2. Ջերմաչափ, ջերմաստիճանի չափման սարք։ Գործողության հիմքում ընկած են ֆիզիկական
այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են հեղուկների, գազերի և պինդ մարմինների ջերմային
ընդարձակումը, գազի կամ հագեցած գոլորշիների ճնշման, նյութերի էլեկտրական
դիմադրության, ջերմաէլեկտրաշարժ ուժի, պարամագնիսի մագնիսական ընկալունակության
ջերմաստիճանային կախումը են։ Ջերմաչափի տարբերություն պիրոմետրի, անմիջականորեն
հպվում է հետազոտվող միջավայրի հետ։ Ջերմաչափի կիրառությունները խիստ բազմազան են․
գոյություն ունեն կենցաղային (սենյակային՝ օդի և ջրի,), տեխնիկական գործածության
ջերմաչափեր, բարձրահաճախային ջերմահետազոտական և օդերևութաբանական
աշխատանքների համար են։
Ջերմաչափերի հիմնական և առավել տարածված տեսակներն են․ հեղուկային ջերմաչափը, որի
գործողության սկզբում հեղուկային ջերմաչափեր․
ա․ սենյակային ջերմաչափ արտաքին ցուցնակով,
բ. լաբորատոր ջերմաչափ ներդրված ցուցնակով բունքը հիմնված է հեղուկի ջերմային
ընդարձակման վրա։
3. Կիրառում
Անմիջական հաշվարկի ջերմաչափ է, լայնորեն կիրառվում է տեխնիկայում և լաբորատոր
աշխատանքներում՝ -200 °C-ից մինչև 750 °C տիրույթի ջերմաստիճաններ չափելու համար։
Չափումների տիրույթից կախված՝ հեղուկային Ջերմաչափը կարող է լցվել պենտանով (-
200 °C-ից մինչև 20 °C), էթիլ սպիրտով (-80 °C-ից մինչև 70 °C), կերոսինով (-20 °C-ից մինչև
300 °C), սնդիկով (-35 °C-ից մինչև 750 °C)։ Մանոմետրական ջերմաչափը, որի գործողության
հիմքում ընկած է հետևյալ երեք սկզբունքներից մեկը, հեղուկի ջերմային ընդարձակումը,
գազի ճնշման և հեղուկի հագեցած գոլորշիների ճնշման ջերմաստիճանային կախումները։
Տարբերում են գազային, հեղուկային և կոնդենսացիոն կամ շոգեհեղուկային մանոմետրական
ջերմաչափեր։
4. Չափման տիրույթը 60 °C-ից մինչև 550 °C է։ Մազական խողովակի երկարության (մինչև 60 մ)
շնորհիվ կարելի է չափումներ կատարել հեռավորությունից։ Դիմադրության ջերմաչափը, որի
գործողության սկզբունքը հիմնված է մաքուր մետաղների, համաձուլվածքների և
կիսահաղորդիչների էլեկտրական դիմադրության ջերմաստիճանային փոփոխության վրա
(մետաղների էլեկտրական դիմադրությունը ջերմաստիճանի բարձրացման հետ մեծանում է, իսկ
կիսահաղորդիչներինը՝ փոքրանում)։ Առավել տարածված են պլատինային (-263 °C-ից մինչև
1064 °C) և պղնձե (-50 °C-ից մինչև 180 °C) ջերմաչափերը։ Ցածր (0,1 °C-ից մինչև
100K) ջերմաստիճանների չափման համար լայնորեն կիրառվում են բարձր զգայունության
կիսահաղորդչային ջերմաչափերերը։ 4,2 °C-13,8 К ջերմաստիճանային տիրույթում կիրառվում
են գերմանիումային ճշգրիտ ջերմաչափերը։
5. Գազային ջերմաչափ
Գազային ջերմաչափը, որի գործողությունը հիմնված է իդեալական գազի ճնշման կամ ծավալի
ջերմաստիճանային կախման վրա։ Առավել գործածական է հաստատուն ծավալի գազային
ջերմաչափեր որի անոթում եղած գազի ջերմաստիճանային փոփոխությունը համեմատական է
ճնշման փոփոխությանը։ Չափման տիրույթը 2 °C-ից մինչև 1300 К է։ Հատուկ նշանակության
ջերմաչափերից են օդերեութաբանական ջերմաչափերը (օդերեութաբանական չափումների
համար նախատեսված հատուկ կառուցվածքի հեղուկային ջերմաջափեր, նաև
օդերևութաբանական գործիքներ), որը ծառայում է եռացող հեղուկի ջերմաստիճանով
մթնոլորտային ճնշումը չափելու համար (մթնոլորտային ճնշման նվազումով հեղուկի եռման
ջերմաստիճանն իջնում է), խորջրյա շրջվող ջերմաչափը որը սնդիկային ջերմաստիճանը
նախատեսված է ջրամբարների ջրի ջերմաստիճանը տարբեր խորություններում չափելու
համար։ Երբեմն կիրառում են նաե երկմետաղական ջերմաչափեր որի գործողության հիմքում
ընկած է այն նյութերի ջերմային ընդարձակման տարբերությունը, որոնցից պատրաստված են
ջերմաչափի զգայուն տարրերի թիթեղները, քվարցային ջերմաչափի՝ հիմնըված պիեգոքվարցի
ռեզոնանսային հաճախականության ջերմաստիճանային կախման վրա, ունակային
ջերմաչափեր որում օգտագործվում է սեգնետոէլեկտրիկների դիէլեկտրական
ընկալունակության ջերմաստիճանային կախումը են։
6. Ինչ անել, երբ տանը ջերմաչափ է կոտրվել
Եթե կոտրվեց ջերմաչափը, ապա անմիջապես սենյակից պետք է դուրս հանեն երեխաներին, կենդանիներին,
պատուհանները բացեն, մյուս սենյակներին միացնող դռները փակեն, որպեսզի այլ սենյակներ այդ օդը
չներթափանցի:
Հատակին կամ մեկ այլ տեղ թափված սնդիկի գնդիկները հնարավորինս լավ հավաքելու համար պետք է
նախ ձեռնոցներ ու բժշկական դիմակ հագնել, թրջել բամբակն ու պահել գնդիկին հնարավորինս մոտ,
գնդիկները բամբակի վրա հավաքվելուց հետո պետք է այն լցնել նախապես սառ ջրով լցված տարայի մեջ:
Սնդիկը հնարավոր է հավաքել նաև ներարկիչով, ինչպես նաև կպչուն ժապավենի միջոցով: Անկախ այն
բանից, թե ինչով է հավաքվել, պետք է լցվի ջրով լի տարայի մեջ: Խորհուրդ չի տրվում սնդիկը հավաքել
փոշեծծիչով: Հավաքելուց հետո պետք է հատակը ախտահանել մարգանցովկայի լուծույթով:
Եթե սնդիկը թափվել է հագուստի վրա, ապա խորհուրդ չի տրվում հետագայում այն հագնել, առավել ևս
լվացքի մեքենայի մեջ գցել: Եթե սնդիկի գնդիկները հայտնվել են մաշկի վրա, ապա պետք է հավաքել վերը
նշված մեթոդներով:
Եթե սնդիկը թափվելուց հետո սենյակը չօդափոխվի ու չախտահանվի, ապա սենյակում գտնվողների մոտ
հնարավոր է գլխացավ, սրտխառնոց, փսխում, ախորժակի բացակություն, ցավեր որովայնի շրջանում և
այլն:
