutuşturulduğunda yanmaya başlar. Yanma esnasında ortamdaki
hava, alevle temas halinde olduğundan mükemmel bir yanma için gerekli olan sekonder
(İkinci) havada bu şekilde sağlanmış olur.
Ev tipi cihazlara monte edilen bu brülörlerde yanma bölgesi yuvarlak, düz, rampalı,
fener tipi vb. gibi muhtelif şekillerde olabilir. Bu kısım üzerindeki delik veya kanalların
şekli, büyüklüğü ve yerleştirilmesi, imalatçılar tarafından uzun süreli tecrübeler neticesinde
bulunmuştur. Bu brülörlerde çok iyi bir karışımla mükemmel bir yanma sağlanabilmekte ve
% 100'e yaklaşan yanma verimleri elde edilmektedir.
Cihazlara yerleştirilen brülörleri hava ayarları fabrikada imal esnasında yapıldığından
tüketiciler cihazların veya brülörlerin ayarıyla oynamamalıdır.
Atmosferik brülörlerde gaz-hava karışımı, tesisat şebekesinden gelen gazın
püskürtüldüğü memenin bulunduğu bölümde olur. Bu bölümde brülör tesisat borusuna bir
rakorla bağlanmıştır. Bu rakorun hemen önünde delik çapı yakılacak gazın cinsine ve cihazın
kapasitesine göre değişen bir meme bulunur. Meme ve bağlama rakoru ile destekleme ayar
vidası bulunur. Karışım havasının miktarını ayarlayabilen bu vida ayar sonrasında hemen
bitişiğinde bulunan bir tespit somunu ile sabitleştirilir. Karışım borusunun çapı ve uzunluğu
cihazın cinsine ve kapasitesine göre değişebilir. Karışım borusunun yanmanın olduğu brülör
gövdesine bağlantısı vida dişleriyle yapılır. Bağlantı karışım borusuyla aynı eksende
yapılabildiği gibi 90 derecelik bir köşe rakoru vasıtasıyla da olabilir. Brülör kafasındaki
kapağın altında bulunan delik ve kanallar homojen ve tam yanmayı sağlayacak şekilde
yerleştirilmişlerdir. Alt tarafında ana ve yardımcı kanallar bulunan kapak kafadaki yuvasına
oturtularak hareket etmemesi sağlanmış olur.
Kafadaki kanallar yanma için sekonder hava temin ettiklerinden yanma verimini
iyileştirir.
Atmosferik brülörler pişirme, ısınma ve sıcak su hazırlama amacıyla kullanılan
cihazların içine yerleştirilir. Bu tip brülörlerin kullanımı ev tipi pişirme cihazlarında daha

4

yaygındır. Piyasalarda 1500-2000'e yakın çeşidi bulunan brülörler her tür imalatçının
ihtiyacına cevap verebilecek ölçü ve kapasitededir.
Ocaklar, fırınlar, fırınlı ocaklar vb. cihazlarda kullanılan atmosferik brülörler, ilgili
Türk Standardında (TS 616) “Bek (Gaz yakıcısı)” olarak adlandırılır.
1.1.2. Fırınlı Ocaklar
Ocaklı fırın, üst kısmında birkaç bekli ocak ve alt kısmında fırın bulunan, hava gazı,
doğalgaz ve/veya LPG ile çalışan yemek pişirme ve kızartma cihazıdır.
Fırınlı ocaklar havagazı, LPG veya
doğalgazdan biriyle çalışabildikleri gibi
üzerlerindeki ayar veya bir parçasının
değiştirilmesiyle diğer gazlarla çalışabilir. Ancak
her gazın çalışma basıncı ve ısıl değerleri farklı
olduğu için saatteki tüketim değeri de farklıdır.
Fırınlı ocaklar tek veya çok bekli oldukları
gibi, üzerlerinde ateşleme (Tutuşturma) tertibatı
da bulunabilir. Gazla çalışan bu cihazların
yanında elektrikle çalışanları da bulunabilir.
Fırınlı ocaklar, çelik sacdan yapılır ve
parçaları ya emaye ile kaplanır ya da yanmaz
boya ile boyanır. Çelik sacın yerine paslanmaz
malzeme de kullanılabilir.
Cihaz üzerindeki her bek; konumu
işaretlerle gösterilen bir açma-kapama tertibatına
sahiptir. Açma-kapama, tertibatı beklerin gaz
girişini açıp kapatmaya veya azaltmaya yarayan
prinç malzemeden yapılmış gaz musluklarıdır.
Resim 1.2: Fırınlı ocak seti
Gaz muslukları tüpten veya şebekeden gelen gazı
beklere dağıtan gaz dağıtım borusuna bağlanmıştır. Ocaklardaki tutuşturma düzenleri alevli
(Pilot) veya elektrikli (Çakmaklı) olabilir. Fırınlarda
bek alevinin herhangi bir sebepten sönmesi durumunda
gaz gelişini en geç 60 saniye içinde kesen emniyet
düzenleri mevcuttur Bu cihazlarda beklerin tamamı
aynı zamanda yandığı durumda bile açığa çıkan
karbondioksit (CO) miktarı %0,10’u geçmemelidir.
Ocak üzerindeki ızgaralar hem üzerindeki yemek
kabını taşıyabilecek hem de atık gaz çıkışına imkân
verecek yapıda olmalıdır. Fırın sıcaklığını
termostatlarla ayarlamak mümkündür. Homojen bir
sıcaklık elde edebilmek amacıyla bir fan yerleştirilerek
cebri bir dolaşım sağlanır.

Resim 1.3: Fritöz

5

1.1.3. Fritözler
Fritözler, paslanmaz çelik sacdan (18/10), tek veya çift sepetli olarak imal edilir.
Doğalgazlı fritözlerde elektromanyetik valflı otomatik brülörler kullanılır. Sıcaklık kontrolü
60 – 195 °C arasında elektrik termostat ile yapılır.
1.1.4. Griller (Izgaralar)
Griller (Izgaralar) esas itibariyle kızartmak maksadıyla kullanılır. Izgaralar
konvansiyonel ve yüzey yanmalı olmak üzere iki tipe ayrılır.

a- Konvansiyonel Gril:
Konvansiyonel griller, çelik bir brülör ihtiva
eder. Brülör grilin bir kenar ortasına monte
edilir. Brülör alevi kızartılacak yiyecek
maddesine doğru yönlendirir. Yanma gazları,
yanma hacminin üst tarafındaki deliklerden
dışarı çıkar. Bu tip griller yanma havasının
ancak %50’sini primer hava deliğinden
aldığından, bazen kızartma bozukluklarına
rastlanabilir. Brülörler yanma havasını sadece
Resim 1.4: Izgara (Konvansiyonel) bir enjektörden alacak şekilde imal edilir.

b- Yüzey Yanmalı Gril: Yüzey yanmalı griller çok ince
dokulu tel örgü veya seramik bal peteği şeklindedir. Bu tip griller
yanma havasının %80-%90’ını primer hava deliğinden aldığından,
kızartıcının tamamı brülör haline gelir ve kızartılan yiyeceğin yüzey
sıcaklığı her tarafından çabuk yükselir. Böylece kızartılan yiyeceğin
yüzeyinde ısının dağılımı düzgün olur.

Resim 1.5: Izgara (Yüzey Yanmalı)

6

1.2. Doğalgaz Tüketim Cihazlarının Montajı

1.2.1. Gaz Cihazlarının Montajlarında Dikkat Edilecek Hususlar

 Gazlı cihazların montajında, diğer eşya ve cihazlara göre pozisyonu, gaz
bağlantısı, elektrik bağlantısı, havalandırma, mutfak hacmi, odanın tipi ve
imalatçı talimatları göz önünde bulundurulmalıdır.
 İmalatçıların talimatlarına uygun olarak, cihazın çevresinde yeterli serbest alan
bulundurulmalıdır. Cihazın yakınında kolayca tutuşabilecek maddeler
bulundurulmamalıdır.
 Cihaza yapılacak gaz bağlantısı konu ile ilgili tüzük ve standartlar ile imalatçı
firmanın talimatlarına uygun olmalıdır.
 Aynı hatta birden fazla cihazın bağlanması halinde, her cihaza yeterli miktarda
gaz akışı olmalı, cihazlar tam yükte çalıştıklarında gaz basıncında 1 mbar’dan
fazla düşüş olmamalıdır.
 Kullanma yeri istendiğinde değiştirilebilen cihazların gaz bağlantısı flexible
(bükülebilir) bir hortumla yapılmalıdır. Bu bağlantı şekli cihazın arka
kısımlarını temizleme imkânı da verir.
 Cihazlara gelen gaz akışı, istendiğinde ve gerekli olduğunda, bir vana ile
kesilebilmelidir.
 Cihazların elektrik bağlantısı için 16 amperlik fiş ve priz kullanılmalıdır.
 Cihazların bulunduğu ortamın havalandırılması kendiliğinde gerçekleşmelidir.
Ortama yayılan gazlar için uygun bir havalandırma deliği bulunmalı, bu delik
bacaya bağlanmalıdır.
 Gazlı pişiricilerin konulacağı mutfak hacmi 12 m3’ten az olmamalıdır.
 Gazlı cihazlar banyoya konmamalıdır.
 Serbest cihazların dengesi duvara veya döşemeye monte edilerek sağlanmalıdır.
Gaz tüketim cihazlarının konulacağı mahallin hacmi ve havalandırılmasının yeterli
olmasına dikkat etmek gerekir. Oda hacminin en az 12 m3 olması gerekir. Havalandırma ve
atık gazların dışarı atılması için mutlaka baca olmalıdır. Odada eğer baca yok ve bir dış
duvar varsa cihazın hermetik tip olması gerekir. Eğer hiç dış duvar yoksa ve baca da yoksa
bu odaya kesinlikle gazlı cihaz konmamalıdır.
1.2.2. Cihazların Teknik Şartnamelere ve Üretici Firmaların Önerilerine Göre
Montajı
Gaz tüketim cihaz bağlantılarında, cihazın tipine göre ısıya dayanaklı sabit veya esnek
tip sökülebilir bağlantı boruları kullanılmalıdır. Cihazın gaz girişine gazı kesici emniyet
vanası (Küresel vana) mutlaka konmalıdır. Cihazlara yan hacimlerden havalandırma
sağlanabilir.
Sabit cihaz bağlantıları tüketim hattından ayrılan cihaz besleme hattı ucundaki ve alet
kullanmak suretiyle sökülebilen ve rakorları olan bir bağlantı vanasından ve/veya vana ile
cihaz bağlantı rakoru arasına yerleştirilen esnek borudan veya sabit boru ile boru bağlama
elemanlarından oluşmalıdır. TS 6114’e uygun esnek bağlantı borusu alev ve sıcak gazlardan
etkilemeyecek bir biçimde yerleştirilmelidir. (TS 10670, TS 10878, TS 11394). Üretici

