дохионы үүсгүүр
- 1. Дохионы үүсгүүр
Цахилгаан хэлбэлзэл бий болгож хувьсах хүчдэл буюу дохио үүсгэдэг
төхөөрөмжийг дохионы үүсгүүр- генератор (oscillator) гэж нэрлэдэг. Дохионы
үүсгүүрийн гаргаж буй дохио хугацаанаас хамаарч үелэн давтагдах чанартай
байдаг.
Дохионы үүсгүүрийг хэлбэлзэл бий болгож байгаа арга замаар нь:
1.Гэдрэг холбооны
2.Резонансын
3.Релексацийн гэж ангилдаг
Гэдрэг холбооны үүсгүүр нь өсгөгчид эерэг гэдрэг холбооны тусламжтайгаар
гармоник
хэлбэлзэл үүсгэх зарчмаар ажилладаг бол Резонансын үүсгүүр нь LC
хэлбэлзлийн хүрээнд резонансын хэлбэлзэл үүсгэх зарчмаар ажиллана.Харин
кондексаторын цэнэглэгдэх ,цэнэг алдах үйл ажиллагаан дээр тулгуурлаж
ажилладаг дохионы үүсгүүрийг
Релексацийн дохионы үүсгүүр гэж нэрлэдэг.
Транзисторт гармоник дохионы үүсгүүр
Хэрэв гэдрэг холбооны нэвтрүүлэх коэффицинт болон өсгөгчийн нэвтрүүлэх
коэффицинт
- 2. Нөхцлийг биелүүлж байвал гэдрэг холбоотой системийн өсгөлтийг коэффициент
хязгааргүй рүү тэмүүлж критик нөхцөл үүснэ.Энэ үед өсгөгч нь өөрөө сэргэж
дохионы үүсгүүр болдог.
Транзисторт өсгөгч эргүүлдэг өсгөгч учир түүний фаз шилжүүлэлт нь 180 градус
учир гэдрэг холбооны фаз шилжүүлэлт 180 градус байх ёстой.Бидний мэдэх
дохионы фаз шилжүүлдэг хэлхээ бол шугаман RC хэлхээ юм.Нэг
дифференциалчлагч хэлхээний фаз шилжүүлэлт 90 градус –аас байдаг учир
хамгийн багадаа 3R хэлхээ холбож байж 180 градус шилжүүлдэг хэлхээ бий
болгож болно.Хоёр RC хэлхээний 180 градус шилжүүлэх давтамж нь 0 болох
учир ашиглаж болохгүй
Т2 транзисторт нь өсгөгчийн гаралтын чадлыг нэмэгдүүлэх зориулалттай
эммитерийн давтагч байна.Т1 транзисторын коллектороос гэдрэг холбооны
хэлхээнд Rc эсэргүүцэгч гэдрэг холбооны R эсэргүүцэгчтэй хүчдэл хуваагч хэлхээг
үүсгэн, улмаар гаралтын хүчдэлийн далайц буурдаг учир Т2 транзистор дээр
угсарсан эмиттерийн давтагчийг нэмж,түүний гаралтаас дохиог аван гэдрэг
холбооны оролтонд өгдөг.
Вин-Робинсоны гүүрт гармоник дохионы үүсгүүр
Вин-Робинсоны гүүр гэдэг нь интегралчлагч хэлхээ дифференциалчлагч хэлхээг
давхар холбосон хэлхээ юм.
- 3. Вин-Робинсоны гүүрийн ДДТ-оос нэвтрүүлэх коэффициентийн хамгийн их утга нь
түүний дифференциалчлагч хэсгийн нэвтрүүлэх коэффициент, интегралчлагч
хэсгийн нэвтрүүлэх коэффициент , интегралчлагч хэсгийн нэвтрүүлэх
коэффициенттэй хэмжээгээрээ ижил болох үед харгалзана.Хэрэв гүүрийн
эсэргүүцэгчүүд болон конденсаторуудыг яг ижилхэнээр сонговол критик давтамж
хоёр хэлхээний нэвтрүүлэх зурвасын давтамжтай давхцана.Өөрөөр хэлбэл
интегралчлагч хэлхээний нэвтрүүлэх зурвасын дээд хил,дифференциалчлагч
хэлхээний нэвтрүүлэх зурвасын доод хил хоорондоо давхцахаас гадна энэ
давтамж дээр Вин-Робинсоны гүүрийн нэвтрүүлэх коэффициент хамгийн их
утгатай байна.Тэгвэл Вин-Робинсоны гүүрийг гэдрэг холбоонд нь ашигласан
дохиоэны үүсгүүр хийхэд шаардлагатай өсгөгч нь дохионы фазыг шилжүүлдэггүй
(ө.х. үл-эргүүлдэг) мөн К=3 байх өсгөгч шаардлагатай болно.Түүнчлэн С1,С2
конденсаторууд болон R1,R2 эсэргүүцэгчүүдийн хэмжээ хоорондоо яг ижил байдаггүйгээс
Вин-Робинсоны гүүрийн нэвтрүүлэх коэффициент яг 1/3 байж чаддаггүй.Иймд
сөрөг гэдрэг холбооны гүнийг өөрчлөх замаар өсгөгчийн өсгөлтийн
коэффициентийг генераторын сэргэх нөхцөлийг бүрдүүлсэн хэмжээнд тохируулан
аваачихад Rf.b хувьсах эсэргүүцэгч гол үүрэг гүйцэтгэнэ.
- 4. Хэлбэлзлийн хүрээт гармоник дохионы үүсгүүр
Зэрэгцээ холбогдсон индукцлэлийн ороомог L болон конденсатор C бүхий хэлхээг
хэлбэлзэлийн хүрээ гэж нэрлэнэ.Хэлбэлзлийн хүрээний конденсаторыг тодорхой
утга хүртэл хүчдэлээр цэнэглээд орхивол цэнэг алдалтын гүйдэл L ороомгоор
гүйснээс болж өөрийн индукцлэлийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч (Ц.Х.Х) үүссэнээр
конденсаторын цэнэг дууссан ч гүйдэл үргэлжлэн гүйсэээр конденсаторыг сөрөг
утгатай хүчдэлээр цэнэглэдэг.Индукцлэлийн (Ц.Х.Х) зогсмогц конденсаторт
цэнэглэгдсэн сөрөг цэнэг эсрэг чиглэлд гүйдэл гүйлгэн цэнэгээ дахин алдах болно.Энэ нь
улмаар өөрийгөө цэнэглэх мэтээр олон дахин давтагдах боловч конденсаторын
цэнэглэгдэх хүчдэлороомог дээр чадал ялгарсаны улмаас эньргиэ алдаж өмнөх
үеийнхээсээ багассаар хэлбэлзэляваандаа дуусна.Үүнийг хэлбэлзлийн хүрээн дэхь
унтрах хэлбэлзэл гэж нэрлэдэг.
Хэрэв хэлбэлзлийн хүрээнд