1. 48 April '16
Grootste risico's op een rij
De grootse risico's in de installatiebranche zijn:
1. Werken onder spanning: 80 procent van de monteurs heeft wel eens
een stroomdoorgang gevoeld. Ook lage stroomspanning leidt tot
ernstige verkramping waarbij de medewerker niet meer zelf loskomt.
2. Werken op hoogte: valincidenten komen vaak voor, hebben ernstige
gevolgen en leiden tot langdurig (of blijvend) verzuim.
3. Werken in kruipruimtes: incidenten komen relatief weinig voor, maar
lopen vaak slecht af.
4. Fysieke belasting: werken in ongemakkelijke houdingen, veelvuldig
bukken, tillen of werken op de knieën leidt tot rugklachten en slijtage
in knieën en gewrichten.
R
uim twee van de drie incidenten op projecten
in de installatiebranche zijn het gevolg van
onveilig handelen door medewerkers. Ofte-
wel: gedrag waar we zelf invloed op hebben.
'Het aanleren van veilig handelen moet je als organisatie
beleidsmatig en structureel aanpakken', vindt Dirk Muis,
hogere veiligheidskundige en arbeidshygiënist van
RichtingTechniek & Industrie, de voormalige arbodienst
van Imtech.Verscheidene onderdelen van Imtech zijn
doorgestart en blijven klanten van RichtingTechniek &
Industrie. Goed om te weten dat Richting, TNO en UNETO-
VNI eveneens samenwerken in de proeftuin Arbozorg
(zie K&S maart, http://bit.ly/Proeftuin).
Vermijdbare kosten
Muis zit inmiddels ruim dertig jaar in het veiligheids-
vak. 'Toen ik begon, zaten we op een ongevallenin-
dex van rond de honderd en inmiddels op minder
dan vier, er is dus wel een slag gemaakt.' De ongeval-
lenindex of IF, van injury frequency, staat voor het
aantal verzuimongevallen per 1 miljoen gewerkte
uren. 'Vooral de verplichte VCA-certificering heeft de
afgelopen vijftien sterk bijgedragen aan verbetering
van de IF', zegt hij.
Zelfs het filmpersonage van Clint Eastwood wist het: als je
met dynamiet werkt, doe je er goed aan om eerst standaard
te checken of je handen leeg zijn voordat je een sigaret
aansteekt. Nu is roken niet zo'n heel gezond voorbeeld. Maar
hee, het filmfragment is een kleine vijftig jaar oud! Toch zijn
het juist die 'ingesleten' goede gewoontes die incidenten op
projecten in de installatiebranche kunnen voorkomen. En
sterk leiderschap, van hoog tot laag, om vakkundig en veilig
gedrag tot een vanzelfsprekendheid te maken.
Tekst: Betty van Wijngaarden Fotografie: Ton Borsboom, UNETO-VNI
Ondanks deze positieve constatering zien we
inmiddels een stagnatie in de daling van het aantal
incidenten in de branche. Voor de installatiebranche
schommelt de IF gemiddeld rond de 6,85. Deze stag-
natie geldt overigens niet alleen voor de Nederlandse
arbeidsmarkt, maar ook die in de rest van Europa. Er
zijn daarom nieuwe impulsen nodig om de stagnatie
te doorbreken. 'Als je weet dat er tegenover één on-
geval met verzuim gemiddeld tien ongevallen zonder
verzuim staan en nog eens drieduizend risicomomen-
ten,' zegt Muis, 'dan hebben bedrijven er dus belang
bij dit verder terug te dringen. Want verzuim kost
veel geld. Een professionele aanpak is nodig om deze
vermijdbare kosten terug te dringen.'
Stevige boetes
Door incidenten, bijna-incidenten en risicomeldingen
structureel te analyseren en in oplossingen uit te wer-
ken, kan een bedrijf het veiligheidsbeleid naar een
hoger niveau tillen. Dat is zowel in het belang van de
medewerkers, die graag weer gezond naar huis gaan
na een dag werken, als van het bedrijf. Veiligheid is
namelijk een doeltreffend selling point tijdens ac-
quisities, aangezien klanten dit in toenemende mate
Het belang van structurele analyse van ongevallen, bijna-incidenten en risico
'Veilig werken vereist ook
Ook bij werken op
hoogte moet vooraf
goed worden nagedacht
over de benodigde vei-
ligheidsmaatregelen.