7

firmalarca hazırlanan kullanma kılavuzları Türk Standartları ve bu şartnameye uygun olmak
şartıyla kullanılabilir.
Isıtma ve sıcak su amaçlı gaz tüketim cihazlarını yakma düzenlerine göre üç ana gruba
ayrılır.
 Bacasız cihazlar
 Açık bacalı cihazlar
 Denge bacalı (Hermetik) cihazlar

1.2.2.1. Bacasız Cihazların Montajı
Bu tip cihazlar, yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları
yine aynı ortama veren cihazlardır (Ocak, pasta fırınları, vb.).
Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo, WC’ lere,
binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, aydınlıklarına ve 12
m³ ten daha küçük hacimlere yerleştirilemez.
Yerleştirildikleri mahalde en az 150 cm² serbest en kesite sahip havalandırma menfezi
bulunmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır. Yerleştirildikleri mahalde en az 100 cm²
net geçişi olan alt havalandırma menfezi, bunun yarısı kadar da üst havalandırma menfezi
bulunmalıdır (TS 7363). Alt havalandırma menfezi zemin döşemesinin hemen üstünde
bulunmalı, üst havalandırma menfezi ise zemin döşemesinden en az 1,8 m yükseklikte
olmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır.
Cihazların bulunduğu mahallerin doğrudan havalandırılmasının mümkün olmadığı
durumlarda komşu mahallerden dolaylı olarak havalandırma yapılmalıdır. Havalandırmanın
bitişik odalara bağlantılı olarak yapılması halinde bu mahallerde atmosfere açılan pencere
bulunması gerekir. Müstakil veya bitişik odalarda bağlantılı olarak havalandırılması yapılan
bir mahalde kullanılan cihazların toplam kapasiteleri 7,5 kW’ı geçmemelidir.
Açık yanmalı radyant ısıtıcılar için tesis hacmi kurulu gücün her 1 kW ‘ı için en az 10
m³ olmalıdır. Bu tip cihazların konulacağı mahallere ait tavan yükseklikleri cihaz üretici
firma katalog değerlerine uygun olmalı, mekanik hasar görmeyecek yerlere yerleştirilmeli,
ısıtıcıları taşıyacak konsol, zincir vb. elemanlar mukavemet açısından yeterli olmalı, iç
tesisat yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına uyulmalıdır.
Yanıcı ve parlayıcı maddelerin yoğun olduğu yerlere bu tip ısıtıcılar konulmamalıdır. Diğer
uygulama kuralları için TS EN 419-1 deki esaslar göz önünde bulundurulmalıdır.

1.2.2.2. Bacalı Cihazların Montajı
Bacalı cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık
yanma odalı, yanma ürünlerinin uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun bir baca vasıtası ile dış
ortama veren cihazlardır. (TS EN 625, TS 615 EN 26, TS EN 613, TS EN 297, TS EN
297/EK A2+EK A3+EK A5)

8

Cihazların monte edilemeyeceği yerler:
Binaların merdiven boşlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına,
Baca duvarları üzerine,
Apartman aydınlıklarına,
Hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere,
Net hacmi 8 m³’ten küçük mahallere,
İçinde kolay yanabilen madde bulunan ve yanması halinde özel bir tehlike
oluşturabilen oda veya bina bölümlerine,
İçinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere yerleştirilemezler.
Cihazların Monte Edilecekleri Yerler İçin Genel Kurallar:
Cihazın monte edileceği odanın hacmi cihaz/cihazların toplam anma ısıl gücünün her
1 kW ‘ı için 1 m³ olmalıdır. Montaj odasında bu hacim sağlanamıyor ise, yanma havası,
cihazın monte edileceği odaya bitişik bir veya birden fazla odadan her biri en az 150 cm²
serbest enkesit alanlı iki menfez ile temin edilmelidir.
Bu şekilde birbirine bitişik odaların toplam hacmi 1 kW anma ısıl gücü başına en az
1m³ olmalı, ,iki menfez de aynı duvara açılmalı, üst menfez tabandan en az 1.80m
yüksekliğe, alttaki menfez döşemeden en fazla 45cm yüksekliğe açılmalıdır.
Yanma havası için montaj odası ile irtibatlandırılan komşu mahal, yatak odası, banyo
ve tuvalet olmamalıdır. Cihazların bulunduğu mahallerde atmosfere açılan ve serbest alanı
150 cm2 olan havalandırma menfezi olmalı ve menfez döşemeden en az 1.80 m yüksekliğe
monte edilmelidir. Hava dolaşımı sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için
kullanılabilir.

Şekil 1.1: Bulunduğu ortamdan havalandırma Şekil 1.2: Bitişik ortamdan havalandırma
Cihazların, bina yapı elemanına bağlantısı rijit (sabit) şekilde olmalı, cihaz ile gaz hattı
arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır.

9

Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkış deliği yakınına monte edilmeli, cihaz ile baca
çıkış deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalıdır. Ancak, bunun mümkün
olmadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmış uzunluğu en fazla 2.5m olmalıdır.

Şekil 1.3: Cihaz baca bağlantısı
Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve minimum uzunluğu 40cm
olan baca hızlandırma parçası olmalıdır. Hızlandırma parçasından sonra dirsek konulmalıdır.
Atık gaz boruları, bacaya 2º - 3º ‘lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve
bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. Atık gaz boru malzemesi;
paslanmaz çelik ve emaye edilmiş çelik sac olabilir. Galvaniz sac, plastik ve asbest malzeme
kullanılmamalıdır (TS 2535).
Atık gaz boruları birbirine sızdırmaz şekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek
yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır.
Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları,
banyo ve tuvaletlerden geçirilmemelidir.
Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm uzaklıkta olacak
şekilde yerleştirilmelidir. TS 3541’e göre ısı yalıtımı yapılması durumunda bu mesafeler
%25 oranında azaltılabilir. Atık gaz borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkışındaki
en kesit alanından daha küçük olmamalıdır.
Cihazların Bağlandıkları Bacalar İle İlgili Genel Hususlar:
Bacalar TS 12514, TS 2165, TS 11383,TS 11384 ve TS 11386 ‘ da belirtilen şartlara
uygun olmalı, sıcaklıktan, yoğuşmadan ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek malzemeden
uygun kalite ve boyutlarda yapılmalıdır. Bacaların duman kanalları düşey olmalıdır. Düşey
doğrultuda, ancak bir kez 30º yi geçmeyen sapma olabilir.
Vantilatör veya baca fan kiti direkt bacaya bağlanmamalıdır.
Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır.
Yanmış gaz boruları %3 yükselen eğimle bacaya bağlanmalı ve baca kesitini
daraltacak şekilde baca içine sokulmamalıdır. İmalatçı firmanın verdiği bilgilere ve TS
standartlarına göre yapılacak baca hesaplarına bağlı olarak işletmeci kuruluşun onayı ile bu
mesafe değiştirilebilir.
Doğal çekişli cihaz ile baca arasına konan yanmış gaz borularında 90°lik dirsekler
kullanılmamalıdır. Yanmış gaz boruları elle sökülemeyecek şekilde bağlanmalıdır. Borular

10

sızdırmazlığı sağlayacak şekilde birleştirilmeli ve bağlantılarda kullanılacak sızdırmazlık
maddeleri sıcağa dayanaklı olmalıdır.
Yanmış gaz çıkış boruları, korozyona, ısıya dayanaklı malzemeden yapılmış olmalı ve
biçimi zamanla bozulmamalıdır. Yanmış gaz boruları, paslanmaz çelik, her iki yüzeyi emaye
edilmiş çelik sac gibi malzemelerden yapılabilir. Galvaniz sac, asbest, alüminyum (Et
kalınlığı 120 mikrondan fazla olup, TS ve TSEK belgesi olanlar hariç) ve plastik
malzemeden yapılamaz.

Şekil 1.4: Cihaz baca bağlantısı (Hızlandırma parçalı)
Yanmış gaz boruların kesiti, yanmış gazları kusursuz bir şekilde bacaya verebilecek
büyüklükte seçilmelidir. Dairesel kesitler tercih edilmelidir. Dikdörtgen kesitlerin seçilmesi
halinde, uzun kenar kısa kenarın en fazla 1,5 katı olmalıdır.
Yanmış gaz boruları, yanıcı ve patlayıcı maddelerin bulunduğu hacimlerden
geçirilmemelidir. Yanmış gaz borusunu bacaya olan düşey mesafesi en az, yanmış gaz boru
çapının iki katı olmalıdır. Yanmış gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az
20 cm, diğer yapı elemanlarında 40 cm uzakta olacak şekilde yerleştirilmelidir. TS 3541’e
göre yalıtım yapılması durumunda yukarıdaki mesafeler %25 oranında kısaltılabilir.

11

Şekil 1.5: Atık gaz borusu sınırlama detayı
Yanmış gaz borularına klape takılması durumunda ilgili imalatçı firmaların
talimatlarına uyulmalıdır. Birden çok yanmış gaz borusunun, bir ortak boruda birleşmesi TS
7363, TS 2165, TS 11382, TS 11389’a uygun olmalıdır. Kombi ve aspiratör aynı bacaya
bağlanmamalıdır.

Resim 1.6: Baca bağlantısı
Yakıcı cihazlarda duman borusu olarak paslanmaz çelikten ya da emayelenmiş borular
kullanılmalıdır. Duman borusunun bacaya girdiği kısım atık gaz sızıntılarını önlemek
amacıyla alçılanmalıdır.

