2. INURRIAK
Inurriak ikusmen ona du, 7 begi ditu eta, guztiak
trapezio formakoak. Toraxean sei hanka motz eta estu
ditu, eta abdomenean, berriz, ile txikiak ditu,
hanketara eta toraxeraino hedatzen direnak. Arnasten
duten gasa exoeskeletoan sartzen da, espirakulo
deitutako balbula batzuen bidez.
Ezin dute kolore gorria bereizi, hortik haien jarrera.
Ezaugarri hori inurriak aztertzeko erabiltzen da, izan
ere,argi gorriaz, pertsonak tartean egongo ez balira
bezala jokatzen dute inurriek.
3. Erregina da arrautzak errun ditzakeen bakarra
eta arrautza horiek larbak eta pupalak izaten dira
nagusiak izan aurretik. Inurriak larbak direnean
ez dira ezertarako gauza ez baitute besorik ez
hankarik mugitzeko.
INURRIEN UGALKETA
4. ORTUAN DUTEN ERAGINA
Izurri ohikoen bat inurriak dira, baina gehienak
ez dira arazoa orturako.
Badago espezie bat “podadora”deitzen dena
arriskutsua izan daitekeena, baina ez da oso
ohikoa.
7. BAREA
Espeziearen deskribapena:
Animalia honen luzera 1-15 cm izan daiteke espeziearen arabera.
Gehienak landareez elikatzen dira.
Izaki hauskor hauek itsuak, mutuak eta gorrak direla uste
da; hala ere, oso garatuta dituzte dastamena, ukimena eta
usaimena. Gaitasun hauei esker, arazo bihurtzen zaizkigu.
8. UGALKETA:
Hermafrodita da, hau da, arra eta emea eta 100 eta 500
arrautza artean jar ditzake. Esferikoak eta hori-zurixka edo
gardenak dira.
Euria dagoenean eta neguan ugaltzen dira. Negu oso
lehorrek eta hotzek aldiz, beraien ugalkortasuna mugatzen
dute.
9. ORTUAN DUTEN ERAGINA
Barraskiloak eta bareak, beti ortuan gehien gorrotatutako animaliak dira.
Euria egiten duenean ateratzen dira eta barazkiak jaten dituzte.
11. AURRE EGITEKO BESTE BIDE BATZUK:
Kontrolpean izateko alor asko zaindu behar dira: gordelekuak eta txoko hezeak
kendu ( huntza, ohol, sastraka…), tranpak ( garagardoz betetako potoak
lurrazaleraino artuta) eta heziak antolatu ( zerrautsa, karea , errautsa,
txikitutako arrautza azalak…), landare artean teilak jarri, bizkarrez gora, itzala
eskainiz.
Amuak jartzeak balio du, baina ez da nahikoa. Gustuko ez dituzten landare
usaintsuak jarri: izpilikua, salbia, erromeroa. Baratzearen inguruan teilak edo
lurra kendutako oholak jarri, eta azpiko aldeko babesera bilduko direnak maiz-
maiz bildu eta kendu.
13. ERLEAK
Espeziaren deskribapena:
Erlea taldean bizi den hainbat intsektu espezieri ematen zaien izena da,
liztorrei eta inurriei estuki lotuta. Erleek Apoidea goifamiliako lerro
monofiletiko bat osatzen dute. Egun espezie hauek Anthophila izena duen
taxon batean bilduta daude.
14. ERLEAK
Ugalketa:
Hegan ari dela ernaltzen du erlamandoak.Sabel luzea du eta arrautza
egiten (50.000 arrautz inguru urtean) dihardu bere bizitza osoan (5 edo 6
urte), neguan atseden hartzen duela.
18. Espeziaren deskribapena
Arratoia muridae familiako karraskari-taldea da,rattus generoa osatzen dutenak
gizakia eta gero,ugaztun-talderik hedatuena da,kontinente guztietan Antartida
izan ezik bizi dena.Hala ere,ziur asko,Asian dute jatorria ,Indian eta Persian
hain zuzen ere.
