Узнікненне маёмаснай няроўнасці. Культура

1. Узнікненне няроўнасці ў
грамадстве

2. Гендэрныя ролі
Роўнасць мужчын і жанчын у
каменным веку
Пераход да земляробства і
жывёлагадоўлі ў бронзавым веку
Для гэтых заняткаў патрэбна праца
мужчын
Мужчыны ствараюць асноўныя
харчовыя запасы і ахоўваюць
абшчыну
Узрастанне ролі мужчын
=

3. Праца жанчыны
• Абаграванне жылля;
• Гатаванне ежы;
• Выраб адзення і
абутку;
• Збіральніцтва;
• Збор ураджаю;
• Догляд дзяцей.

4. Пераход да бацькоўскага рода
Узрастанне ролі мужчыны
Жанчына стала пераходзіць у род
мужа
Маёмасць перадавалася сынам
Бацькоўскі род –
абшчына, у якой роднасць усіх
членаў лічылася па мужчынскай
лініі.

5. Сем’і
Вялікая патрыярхальная
сям’я – сям’я, якая
складалася з некалькіх
пакаленняў блізкіх родзічаў
(сваякоў), што вялі
агульную гаспадарку. На
чале – мужчына.

6. З’яўленне маёмаснай няроўнасці ў
грамадстве
Прычыны:
Земляробства і
жывёлагадоўля → больш
вольнага часу ў людзей.
Для вытворчай
гаспадаркі патрэбна
больш прадуманая
арганізацыя.
З’яўляюцца людзі, якія
займаюцца арганізацыяй
гаспадаркі і кіраўніцтвам.

7. Кіраўніцтва абшчынай
Правадыры і старэйшыны:
Звязаны блізкай роднасцю з
абшчыннікамі
Але!
Маюць над імі ўладу
Размяркоўваюць абшчынную
маёмасць
Адбываецца расслаенне
грамадства

8. Расслаенне грамадства
Расслаенне грамадства –
узнікненне сярод людзей
маёмаснай няроўнасці, у
выніку якой адбываецца
падзел насельніцтва на
пануючыя вярхі і залежныя
нізы.

9. Багатыя абшчыннікі:
Хацелі распараджацца сваёй маёмасцю
Узнікае прыватная ўласнасць
Людзі жадаюць больш уласнасці
Войны
Палонныя ў войнах
Патрыярхальнае (хатняе) рабства –
праца палонных у сем’ях старэйшын і
ваенных кіраўнікоў

10. Доказы існавання маёмаснай няроўнасці
Пахаванні:
• У адных – шмат рэчаў, у
т.л. каштоўных (медных,
бронзавых,
бурштынавых);
• У іншых – мала ці нічога.

11. Прычыны будаўніцтва гарадзішчаў
Войны
Трэба абараняць сябе і маёмасць
Будаўніцтва гарадзішчаў
Гарадзішча – умацаванае паселішча,
якое ўзнікла ў Беларусі ў канцы
бронзавага і пачатку ранняга жалезнага
веку.

12. Гарадзішчы
Месца жыхарства сем’яў былой
родавай абшчыны;
На ўзвышшах;
Умацаваны землянымі валамі,
рвамі, драўлянымі сценамі.

13. Гарадзішчы на Беларусі
• У кожнай вобласці
(усяго – каля 1000 гарадзішчаў);
• Пачатак нашай эры –
гарадзішчы ранняга
жалезнага веку.
Найбольшая колькасць – у
Віцебскай, Гомельскай, Мінскай
абласцях.

14. Культура нашых продкаў

15. Узнікненне вераванняў
Змена дня і ночы, пораў года,
маланка, гром і іншыя прыродныя
з’явы, хваробы
Людзі не маглі гэта растлумачыць
Уяўленне аб звышнатуральных сілах,
якія выклікалі гэтыя з’явы
Пачатак рэлігіі

16. Шанаванне прыроды
Чалавек шанаваў:
• Сонца;
• Зямлю;
• Ваду;
• Агонь.
Тое, ад чаго
залежыла яго
жыццё

17. Адушаўленне прыроды
• Вера ў духаў зямлі,
сонца, грома і г.д.;
• Вера ў душы дрэваў, у іх
пачуцці і магчымую
дапамогу.