12

Çelik bacaların topraklaması yapılmalı ve alt taraflarında yoğuşma sularının tahliyesi
için drenaj hunisi bulunmalıdır.
1.2.2.2.1. Vantilatörlü–Bacalı Cihazlar
Vantilatörlü bacalı cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan
alır.
Açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları
vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca vasıtası ile dış
ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından bacalı cihazlar ile aynı kategoride mütalaa
edilir. (TS EN 625, TS 615 EN 26, TS EN 613, TS EN 297, TS EN 297/EK A2+EK A3+EK
A5).
Vantilatörlü – bacalı cihazın temiz yanma havası temin menfezi, atık gaz borusu çıkış
ağzından daha alt seviyede bulunmalıdır. Yanında bulunması halinde aralarındaki mesafe en
az 30 cm olmalıdır.
Cihazların monte edildikleri mahaldeki havalandırma menfezleri yatak odaları, banyo
ve tuvaletlere açılmamalıdır.
Atık gaz tesisatında imalatçı firmaca temin edilen orijinal malzeme kullanılmalıdır.
Bir baca ile irtibatlandırılan atık gaz bağlantılarında esnek metal bacalar kullanılmamalıdır.
Atık Gaz Boru Çıkış Ağızları:
Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık
boşluklarına, balkonlara ( Açık veya kapalı ), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını
engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan
açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere
bağlanamaz. Atık gaz çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda
en az 3 m olmalıdır. Atık gaz çıkış ağzı ile ilgili olarak denge bacalı cihazların atık gaz çıkışı
ile aynı şartlar sağlanmalıdır.

Şekil 1.6: Bulunduğu ortamdan havalandırma Şekil 1.7: Bitişik ortamdan havalandırma

13

1.2.2.3. Denge Bacalı Cihazların Montajı
Denge bacalı (Hermetik) cihazlar,
yanma için gerekli olan havayı, monte
edildikleri ortamdan bağımsız olarak
özel hava bağlantısı ile dış ortamdan
alan, kapalı yanma odalı, yanma
ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dış
ortama veren, havalandırmaları
bulundukları ortamdan bağımsız olan
cihazlardır (TS EN 483) . Denge bacalı
cihazlarda müsaade edilen cihaz anma
ısıl gücü en fazla 28 kW olabilir.
Cihazların montajının
yapılamayacağı yerler:
Binaların merdiven boşluklarına,
genel kullanımına açık koridorlarına,
Baca duvarları üzerine,
Bina aydınlıklarına, denge bacalı
cihazların montajı yapılmamalıdır.
Cihazların Montajının
yapılacağı Yerler İçin Genel Kurallar:
Cihazların, bina yapı elemanına
bağlantısı rijit şekilde olmalı, cihaz ile
gaz hattı arasındaki bağlantı ise esnek bağlantı elemanı ile yapılmalıdır.
Şekil 1.8: Cihazın kabin içine montesi
Cihaz kabin içine monte edilmiş ise bakım ve onarım için gerekli mesafeler Şekil 1.8
deki gibi olmalıdır.
Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahalde monte edilecek ise tesisat suyundaki donmaya
karşı tedbir alınmalıdır.
Atık Gaz Tesisatı
Denge bacalı cihazların atık gaz tesisatında, cihazlar, yanma için temiz hava temini ve
atık gaz çıkışını sağlayan ve aynı zamanda rüzgâra karşı koruyucu tertibatı da
bulundurduğundan, imalatçı firma tarafından temin edilen ve imalatçı firma talimatlarında
belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalatçının talimatlarına göre monte
edilmelidir.
Denge bacalı cihazlara ait baca çıkışları mutlaka direkt dış ortama açık, hava
sirkülâsyonu olan yerlere bağlanmalıdır.

14

Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve aydınlık
boşluklarına, balkonlara (Açık veya kapalı ), asansör boşlukları ve atık gaz çıkışını
engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, başka birimlere temiz hava sağlayan
açıklıklara, binalar arası avlulara, doğrudan rüzgar direncine maruz kalabilecek yerlere
bağlanamaz.

≥2

≥

YERLER
Şekil 1.9: İnsanların geçtiği yerler Şekil 1.10: Açık alanlarda
İnsanların geçtiği yerlerde örneğin, kaldırımlarda baca çıkış yüksekliği en az 2m
olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkışı yerden en az 0.3m yükseklikte olmalı ve baca çıkışları
paslanmaz veya galvanize çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Dışarıya taşan çatı veya
ahşap kaplamanın, üstten bacaya uzaklığı en az 0.5 m olmalıdır.

≥ 0,5
m.

Şekil 1.11: Araç trafiği olan yerler Şekil 1.12: Çatıya olan mesafe
Atık gaz çıkış ağzının karşı bina ile olan mesafesi, atık gaz atış doğrultusunda en az 3
m olmalıdır. Binaların en üst katlarındaki dairelere ait, denge bacalı (Hermetik) cihazların
baca çıkışlarının bina aydınlığına verilebilmesi koşulları; üretici firmaya ait orijinal
parçalarla düşey istikamette yükselme yapılmalı ve aydınlık bitim noktasına ulaşılmalıdır
(Burada toplam baca uzunluğu cihaz üretici firmanın müsaade ettiği sınırlarda kalmalıdır.).
Ayrıca çıkış yapılan nokta ile çatı mahyası arasındaki mesafe, aydınlıktan kaç adet dairenin
yararlandığı ve pencerelerin durumu değerlendirilmelidir.
Atık gaz boru çıkış ağzı, geçit alanlarındaki zeminden en az 2 m Yükseklikte
olmalıdır. Kaldırımlara cepheli yarı bodrum binalar için, gerekli emniyet tedbirleri alınmak
şartıyla bu yükseklik en az 1m olabilir.
Denge bacalı cihazlarda yatay çıkış ağızları, cihaza yağmur suyu vb. girmemesi için
dış tarafta aşağıya doğru %1-2 eğimle monte edilmelidir.
Denge bacalı cihazların atık gaz tesisatı, yanabilen yapı malzeme veya elemanlarına
en az 5 cm uzakta olmalıdır.

15

UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler
 Pişirme cihazlarını projeye uygun
monte ediniz.  İş önlüğünüzü giyerek, kullanacağınız takım ve
malzemeleri hazırlayınız.
 İş güvenliği tedbirlerini alınız.
 Temiz ve düzenli olunuz.
 Pişirme cihazının montaj projesini dikkatlice
inceleyiniz.
 Cihazın terazide olduğundan emin olunuz.
 Cihazın montaj yerinin yakınında yanıcı,
patlayıcı madde olmadığından emin olunuz.
 Cihazı mutlaka zemine veya duvara sabitleyiniz.

 Doğalgaz boru hattını çekiniz.  Doğalgaz tesisatında kullandığınız borunun
standartlarda olup olmadığını kontrol ediniz.
 Doğalgaz tesisatında kullanılabilirliği
standartlarla belgelenen bağlantı parçası ve
armatür kullanınız.
 Uygun takım ve malzeme kullanınız.
 Yangın ihtimaline ve kazalarına karşı dikkatli
olunuz.
 Bağlantı yerlerinden gaz kaçağı olmadığından
emin olunuz bunun için köpük ile kontrol
yapınız.
 Doğalgaz vanasının standardını kontrol ediniz,
mutlaka doğalgaz tesisatında kullanılabilir
 Doğalgaz vanasını bağlayınız. olmalıdır.
 Vidalı bağlantıda, mutlaka doğalgaz macunu
kullanınız.
 Fleks (Esnek bağlantı) ile pişirme
 Pişiricinin montaj yerinin temizlenebilmesi için
cihazını bağlayınız.
pişiricinin yerinin değişebilmesi gerekir.
 Pişiricinin gaz bağlantısının zarar görmemesi
için bağlantının flexible (bükülebilir) hortumla
yapılmalıdır.
 Bükülebilir hortum uzunluğu, pişiricinin yerinin
değiştirilmesi gereken mesafe dikkate alınarak
belirlenmelidir.

16

 Pişiricilerin gaz bağlantılarının kaçak testi,
köpüklü su ile yapılmalıdır.
 Kaçak testini yapınız.
 Kesinlikle çakmak, kibrit gibi bir tutuşturucu
kullanılmamalıdır.

17

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TESTLER

Aşağıda size verilmiş olan cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.

1. ( ) Doğalgaz ile çalışan fırın, ocak gibi cihazların gaz bağlantıları flexible (esnek
bağlantı) hortumu ile yapılmalıdır.
2. ( ) Gazlı cihazların konulduğu mahallerde havalandırma önemli değildir.
3. ( ) Gazlı cihazların çalışmasıyla oluşan atık gazların insanlar için bir zararı yoktur.
4. ( ) Yeri değiştirilebilen cihazların gaz bağlantısı sabit sökülemeyen bir boru ile
yapılmalıdır.
5. ( ) Yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp, yanmış gazları uygun
bir baca vasıtası ile dışarı atan cihazlara hermetik cihaz denir.
6. ( ) Yanmış gaz borularının kesiti cihaz kapasitelerine göre belirlenmektedir.
7. ( ) 7-Bacalı kombiler bacaya direk bağlanmamalı bacadan belli bir mesafede
kaydırarak bağlanmalıdır.
8. ( ) Yanma için gerekli olan havayı dış ortamdan alıp, yanmış gazları yine dış ortama
veren cihazlara bacalı cihazlar denir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı, bilgi konularını inceleyerek kontrol ediniz.
Eksikliklerinizi faaliyete dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak
tamamlayınız.

18

PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Gaz bağlantı şekli görülen fırınlı ocağın gaz bağlantısını ve cihaz montajını gerekli
araç-gereçleri kullanarak 30 dakikada yapınız. Aşağıdaki kontrol listesi ile kendinizi
değerlendiriniz.

