SlideShare a Scribd company logo
1 of 23
DÜNYANIN EN TEMBEL HAYVANI
TEMBEL HAYVAN (MİSKİN HAYVAN)
• Ülkemiz canlı çeşitliliği açısından hayli zengin bir
ülke olmasına rağmen ülkemizde yaşamayan
hayvan türleri de var. Bu hayvan dünyanın en
tembel hayvanı. Bu hayvanlardan bazılarını
hayvanat bahçelerinde görme imkanı
bulabiliyoruz. 2015 yılında Darıca Hayvanat
Bahçesi’ne daha önce Türkiye’deki herhangi bir
hayvanat bahçesinde karşılaşmadığımız ve bu
güne kadar gördüğümüz en tembel hayvan olan,
adı da üstünde bir tembel hayvan geldi. Bu
canlının adı miskin hayvan olarak da bilinir. Peki,
tembel hayvan neden bu şekilde isimlendiriliyor?
• BURAYA TIKLAYARAK NE KADAR TEMBEL
OLDUKLARINI VİDEODA GÖREBİLİRSİNİZ 
• Tembel hayvanlar kedigillere ve yırtıcı kuşlara av olmamak
için geceleri hareket eder ve gündüzlerini uyuyarak
geçirirler. Ancak bu durum bütün tembel hayvanlar için
geçerli değildir. Bu hayvan buz devri sid karakterinin gerçek
halidir. Misal üç parmaklı tembel hayvan türlerinden biri
olan cüce olan ve en tembel hayvan olarak da bilinen
tembel hayvanlar (Bradypus pygmaeus) diğerlerinden farklı
olarak günün her saatinde hareket halinde olabilir.
Dünyanın en tembel hayvanı denildiğinde akla ilk tembel
hayvan gelir. Çünkü cüce tembel hayvanların yaşadığı
Escudo de Veraguas Adası’nda yırtıcı hayvanlar bulunmaz.
Dolayısıyla yırtıcı tehdidi ile karşılaşmadıklarından istedikleri
saate değin uyuyabilirler.
• Ortalama günde 35-40 metre mesafe kateden tembel
hayvanlar çok yavaş hareket ettikleri için farklı dillerde
bu şekilde isimlendiriliyor. Aslında bu ifade tek bir canlı
türü için kullanılmıyor. İki parmaklı ve üç parmaklı
olmak üzere iki gruptan oluşan tembel hayvanların
toplam altı farklı türü var. Boyları ortalama 60 cm olan
tembel hayvanlar Orta ve Güney Amerika’daki tropikal
ormanlarda yaşar.
• Bilim insanları en tembel hayvan olarak da bilinen
miskin hayvan da denen bu hayvanların bugüne kadar
nesillerinin nasıl tükenmemiş olmasının hayli ilgi çekici
olduğunu düşünüyor.
• Son yıllarda yapılan araştırmalar da bu bilgileri
destekliyor. Örneğin bilim insanları vahşi
yaşama uyum sağlamış tembel hayvanlar ile
laboratuvar ortamında yaşayan tembel
hayvanların uyku saatlerini karşılaştırmış ve
yırtıcı hayvan tehlikesi ile karşı karşıya olmayan
laboratuvar hayvanlarının 15 saat, vahşi
doğada yaşayan hayvanların ise 9 saat
uyuduğunu tespit etmişlerdir.
• Bu yavaş dostlarımızın yaşama tutunabilmeleri için öncelikle
yırtıcılara yem olmaması gerekiyor. Peki, ağaçlarda yaşayan ve çok
hızlı hareket edebilen bir maymun kartalların avı olabiliyorken
tembel hayvanlar bu yırtıcılardan nasıl korunabiliyor?
• Tembel hayvanlar genel olarak üzerinde yaşadıkları ağaç yapraklarını
ve böcekleri yer. Besinlerden aldıkları enerji tembel hayvanlarla
yaklaşık aynı boyuttaki diğer memelilerle karşılaştırıldığında
yetersizdir. Ancak tembel hayvan lar çok az hareket edip çok az
enerji harcar. Bu hayvan buz devri sid denince direk aklınıza gelen
tembel hayvandır. Ayrıca vücut sıcaklıkları (ortalama 32ºC) görece
düşüktür, dolayısıyla vücut ısılarını korumak için fazla enerji
harcamazlar.
• Bu sorunun cevabı tembel hayvanların kamuflaj yeteneği ile
açıklanabilir. Tembel hayvanlar ın kürklerinde yer alan algler ve
mantarlar yeşilimsi bir renk verir. Böylece tembel hayvanlar
üzerinde yaşadıkları ağaçlardan ayırt edilemez ve yırtıcı hayvanlar
tarafından fark edilmeleri zorlaşır.
• Miskin hayvan ların metabolizma hızı çok düşüktür. Bu
canlıların temel besin kaynağı selülozdur. Midelerinin
çok sayıda bölümden oluşması sayesinde tükettikleri
besinlerdeki selülozu sindirebilirler. Tembel hayvanların
sindirim süreci çok uzun sürer. Bu sayede tükettikleri
hiçbir besini ziyan etmeden sonuna kadar
sindirebilirler.
• Son yıllarda yapılan araştırmalar tembel hayvan ların
anatomik özelliklerinin enerjilerini verimli bir şekilde
