Međunarodno savetovanje "Šumsko inženjerstvo Jugoistočne Evrope - stanje i izazovi", 28-30. oktobar 2015, Goč, Srbija

2. UVOD
 U ovaj trud se prikazuje istoriski razvoj infrastrukture u
Makedonske šume, preciznije razvoj šumske patne
mreže kao dominantni element šumske infrastrukture.
 U trudu je napravjena analiza na momentalno stanje sa
infrastrukturu.
 Putem matematučki presmetki utvrđena je optimalna
gustina šumske putne mreže.
 Napravjena je analiza kako če se razvijati mreža šumskih
puteva, odnosno kada se očekuje da se dostigne
optimalna gustina šumskih puteva.

3. Predmet rada
 Infrastruktura u šumarstvo u Republici Makedoniju je
tesno povezana sa putnim soobračaju odnosno razvoj
šumskih puteva. U ovaj momenat celokupni transport
drvnih sortimenata se izvršava po šumsko kamionski
putevima. Iz istoriskog konteksta u RM su se pojavili
obidi za transport sa: splavarenje, riži, dugački fiksni
žicari, transport sa željeznicom i drugo. Svi ovi obidu bili
su neuspešni i ekonomski neisplatljivi.
 Šuma u RM je tesno povezana sa planinskom regionu,
nad 92 % od površine pod šume su u ridskom -
planinskim regionama. Prosek vo RM 829 m.n.v.

4. Naklon terena u Republici Mekedoniju

5.  Dominantni su tereni so naklon od 11-310 umereno strm teren,
sljede vrlo strmi tereni >310 i najmanje zastupeni su tereni sa
naklonom <110 blagi tereni. Prosečno vo RM 15,10
 Geološka podloga je heterogena, tako srečemo razne forme
silikata i karbonata. Dominantni počveni tipovi su: eutrični
kambisol, distrični kambisol, renzina i drugo.
 Uticaj planinske klime no i prodor mediteranske klime u
korelaciju sa geološkom i pedološkom strukturu determiniruju
pojavu vegetacije i biološkoj raznolikost. U RM generalno
postoi zonalno postavjeni vegetaciski tipovi: najniže su šikare
odnosno degradirani dabovi i gaberovi nasadi, sljede
niskostebleni kvalitetni dabovi nasadi, nad njih zonalno dolaze
niskostebleni bukovi nasadi, pa kvalitetni bukovi nasadi, na
visoki planine srečemo nasadi od jelu i smrču a najvisoko su
visoko planinski pasišta.

6. Sostojba sa šumama u Republici Makedoniju
 Ukupna površina pod šumama i šumsko zemjište u
Republiku Makedoniju iznosi 987.545 ha, od te površine
šume se nalaze na 900.875 ha.
 Spored forma uzgajanje nasada u šumi, dominiraju
niskostebleni šumi na površini od 568.177 ha odnosno
63,07% od površine, visokostebleni šumi se nalaze na
površini od 272.898 ha odnosno 30,29 % i najmanje
zastupjeni su šikare koj zauzimaju površinu od 59.800 ha
odnosno 6,64%.

7.  Ukupna drvna masa u Republiku Makedonije iznosi
85.902.795 m3 sa prosečna drvna masa od 95 m3/ha i
tekovni godišan prirast od 2,00 m3/ha.
 Maksimalni godišan etat iznosi 1.094.815 m3/god. što
pretsavlja 1,27 % od ukupne drvne mase, odnosno 61 %
od ukupnog godišnjeg tekovnog prirasta.

8. Sostojba sa šumama u Republici Makedoniju
Vid na nasad
Površina
(ha)
Površina
%
Drvna masa
(m3)
Drvna masa
(m3/ha)
Tekoven
prirast
(m3)
Tekoven
prirast
(m3/ha)
Visokostebleni 272,898 30.29 54,118,283 198.31 1,030,181 3.77
Niskostebleni 568,177 63.07 30,954,768 54.48 747,300 1.32
Šikari 59,800 6.64 829,744 13.88 24,557 0.41
Ukupno 900,875 100.00 85,902,795 95.35 1,802,038 2.00

9. Sostojba so šumske putevi u Republici
Makedoniju
 U Republiku Makedoniju ima ukupno 13.263 km puteve
koj se nalaze u šumi. Od ovih puteva 3.326 km su javne
putevi, ostatak od 9.937 km su šumski putevi, ukupna
gustina puteva iznosi 13,43 m/hа.
 Najkvalitetni šumske puteve koj imaju kolovoz od asfalt ili
makadam, prvenstveno imaju ulogu u povrzivanje urbane
sredini sa šumskih sela, objekte u šumama ili da otvaraju
velike šumske komplekse od šume i prestavjaju glavnu
arteriju za transport (izvoz) drvnih sortimenata.
 Ovi putevi smo gi nazvali Receptori [R], u največim
slučaja ovi putevi spadaju u kategorii javnih puteva [Jp]
koi su pod vlasništvo države, odnosno njih održava javno
preduzeče Makedonija put.