Kullanılacak Araç-Gereçler

1- Fırınlı Ocak
2- Gaz Tesisatı
3- Gaz Bağlantı Hortumu (Flexible)
4- Kurbağacık Anahtar

19

KONTROL LİSTESİ

Tesisat Teknolojisi ve
Alan Adı Tarih:
İklimlendirme

Modül Adı Yakıcı Cihaz Montajı 1 Öğrencinin

Adı Soyadı
Doğalgaz Tüketim Cihazlarının
Faaliyetin Adı Montajı
Nu

Pişirme cihazların montajını ve Sınıfı
Faaliyetin
doğalgaz bağlantısını
Amacı yapabileceksiniz. Bölümü

Bitirdiğiniz uygulama faaliyetinin sonunda aşağıdaki kontrol
Açıklama listesini doldurunuz. Hayır, olarak işaretlediğiniz işlemleri
öğretmeniniz ile tekrar çalışınız.

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu?

2 Pişirme cihazlarını projeye uygun monte ettiniz mi?

3 Doğalgaz boru hattını standartlara uygun çektiniz mi?

4 Doğalgaz vanasını standartlara uygun bağladınız mı?

Pişirme cihazının gaz bağlantısını, fleks (esnek bağlantı)
5
ile yaptınız mı?

Doğalgaz boru hatının ve cihazın gaz bağlantısının gaz
6
kaçak testini yaptınız mı?

7 Uygulamayı verilen sürede yapabildiniz mi?

8 Temiz ve düzenli çalıştınız mı?

Montajını yaptığınız pişirme cihazının kullanımı
9
emniyetli mi?

20


AMAÇ

Gerekli donanımı kullanarak standartlara ve tekniğine uygun doğalgazlı soba
montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların
uygulamalarını, ustalar uygulama yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz.

2. SOBALARIN MONTAJI, GAZ VE BACA
BAĞLANTILARI

2.1. Denge Bacalı Sobalar
Kapalı yanma olan hermetik (Denge bacalı)
sobalar, yanma için gerekli havayı bulundukları
odadan almazlar. Soba ile birlikte montajı yapılan iç
içe takılmış iki boru dış hava bağlantısını sağlar.
Yanma için gerekli temiz hava dışarıdan alınır.
Yanmış gazlar da dışarıya atılır. Bu tip sobalar, daha
çok pencere altlarına ve soğuk dış duvarlara
takıldığı için uygun bir ısınma sağlayabilir.
Aydınlıklara bakan duvarlara takılamaz. Atmosferik
brülörlerin kullanıldığı sobalarda baca gazlarının
geçtiği yerlerde konveksiyon ısı transfer yüzeyleri
arttırılarak cihazın bulunduğu bölümle ısıtılmış olur.
Cihaz verimleri oldukça yüksektir (% 75–89).
Resim 2.1: Denge bacalı (Hermetik) soba
Doğalgaz kullanma özelliğine sahip çok değişik tip ve kapasitelerde sobalar
geliştirilmiştir. Temiz ve sürekli bir yakıt olan doğalgazla çalışan bu aygıtlar, hava kirliliğine
sebep olmazlar.
Günümüzde gerek oda hacimlerinin küçülmesi, gerekse yapılarda daha iyi yalıtım
yapılmasından ötürü 2000–3000 kcal/h kapasitesindeki sobalar uygun olabilir. Bu kapasite,
yapının konumuna ve yapım kalitesine bağlı olarak değişebilir.
Küçük bir oda için gereğinden çok daha büyük bir sobanın kullanılması, yakıt giderlerini
arttıracaktır. Bu yüzden, soba seçerken ısıtılacak odanın büyüklüğü, pencere alanları, yapının

21

yalıtımı gibi noktalar belirlenmeli ve soba seçimi buna göre yapılmalıdır. Mevcut binaların
doğalgaza dönüşümünde baca problemi ile karşılaşılırsa bu cihazlar çok iyi bir çözümdür.
Mahal kısıtlaması gerektirmeden atmosfere bakan herhangi bir duvara monte
edilebilir. Ancak montajı yapılırken yangın riski göz ardı edilmemelidir. Isıtıcının çevresinde
bulunan yapı elemanları ve eşyalar arasında imalatçının talimatlarına uygun yeterli boşluk
bulunmalıdır. Atık gaz çıkış borusu uygun bir şekilde korunmalıdır.
Dış görünüşleri dekoratif olan sobalar, üzerindeki termostat düğmesi sayesinde
ayarladığınız sıcaklığa uygun olarak çalışır.

Resim 2.2: Gaz sobası termostat düğmesi
Otomatik ateşlemelidir. Alev söndüğünde gazı kesen otomatik emniyet sistemi
mevcuttur. 2.500- 7000 kcal/h kapasiteye kadar piyasada çeşitli güçlerde hermetik sobalar
bulunmaktadır.
Bütün gaz bağlantıları, boru çapı ile cihazın ısıl gücü arasındaki ilişki, kullanılacak
borunun uygunluğu, ekleme metotları, yangın önlemleri, sağlamlık, destekler, korozyon
koruma tedbirleri ve yerleştirme hususlarında hazırlanmış yönetmelik, standart ve ilgili
mevzuatlara uygun olmalıdır.
2.1.1. Sobanın Kısımları

Brülör: Yüksek sıcaklığa ve ısıl gerilmelere
dayanıklı paslanmaz çelik malzeme. Gaz ve havanın
homojen karışımı ile sessiz, verimli ve karalı yanma. Özel
tasarımıyla uzun ömürlüdür.

Resim 2.3: Gaz brülörü

Gaz Valfi:Yedi kademeli termostatı ile ortam ısısı
istenen sıcaklıkta tutularak gereksiz yakıt tüketimi
engellenir.A kalite malzemeler kullanılır.

Resim 2.4: Gaz valfi

22

Pilot Alev-Termo Eleman-Magnet Ventil Emniyet Sistemi:
Pilot alevin sönmesi durumunda, gaz otomatik kesilerek tam ve
kesin emniyet sağlanır.

Resim 2.5: Gaz
emniyet sistemi

Fan: İstenen ortam sıcaklığına hızlı ulaşılarak konforlu
ısınma sağlanır.Homojen ısı dağılımı elde edilir.

Resim 2.6: Fan

2.1.2. Denge Bacalı Soba Montajında Dikkat Edilecek Hususlar
Denge bacalı sobanın atık gaz sistem
borusu için duvara açacağınız delik, hava
sirkülasyonu olabilecek olan bir duvara
açılmalıdır. Balkon, aydınlık boşluğu, merdiven
boşlukları, bina dış kolon ve kiriş çıkıntılarının
yanına açılmamalıdır.
Denge bacalı sobayı oda içinde rahat hava
sirkülasyonu olabilecek bir yere yerleştiriniz, iki
duvar arasına yerleştirmeyiniz.
Sobanın yan tarafındaki servis kapağının
açılıp bakım yapılabilecek kadar yan duvar
arasında boşluk bırakınız.
Soba yanmaz bir zemin üzerine veya soba
altlığı (Mermer vs.) kullanılarak montaj Şekil 2.1: Denge bacalı (hermetik)
yapılırken atık gaz sistemi için duvara açılacak soba çalışma prensibi
delik için soba altlığı (Mermer) kalınlığı dikkate
alınmalıdır.
2.1.2.1. Denge Bacalı Soba Montaj Kuralları
Denge bacalı sobalar; duvara monte edilen ve yere monteli olmak üzere iki ayrı tipte
imal edilir.
 Soba ve atık gaz sistemi ambalajlarından çıkarılır, nakliye esnasında hasar olup
olmadığına bakılır.
 Sobanın kullanılacak gaza ayarlı olup olmadığı kontrol edilir.
 Atık gaz sistem borusu için uygun olan duvara, yan taraftaki şekilde verilen
ölçülere uygun olarak (210 mm) 21 cm çapında düzgün bir delik delinir. Duvar
kalınlığı maksimum 35 cm olmalıdır.

23

 Kendi içinde montajlı olan atık gaz sistem borusunun şekilde gösterilen l nu’lu
atık gaz borusu, sobanın arkasında bulunan gaz çıkış kısmına geçirilirken 3
nu’lu hava emiş borusu da yine sobanın arkasındaki boğaza birlikte sıkıca
geçirilip 3 nu’lu hava emiş borusu iki yandan sac vidası ile soba gövdesine
birleştirilir.

Şekil 2.2: Duvara asılı denge bacalı soba montajı

24

Şekil 2.3 Yere Monteli denge bacalı soba montaj ölçüsü
 Atık gaz ve hava emiş borularının montajının tam olarak yapılıp yapılmadığı
tekrar kontrol edilir.
 Soba üzerine montaj olan atık gaz boru sistemi, duvara açılan delikten
geçirilerek soba ile birlikte dışa doğru itinalı ittirilerek duvarla soba arasında
minimum 15 cm kalıncaya kadar veya atık gaz koruma kafesinin tamamı
dışarıda kalacak şekilde yerleştirilir (Montaj tekrar kontrol edilir.).
 Boru ile duvar arasında kalan boşluklar alçı vs. ile doldurularak sızdırmazlık
sağlanır.