kullanmalarına yardımcı olduğunu gösteriyor. Dünyanın
en tembel hayvanı da olsalar anatomik yapıları hiç de
öyle demiyor. Tembel hayvanların kolları uzun, kürek
kemikleri ise kısadır. Bu sayede ağaçlarda baş aşağı asılı
durabilen tembel hayvanlar daha rahat dönüp daha
kolay hareket edebiliyor.
• Tembel hayvan ların dışkılarını yere
bırakmalarının koku aracılığıyla çevredeki diğer
tembel hayvanlarla iletişim kurmaları ve eş
bulmalarıyla ilişkili olabileceği düşünülüyor.
Yapılan son araştırmalar ise bu durumun
beslenmeyle yakından ilişkili olabileceğini
gösteriyor.
• Zamanlarının çoğunu ağaçların üzerinde geçiren tembel hayvanlar
dışkılarını yerde yapar. Bilim insanları enerjilerini bu kadar tasarruflu
kullanan tembel hayvanların neden dışkılamak için ağaçtan indiğini
anlamakta zorlanmışlar. Ayrıca tembel hayvan ların yere inmesi yırtıcı
hayvanlar tarafından yakalanmalarını kolaylaştırır. Çünkü yapılan
araştırmalar tembel hayvan ölümlerinin yarısının yerde yırtıcılara av
olmalarından kaynaklandığını gösteriyor.
• Yapılan yeni araştırmalar tembel hayvanların algleri besin kaynağı olarak
da kullanabileceğini gösteriyor. Bol miktarda sindirilebilir yağ içeren algler
tembel hayvanlar için verimli bir enerji kaynağı olabilir.
• Tembel hayvanların kürklerinde güveler yaşar. Güveler yumurtalarını
tembel hayvanın dışkısının üzerine bırakarak larvalara besin sağlar. Larvalar
tekrar güve halini alınca uçarak ağaç tepelerinde yer alan tembel
hayvanların kürklerinin içine dahil olarak kendilerine ev ve eş bulur. Peki,
bu durumdan tembel hayvanın kazancı nedir? Tembel hayvanların kılları
arasındaki güve ve alg sayısı ile azot miktarı arasında bir ilişki olduğu
belirlendi. Tembel hayvanların buna miskin sid de denebilir kürkündeki
yaşamını yitiren güvelerin mantarlar tarafından parçalanması sonucu açığa
çıkan azot alg miktarının artmasını sağlıyor olabilir. Tembel hayvanların
kürkündeki alg sayısı arttıkça daha iyi kamufle olabiliyorlar.
• Peki, insanlar tembel hayvanların yaşamlarını
etkiliyor mu? Yapılan araştırmalar insan
faaliyetlerinin tembel hayvanların yaşam
alanlarına zarar verdiğini gösteriyor. Örneğin
son yıllarda insanlar cüce tembel hayvanların
yaşadığı adaya yerleşmeye başladı. İnsan
kaynaklı etkinlikler sonucu ormanların zarar
görmesi, tembel hayvanların evsiz ve
savunmasız kalmasına neden oldu.
• Bilim insanları ormanların yok edilmesi nedeniyle
tembel hayvanların zarar görmesini engellemek için
çalışmalar yapıyor. Ormanlık alanın tarım arazisi
yapıldığı bir bölgeye bilim insanları kakao, muz ve
ananas ağaçları ekti. Sonuçta tembel hayvanların ki
buna miskin sid de diyebiliriz, kakao ağacını daha çok
tercih ettikleri ve diğer ağaçlarda vakit geçirmedikleri
belirlendi. Ormanların yok edildiği bölgelere kakao
ağacı ekilebilir. Böylece hem tembel hayvanlara güvenli
bir barınak sağlanabilir hem de kakao ağacının meyvesi
bu hayvanlar için yüksek enerjili bir besin kaynağı
olabilir.
• KAYNAK
• – Schiller, F., “Decoding slowness: How sloths perfected energy saving“,
University Jena, 2011.
• – Devitt, T., “Down on the cacao farm: Sloths thrive at chocolate source”,
University of Wisconsin-Madison, 2012.
• – “Wild Three-Toed Sloths Sleep 6 Hours Less Per Day Than Captive Sloths, First
Electrophysical Recording Shows”, Smithsonian Tropical Research Institute, 2008.
• – Barncard, C., “What’s with sloths’ dangerous bathroom breaks? Maybe
hunger”, University of Wisconsin-Madison, 2014.
• – King, B., “More Endangered Pygmy Sloths in Panama Than Previously
Estimated. Isolated Species Provides Unique Conservation Opportunity”,
Smithsonian Tropical Research Institute, 2015.
• – https://animalcorner.co.uk/animals/sloth/
• – http://www.bbc.com/earth/story/20140916thetruthaboutsloths
• – http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/tembel-hayvanlar-uzerine-
bilinmeyenler