KS04 48-50.indd 48 04-04-16 14:02

2. April '16 49
Markt en maatschappij
belangrijk vinden. Een aantoonbaar goede score op
dit terrein heeft een positief effect op de beeldvor-
ming over een bedrijf.
Daarnaast gaat een goede score op gebied van
veiligheid vaak hand in hand met sterk leiderschap,
wat een hot issue is binnen de nieuwe ISO-norm. Sterk
leiderschap, van hoog tot laag in een organisatie,
wordt in de nieuwe ISO-norm een belangrijk normele-
ment en kan gebruikt worden om veilig, gezond en
milieuverantwoord (VGM) werken in de installatiebran-
che te verbeteren.
Een andere reden voor bedrijven om het veiligheids-
beleid naar een hoger niveau te tillen is de medede-
ling die de Inspectie SZW en het Openbaar Ministerie
vorig jaar deden dat niet alleen bedrijven die – al dan
niet opzettelijk – nalatig zijn in hun veiligheidsbeleid
straf moeten vrezen, maar ook leidinggevenden
die persoonlijk iets te verwijten valt. Denk hierbij
vooral aan leidinggevenden hoger in de organisatie,
zoals directie, veiligheidskundigen en projectleiders.
Inspectie SZW heeft overigens de bevoegdheid om
ook zonder tussenkomst van de rechter boetes op
te leggen. Een dergelijke boete bedraagt al gauw
15.000 euro.
Structurele analyses
'Door incidenten, bijna-incidenten en veelvoorko-
mende risico's te analyseren en in structuren uit te
werken, voorkom je dat je elke keer opnieuw het wiel
moet uitvinden', zegt Muis. 'Als het lukt om analyse
en uitwerking in structuren plaats te laten vinden
op drie niveaus, namelijk organisatie-, project- en
medewerkersniveau, dan kan de installatiebran-
che nog een enorme stap vooruit maken ook met
gedragsverandering.'
Op organisatieniveau gebeurt dat met de wettelijk
verplichte risico-inventarisatie (RI&E). Muis: 'Door
de oorzaak van het incident te onderzoeken en
registeren, kun je met
de data organisatorische
maatregelen nemen.
Bijvoorbeeld in onze
branche komt handlet-
sel het meest voor, zoals
snij- en schaafwonden.
Zorg als bedrijf dan voor geschikte veiligheidshand-
schoenen die beschermen tegen snijden, maar wel
nog voldoende vingergevoeligheid hebben.'
Als de risico's op organisatieniveau zijn geïden-
sterk leiderschap'
Fysieke belasting, zoals
bukken, tillen en werken
op de knieën, is ook een
van de vier grootste
risico’s bij werken in de
installatiebranche.
'Veiligheid is een
doeltreffend selling point
tijdens acquisities'
KS04 48-50.indd 49 04-04-16 14:03

3. 50 April '16
Markt en maatschappij
tificeerd, wordt op projectniveau een Taak Risico
Analyse gemaakt (TRA). 'UNETO-VNI heeft het 'Blauwe
boekje' uitgegeven waarin voor veel verschillende
activiteiten of taken TRA's zijn gemaakt. Een TRA geeft
de risico's aan van de taak en de maatregelen die
genomen moeten worden om de taak veilig te kun-
nen uitvoeren. Bijvoorbeeld bij werken in kruipruim-
tes bestaat risico op verstikking door gassen. Laat
(zuurstof)metingen doen, zorg voor goede ventilatie
en gebruik zonodig adembeschermingsmiddelen. Of
bij werken onder spanning bestaat het risico van een
stroomdoorloop. Neem de vijf gouden veiligheids-
maatregen in acht (schakelen, beveiligen, controle-
ren, aarden en kortsluiten en afschermen. Zaken waar
in de werkvoorbereiding al rekening moet worden
gehouden. VGM werken betekent dat je bewust aan-
vaardbare risico's neemt, bijvoorbeeld aanvaardbaar
omdat je goede handschoenen aan hebt.'
