Zaxiraluudad

1. 1

2. 2
Эрдэмтэдийн лекцийг сурагчдад түгээн дэлгэрүүлэх хуваарь
ШУА, НБГ хамтран ажиллах санамж бичгийн хүрээнд өнгөрсөн хичээлийн
жилд нилээд олон ажлыг хамтран зохион байгуулсан билээ. Энэ хичээлийн жилд
сурагч руу чиглэсэн ажлуудыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна.
Эрдэмтдийн лекцийг сурагчдад түгээн дэлгэрүүлэх
№
Зохион
байгуулах
газар
Хуга
цаа
Сэдэв Илтгэгч Хариуцах эзэн
1
Эрдмийн өргөө
цогцолбор
сургууль
IV/13 Эх хэл–эрхэм өв
Академич Л.Болд
ШУА-ийн Хэл
зохиолын
хүрээлэнгийн
захирал
БГД Отгонжаргал
99885870 /200/
2
Оюунлаг
сургууль
III/16
Физикийн
шинжлэх ухаан
гэж юу вэ, түүний
ач холбогдол
Доктор Ч. Содбилэг
ШУА-ийн Физик
технологийн
хүрээлэн
БЗД Амгалан
3
52 дугаар
сургууль
IV/14
Амьдралын
үүсэл
Академич
Ц.Оюунсүрэн ШУА-
ийн Ерөнхий болон
сорилын биологийн
хүрээлэн
ХУД
Б.Лхагвадэмбэрэл
99142798
4
5 дугаар
сургууль
V/4
Ил задгай
шатаалтаас үүсэх
химийн хорт
бодисууд
Доктор С.Энхтуул
ШУА-ийн Хими,
химийн технологийн
хүрээлэн
ЧД Галбадрах
99888023
5
Сүхбаатар
дүүргийн
хурлын заал
III/31
Монголын эзэнт
гүрэн –
Монголын
түүхийн
бахархлын үе
Доктор Ц.Энхчимэг
ШУА-ийн Нийгмийн
ухааны салбарын
Бага чуулганы
эрдэмтэн нарийн
бичгийн дарга
СБД Сосорбурам
99147626
6
Ирээдүй ЦС 2
дугаар ахлах
III/10
Агаарын
бохирдол –
Эрүүл мэнд
Доктор
(ScD) Б.Бурмаажав
МАУА-ийн Эрдэмтэн
нарийн бичгийн
дарга
СХД Буян-Отгон
99024727

3. 3
“Астропарк” музей түшиглэн хичээл зохион
байгуулах зөвлөмж
Шинжлэх ухааны байгууллагууд, нийслэлийн боловсролын
байгууллагын бүтээлч, нягт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, сурагчдыг
шинжлэх ухаанч арга барил сэтгэлгээтэй болгон хөгжүүлэх зорилгоор
2015 оны 02 сарын 17-ны өдөр Нийслэлийн боловсролын газар,
Шинжлэх ухааны академитай хамтран ажиллах санамж бичигт гарын
үсэг зурсан.
Санамж бичийн хүрээнд өнгөрсөн жил ерөнхий боловсролын
сургуулийн багш, сурагчдад зориулсан эрдэмтдийн цуврал лекцийг 7
удаа зохион байгуулж нийт 720 багш, сурагч хамрагдлаа. Шинжлэх
ухааны академиас шинжлэх ухааны хялбаршуулсан багц /10 ширхэг/
номыг бүтээж төрийн ба төрийн бус өмчийн 214 сургуулиудад үнэ
төлбөргүй хүргүүлсэн.
Газарзүй, физик зэрэг байгалийн ухааны хичээлээр судалдаг
одон орон судлалын агуулгын хүрээнд дадлага хичээлийг Одон орон,
геофизикийн хүрээлэнгийн “Астропарк”-ыг түшиглэж явуулахаар
төлөвлөж байна. Одон орны тухай лекц, ярилцлага, дадлага ажлыг
планетарид түшиглэн явуулах нь хүрээлэн байгаа орчлон ертөнцийн
тухай зөв ойлголт, цэгцтэй мэдээллийг сурагчдад хүргэхэд чухал ач
холбогдолтой юм.
Хүн төрөлхтөн одон гарагийг ажиглах анхны планетарийг 1925
онд Герман улсын Мюнхен хотод байгуулж байсан бол өнөөдөр
дэлхий дээр 4000 орчим планетари ажиллаж байна.
Одон орон, геофизикийн хүрээлэнгийн “Астропарк” секторын
планетари нь дэлхийн стандартын дундаж ангилалд орох бөгөөд
2014 оны 6 дугаар сарын 1-нд нээлтээ хийснээс хойш хүүхэд
залуучуудын сонирхлыг ихэд татаж одоогоор 12000 гаруй багш,
сурагчид үзсэн дүн мэдээ байна.

