Эрүүл мэндийн эдийн засгийн үндсэн ойлголт, онцлог

1. ÑÝÄÝÂ: ÝЯ¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ÝÄÈÉÍ
ÇÀÑÃÈÉÍ ¯ÍÄÑÝÍ
ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ ÎÍÖËÎÃ
АШУҮИС-н ГАА дахь салбар АУС-н
багш: Ш.Батзүсэм

2. ÇÎÐÈËÃÎ:
 ÝÌÝÇ – èéí ¿íäñýí îéëãîëò,
ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí áóñäààñ
ÿëãàðàõ îíöëîãèéã çààõàä
îðøèíî.

3. ÇÎÐÈËÒ:
1. Ýð¿¿ë ìýíäèéí ýäèéí çàñãèéí
ñóäëàõ ç¿éë, Ýð¿¿ë ìýíäèéí
ñàëáàðûí áóñäààñ ÿëãàðàõ îíöëîã
2. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ
¿éë÷èëãýýíèé ýðýëò õýðýãöýý
3. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ
¿éë÷èëãýýíèé íèéë¿¿ëýëò
4. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ
¿éë÷èëãýýíèé õ¿í àìûí ýð¿¿ë
ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ ¿ç¿¿ëýõ íºëºº

4. Ýð¿¿ë ìýíäèéí ýäèéí çàñàã íü ñàëáàð
øèíæëýõ óõààí áºãººä ýäèéí çàñãèéí õóóëü
ç¿é òîãòîîë, ò¿ãýýìýë óÿëäàà õîëáîî,
õàíäëàãà ìèêðî ò¿âøèíä òóõàéëáàë,
ýìíýëýãèéí áàéãóóëëàãûí õ¿ðýýíä õýðõýí
ºâºðìºöººð èëýð÷ ¿éë÷èëæ áóéã øèíæëýí
ñóäàëäàã.

5. ÄÝÌÁ – èéí òîäîðõîéëñíîîð ýð¿¿ë ìýíäèéí ýäèéí
çàñàã íü ãóðâàí çîðèëãûã øèéäâýðëýäýã.
Ýð¿¿ë
ìýíäèéí
áàéãóóëëàãûã
ç¿é çîõèñòîé
çîõèîí
áàéãóóëàõ áà
ñàíõ¿¿æ¿¿ëý
õ
ͺºö
áîëîìæèéí
àøèãëàëò,
õóâààðèëàë
òûí ¿ð
àøãèéã
õýìæèí
èëýðõèéëýõ,
òîäîðõîéëî
õ.
Óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýõ, ýì÷ëýõ,
íºõºí ñýðãýýõ
÷èãëýëýýð õèéãäýæ
áóé ýð¿¿ë ìýíäèéí
ñàëáàðûí àæèë
¿éë÷èëãýý íü õóâü
õ¿í áîëîîä íèéò
óëñ îðíû ò¿âøèí
äýõ õºäºëìºðèéí
á¿òýýìæ,
ºãººìæèíä õýðõýí
íºëººëæ áóéã
ñóäàëíà.

6. Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí
õ¿ðýýíä áàéãàà ìºíãºí õºðºíãº,
ìàòåðèàëûã õ¿í õ¿÷íèé íººöèéã
õàìãèéí çîõèñòîé àøèãëàæ, àëü
áîëîõ áàãà çàðäëààð èõ ¿ð ä¿íä
õ¿ðýõ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ íü
Ýð¿¿ë ìýíäèéí ýäèéí çàñãèéí
¿íäñýí àñóóäàë þì.

7. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé
ýðýëò íü / D / ýð¿¿ë áàéõ ¿íý öýíýýñ õàìààðàõ
áºãººä ýð¿¿ë áàéõàä íü òóñàëäàã.
Ýðýëò
• Õóäàëäààä àâ÷èõñàí òîî õýìæýý
Õ¿ñýë
• Õóâü õ¿íèé áîäëîî𠺺ðò íü
õýðýãöýýòýé òîî õýìæýý
Õýðýãöýý
• Õºíäëºíãèéí ìýðãýæèëòíèé ¿çýë
áîäëîîð õýðýãëýã÷èä øààðäëàãàòàé
òîî õýìæýý

8. Ýðýëò íü õóäàëäàí àâàã÷ áóþó
õýðýãëýã÷èéí çàí ¿éëýýð èëýðäýã. Òîäîðõîé
òîãòñîí ñàíààíä òîõèðñîí ¿íýýð
õýðýãëýã÷èä õóäàëäàí àâ÷ áóé ýð¿¿ë
ìýíäèéí áàãö ¿éë÷èëãýýíèé òîî õýìæýýíèé
æàãñààëòûã ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ
¿éë÷èëãýýíèé ýðýëò ãýíý. Ýðýëò
íèéë¿¿ëýëòýíä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ íü
¿íý á¿ðýëäýõ ãîë ¿íäýñ íü áîëäîã.

