2. Boletus edulis:
Udaberritik udazkenera hazten da, baina normalean urtaroaren
amaieran. Pinuetako basoetan agertzen da batez ere. (1)
Jangarritasuna: bikaina jateko
Oharra: ez du ezein especie toxikoren antzik (2)
Amanita muscaria:
Normalean pinuetako, pagoetako, urkietako
eta “negros”-tako basoetan aurkitzen da, baina
edozein basoetan egon ahal da.(3)
Jangarritasuna: pozoitzua, baina ez hilgarria.
Oharra: ez dugu Amanita Caesarekin nahastu
behar, honek laminak eta hanka urre-horiak ditu eta
Amanita Muskariak zuriak. (2)
(5) (argazkia)
Morchella esculenta:
Ere deitzen da Cagarria. Sierra de la Grazalema-n hazten da.
Bere forma: altura 5cm-tik14cm-ra da eta bere loditasuna 3cm-tik 8 cm-ra.
(4)
Jangarritasuna: bikaina, baina ondo prestatuta jan behar da.
Oharra: morchella guztiak ez dira jatekoak, egosi ondoren
salbuezpenarekin. (2)
Cantharellus cibarius:
Udan eta udazkenean aurkitu ahal da haritzetako eta pagoetako
basoetan, leku belartsuetan eta iratzen artean, baita koniferoen azpian ere.
Jangarritasuna: oso ona, hobeen artekoa. Kontserbatarako urgabetu
egiten dute.
Oharrak: ez dugu O. olearius-ekin nahastu behar, honek toxikoa
delako. (2)
(6) argazkia
Lycoperdon perlatum:
Normalean, baso barruetan egoten da,
mantillo gainean. Taldeak egiten agertzen da
udaren eta udazkenaren erdian.
Jangarritasuna: erdipurdikoa edo balore
gabekoa. (7)
3. Russula viescens:
Udan eta batez ere udazkenearen hasieran aurkitu ahal da haritz,
pago eta gaztainondo basoetan; gutxitan pinuetan ere.
Jangarritasuna: ezin hobea, Russula deitzen diren artean onena da.
Euskal Herrian gehien estimatzen diren espezietariko bat da. (2)
Craterellus cornucopioides:
Pagoetako eta haritzetako
basoetan aurkitu ahal da udan eta
udazkenean.
Jangarritasuna: ona da jateko.
Urgabetutakoan, gisatuetarako balio du,
baina onargarri samar gertatzen da. (2)
(
12) argazkia
Clathrus ruber:
Oso erreza da aurkitzeko. Zona rudealetan aurkitu ahal da: bide
hertzetan, lorategietan… (8)
Jangarritasuna: ez da jatekoa. (9)
Landareek bai, baina onddoak ezin dute beren elikagaiak sortu, beste
lekuetatik atera behar dituzte. Onndo askok lurzorutik lortzen dute beren
elikagaiak:
Batzuk landare edo animali hilez elikatzen dira
Beste batzuk organo biziek elikatzen dira (10)
Infekzio bakteriana bat tratatzeko erabiltzen den medikamentu bat da
antibiotikoa, eta beren efektuagatik, bakteria horien hasketa inpeditzen du
edo hiltzen ditu.
Antibiotikoak onndoekin egiten dira. Adibidez, penizilina. (11)
4. Lehen antibiotikoa penizilina izan zen. Alexander Fleming-ek
asmatu zuen. Bakteria bat kultibatzen ari zen agar-eko plater batean, baina,
nahi gabe plater hori onddoengatik kontaminatu egin zen. Gero, ikusi zuen
lizunak bakterien askan zegoen, eta ikusi zuen onndotik substantzia bat
sortzen ari zen, bakteriaren haskera gutxitxen zuenak. (11)
Antibiotikoak bakarrik bakteriak sendatzen dituztelako, birusak ez.
Eta gripea birus bat da.
Guk uste genuen bakarrik pozoitsuak ez diren onndoek jan ahal
ziren, baina ez genekien onndoekin antibiotikoak egin ahal direla, adibidez,
penizilina, asmatu zen lehen antibiotikoa. Zoritzarrez, onndoek eta
antibiotiko guztiek ez dituzte gaixotasun guztiak sendatzen, bakarrik
bakteriak sendatzen dute. Birusak ezin dira sendatu antibiotikoekin,
organismoak berak bota behar dituzte. Uste dugu onndoek oso
garrantzitsuak direla gure bizitzan, zeren eta izango ez bagenu oraindik
jendea egongo zen gripeaz edo pulmoniaz hiltzen zena, mendearen hasieran
bezala. Eta oraindik gaixotasun asko egongo ziren orain desagertuak
daudenak gure bizitzan.
5. (1)- http://www.interlink.es/ejgalvez/boletus%20Edulis.htm
(2)- 100 setas de Bizkaia (liburu bat)
(3)- http://es.wikipedia.org/wiki/Amanita_muscaria#H.C3.A1bitat
(4)- http://es.wikipedia.org/wiki/Morchella_esculenta
(5)- http://www.illuminatiarchives.org/wp-content/uploads/2006/12/fly-
agaric.jpg
(6)http://www.educarex.es/bancoimagenes2/buscador/imagen.php?
idimagen=18079&zona=col&nivel1=88&start=180
(7)- http://www.errotari.com/Micologia/especie.php?440
(8)- http://www.asturnatura.com/Consultas/Ficha.php?Especie=Clathrus
%20ruber
(9)- Las Setas, manual para el aficionado. (liburu bat)
(10)-
http://www.windows.ucar.edu/tour/link=/earth/Life/fungi.sp.html&edu=ele
m
(11)- http://es.wikipedia.org/wiki/Antibi%C3%B3tico
(12)- http://micologia.net/g3/albums/Craterellus-
cornucopioides/Craterellus_cornucopioides_miguel.jpg