25

2.2. Açık Bacalı Sobalar
Açık bacalı sobalar 6.000–12.000 kcal/h
kapasite aralığında üretilir. Bacalı sobalar
mutlaka bacaya bağlanmalıdır. Baca bağlantıları
kısa tutulmalıdır. Bu tip sobalarda atmosferik
brülörler kullanılır.
Açık bacalı sobalar yanma havasını
doğrudan bulundukları odadan alırlar. Yanmış
gazları ise baca yoluyla dışarıya atarlar. Bu tip
sobalar açık yanma hücreli ve atmosferik
brülörlüdür.En az 150 cm² alt ve üst
havalandırma delikleri ve en az 8 m³ hacimli
odalarda kullanılabilir.
Hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun;
açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere,
net hacmi 8 m³ten küçük mahallerde
kullanılmaz. Açık bacalı sobaların kullanılacağı
durumlarda, bacanın uygunluğu ile odanın
havalandırılmasına özen gösterilmeli ve
mutlaka uzman kişi ve kuruluşların önerilerine
uyulmalıdır.
Resim2.7: Açık bacalı gaz sobası
Dış görünüşleri dekoratif olan sobalar, üzerindeki termostat düğmesi sayesinde
ayarladığınız sıcaklığa uygun olarak çalışır. Otomatik ateşlemelidir. Alev söndüğünde gazı
kesen otomatik emniyet sistemi mevcuttur.
Açık bacalı sobaların konulacağı odanın iyi havalandırılabilir olması gerekir. Sobanın
atık gaz çıkışının bağlanacağı, tuğla, beton veya özel
borudan yapılmış (Çift cidarlı sac ) yeteri çekişte bir
bacanın olması gerekir. Bacanın uygunluğu ve
performansı, montaj yapılmadan önce onaylanmış
olmalıdır. Baca kesit alanının ölçüsü sobaların gücüne
ve cinsine göre değişir. Dekoratif sobaların
bağlanacağı bacaların kesit alanı daha büyük olmalıdır.
Açık bacalı sobaların gaz bağlantılarının rijit
(Katı, esnemez) veya yarı rijit boru ile yapılması, gaz
güvenlik kurallarına göre bir zorunluluktur. Boru
bağlantısı üzerinde, cihazdan önce bir gaz kesme Şekil 2.4 Baca çekiş testi
(Kapama) elemanının bulunması gerekir.
Bütün gaz bağlantıları, boru çapı ile cihazın ısıl gücü arasındaki ilişki, kullanılacak
borunun uygunluğu, ekleme metotları, yangın önlemleri, sağlamlık, destekler, korozyon
koruma tedbirleri ve yerleştirme hususlarında hazırlanmış yönetmelik, standart ve ilgili
mevzuatlara uygun olmalıdır.

26

2.2.1. Açık Bacalı Soba Montajında Dikkat Edilecek Hususlar
Bağlayacağınız bacayı kontrol ediniz.
Sobanızı baca deliğine yakın havadar bir yere ve sobanın altına koruyucu mermer
plaka vs. koyarak düzgün bir zemine oturtunuz.
Isıdan etkilenebilecek veya tutuşabilecek eşya ve cihazlardan en az 50 cm boşluk
bırakınız. Soba ile duvar arasında en az 30 cm mesafe bırakınız.

Şekil 2.5: Açık bacalı soba montaj ölçüsü
Boru bağlantısını; mümkün olduğu kadar kısa, dik ve az dirsek kullanarak baca
deliğine yukarıya doğru hafif bir eğimle giriniz. Boru giriş ağzı bacanın çekiş deliğini
kapatmamalı ve borular sızdırmaz olmalıdır.
Çocukların, yaşlıların ve güçsüzlerin bulunduğu odalarda; gerekli ilave koruyucu
tedbirler alınız.
Sobanız fanlı ise fişinizi mutlaka topraklı prize takınız. ~220V

27

2.2.1.1. Açık Bacalı Soba Montaj Kuralları

 Sobanızı ambalajından çıkartıp nakliye esnasında hasar olup olmadığına
bakınız.
 Sobanızı seçtiğiniz uygun yere kurunuz.
 Sobanızı yeterli çekişi olan bacaya soba ile verilen boru adaptörü ile boruları
sızdırmaz şekilde birbirlerine sıkıca geçirerek takınız.
 Boruyu, pencereden, duvarı delerek veya aydınlık gibi boşluklara kesinlikle
bağlamayınız. Sobayı bacaya en kısa yoldan bağlayınız.
 Yatay boruyu bacaya hafif bir eğimle(%2) yükselerek bağlayınız.
 Boru çapları 13 cm olmalıdır.
 Yatay boru uzunluğu için doğalgaz dağıtım şirketine sorulmalıdır (ESGAZ,
EGO, İGDAŞ vs.)
 Sobanızdan çıkan dikey boru uzunluğu ilk dirseğe kadar en az 50 cm olmalıdır.
2.3. Bacasız Sobalar
Bacasız (katalitik) gaz sobaları; yanma havasını bulundukları ortamdan sağlayan ve
yanmış gazlarını yine aynı ortama atan cihazlardır. Katalitik sobaların çalışması, yakıt
içindeki hidrokarbonların platin tuzları emdirilmiş bir katalizörle reaksiyona girerek alevsiz
yanmaları prensibine dayanır. Katalitik sobalar bacasız çalışır.
Bütün katalitik yakıcılarda yanma, katalitik malzeme
yüzeyinde ve düşük sıcaklıkta olur. Katalizörler herhangi bir
taşıyıcı malzeme üzerine Altın, Platin, Paladyum, Radyum
gibi asil metallerin kaplanmasıyla elde edilir. Katalizör
yapımında daha çok kullanılanlar Platin ve Paladyumdur.
Yanmamış hidrokarbonlar bu katalizörlerin üzerinden
geçerken gazların sıcaklığı 560-600 °C den 250 °C ye düşer.
Gazlar 260 0C civarındayken yakıt içindeki Karbon,
Oksijen, Hidrojen molekülleri arsındaki kovalent bağ
zayıflamaya başlar. Hidrojen molekülünün (H2) bir atomu
katalizör tarafından tutulur. Diğeri ise oksijenle birleşerek H2O
oluşturur. Bu birleşme esnasında 116 kcal enerji açığa çıkar.
Ortaya çıkan bu enerjiyle yüksek sıcaklıkta gazların yanması
sağlanır, bu da katalizörün ısısını yükseltir. Katalizörün
reaksiyonları bu şekilde devam ederek 300-400 oC’de
çalışmalarına devam ederler.
Resim 2.8: Bacasız (katalitik) gaz sobası
Bulunduğu ortamın havasını kullanan bu tür cihazlarda oksijenin azalması veya
karbondioksit miktarının artması halinde emniyet sistemi devreye girerek gaz gelişini keser.
Diğer cihazlarda olduğu gibi bu cihazlarda da “Otomatik Ateşleme Sistemi”, “Pilot
Alevi”, otomatik gaz kesici (magnet ventili) “Termostat” gibi yakma, kontrol ve emniyet
sistemleri mevcuttur. Katalitik sobalarda buna ilave olarak oksijen detektörü vardır. Oda
içindeki oksijenin oranı belli bir oranın altına düşünce, otomatik gaz ventilini kapatır.

28

Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve tuvaletlere,
binaların merdiven boşluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, aydınlıklarına ve 12
m³ ten daha küçük hacimlere yerleştirilemez.
Yerleştirildikleri mahalde en az 150 cm² serbest en kesite sahip havalandırma menfezi
bulunmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır. Yerleştirildikleri mahalde en az 100 cm²
net geçişi olan alt havalandırma menfezi, bunun yarısı kadar da üst havalandırma menfezi
bulunmalıdır (TS 7363). Alt havalandırma menfezi zemin döşemesinin hemen üstünde
bulunmalı, üst havalandırma menfezi ise zemin döşemesinden en az 1,8 m yükseklikte
olmalıdır. Bu menfezler sürekli açık kalmalıdır.
Cihazların bulunduğu mahallerin doğrudan havalandırılmasının mümkün olmadığı
durumlarda komşu mahallerden dolaylı olarak havalandırma yapılmalıdır. Havalandırmanın
bitişik odalara bağlantılı olarak yapılması halinde bu mahallerde atmosfere açılan pencere
bulunması gerekir. Müstakil veya bitişik odalarda bağlantılı olarak havalandırılması yapılan
bir mahalde kullanılan cihazların toplam kapasiteleri 7,5 kW’ ı geçmemelidir.
Açık yanmalı radyant ısıtıcılar için tesis hacmi kurulu gücün her 1 kW ‘ı için en az 10
m³ olmalıdır. Bu tip cihazların konulacağı mahallere ait tavan yükseklikleri cihaz üretici
firma katalog değerlerine uygun olmalı, mekanik hasar görmeyecek yerlere yerleştirilmeli,
ısıtıcıları taşıyacak konsol, zincir vb. elemanlar mukavemet açısından yeterli olmalı, iç
tesisat yerleştirme kurallarına aykırı olmamak şartıyla üretici firma talimatlarına uyulmalıdır.

29


 İş önlüğünüzü giyerek, kullanacağınız
 Soba montaj yerini tespit ediniz ve takım ve malzemeleri hazırlayınız.
montajını yapınız.  İş güvenliği tedbirlerini alınız.
 Sobanın montaj projesini dikkatlice
inceleyiniz.
 Cihazın terazide olduğundan emin
olunuz.
 Cihazın montaj yerinin yakınında yanıcı,
patlayıcı madde olmadığından emin
olunuz.
 Cihazı mutlaka zemine veya duvara
sabitleyiniz.
 Doğalgaz tesisatında kullandığınız
borunun standartlarda olup olmadığını
kontrol ediniz.
 Doğalgaz tesisatında kullanılabilirliği
standartlarla belgelenen bağlantı parçası
ve armatür kullanınız.
 Projeye göre doğalgaz borusunu çekiniz.  Uygun takım ve malzeme kullanınız.
 Yangın ihtimaline ve kazalarına karşı
dikkatli olunuz.
 Bağlantı yerlerinden gaz kaçağı
olmadığından emin olunuz bunun için
köpük ile kontrol yapınız.
 Doğalgaz bağlantısında kullanacağınız
bağlantı parçaların standardını kontrol
ediniz, doğalgaz tesisatında kullanılabilir
olmalıdır.
 Soba gaz bağlantısını yapınız.
 Vidalı bağlantıda, mutlaka doğalgaz
macunu kullanınız.
 Sobaya gaz bağlantısını bükülemeyen,
sabit borularla yapılmalıdır.
 Bacalı doğalgaz sobasını bağlayacağınız
 Atık gaz borusu bacanın, çekiş testini yapınız.
bağlantısını  Gerekirse baca bağlantısından önce
yapınız. bacayı temizleyiniz.
 Hermetik (Denge bacalı) sobanın atık gaz
bağlantısını, mutlaka dış duvardan
yapınız.

30

 Sobaların gaz bağlantılarının kaçak testi,
köpüklü su ile yapılmalıdır.
 Kaçak testini yapınız.  Kesinlikle çakmak, kibrit gibi bir
tutuşturucu kullanılmamalıdır.

31


OBJEKTİF TEST


1. ( ) Hermetik (Denge bacalı) sobaların yanma sonucu oluşan atık gazları ortama
verilir.
2. ( ) Açık bacalı doğalgaz sobasının yanma havası ortam havasından sağlanır.
3. ( ) Bacasız doğalgaz sobaları 12 m³ ten büyük her yere yerleştirilebilir.
4. ( ) Açık bacalı sobalarda baca sensörü konmasına gerek yoktur.
5. ( )Hermetik (Denge bacalı) sobalar yanma için gerekli olan havayı dış ortamdan alır.
6. ( ) Yanma sonucu çıkan gazlar ortama yayılırsa zehirlenme olur.

DEĞERLENDİRME


Eksikliklerinizi faaliyete dönerek araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak
tamamlayınız.

32


Montaj şekli verilen doğalgaz sobasını, gerekli araç-gereçleri kullanarak 1 saatte
montajını ve gaz bağlantısını yapınız. Aşağıdaki kontrol listesi ile kendinizi değerlendiriniz.

Kullanılacak Araç-Gereçler
 Doğalgaz tesisatı
 Doğalgaz sobası
 Kapatma tapalı dirsek
 Gaz bağlantı elemanı
 8 mm lik bakır boru
 Bakır boru montaj takımı

33

KONTROL LİSTESİ

TESİSAT TEKNOLOJİSİ ve
Alan Adı Tarih
iklimlendirme

Modül Adı Yakıcı Cihaz Montajı 1 Öğrencinin

Adı Soyadı
Sobaların Montajı, Gaz ve Baca
Faaliyetin Adı Bağlantıları
Nu

Sınıfı
Faaliyetin Sobaların montajını, gaz ve baca
Amacı bağlantılarını yapabileceksiniz.
Bölümü

Bitirdiğiniz uygulama faaliyetinin sonunda aşağıdaki kontrol
Açıklama listesini doldurunuz. Hayır, olarak işaretlediğiniz işlemleri
Öğretmeniniz ile tekrar çalışınız.

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır

1 İş güvenliği kurallarına uydunuz mu?

2 Soba montaj yerini tespit ettiniz mi?

3 Soba montajını standartlara uygun yaptınız mı?

4 Projeye göre doğalgaz borusunu çektiniz mi?

5 Soba gaz bağlantısını standartlara uygun yaptınız mı?

6 Atık gaz borusunu standarda uygun bağladınız mı?

7 Gaz kaçak testini yaptınız mı?

8 Uygulamayı, verilen zamanda yapabildiniz mi?

9 Temiz ve düzenli çalıştınız mı?

10 Montajını yaptığınız sobanın kullanılması emniyetli mi?

34


AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak standart ve tekniğine uygun olarak doğalgazlı şofben
montajını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA
 Gaz tesisatı çeken ve gaz yakan cihazların montajını yapan firmaların
uygulamalarını, ustalar çalışma yaparken gözlemleyiniz ve notlar tutunuz.

3. SU ISITICILARININ, ŞOFBEN MONTAJI
3.1. Su Isıtıcıları (Şofben)
Şofben hava gazı, doğalgaz veya LPG ile çalışan ve içinden geçen soğuk sudan akar
durumda sıcak su elde etmeye yarayan cihazlardır.
Kullanım sıcak su muslukları açıldığında soğuk su, cihazın ısıtma gövdesine girer ve
aynı anda gaz valfi açılır ve yanan pilot tarafından tutuşur. Su ısı dönüştürücüden (eşanjör)
geçerken ısıtılarak su kullanım musluklarından akar. Sıcak su musluğu kapatıldığında,
cihazın ısıtma gövdesinden geçen su kesildiğinden, gaz valfi de kapanır. Şofbenlerin gaz
debisi, sıcak suyun ani olarak ısıtılmasına imkân verecek değerde olmasına rağmen; sıcak su
musluğu ilk açıldığında sıcak su hemen gelmez. Bu gecikme, sıcak su musluğu ile şofben
arasındaki borunun uzunluğuna bağlıdır.
Şofbenlerin başlıca kısımları ısıtma gövdesi, su diyafram yuvası, gaz valfi, brülör,
ateşleme donanımı ve alev denetleme cihazıdır.
3.1.1. Şofbenin Çalışma Prensibi
Su şofbenden geçerken bir diyaframı iterek (Şişirerek, kaldırarak) diyaframa bağlı olan
bir mili hareket ettirir. Millin diğer ucundaki gaz valfi açılarak brülöre gaz akışı olur. Bu
cihaz diferansiyel basınç valfi olarak adlandırılır.

Şekil 3.1: Şofbenin çalışma prensibi

35

Soğuk suyun gelişi üzerindeki borunun içinde, bir venturi (Boru kesit alanının
daralması) vardır. Venturiden önce boru içindeki basınç yüksek olup (P1) bu kısım
diyaframın alt kısmıyla irtibatlıdır. Venturiden sonraki basınç daha düşük değerdedir (P2).
Suyun akışı sırasında meydana gelen bu basınç farkından dolayı membran aşağıdan yukarı
doğru şişmeye çalışır. Şişme esnasında kendisi ile irtibatlı olan mili de yukarıya iteceğinden
mile bağlı olan gaz valfi açılarak brülöre gaz gelir. Pilot alev yanık durumda ise brülör yanar.
Bu basınç farkının meydana gelebilmesi için minimum su akış debisinin ne olması
gerektiği imalatçı tarafından belirtilir. Su akış debisi yeterli değilse gaz geçiş yolu açılmaz ve
brülör yanmaz.
Sıcak su musluğu kapatıldığında, şofbenden su akışı olmayacağından ve diyaframın
alt (P1) ve üstündeki (P2) basınçlar eşitleneceğinden, gaz valfi kapanır ve brülör söner.

3.1.1.1. Sıcaklık Kontrolü
Su debisi ve çıkış suyu sıcaklığı buhar basınçlı bir termostat kullanılarak kontrol
edilebilir.
Şofbenin ısı dönüştürücü sıcak su çıkış borusu üzerine sıcaklık hissedici bir prop tespit
edilir. Bu prop küçük bir kılcal boru ile ayar körüklerine irtibatlandırılır.

Şekil 3.2: Termostatik valf
Sıcak su musluğu açıldığında su akmaya başlar. Körüğün altındaki soğuk su geçiş
yolu üzerinde bulunan kısma klapesi kısmen açık olduğundan, minimum düzeyde su akışına
izin verilir. Diyaframın alt ve üstündeki basınç farkı dolayısıyla gaz valfi açılır. Su, ısı
değiştiricide ısınırken sıcak su çıkışındaki prop içindeki gaz genleşerek körüğü şişirmeye
çalışır. Körük şişince su yolu üzerindeki kısma klapesini daha fazla açarak su debisini artırır.
Su debisinin artması ise sıcaklığının düşmesine neden olur. Bu tip ısıtıcılarda çıkış suyu
sıcaklığı genellikle 60°C’ye ayarlanır.

36

3.1.1.2. Su Kontrolü
Diyaframdan önce, bir kısma donanımı kullanılarak ısıtıcıdan geçen su miktarı
ayarlanabilir. Bu cihaz içine, periyodik olarak temizlenen bir filtre (Pislik tutucu) takılır.

Şekil 3.3: Ayarlanabilir su klapesi
Şebeke suyu basıncında dalgalanmalar olabileceğinden, şofben girişinde bir basınç
düzenleyici kullanılır. Bu cihaz diyafram yuvasının birleşik bir parçası şeklindedir.
Şekil 3.4’te görüldüğü gibi basınç ayarlarıyla sol taraftan giren su valf‘e gelmektedir.
Diyaframın üstündeki yay basıncı ile aşağıya ileten valf, alt ve üst deliğinin açık kalmasını
sağlar. Açık olan bu deliklerden giren suyun basıncı fazla ise (Ayar basıncının üzerinde ise)
su, diyaframı yukarı doğru iterek klapenin alt ve üst su geçiş deliklerini kısmen kapatmaya
çalışır. Dolayısıyla cihaza giden su debisi düşer. Cihaz sabit bir çıkış basıncı veya sabit bir
çıkış debisi değeri verir.

Şekil 3.4: Su basınç düzenleyicisi

37

Şekil 3.5: Su debi ayarlayıcısı
Soğuk su ısıtıcıya geçerken diyafram yükselir ve ayar valfi yay yardımıyla yuvasına
doğru yükselir. Giriş suyu (Soğuk su ) basıncındaki herhangi bir dalgalanma diyaframının
hareketine etki ederek debi ayarlayıcıdan geçen suyun çıkış basıncı dolayısıyla çıkış debisi
ayarlanmış olur.
3.1.1.3. Gaz Kontrolü
Gaz yakan cihazlarda, sabit bir gaz debisi elde etmek maksadıyla, hacimsel debi
düzenleyici kullanılabilir. Hacimsel debi düzenleyicinin sabit basınç düzenleyicilere göre
bazı avantajları vardır. Bunlar, giriş basıncındaki dalgalanmalara ve genleşme nedeniyle
brülör giriş deliğindeki ölçü değişiklerine bağlı kalmadan, gaz debisini sabit değerde tutar.

Şekil 3.6: Gaz debi düzenleyicisi

38

Debi düzenleyici, üzerinde delikler bulunan düşey bir borunun dışında hafif bir yüzer
eleman (Aşağı-yukarı kolayca hareket edebilen) bulunan bir donanımdır. Borunun
üzerindeki deliklerden geçen gaz ısıtıcı brülörüne gitmektedir. Bu delikler, yüzer eleman
yukarı çıkarken kapanır, aşağı inerken açılır. yüzer eleman dışındaki borunun arasındaki
sabit gaz geçiş yolundan yüzer elemanın ayarlandığı pozisyonda, istenilen gaz akışı
sağlanırken, meydana gelen basınç farkı, yüzer elemanı ayarlanan değerde, gaz debisi
yükselir ve yüzer elemanı destekleyen basınç da artacağından yüzer eleman yükselir. Bu
durumda yüzer eleman düşey boru üzerindeki faz geçiş deliklerini kapatarak ayarlanan gaz
debisini sabit tutar. Eğer basınç düşerse, yüzer eleman tekrar aşağıya düşer, delikler açılır,
gaz geçiş yolunun kesiti büyür, böylece ayarlanan debide gaz alma mümkün olur.

