2. бий болсон гэж үздэг. Эртний
нүүдэлчин монголчуудын гутлын
хоншоор нь шөвгөр нарийн, улны ирмэг
нь улаан өнгөтэй байжээ. Тэр үеийн
нийгмийн байдал нь дайн дажин ихтэй,
овог аймгийн тэмцэл олон зуун дамжин
үргэлжилсэн нөлөөгөөр тийнхүү сэлэм
мэтийг илэрхийлэх мэт хэлбэр дүрстэй
байсан гэж судлаачид үздэг. Дундад
эртний үеийн Монголчуудын гутал ямар
байсныг гэрчлэх гуталнууд ОХУ-ын Чита
муж, Дорнод аймгийн Гурванзагал
сумын Цагаан чулуут, Сүхбаатар
аймгийн Асгат сумын Шарга уул, Онгон
сумын Шивээт, Хэнтий аймгийн
Дэлгэрхаан сумын Хүйтэн хошуу зэрэг
олон газруудаас олджээ. Сарьсан
угалзтай, ширээр хийсэн, улаан, хар,
шар гэх мэт янз бүрийн өнгөтэй байсан
бөгөөд энэ нь гутлын ширийг янз бүрийн
өнгөөр буддаг, ширийг боловсруулах
нарийн арга дэлгэрсэн байсны гэрч юм.
Улыг нь олон давхарлаж тун нарийн оѐж
ширсэн байсан нь тухайн үед гутлын
үйлдвэрлэл тун сайн хөгжсөнийг

3.  Манж чин улс XYII зууны үеэс Хятад, Монгол зэрэг орныг
эрхшээлдээ оруулснаар манж хувцасны зарим хэв маяг
дэлгэрсэн. 1759 онд хувцасны хууль гаргаж монгол ван,
гүнгүүдийн цол хэргэм, зэрэг дэвийн хувцасны маяг,
хэрэглэх зүйлийг тусгайлан заасан байна. Монгол эрчүүд
манж маягийн тав гэзэг тавьж, дөрвөлжин энгэртэй дээл
өмсөх болсон ба дээлний ханцуй нь нударгатай болжээ.
Монгол хүний дээл хувцсанд нударга хийсэн нь таван
хошуу мал адил номхон байлгах гэсэн санаа байсан
хэмээн хэлэлцдэг боловч монголчууд нударгыг нь дээш
эргүүлэн нугалж ембүү хэлбэрт оруулан хөх өнгөөр
дэвсгэрлэн хэрэглэх болжээ. Мөн нударга нь бээлийний
үүрэг гүйцэтгэж хүйтнээс сэргийлнэ. Манжийн үед
шинээр бий болсон хувцас бол лам дээл хувцас бөгөөд
эртний монгол дээлний энгэрийг өвлөн авсан байна.