18. Вераванні, звязаныя з чалавечай душой
Сон, непрытомнасць, смерць
Выхад душы з цела
Вера ў замагільнае жыццё

19. Міфалогія
Міф – старажытнае народнае
паданне аб легендарных героях,
багах, аб паходжанні розных з’яў
прыроды.
Функцыя міфа (для старажытных
людзей):
Растлумачыць навакольны свет.
Функцыя міфа (для сучасных
людзей):
Вывучэнне культуры, вераванняў і
звычаяў нашых продкаў.

20. Сюжэты беларускіх міфаў:
• Пра дрэвы (дуб, бярозу);
• Пра папараць-кветку
(хто знойдзе – шчаслівы);
• Пра паходжанне рэк, азёр,
балот;
• Пра русалак, лесавікоў,
дамавікоў.

21. Легенда пра Бялуна
Легенда пра стварэнне Сусвету.
Прачытайце легенду (с. 30) і адкажыце на пытанні:
1. Дзе быў вязнем чорт?
2. Якія гукі ён прамаўляў, пакуль быў вязнем?
3. Хто яго вызваліў?
4. Куды Бялун загадаў спусціцца чорту?
5. Навошта трэба было туды спусціцца?
6. Навошта чорт схаваў частку зямлі?

22. Легенда пра Бялуна
Легенда пра стварэнне Сусвету.
Прачытайце легенду (с. 30) і адкажыце на пытанні:
7. Дзе ён яе схаваў?
8. Куды ён паклаў зямлю для Бялуна?
9. Як, паводле гэтай легенды, утварылася суша?
10. Якая праблема напаткала чорта пасля слоў “Зямля, расці!”?
11. Як, паводле гэтай легенды, утварыліся горы і пагоркі?
12. Што стала з зямлёй у роце чорта, калі ён дабег да Палесся?
13. Што гэта азначае для рэльефа Палесся?

23. Пахавальныя абрады
Прычына ўзнікнення:
Вера ў існаванне чалавечай
душы пасля смерці
чалавека.
Найбольш распаўсюджаныя
віды:
• Закопванне цела ў зямлю;
• Спальванне цела (бо агонь
– свяшчэнная сіла).

24. Рэчы ў пахаваннях
Вера ў замагільнае жыццё
На тым свеце нябожчыку
спатрэбяцца рэчы
Яму клалі яго прылады
працы, упрыгожанні, зброю
і г.д.

25. Пахаванне ў курганах
Курган – насып з пяску
ці іншага грунту над
магілай памерлага.
Сярдняя вышыня: 1-2 м.
Найбольш курганоў на
Беларусі – у Віцебскай і
Гомельскай абласцях.

26. Першабытнае мастацтва
Ужо ў каменным веку – фігуркі
людзей і жывёл з дрэва,
каменю.
Скульптура – від мастацтва,
звязаны са стварэннем
аб’ёмнага вобраза.
Прыклад: 2 статуэткі людзей
са стаянкі Асавец
(Бешанковіцкі р-н, Віцебская
вобл.)

27. Статуэткі з стаянкі Асавец
1) Драўляная. Вобраз
мужчыны
каменнага веку.
2) З рогу. Вобраз
мужчыны з
выцягнутым
тварам, высокім
ілбом, вострай
барадой.

28. Упрыгожванні
• З зубоў ваўка ці
мядзведзя;
• Насілі на шыі і вопратцы;
• Функцыя –
амулет (супраць небяспекі,
наданне моцы).

29. Арнаментацыя
Канец каменнага веку –
росквіт арнаментацыі
глінянага посуду.
Часткі арнамента:
• Круг;
• Ромб;
• Крыжападобныя
фігуры.
Сімвалы Сонца,
плоднасці,
кругазвароту ў
прыродзе