3.1.1.4. Alev Kontrolü
Şofbenlerde, ana brülördeki gazın tutuşturulmasını sağlayan bir pilot alev bulunur. Bu
pilot alev elle veya daha uygun olarak ayrı bir butonla çalıştırılan piezo elektrik ark kıvılcımı
ile ateşlenir.
Bütün şofbenlerde, pilot alev söndüğünde, ana brülördeki yanmamış gazın
tehlikelerinden korunmak için bir emniyet donanımı vardır. Alev denetleme donanımı, ana
brülöre gelen gazın alevini izleyerek alevin sönmesi halinde gelen gazı kesen bir tertibattır.
Şofbenlerde bulunan alev denetleme donanımı:
Termo-elektrik
Bi-metalik olmak üzere iki tiptir.
Termo-elektrik alev denetleme donanımında, bir sensör ısıtıldığında, çok az miktarda
elektrik akımı üretilir. Bu akım gaz valfinı açık konumda tutabilecek bir manyetik bobini
enerjiler. Başlatma butonu, elle basılarak gaz valfi manyetik bobin üzerinde bir süre tutulur.
Bu durumda açılacak olan valftan gaz geçerek pilot alev brülörüne gider. Piezo elektrik arkla
ateşlenen pilot alev termocupl’ u (Sensör) ısıtır.

Şekil 3.7: Termo-elektrik alev denetleme donanımı (Kapalı durumda)

39

Isınan termocupl (ısılçift,thermacouple) ürettiği elektrik akımı ile manyetik bobini
enerjilediğinden, gaz valfi, başlama butonun elle bastırılması bırakılsa bile sürekli açık
konumda kalır.

Şekil 3.8: Termo-elektrik alev denetleme donanımı (Başlatma durumda)

Şekil 3.9: Termo-elektrik alev denetleme donanımı (Çalışma durumda)
Bi-metalik alev denetleme donanımı, genleşme katsayıları farklı iki ayrı metalin U
şeklinde, birbirileri üzerine bükülerek, bir gaz valfi miline tutturuldukları tertibattır.

Şekil 3.10: Bi-metal alev denetleme donanımı

40

Bi-metal üzerindeki şerit, yeterli miktarda ısıtıldığında bi-metali büker (Kolları
kapatmaya çalışır) ve mili aşağıya iterek valfi açar. Pilot alev, herhangi bir nedenle sönerse,
şerit ilk şekline döner ve valf kapanır.
Bazı şofbenlerde, atık gaz geri tepme plakası üzerinde, atık gaz çekiş detektörü
bulunur. Bu detektör bir sıcaklık hissedici ihtiva eder. Sıcaklık hissedici sıcak yanma
ürünleri sıcaklığını izleyerek, geri tepme plakası sıcaklığı (Çekişin yetersiz veya hiç
olmayışından dolayı) artarsa, brülöre giden gazı keserek, atık gaz tehlikesini ortadan kaldırır.
3.1.1.5. Brülörler
Şofbenlerde kullanılan brülörler atmosferik brülörlerdir. Bu brülörler, genellikle
paslanmaz çelikten imal edilir. Belirli sayıda, üzerinde delikler bulunan boru şeklindeki
brülörlerin ayarları sonradan yapılamaz. Bu ünitelerin enjektörü ayrıdır.

Şekil 3.11: Şofbenin çalışma şeması

41

Şekil 3.12: Şofben teknik özellikleri
3.1.1.6. Şofbenlerde Ölüm Sebebi ve Baca Sensörü
Bu olaylardaki ölüm nedeni, LPG veya doğalgazın yanması sırasında banyodaki
havada oksijenin tamamına yakın bölümünün kullanılmasıyla oksijen yetersizliğinin yanı
sıra az oksijenli ortamda yanma olayının devam etmesi sonucu oluşan zehirli karbon
monoksit gazının solunmasıdır.
Şofbenler bol alevle yanan cihazlar olduğundan uzun süren banyo sırasında çok
miktarda oksijen tüketilir. Banyo yaparken yerler ıslak, banyo yapanda çıplak olduğundan
soğuk hava girip üşütmesin diye kapı ve pencereler sıkı sıkıya kapatılır. İnsanın yaşaması
için gerekli oksijen, şofbendeki gazın yanmasında kullanılınca, banyo yapan insan için hayati
tehlike meydana gelir.
Çok az oksijenli ortamda yanma devam ettiğinden önce karbondioksit gazı meydana
gelir, sonra da zehirli karbon monoksite dönüşüverir.
Teneffüs yoluyla kana karışan ve alyuvarlarla bütün vücuda yayılan zehirli karbon
monoksit gazı, beyindeki solunum merkezini felce uğratır. Böylece solunum yetersizliği,
solunum felcine neden olur ve maalesef ölüm olayı gerçekleşir.
Banyoda havasız kalan insanda önce yorgunluk hissi belirir, vücut kaslarda oksijensiz
olarak enerji üretmeye çalışır, bu arada laktik asit üretilir. Kaslarda üretilen laktik asit, belli
bir sınırın üstüne çıktığında da bütün vücutta kramplar oluşur. Yani oksijensiz ortamda kalan
kişi, son anda durumu fark etse bile bütün vücudu kas katı kesildiği için hareket edemez, sesi
bile çıkmadığından bağıramaz, maalesef kurtulamaz.

42

Banyoda oksijen bittiğinde de şofbendeki alev tamamen söner ve gaz emniyeti
bulunmayan şofbenlerde gaz çıkışı devam eder kapıyı zorlayıp içeri giren kişi önce gaz
kokusunu ve sesini duyar.
Şofben, montaj ve kullanma kılavuzlarında belirtilen tedbirlerin alınması halinde son
derece güvenli çalışan ve sıcak kullanım suyunu en pratik ve ekonomik şekilde sağlayan bir
cihazdır. Fakat maalesef ülkemizde kullanma kılavuzu kullanma alışkanlığı oluşmamıştır.
Sonuçta yanlış montaj ve yanlış kullanma neticesinde birtakım kazalar olmakta ve hayati
tehlike oluşturmaktadır.
Baca sensörü ile baca çekişinin yetersiz olması halinde şofben çalışması
engellenmektedir. Bu durumda şofben davlumbazının yan tarafından yayılacak olan baca
gazlarının sensör üzerinden geçmesi neticesinde, sensör vazifesini yapmakta ve magnet
ventil vasıtasıyla gaz yolunu keserek şofbeni tamamen söndürmektedir. Dolayısıyla şofben
pilot brülörü dahil olmak üzere tamamen sönmektedir.
Şofbenlerde bulunması gerekli emniyetler şunlardır:
 Su kesildiğinde gazı kesme emniyeti.
 Pilot Alevi -Termo eleman -Magnet ventil emniyeti
 Su basınç emniyeti
 Yüksek basınçlı su tahliye emniyeti
 Baca Sensörü ile baca gazı denetimi.

3.1.1.7. Şofben Montaj Sırası

3.1.1.7.1. Askı Kancalarının Asılması
Şofben açıp kapamanın kolayca yapılabileceği bir yüksekliğe monte edilmelidir. Buna
göre birlikte verilen montaj şablonundan yararlanarak şofbeni takacağınız duvarı
işaretleyiniz ve işaretlediğiniz noktalardan duvara 2 adet delik delerek cihazla birlikte verilen
dübelleri çakınız ve kancalı vidaları takınız.
Not: Su bağlantı ağızları sıva üstü ise şofbenin düzgün montajı için önce duvara,
uygun kalınlıkta bir takoz çakınız.
3.1.1.7.2. Su Tesisat Ağızlarının Hazırlanması
Şofben için su tesisat ağızları önceden hazır değilse soğuk ve sıcak su ağızlarını
hazırlayınız. Boru ağızları yarım parmak (R 1/2") olacaktır. Su tesisatı sıva altı olabileceği
gibi sıva üstüde olabilir.
Dikkat: Yüzünüz duvara dönükken sağdaki bağlantı ağzı şofbene soğuk su girişi,
soldaki ise şofbenden sıcak su çıkışı içindir. Şofbene su girişi ve çıkışı ayrıca su armatürü
üzerinde oklarla belirtilmiştir. Tesisat daha önceden hazır olsa bile kontrol ediniz.
Kontrol Şekli: Bağlantı ağzı doğru ise sağdaki ağızdan soğuk şebeke suyu gelmelidir.
Tersi ise mutlaka düzeltiniz.
Bağlantı ağızlarını hazırladıktan sonra tesisat içinde kum, pas gibi pislikleri şofbeni
bağlamadan önce suyu akıtarak temizleyiniz.

43

3.1.1.7.3. Vanaların Takılması
Bakım ve onarım kolaylığı açısından şofbenin soğuk su girişine mutlaka vana
takılmalıdır. Aksi takdirde bir arıza halinde şebeke ana girişini kapatmadan şofbeni sökmek
mümkün olmayacaktır. Şofben ayrıca merkezi sıcak su tesisatına da bağlanıyorsa çıkışa da
vana konulması tavsiye olunur.
3.1.1.7.4. Su Bağlantı Parçalarının Takılması
Hortumlara birer adet rozet takınız (Tesisat sıva üstü ise rozet kullanılmayabilir.).
Her iki hortumun dişli uçları üzerine sızdırmazlık amacıyla tercihen teflon bant
sarınız. Yoksa keten sarıp üzerine bezir yağı sürünüz.
Hazırladığınız tesisat ağızlarına hortumları duvara gömülecek biçimde vidalayınız.
Rozetleri sağa doğru çevirerek duvara yapıştırınız. Sonra her iki hortumu da su
sızdırmayacak şekilde sıkınız.
3.1.1.7.5. Şofbenin Duvara Asılması
Şofbeni ambalajından çıkartınız. Şofbenin üzerinde bulunan iki adet bağlantı vidasını
sökünüz. Gövdeyi hafifçe öne çekip yukarıya doğru itiniz ve şofben arka duvarının üst
kısmındaki tırnaklardan kurtarıp çıkartınız. Sonra şofbeni arka sacın üst kısmındaki
deliklerden daha önce hazırladığınız kancalara asınız.
3.1.1.7.6. Şofbenin Su Tesisatına Bağlanması
Daha önce tesisata taktığınız hortumları kullanarak şofbeni su tesisatına bağlayınız.
Bunun için:
Önce su armatürü su giriş ve çıkış ağızlarına takılı iki adet plastik koruyucu tapayı
çıkartınız.
Naylon torbadan çıkan contaları hortumların ucuna oturtarak hortumları üzerindeki
rakor somunları kullanarak plastik tapaları söktüğünüz ağızlardan şofbene bağlayınız. Rakor
ve somunları sızdırma olmayacak biçimde sıkınız.
3.1.1.7.7. Şofbenin Gaz Bağlantısı
Tüp gaza ayarlı şofbenlerde havagazı veya doğalgaz kullanılacak ise yetkili servise
başvuruda bulunarak gerekli parça değişiklikleri ve ayarları yaptırılmalıdır. Bu ayar şofbenin
montajından önce veya sonra yaptırılabilir. Ancak gerekli ayar yapılmadan şofben, hava gazı
veya doğalgaz ile asla çalıştırılmamalıdır.
Emniyet ve bakım kolaylığı açısından doğalgaz girişine mutlaka bir gaz vanası takınız.

