1. Վայոց Ձոր
Վայոց ձորը Հայաստանի մարզերից
մեկն է:
Տարածքը 2308ք.կմ.է, մարզկենտրոնը ք.
Եղեգնաձոր:
Մարզը զբաղեցնում է Հայաստանի
7,8%-ը
Վարդան աշխարհագիրը այն անվանել
է
Եղեգյան ձոր:
13-14-րդ դարերում այստեղ իշխում էին
Պրոշյանները և Օրբելյանները:
2. Վայոց Ձորի աշխարհագրական
դիրքը
Վայոց ձորը գտնվում է Արփա գետի
ավազանում: Այժմ սահմանակից է
Հայաստանի մազերից Արարատի,
Գեղարքունիքի, Սյունիքի մարզերին,
ԼՂՀ-ին և Նախիջևանի ինքնավար
հանրապետությանը:
3. Վայոց ձորի քաղաքները
• Մարզկենտրոնը՝ եղեգնաձորը,
պատմական Սյունիքի հնագույն
բնակավայրերից է:
• Այն եղել է տարբեր հայ իշխանական
տների աթոռանիստը:
• Քաղաքներն են Եղեգնաձոր, Վայք,
Ջերմուկ:
4. Վայոց ձորի տեսարժան վայրերն
են
• Գնդեվանքը գտնվում է Արփա գետի ձախ
ափի ձորալանջին: Գնդեվազ գյուղից
ներքեև: Վանքը Ճգնավոր Սուփան
Գնդանու անունով կոչվել է Գնդեվանք:
• Սուրբ. Ստեփանոս եկեղեցին կառուցվել
է 931-936թթ-ին:
• Զորաց Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին
կառուցվել է 1303թ.
• Մագիլի քարաձավը Հայաստանում
ամենա մեծերից է
5. Նորավանքի եկեղեցի
• Նորավանքը գտնվում է Ամաղու գյուղից 3 կմ
հյուսիս-արևելք: Ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի,
սրբատեղի է եղել դեռ վաղ միջնադարում:
• Այդ ժամանակշրջանից հայտնի է Սուրբ Փոկաս
եկեղեցին, որը գտնվել է վանքի այժմյան
տարածքում։ Եկեղեցու բեմի տակից աղբյուր է
բխել, որն ունեցել է բուժիչ հատկություն։ Այստեղ
XIII դ. 2-րդ կեսին գործել է
ճարտարապետ Սիրանեսը, XIV դ. 1-ին կեսին՝
նշանավոր մանրանկարիչ, քանդակագործ և
ճարտարապետ Մոմիկը։
6. Պատմական հուշարձաները,
վանքերը եկեղեցիները
• Շատին վանքը հիմնադրվել է 929-թ.
• Բոլորաբերդ գտնվում է Գլաձոր գյուղից
6-7 կմ. հյուսիս: Կառուցել է Պռոշ իշխանը
13-րդ դարում:
• Սելիմի քարավանատունը կառուցվել է
1332 թ.
• Սմբատաբերդ – 5-րդ դար
7. • Սպիտակավոր Սուրբ Աստվածածին միջնադարյան վանքը
գտնվում է Վայոց Ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղից 7 կմ
հյուսիս։
• Ջրվեժը ունի 72 մ բարձրություն։ Այն թեքությամբ թափվելով
Արփա գետի մեջ, աղջկա վարսեր է հիշեցնում։
• Ջուրն իրեն գրկող ժայռերի հետ շատ գեղեցիկ տեսարան է
ստեղծում։ Դա Ջերմուկի հրաշքներից է, որի մասին
ժողովուրդը լեգենդներ է հյուսել։ Պատահական չէ նաև
ջրվեժի հետաքրքիր անվանումը... «Ջրահարսի վարսեր»
• «Յոթաղբյուր»֊ աղբյուր Վայոց ձորի մարզ, Ջերմուկ քաղաքից
10 կմ հս-արլ դեպի Ալ լիճ տանող ճանապարհին, Ջերմուկի
հրաբխային պլատոյի վրա, ծ.մ-ից 2610 մ բարձրության վրա
8. • Արատեսի նշանավոր վանքը գտնվում է
Արենիի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի
1321 թ., ճարտարապետ Մոմիկ։
Կառուցվել է Սյունյաց Լիպարիտ
Օրբելյանի որդի Հովհաննես Օրբել
Մետրոպոլիտի հրամանով։
Շինարարությունն ավարտվել է 1321 թ.-
ին։րատես գյուղում։