More Related Content

Similar to Tembel hayvan (miskin hayvan) slayt - Benimleyaz.com

Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlarfrhckr
 
Köpekler ve Özellikleri
Köpekler ve ÖzellikleriKöpekler ve Özellikleri
Köpekler ve ÖzellikleriSlaytSunum
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimgozdekum
 
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimBilge Abat
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimBilge Abat
 
Bilg ödevi kopya
Bilg ödevi   kopyaBilg ödevi   kopya
Bilg ödevi kopyagamzec61
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimgozdekum
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slaytgamzec61
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slaytgamzec61
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slaytgamzec61
 
Bilg ödevi
Bilg ödeviBilg ödevi
Bilg ödevigamzec61
 
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyor
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyorMeraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyor
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyorTulay01
 
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)Evrim Ağacı, ODTÜ
 

Similar to Tembel hayvan (miskin hayvan) slayt - Benimleyaz.com (20)

Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlar
 
Köpekler ve Özellikleri
Köpekler ve ÖzellikleriKöpekler ve Özellikleri
Köpekler ve Özellikleri
 
Doga
DogaDoga
Doga
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalim
 
sunum
sunumsunum
sunum
 
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalim
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalim
 
Gamze bilg ödevi
Gamze bilg ödeviGamze bilg ödevi
Gamze bilg ödevi
 
Bilg ödevi kopya
Bilg ödevi   kopyaBilg ödevi   kopya
Bilg ödevi kopya
 
Insan ve çevre
Insan ve çevreInsan ve çevre
Insan ve çevre
 
Hayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalimHayvanlari koruyalim
Hayvanlari koruyalim
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slayt
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slayt
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slayt
 
Bilg ödevi
Bilg ödeviBilg ödevi
Bilg ödevi
 
FARELER
FARELERFARELER
FARELER
 
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyor
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyorMeraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyor
Meraklı Minik Yavru kurtlar doğaya dönüyor
 
Validebağ Korusu
Validebağ KorusuValidebağ Korusu
Validebağ Korusu
 
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)
Kuşların Evrimi (Zahide Beyazıt)
 