44

3.2. Denge Bacalı Su Isıtıcı Montajı

3.2.1 Şofbenin Montajı

Montaj şablonunu şofbeni monte etmek istediğiniz yere tutarak,boyutlara uygun olup
olmadığını kontrol ediniz.Boyutlar şofbenin montajını sağlamıyorsa,monte etmek için uygun
olan bir yer arayınız.
Uygun yere karar verdikten sonra şablonu duvara yapıştırarak,su giriş çıkış
bağlantıları şablonda sınırlanmış bölgede olduğu anda,askı sacı deliklerinin ve baca deliğinin
konumlarını markalayınız.
Eğer baca deliği şofbenin bağlandığı duvara yapılmayacaksa ve ek boru ile
uzatılacaksa delik mesafesi belirlenmelidir.105 mm çapındaki baca deliğini deliniz. Askı
vidası deliklerini deliniz, dübel ve vidaları duvara sabitleyiniz. Cihazı kaldırınız ve vidalara
askı deliklerinden geçiriniz.
3.2.2. Atık Gaz Sisteminin Montajı

Sistemin montajı duvarın konumuna göre şofbenin üst çıkışından,arka duvara sol
taraftaki veya sağ taraftaki duvara monte edilebilir.
Atık gaz sistemi yatay pozisyonda uygulanacaktır.Sokaktaki yağmur suyunun
cihazın içine girmesini önlemek için
dışarıya/aşağıya doğru 35mm/m meyilli
yapılması tavsiye edilir.
Sokaktaki tahliye deliği;açılan kapı veya
açılan pencereden en az 40 cm
uzaklıkta,havalandırma menfezinden en az 60
cm uzaklıkta olmalıdır.Bu mesafeler,sokaktaki
tahliye deliğinin merkezinden,kapı veya
pencerenin en yakın noktasına kadar olarak
anlaşılmalıdır.Dikkate alınacak mesafe,aradaki
engellerin çevresi de hesaba katılarak
hesaplanacak olan en kısa mesafedir ( Şekil 3.13
de a+b+c toplamı en az 40 cm olmalıdır.).
Şekil 3.13: Denge bacalı su ısıtıcı atık gaz çıkış mesafesi
Yer seçimi için, sınırlayıcı boyutlar, Resim3.14’te verilmektedir. Farklılık durumunda,
yerel gaz dağıtım şirketinin talepleri esas alınacaktır. Atık gaz sisteminin tahliye çıkışı, cam
pencereden yapılmayacaktır.

45

Şekil 3.14: Denge bacalı su ısıtıcı atık gaz bağlantısı

3.3. Açık Bacalı Su Isıtıcı Montajı
3.3.1. Yer Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Şofbenler banyoya monte edilmemelidir (Gaz dağıtım şirketleri ,banyoya montaj
edilmesine izin vermemektedir.). Tercihen mutfağa monte ediniz.
Şofbenin yerleştirileceği ortamda asit buharı bulunmamalıdır.Şofbenin monte
3
edileceği yer en az 8 m hacimli olmalıdır.daha küçük hacimli yerlere şofben monte
edilmemelidir.
Şofbenin monte edildiği alan ve havalandırma delikleriyle irtibatlı olduğu bitişik
3
alanın hacimlerinin toplamı en az 19 m olmalıdır.

Şekil 3.15: Bitişik alanla irtibatlı havalandırma
3
Şofbenin monte edildiği yerin hacmi 19 m ten küçük ise ;kapının altına ve üstüne her
2
biri en az 150 cm lik 2 adet havalandırma deliği açınız yada üst havalandırma deliğine ilave
olarak kapı altını halı,mermer vs. yükseklikleri göz önüne alınarak net 3 cm kesiniz.
Şofbenin monte edildiği yerin hacmi 19 m3 ten büyük ise:

46

Şekil 3.16: Havalandırma menfezleri
2
Kapının altına ve üstüne her biri en az 150 cm lik 2 adet havalandırma deliği açınız
2
veya sadece kapı altına en az 300 cm lik 1 adet havalandırma deliği açınız ya da kapının altı
en az bu kesiti sağlayacak şekilde kapı altını halı,mermer vs. yükseklikleri göz önüne
alınarak net 4 cm yükseklikte kesiniz.
Şofben çok iyi havalandırılan bir yere monte edilmeli ve şofbenin bulunduğu yere
sürekli temiz hava girmelidir.
Şofbenin monte edildiği
mahalde donma tehlikesi
olmamalıdır. Ortamda asit
buharı bulunmamalıdır.
Şofben mümkün
olduğunca bacaya yakın bir
yere monte edilmelidir.
Şofben ısıtma kaynağı
(Fırın, ocak, radyatörü, vb.)
üzerine monte edilmemelidir.
Şofben açıp kapamanın
kolayca yapılabileceği bir
konum ve yüksekliğe monte
edilmelidir.
Şekil 3.17: Mutfak havalandırması
3.3.2. Şofbenin Montajı
Montaj şablonunu şofbeni monte etmek istediğiniz yere tutup, şablonu duvara
yapıştırarak su giriş çıkış bağlantıları şablonda sınırlanmış bölgede olduğu anda,askı
sacı deliklerinin konumlarını markalayınız.
Askı vidası deliklerini deliniz, dübel ve vidaları duvara sabitleyiniz.
Cihazı kaldırınız ve vidalara askı deliklerinden geçiriniz.

47

3.3.3. Şofbenin Baca Bağlantısının Yapılması
Şofben borusu pencereden veya duvardaki bir delikten dışarı ya da binanın aydınlık
boşluğundan bağlanamaz. Şofbenin sağlık açısından emniyetli ve verimli çalışması için
yanmış gazların müstakil (Ferdi) bir baca ile dışarı atılması gerekmektedir. Atık gaz borusu
en kısa yoldan hafif eğimle yükselerek bacaya bağlanmalıdır.
Dirsekle şofben davlumbazı arasındaki boru parçasının uzunluğu en az 33 cm
olmalıdır (Hızlandırma parçası). Atık gaz borusu uzunluğu yatayda 2 m ' den fazla
olmamalıdır.

48



 İş önlüğünüzü giyerek kullanacağınız
takım ve malzemeleri hazırlayınız.
 İş güvenliği tedbirlerini alınız.
 Projeye göre şofben yerini tespit ediniz.  Montaj öncesi projeyi iyice
Standardına uygun montajını yapınız. inceleyiniz.
 Şofbeni, gaz bağlantı ağzı, soğuk ve
sıcak su bağlantı ağızları, baca deliği
ve mahallin kullanılırlığını dikkate
alarak, duvara sağlam monte ediniz.
 Şofben montaj yeri, yeteri hava
alabilmelidir.
 Şofbenin doğalgaz bağlantısını standardına  Şofbenin, gaz bağlantısını flexible
uygun yapınız. (bükülebilir) boru ile yapınız.
 Doğalgaz tesisatı boruları duvara
monte edilmelidir.
 Vidalı bağlantılarda mutlaka doğalgaz
macunu kullanınız.
 İmalatçı firmanın öneri ve uyarılarını
dikkate alınız.

 Şofbenin şebeke su giriş, kullanım sıcak su  Soğuk su ve kullanım sıcak su
çıkış borularını standardına uygun montajını boruları, sıva altı veya sıva üstü
yapınız. duvara, mutlaka monte edilmelidir.
 Soğuk su ve kullanım sıcak su
boruları, şofbene çelik hortumla
rakorlu bağlanmalıdır.
 İmalatçı firmanın öneri ve uyarılarını
dikkate alınız.

 Bacalı doğalgaz şofbeni
bağlayacağınız bacanın, çekiş testini
yapınız.
 Şofbenin baca bağlantısını standardına  Gerekirse baca bağlantısından önce
uygun yapınız. bacayı temizleyiniz.
 Hermetik şofbenin atık gaz
bağlantısını, mutlaka dış duvardan
yapınız.

49


OBJEKTİF TESTLER


1. ( ) Kullanım suyu üreten cihazlara şofben denir.
2. ( ) Şofbenin içinden geçen su debisi arttıkça sıcaklıkta artar.
3. ( ) Gazlı cihazların çalışmasıyla oluşan atık gazların insanlar için bir zararı yoktur.
4. ( ) Hermetik şofbenler dış atmosfere bakan mekânlara bağlanmalıdır.
5. ( ) Yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp yanmış gazları uygun
bir baca vasıtası ile dışarı atan cihazlara bacalı şofben denir.
6. ( ) Şofbende sürekli yanan pilot alev gaz yolunun devamlı açık kalmasını sağlar.
7. ( ) Şofbenler montaj edilirken mutlaka banyoya konmalıdır.
8. ( ) Bacalı şofbenlerde ortamın sürekli hava alması sağlanmalıdır.

DEĞERLENDİRME

Eksikliklerinizi faaliyete dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak
tamamlayınız.

50

Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1)

Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1)

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1)

Similar to Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1) (20)

More from Iklimlendirme Sogutma

More from Iklimlendirme Sogutma (20)

Yakıcı cihazlar ve montajı582 yim261 (1)