22. Aurre egiteko beste bide batzuk
Erramu hosto birrindu eta lehorrak, menda, erruda usainduna , baratxuri hautsa.
23. BARRASKILOAK
DESKRIBAPENA: Barraskiloa edo barakuilua, oskola duten eta ez hankarik ez besorik ez duten gasteropo muluskuei
ematen zaien izen orrokorra da. Bere gorputza likatsua da eta bi antena ditu. Normalean hezetasunean agertzen da.
Belarjaleak dira gehienak, baina orojale edota haragijale dira batzuk. Arrautzak ipintzen ditu, hau da, obiparoak dira.
27. Aurre egiteko beste bide batzuk
Kontrolpean izateko alor asko zaindu behar dira: gordelekuak eta txoko hezeak kendu ( huntza, ohol,
sastraka…), tranpak ( garagardoz betetako potoak lurrazaleraino artuta) eta heziak antolatu ( zerrautsa, karea ,
errautsa, txikitutako arrautza azalak…), landare artean teilak jarri, bizkarrez gora, itzala eskainiz.
Amuak jartzeak balio du, baina ez da nahikoa. Gustuko ez dituzten landare usaintsuak jarri: izpilikua, salbia,
erromeroa. Baratzearen inguruan teilak edo lurra kendutako oholak jarri, eta azpiko aldeko babesera bilduko
direnak maiz-maiz bildu eta kendu.
- Bere harrapakari naturalak sustatzea: apoak, trikuak, gizakia...
- Errautsa eta kare hila landare sentikorren inguruan zabaltzea (pintura eta antzeko kimikoren arrastrorik gabe).
- Loreontziak edo teilak buruz behera jarriko ditugu, egunean zehar barraskiloak jasotzeko.
28. Deskribapena: Zizareak Lumbricina azpiordena
osatzen duten espezieak dira, anelidoen Haplotaxida ordenan.
Bere baitan 13 familia eta 5.000 espezie baino gehiago ditu,
horietako asko ezezagunak, batez ere eskualde tropikaletan.
Zizarea animalia zulatzailea da, lur-geruzak nahasten dituena.
Luzeak, meheak eta hankarik gabeak dira eta gorputza
uztaietan zatituta dute. Lur azpian tunelak egiten igarotzen
dute denbora gehien, min ematen baitie argiak. Euria egiten
duen egunetan, lurreko zuloak urez betetzen dira eta lur
azalera irten behar izaten dute zizareek arnasa hartzera
29. Ugalketa
Zizareen ernalketa: Anelido espezie
batzuek sexu banatuak dituzte, hau da, batzuk
arrak dira eta besteak emeak; espezie batzuk,
ordea, hala nola lur-zizareak, hermafroditak dira,
hau da, banako berak zelula sexual maskulino
eta femenino produzitzen ditu, baina inoiz ere ez
aldi berean; horregatik, beste zizare batekin
gurutzatzen direnean, batzuetan arrak bezala
jokatzen dute eta besteetan emeak bezala
30. Zizareak eragin onuragarriak dituzte orturako, lurra
nahasten dutelako. Jaten duten lurra ongarritzeko
ahalmena dute: beraien gorotzek inguruko lurrak
baino zazpi aldiz nitrogeno gehiago daukate,
gainera, hamaika aldiz potasio gehiago, sei aldiz
magnesio gehiago eta bi aldiz kaltzio gehiago
daukate.
32. Lehenago aipatu dugun bezala, bere onurak zenbatezinak direnez, ez ditugu guztiak aipatuko, baina bai garrantzitsuenak direnak:
- Lurraren egitura pikortsuagoa egiten lagunduko duten gehigarri batzuk sortzen dituzte. Horrela, aireztapena eta
hezetasuna (gehiegizkoa edo gutxiegizkoa) hobetzen laguntzen dutelarik.
- Beraien gorotzak emankorrak izateaz gain, lurreko bizitza aktibatzeko entzima, bakterio eta bestelako substantzia aktibo
ugari sortzen dituzte.
- Materia organiko ustela deskonposatzen dute humusa bihurtuz.