4. 4
Дэлхийн улс орнуудад одон орны боловсролыг нийтэд түгээн
дэлгэрүүлэх зорилготой олон тооны планетари, сансрын музей,
сонирхогчийн клубууд үйл ажиллагаагаа явуулдагаас гадна их дээд
сургуулиуд, мэргэжлийн байгууллагууд ч сургалт зохион байгуулдаг
байна.
Ерөнхий боловсролын сургуулиудад суурь боловсролын
байгалийн ухааны сургалтын цөм хөтөлбөрийн “Дэлхий бидний гэр
орон” бүлэг сэдвийн агуулгаар нар, сарны хөдөлгөөн, од гарагийн
тухай судалж байгаа юм.
Иймээс ерөнхий боловсролын сургуулийн 8 дугаар ангийн
сурагчдад сансрын музей, планетари, сургалтын танхимд сорил
туршилт, дадлага хичээл зохион байгуулах шаардлага үүсэж байна.
“Астропарк” музейг түшиглэсэн байгалийн ухааны сургалтыг
газарзүй, физикийн багш нартай хамтран сургууль бүр дараах
хуваарийн дагуу ээлжит хичээлийн үлгэрчилсэн 80 минутын агуулгыг
зохион байгуулах хэрэгтэй.
Цаашид сурагчид ерөнхий боловсрол эзэмших хугацаандаа
зөвхөн 8-р ангидаа энэ дадлага ажлыг хийдэг уламжлалтай болгон
зохион байгуулах юм. Энэ ажлын ач холбогдолыг эцэг эх сурагчид
болон олон нийтэд суртчилан таниулах тэдний дэмжлэг туслалцааг
авч зохион байгуулах талаар анхаарч ажиллах нь зүйтэй
Нэг удаа зохион байгуулах ээлжит хичээлд 45-50 сурагч
хамрагдах боломжтой юм.
Холбоо барих утас: 77110292
11480292

5. 5
БАТЛАВ:
САЗХ-ИЙН ДАРГА .......................Ц.ЖАРГАЛАНТУУЛ
Дэлхий бидний гэр орон
сэдэвт ээлжит хичээлийн үлгэрчилсэн хөтөлбөр
Хичээлийн хэлбэр: Дадлага ажил-Хэлэлцүүлэг
Хамрах хүрээ: 8-р анги
Хугацаа: 80 минут
Зорилго: Байгалийн юмс, үзэгдлийн зүй тогтол, учир шалтгааныг танин
мэдэх, орон зайн төсөөллөө хөгжүүлэх, дэлхий гараг нь хүн төрөлхтний орон
гэр гэдгийг ухаарч ойлгон хайрлан хамгаалах үзэл, хүмүүжил төлөвшинө.
Зорилт ба хүрэх үр дүн:
 Нарны аймаг, од эрхсийн талаар мэдээлэл цуглуулах
 Гарагуудын хэмжээ нарнаас алслагдсан зайд тулгуурлан орон зайн
төсөөллөө хөгжүүлэх, гарагийн хөдөлгөөнийг ажиглах
 Сансар огторгуйг хэрхэн судалж ирсэн болохыг мэдэх
 Дэлхийн хөдөлгөөнийг ажиглах
 Сансар огторгуйг судлахад монгол хүний оруулсан хувь нэмрийг
ярилцах
 Гараг ертөнцийн үүслийн талаар төсөөлөлтэй болох
 Одоор зүг чиг олох аргад суралцаж хэрэглэдэг болох
Нэр томъёо: Галактик, одны ай, алтан гадас од, хиймэл дагуул, нарны
аймаг, сар, сүүн зам, харь гараг, дэлхийн хөдөлгөөн, сүүлт од, тэнгэрийн
заадас, шар зам, маралын хэвлий, одон орны нэгж, гэрлийн жил.
Хэрэглэгдэхүүн:
1. Танхим 1 - Сансар судлалын түүх
2. Танхим 2 - Оддын үүсэл
3. Танхим 3 – Дэлхийн хөдөлгөөн, оддын ай
4. Одны карт, тараах материал, үнэлгээний хуудас
5. Ватум цаас, бичгийн цаас, самбарын үзэг, цавуу, скотч