Tembel hayvan (miskin hayvan) slayt - Benimleyaz.com

  • 1. DÜNYANIN EN TEMBEL HAYVANI TEMBEL HAYVAN (MİSKİN HAYVAN)
  • 2.
  • 3. • Ülkemiz canlı çeşitliliği açısından hayli zengin bir ülke olmasına rağmen ülkemizde yaşamayan hayvan türleri de var. Bu hayvan dünyanın en tembel hayvanı. Bu hayvanlardan bazılarını hayvanat bahçelerinde görme imkanı bulabiliyoruz. 2015 yılında Darıca Hayvanat Bahçesi’ne daha önce Türkiye’deki herhangi bir hayvanat bahçesinde karşılaşmadığımız ve bu güne kadar gördüğümüz en tembel hayvan olan, adı da üstünde bir tembel hayvan geldi. Bu canlının adı miskin hayvan olarak da bilinir. Peki, tembel hayvan neden bu şekilde isimlendiriliyor?
  • 4. • BURAYA TIKLAYARAK NE KADAR TEMBEL OLDUKLARINI VİDEODA GÖREBİLİRSİNİZ 
  • 5. • Tembel hayvanlar kedigillere ve yırtıcı kuşlara av olmamak için geceleri hareket eder ve gündüzlerini uyuyarak geçirirler. Ancak bu durum bütün tembel hayvanlar için geçerli değildir. Bu hayvan buz devri sid karakterinin gerçek halidir. Misal üç parmaklı tembel hayvan türlerinden biri olan cüce olan ve en tembel hayvan olarak da bilinen tembel hayvanlar (Bradypus pygmaeus) diğerlerinden farklı olarak günün her saatinde hareket halinde olabilir. Dünyanın en tembel hayvanı denildiğinde akla ilk tembel hayvan gelir. Çünkü cüce tembel hayvanların yaşadığı Escudo de Veraguas Adası’nda yırtıcı hayvanlar bulunmaz. Dolayısıyla yırtıcı tehdidi ile karşılaşmadıklarından istedikleri saate değin uyuyabilirler.
  • 6.
  • 7. • Ortalama günde 35-40 metre mesafe kateden tembel hayvanlar çok yavaş hareket ettikleri için farklı dillerde bu şekilde isimlendiriliyor. Aslında bu ifade tek bir canlı türü için kullanılmıyor. İki parmaklı ve üç parmaklı olmak üzere iki gruptan oluşan tembel hayvanların toplam altı farklı türü var. Boyları ortalama 60 cm olan tembel hayvanlar Orta ve Güney Amerika’daki tropikal ormanlarda yaşar. • Bilim insanları en tembel hayvan olarak da bilinen miskin hayvan da denen bu hayvanların bugüne kadar nesillerinin nasıl tükenmemiş olmasının hayli ilgi çekici olduğunu düşünüyor.
  • 8.
  • 9. • Son yıllarda yapılan araştırmalar da bu bilgileri destekliyor. Örneğin bilim insanları vahşi yaşama uyum sağlamış tembel hayvanlar ile laboratuvar ortamında yaşayan tembel hayvanların uyku saatlerini karşılaştırmış ve yırtıcı hayvan tehlikesi ile karşı karşıya olmayan laboratuvar hayvanlarının 15 saat, vahşi doğada yaşayan hayvanların ise 9 saat uyuduğunu tespit etmişlerdir.
  • 10.
  • 11. • Bu yavaş dostlarımızın yaşama tutunabilmeleri için öncelikle yırtıcılara yem olmaması gerekiyor. Peki, ağaçlarda yaşayan ve çok hızlı hareket edebilen bir maymun kartalların avı olabiliyorken tembel hayvanlar bu yırtıcılardan nasıl korunabiliyor? • Tembel hayvanlar genel olarak üzerinde yaşadıkları ağaç yapraklarını ve böcekleri yer. Besinlerden aldıkları enerji tembel hayvanlarla yaklaşık aynı boyuttaki diğer memelilerle karşılaştırıldığında yetersizdir. Ancak tembel hayvan lar çok az hareket edip çok az enerji harcar. Bu hayvan buz devri sid denince direk aklınıza gelen tembel hayvandır. Ayrıca vücut sıcaklıkları (ortalama 32ºC) görece düşüktür, dolayısıyla vücut ısılarını korumak için fazla enerji harcamazlar. • Bu sorunun cevabı tembel hayvanların kamuflaj yeteneği ile açıklanabilir. Tembel hayvanlar ın kürklerinde yer alan algler ve mantarlar yeşilimsi bir renk verir. Böylece tembel hayvanlar üzerinde yaşadıkları ağaçlardan ayırt edilemez ve yırtıcı hayvanlar tarafından fark edilmeleri zorlaşır.
  • 12.
  • 13. • Miskin hayvan ların metabolizma hızı çok düşüktür. Bu canlıların temel besin kaynağı selülozdur. Midelerinin çok sayıda bölümden oluşması sayesinde tükettikleri besinlerdeki selülozu sindirebilirler. Tembel hayvanların sindirim süreci çok uzun sürer. Bu sayede tükettikleri hiçbir besini ziyan etmeden sonuna kadar sindirebilirler. • Son yıllarda yapılan araştırmalar tembel hayvan ların anatomik özelliklerinin enerjilerini verimli bir şekilde kullanmalarına yardımcı olduğunu gösteriyor. Dünyanın en tembel hayvanı da olsalar anatomik yapıları hiç de öyle demiyor. Tembel hayvanların kolları uzun, kürek kemikleri ise kısadır. Bu sayede ağaçlarda baş aşağı asılı durabilen tembel hayvanlar daha rahat dönüp daha kolay hareket edebiliyor.