10. Kvalitetni putevi - receptori

11. Jp – javni put , R – receptor , Kp - šumski kamionski put
Rkp
Rkp
Lkp
Jp
Kp
R
Kp
Koncept za rešenje gustina šumskih putevi

12.  Na tako zvani Receptori se priklučavaju šumski
kamionski putevi [Kp] koi se obicno postavjeni etažno u
prostoru. Ovi putevi su investirani od strane JP
Makedonski šumi. Ovo preduzeče vrši proektiranje,
izgradnja i održavanje šumski puteva.
 Uobicajno ovi putevi su tvrdi ili meki zemjeni putevi.

13. Metod rada
 Osnovni principi pri opređivanje optimalne gustine su
uzeti od teoretskom modelu za otvoranje sume, razrađen
od (Akimovski, 1968)
 Gustina šumski puteve se presmečuje po formilu (1):
[m/ha] (1)
Gkp - gustina šumski puteve
Lkp - dužina šumski puteve
F - površina koja je predmet otvaranje
Lkp
Gkp
F


14. Optimizacija gustine kamionskih puteva
 Optimalna gustina šumski putevi se presmečuje kao
diferencijalni proračun, odnosno prvi izvod od ukupnih
troškova koi nastaju pri transport drvnih sortimenata od seče
do privremeno stovarište. Pri tome posebno je odredena
optimalna gustina pri dotur drvnih sortimenata sa traktorom i
sa konjima.
 Osnovna formula (2) po koja se presmečuje optimalna
gustina šumske puteve:
(2)
Tsum – suma transportni trošoci od seca do privremeno stovarište
Gkp - gustina šumski putevi

15. Optimizacija gustine receptora
 Optimalna gustina receptora se dobija kao
diferencijalna presmetka odnosno prvi izvod od ukupnih
troškova za transport (izvoz) drvnih sortimenta od šume
odnosno privremeno stovarište do potrošač, formula(3).
(3)
w - oddalečenost između receptore
Trsuma - trošoci za izgradnja receptore, trošoci za održuvanje
receptore i trošoci za transport drvnih sortimenata po receptorima
0sumaDTr
Dw

sumaTr Tgr Tor Tir  

16. Optimalna gustina šumski puteva u zavisnost od kolicine drvne
mase koja če se iskoristiti za 100 godina
Drvna masa
Animalije
konj
Adaptiran
traktor
Q[m³/ha] za
100 god
Gkp [m/ha]
50 8,4 8,2
100 13,3 11,1
200 20,1 17,1
300 25,0 21,6
400 28,9 25,1
500 32,2 28,1
600 35,1 30,7
3

17. Optimalna gustina šumskih puteva
 U praksi nije moguče da se generalizira rešenije za
optimalna gustina mreže šumskih puteva.
 Najbolji pristup pri rešenje je da se za svako područje
otvaranja zasebno izradi „generalni plan za otvaranje
šumi“. U tom slucaju presmetke oko optimalne gustine bi
pretstavljale samo alatka koja bi pomogla proektantu da
izradi najbolje možno rešenje.
 Za određene proekcije možemo da izvršimo i
matematičke presmetke za optimalnu gustinu sumskih
puteva.

18. Optimalna gustina šumski puteva u zavisnost
od forma uzgaj nasada u R. Makedoniju
Vid na nasad
Etat
Koristenje
za 100 god.
Optimalna gustina
Optimalna dužina
puteva
konj traktor konj traktor
(m3/ha) (m3/ha) m/ha m/ha km km
Visokostebleni 2.29 229 21.3 17.8 5813 4858
Niskostebleni 0.80 80 12.2 10.9 6932 6193
Šikari 0.25 25 6.0 6.4 359 383
Sredno 14.5 12.7 13103 11433

19.  Prosečna gustina šumski putevi pri dotur sa adaptiran
traktor iznosi 14,5 m/ha, prosečna gustina pri dotur sa
konjima iznosi 12,7 m/ha. Ova gustina se odnosi samo
na etažno postavjeni kamionski putevi i direktno se
povezuje sa fazom dotura šumskih sortimenata.
 Na ovoj gustini moramo da dodamo i gustinu receptora
koja iznosi od 3 до 7 m/ha u zavisnost od iskorisčena
drvna masa.
 Znaci potrebna gustina sumski puteva bi se dobila kao
zbirod gustine šomskih puteva i gustine receptora.

20. Razvoj šumski putne mreže u Republici
Makedoniju
 Proekcija šumske putne mreže možemo da dobijemo kao
trend koi proizlazi od analize razvoja šumske putne
mreže od prošlosti do danas.
 Spored Akimovski R. u 1966 godina gustina mreže
šumski puteva iznosi 2,6 m/ha.
 Sa razvoj stopanskih aktivnosti u šumi raste i mreža
šumskih puteva.

21. Razvoj šumske putne mreže u Republici
Makedoniju
Godina Površina
Dolžina
šum. put
Šumski putevi Javni putevi
Gkptvrdi meki asfalt tvrdi meki asfalt
ha km km km km km km km m/ha
1966 2,60
1979 905.653 2.922 1.206 1.716 3,23
1990 951.570 7.808 562 6.228 1.018 8,21
1999 953.430 9.687 1.157 5.244 187 606 676 1.817 10,16
2012 958.721 10.882 1.256 6.043 355 663 543 2.023 11,35
2015 987.545 13.263 1.346 8.185 406 675 556 2.095 13,43

22. Razvoj putne mreže kao trend od dosadašno
građenje šumski puteva
 Iz tabele se vidi da gustina šumski puteva stalno raste
i dostiže nivo od 13,43 m/ha u 2015 godine.
 Iz podataka u tabeli lako se može izvuči trend porasta
gustine šumske patne mreže. To je urađeno sa formulom
(4) odnosno linearnom zavisnost od gustine puteva i
vreme u koje bi nastala određena gustina.
…………. (4)
 Dobijeni rezultati su prestavjeni u grafikon.
406,437223477,0  XY

23. Razvoj putne mreže kao trend od dosadašno
građenje šumski puteva
2.60
3.23
8.21
9.75
11.35
12.70
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
1960 1980 2000 2020 2040 2060 2080
m/ha
godina
Trend porasta - gustina puteva
stepen
otvorenost
ravnenje
funkcije

24. Razvoj šumske putne mreže kao momentalna
stopa građenje šumski putevi
 Sredna stopa građenje šumski puteva u Republici
Makedoniju u poslednih pet godina iznosi 182,5
kilometara na godinu.
 Od ovu stopu dobijemo matematička proekcija za razvoj
šumske putne mreže u idninu.
 Dobijeni rezultati su prikazani u sledeći grafikon.

25. Trend porasta šumski puteva u zavisnost od stopa
izgradnja novih puteva
10.00
11.00
12.00
13.00
14.00
15.00
16.00
17.00
18.00
19.00
20.00
21.00
2010 2020 2030 2040 2050 2060
m/ha
godina
gustina
šumkih
puteva

26. ZAKLUČI i DISKUSIJA
 Šumska infrastruktura u Republici Makedoniju je vrzana
sa razvoj šumski putevi koi se grde u planinskim
regionama gde dominantno se nalazi šuma. Pritome radi
se o teški uslovi u koi se grade šumski putevi a potencijal
šume je relativno mal u odnosu na drvnu masu koja
iznosi prosečno 95 m3/ha i prosečan tekovni godišan
prirast od 2 m3/ha,
 Razvoj šumske infrastrukture je pod uticaj javnih puteva
koj se grade u šumskim predelima kao i izgradnja puteva
koi su direktno vezani za normalno stopanisuvanje sa
šumama.
 U Republiku Makedonije ima ukupno 13.263 km puteva
koj se nalaze u šumi. Od ovih puteva 3.326 km su javne
putevi, ostatak od 9.937 km su šumski putevi, ukupna
gustina puteva iznosi 13,43 m/hа.

27. ZAKLUČI i DISKUSIJA
 Prosecna gustina šumske putevi u Republici Makedoniju
pri dotur sa adaptiran traktor iznosi 14,5 m/ha, prosečna
gustina pri dotur sa konjima iznosi 12,7 m/ha. Pri što ova
gustina se odnosi samo na etažno postavjeni kamionski
putevi.
 Na ovoj gustini moramo da dodamo i gustinu receptora
koja iznosi od 3 до 7 m/ha u zavisnost od iskoriščena
drvna masa.
 Razvoj šumsku putne mreže je presmetan kao: trend od
dosadašnjo građenje šumski puteva odnosno kao trend
od momentalna stopa građenje šumski putevi.

28. Izgradnja novi putevi kao neophodna mera za
razvoj šumarstva u RM i ostvarivanje
optimalna gustina šumski putava