9. ÝÐÝËÒÝÍÄ ÍªËªªËªÕ Õ¿÷ÈÍ Ç¿ÉËÑ:
1. Õ¿í àìûí îðëîãûí
ò¿âøèí
2. Õ¿í àìûí íàñíû á¿òöýä
ãàðñàí ººð÷ëºëò
3. ªâ÷ëºãñäèéí òîî
4. Ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýý
àâàã÷äûí õ¿ñýë
ñîíèðõëûí ººð÷ëºëò
5. Íèéãìèéí õºãæëèéí
ò¿âøèí
6. Àíàãààõ óõààíû òåõíîëîãè
7. ×àíàð
Ýð¿¿ë
ìýíäèéí
ýäèéí
çàñàãò
1. ¯íý
2. Õýðýãëýã÷èéí òààøààë
3. Òºñºâ / Îðëîãûí ò¿âøèí /
4. Õàâñðàõ øèíæòýé
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý
5. Îðëîõ øèíæòýé
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý
6. Èðýýä¿éí òàëààðõ
õýðýãëýã÷èéí òààìàãëàë
7. Çàí çàíøèë
8. Çàõ çýýë äýõ õýðýãëýã÷èéí
òîî
Ýäèéí
çàñãèéí
îíîëä

10. Àëèâàà áàðàà ¿éë÷èëãýýíèé ýðýëòèéã
òîäîðõîéëäîã íýã êàòåãîðè íü ìýäðýìæ þì.
Ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýýíèé ºâºðìºö òàë íü
ýì÷ ºâ÷òºíèé õîîðîíä ¿¿ññýí õàðèëöàà,
ìýäýýëëýýð õàðèëöàí õàíãàæ áèå áèåý
îéëãîõîä îðøèíî. Ýðýëòèéí ìýäðýìæèéã
¿íý áà îðëîãîîð òîîöíî.

11. Æèøýý íü Ãîî ñàéõíû ìýñ çàñëûí ¿íý
îéðîëöîîãîîð 5% õÿìäàð÷ýý. Ýíý ¿åä ìýñ çàñàë
õèéëãýã÷èä 3% íýìýãäæýý ãýâýë ãîî ñàéõíû
ýðýëòèéí ¿íèéí ìýäðýìæ íü
• Ed > 1 – õàðüöàíãóé ìýäðýìæòýé
• Ed < 1 – ñóë ìýäðýìæòýé
• Ed = 1 – íýãæ ìýäðýìæòýé

12. Ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé
íèéë¿¿ëýëò (S) Íèéë¿¿ëýëò íü ¿éëäâýðëýã÷
õóäàëäàã÷èéí çàí ¿éëýýð èëýðäýã. Ýð¿¿ë
ìýíäèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé
íèéë¿¿ëýëò íü òîäîðõîé öàã õóãàöààíä õ¿í
àìä ýì÷ íàðûí ¿ç¿¿ëæ ÷àäàõ ýð¿¿ë
ìýíäèéí òóëàìæ ¿éë÷èëãýýíèé òîî õýìæýýã
õýëíý.

13. ÍÈÉË¿¿ËÝËÒÈÉÍ ÌÓÐÓÉ ÍÜ ÁÀÉÐËÀËÛÃ
ªªÐ÷ÈËĪà տ÷ÈÍ Ç¿ÉËÑ ÍÜ:
Ýì÷ ýìíýëýãèéí
àæèëòíû òîî
Ýìíýëýãèéí òîíîã
òºõººðºìæèéí ¿íý
Àëáàí òàòâàð
ªðñºëäºã÷èä
Àíàãààõ
óõààíû
òåõíîëîãè
øèíý÷ëýë

14. Ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ ¿éë ÿâö íü ¿ëýìæ
íàðèéí òºâºãòýé áºãººä õºäºëìºðèéí çàðäàë íü èõ
øààðäàíà. Ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýýíèé íèéë¿¿ëýëò
õýðýãëýã÷èéí õàðèëöàí óÿëäàà õîëáîî íü
¿éë÷èëãýýíèé ýöñèéí ¿ð ä¿íä õýðýãëýã÷èéí õýðýãöýý
õýð çýðýã õàíãàãäñàí õýð õýìæýýã èëýðõèéëæ óëìààð
øèíý ýðýëòèéã áèé áîëãîõîä õ¿ðãýíý.
Áàñ íýã ãîë îíöëîã íü ýð¿¿ë ìýíäýä ó÷èð÷ áîëîõ
àþóë, õîõèðëûí ýðñäëèéã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÿâäàë
þì. Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýëèéí ýðýëò
íèéë¿¿ëýëò íü õàðèëöàí áèå áèåäýý íºëººëæ ¿íý
á¿ðýëäýõ ¿íäýñ áîëæ ºãºõ áà ýöñèéí ä¿íä ýð¿¿ë
ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýëèéí òýíöâýð òýíöâýðò
¿íý àÿíäàà òºëºâøèí òîãòäîã.

15. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷ýýñ ýìíýëýãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý
àâàõ õ¿ñýë õýðýãöýýãýýð ýð¿¿ë ìýíäèéí ýðýëò ¿¿ñíý.
¯¿íä õýðýãëýã÷ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéí àëü àëü íü
íºëººòýé. Õóâü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýýã
ýðýëòèéã õàíãàæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãàà ãýæ ¿çýæ
áîëíî.
Õýðýâ ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí òóñëàìæ
¿éë÷èëãýý ÿâóóëàõ ÷àäàìæ ýðýëòýýñ áàãà áàéâàë
õàíãàãäààã¿é ýðýëò ¿¿ñ÷, äàðààëàë íýìýãäýõ, îëîí
äàõèí ÿâàõ, õ¿ëýýõ ãýõ ìýò áàéäëààð ºâ÷òºíèéã
÷èðýãä¿¿ëýõ, óëìààð ýìíýëýãèéí ¿éë÷èëãýýíýýñ õ¿í
àìûã õºíäèéð¿¿ëýõýä õ¿ðãýæ áîëîõ òàëòàé.

16. Ýñðýã òîõèîëäîëä èë¿¿äýë ¿éë÷èëãýý ¿¿ñ÷,
¿ðã¿é çàðäàë ãàðàõ, ýìíýëýãèéí áàéãóóëëàãà ýì÷,
àæèëòíû à÷ààëàë áàãàñàõ, ¿íäýñëýë áàãàòàé õèé
öàëèí îëãîõ ñºðºã ¿ð äàãàâàðòàé. Ýðýëò
¿éë÷èëãýý íü õàðèëöàí íèéöýæ áàéõààñàà èë¿¿
çºð¿¿òýé áàéõ òîõèîëäîë àìüäðàë äýýð ò¿ãýýìýë
áàéäàã.
¯éë÷èëãýý
ÝðýëòÕýðýãöýý
( Òºëºâëºõ ¿éë÷èëãýýã çîõèîí áàéãóóëàõ ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë )

17. Ýð¿¿ë ìýíäèéí õýðýãöýý, ýðýëò
¿íäýñëýëòýé òîõèîëäîëä ýðýëòýä
òóëãóóðëàñàí òºëºâëºëòèéí àðãûã
õýðýãëýæ áîëíî. Ýð¿¿ë ìýíäèéí
¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã ºâëºõºä õÿëáàð
áèø ÷ ýð¿¿ë ìýíäèéí ÷àíàð íü ýðýëòýä
÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëíý.

18. ×àíàðûã:
õî¸ð õóâààíà.
Ñàéí ýì÷, áàãàæ òîíîã
òºõººðºìæ áàéãàà õýäèé
÷ ìóó çîõèîí
áàéãóóëñíààñ õóâü õ¿íä
÷àíàðã¿é ¿éë÷èëãýý
¿ç¿¿ëæ áîëíî.
Õóâü õ¿íä ÷àíàðòàé
¿éë÷èëãýý ìýò ñàíàãäàõ
àâ÷ ¿íýí õýðýãòýý óã
ýì÷èëãýý, ¿éë÷èëãýý íü
¿ð ä¿í áàãàòàé õóâü
õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä
õîðòîé íºëºº ÷ ¿ç¿¿ëýõ
òàë áèé.

19. ͺ㺺 òàëààð ýì÷èëãýý, ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð,
çàðäàë, õ¿ðòýýìæ ãóðàâ íü õàðèëöàí òýíöâýðòýé
áóñ õàðüöààã ÿìàãò ¿¿ñãýæ áàéäàã. ªºðººð õýëáýë
÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýä çàðäàë ìºí òýð
õýìæýýãýýð ºñºõ áà õàðèí õ¿í á¿ð óã ¿éë÷èëãýýíä
õàìðàãäàõ áîëîìæ õÿçãààðëàãäàæ áîëíî. Ýñðýã
òîõèîëäîëä õ¿í á¿ðèéã õàìàðñàí ¿éë÷èëãýý íü
õÿìä áºãººä ÷àíàðûí õóâüä ò¿âøèí äîîãóóð áàéõ
òîõèîëäîë áèé.
×àíàð
Çàðäàë Õ¿ðòýýìæ