  • 14.
  • 15. • Tembel hayvan ların dışkılarını yere bırakmalarının koku aracılığıyla çevredeki diğer tembel hayvanlarla iletişim kurmaları ve eş bulmalarıyla ilişkili olabileceği düşünülüyor. Yapılan son araştırmalar ise bu durumun beslenmeyle yakından ilişkili olabileceğini gösteriyor.
  • 16.
  • 17. • Zamanlarının çoğunu ağaçların üzerinde geçiren tembel hayvanlar dışkılarını yerde yapar. Bilim insanları enerjilerini bu kadar tasarruflu kullanan tembel hayvanların neden dışkılamak için ağaçtan indiğini anlamakta zorlanmışlar. Ayrıca tembel hayvan ların yere inmesi yırtıcı hayvanlar tarafından yakalanmalarını kolaylaştırır. Çünkü yapılan araştırmalar tembel hayvan ölümlerinin yarısının yerde yırtıcılara av olmalarından kaynaklandığını gösteriyor. • Yapılan yeni araştırmalar tembel hayvanların algleri besin kaynağı olarak da kullanabileceğini gösteriyor. Bol miktarda sindirilebilir yağ içeren algler tembel hayvanlar için verimli bir enerji kaynağı olabilir. • Tembel hayvanların kürklerinde güveler yaşar. Güveler yumurtalarını tembel hayvanın dışkısının üzerine bırakarak larvalara besin sağlar. Larvalar tekrar güve halini alınca uçarak ağaç tepelerinde yer alan tembel hayvanların kürklerinin içine dahil olarak kendilerine ev ve eş bulur. Peki, bu durumdan tembel hayvanın kazancı nedir? Tembel hayvanların kılları arasındaki güve ve alg sayısı ile azot miktarı arasında bir ilişki olduğu belirlendi. Tembel hayvanların buna miskin sid de denebilir kürkündeki yaşamını yitiren güvelerin mantarlar tarafından parçalanması sonucu açığa çıkan azot alg miktarının artmasını sağlıyor olabilir. Tembel hayvanların kürkündeki alg sayısı arttıkça daha iyi kamufle olabiliyorlar.
  • 18.
  • 19. • Peki, insanlar tembel hayvanların yaşamlarını etkiliyor mu? Yapılan araştırmalar insan faaliyetlerinin tembel hayvanların yaşam alanlarına zarar verdiğini gösteriyor. Örneğin son yıllarda insanlar cüce tembel hayvanların yaşadığı adaya yerleşmeye başladı. İnsan kaynaklı etkinlikler sonucu ormanların zarar görmesi, tembel hayvanların evsiz ve savunmasız kalmasına neden oldu.
  • 20.
  • 21. • Bilim insanları ormanların yok edilmesi nedeniyle tembel hayvanların zarar görmesini engellemek için çalışmalar yapıyor. Ormanlık alanın tarım arazisi yapıldığı bir bölgeye bilim insanları kakao, muz ve ananas ağaçları ekti. Sonuçta tembel hayvanların ki buna miskin sid de diyebiliriz, kakao ağacını daha çok tercih ettikleri ve diğer ağaçlarda vakit geçirmedikleri belirlendi. Ormanların yok edildiği bölgelere kakao ağacı ekilebilir. Böylece hem tembel hayvanlara güvenli bir barınak sağlanabilir hem de kakao ağacının meyvesi bu hayvanlar için yüksek enerjili bir besin kaynağı olabilir.
  • 22.
  • 23. • KAYNAK • – Schiller, F., “Decoding slowness: How sloths perfected energy saving“, University Jena, 2011. • – Devitt, T., “Down on the cacao farm: Sloths thrive at chocolate source”, University of Wisconsin-Madison, 2012. • – “Wild Three-Toed Sloths Sleep 6 Hours Less Per Day Than Captive Sloths, First Electrophysical Recording Shows”, Smithsonian Tropical Research Institute, 2008. • – Barncard, C., “What’s with sloths’ dangerous bathroom breaks? Maybe hunger”, University of Wisconsin-Madison, 2014. • – King, B., “More Endangered Pygmy Sloths in Panama Than Previously Estimated. Isolated Species Provides Unique Conservation Opportunity”, Smithsonian Tropical Research Institute, 2015. • – https://animalcorner.co.uk/animals/sloth/ • – http://www.bbc.com/earth/story/20140916thetruthaboutsloths • – http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/tembel-hayvanlar-uzerine- bilinmeyenler