Het is volgens Muis van belang dat alle medewerkers
op een project op de hoogte zijn van de geldende
veiligheidsregels en voorschriften. 'En dat geldt ook
voor inleners. De leidinggevenden op het project
moet ervoor zorgen dat zij op de hoogte zijn, maar
ook dat zij de juiste beschermingsmiddelen tot hun
beschikking hebben.'
Medewerkersverantwoordelijkheid
Het analyseren van risico's is echter niet alleen een
taak voor het bedrijf of de projectleider. Ook mede-
werkers hebben daarin een verantwoordelijkheid via
de zogeheten Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA).
Muis: 'Voordat een monteur aan de slag gaat met
een bepaalde klus, moet deze eerst rustig nagaan
welke gereedschappen en beschermingsmiddelen hij
hiervoor nodig heeft, welke risico's dat werk met zich
meebrengt en hoe hij daar verstandig mee omgaat.'
Raadpleeg in het Blauwe Boekje zo nodig de betref-
fende TRA's, is dan ook zijn advies.
Dat klinkt mooi. Maar is dat voor medewerkers, in de
waan van de dag en onder de druk van boeteclausu-
les bij overschrijding van opleveringsdatum, wel altijd
haalbaar? 'Het is geen vrijblijvende keuze', zegt Muis.
Het verschil is, dat je aan het einde van een werkdag
veilig en gezond naar huis gaat. Bij een werk gaat het
niet alleen om de klus kwalitatief goed uitvoeren. Een
LMRA doen hóórt erbij en getuigt van vakmanschap.'
Maar wat als monteurs dat niet doen? 'Dan komt het
aan op leiderschap!', zegt hij. 'Want dat leidt tot ge-
dragsverandering onder medewerkers. Als medewer-
kers zich niet aan de regels van een project houden,
of geen beschermingsmiddelen gebruiken, dan is
er sprake van zogeheten no go's. Je waarschuwt als
leidinggevende één keer. En als het daarna nogmaals
gebeurt, dan stuur je hem of haar van het project af.
Ga je maar melden bij je manager, HRM, of – in een
klein bedrijf – bij de directeur. Reken maar dat dat
indruk maakt, en dat het ook impact heeft op de an-
dere medewerkers.' Regels en preventiemaatregelen
zijn er niet voor niets, vindt Muis. 'Als iemand zijn vei-
ligheidsschoenen niet aan heeft en er valt iets op zijn
voet, dan geeft dat niet alleen veel persoonlijk leed,
maar heeft dat ook drie weken verzuim tot gevolg.
Dat kost het bedrijf veel geld! We moeten het samen
doen. Het bedrijf en de opdrachtgever faciliteren
een veilige en gezonde werkplek en je mag dus van
medewerkers verwachten dat ze zich veilig gedragen
en aan de regels houden.' <
Regels voor veilig, gezond en
milieuverantwoord werken
1. Hou je aan de regels voor veiligheid, gezondheid en milieu
2. Werk niet aan in bedrijf staande installaties
3. Gebruik je persoonlijke beschermingsmiddelen
4. Werk alleen met goedgekeurde middelen (en materialen)
5. Bescherm jezelf en anderen voor val van hoogte
6. Start je werkzaamheden met een Laatste Minuut Risico Analyse
7. Laat geen materialen rondslingeren en ruim je werkplek op
8. Werk niet onder invloed van alcohol, drugs en/of medicijnen
9. Houd je aan de verkeersregels en rijd verantwoord en veilig
10. Geef het goede voorbeeld en spreek anderen aan op onveilig gedrag
Werken in kruipruimtes
behoort, samen met
werken onder spanning
en op hoogte, tot de
vier grootste risico’s bij
werken in de installatie-
branche.
KS04 48-50.indd 50 04-04-16 14:03