6. 6
Аргазүй:
Танх
им
Багшийн чиглүүлэг
Сурагчийн гүйцэтгэл
/Шинжлэх ухаанч
арга барил/
t,
мин
Анхаарах зүйл
Алхам1
1-рдавхарСансар
- Сугар, тэнгэрийн ван гарагууд нь
тэнхлэгээ эргэхдээ бусад гарагаас
өөр чиглэлд эргэдгийн учир
шалтгаан
- Зарим гарагийн бүслэг байдгийн
зүй тогтол
- Сугар гараг нарны аймгийн
гарагуудын хамгийн халуун хэмтэй
байдгийн учир
- Хамгийн олон дагуултай гараг
хаана байдаг, яагаад олон
дагуултай байдгийн учрыг
тайлбарлах
- О.О.Н , гэрлийн жилийн хоорондын
ялгааг тооцоолох
- Нарны бүтэц,
- Сарны талаарх сонирхолтой
мэдээлэл олох
- Дэлхий гарагийн онцлог
Сансар огторгуйн
талаарх самбарын
зурган мэдээлэл,
үзүүлэнтэй
танилцах, мэдээлэл
цуглуулах
- Сонирхсон
сэдвийн хүрээнд
асуулт
зохиох,асуултаа
хариулт бэлдэх
- Кино, видео
үзэх / хиймэл
дагуул, саран
дээрх буулт/
25
Тайлбарлагч
хөтөч, багшийн
чиглүүлэгийн
асуултын дагуу
ярьсан эсэх
Алхам2
3-рдавхарОддынай
- Палинатар лабораторт
дэлхийн хөдөлгөөнийг
харуулах, оддын байрлал,
байршлыг ялган таних, дэлхий
болон гарагуудын хөдөлгөөний
шалтгааныг ярилцах
- Өөрийн төрсөн ордны
байршлаа тогтоож суралцах
- Дэлхийн
бөмбөрцгийн
өмнөд тал болон
хойд тал
бөмбөрцөгт
харагдах оддын
байрлалын ялгаа,
онцлогтой
танилцах
15
Дэлхийн өмнөд
тал бөмбөрцөг,
хойд тал
бөмбөрцөгт
харагддаг одод,
ордны ялгааг
таниулахад
анхаарах
Алхам3
2-рдавхарОддынүүсэл
- Оддын үүслийн талаар товч
мэдээлэл өгөх
- Дэлхий ертөнцийн талаарх
мэдлэг ойлголтоо
гүнзгийрүүлэх, дэлхийгээ
хамгаалах, зөв амьдрах хүсэл
эрмэлзэлтэй болох
- Асуулт даалгавар хийх чиглэл,
заавар өгөх, ажлын хуудас
бэлтгэж тараах
- Оддын үүслийн
талаарх бичлэг
үзэх, үзээд
төрсөн
сэтгэгдэлээ
ярилцаж,
бусадтай
хуваалцах
- Сонирхолтой
мэдээлэл
боловсруулж,
асуулт даалгавар
гүйцэтгэх
15
Оддын үүслийн
талаар зөв
ойлголт авсан
эсэхийг
анхаарах
Асуулт
даалгаврын
алдааг
залруулах

7. Ажлын хуудас: Дадлага ажил (2-р давхар Оддын үүсэл танхим) 25 минут
1. Сэдэлжүүлэлт: Оньсого таацгаая
2. Дүрслэн үзүүлэх: Гаригуудын үүсэл хөгжил, хэмжээг жишиж
харьцуулсан тэдгээрийн байрлалыг харуулсан өөрийн төсөөллөө зурж
үзүүлээрэй.
Манай галактик Ерөнхий дүрслэл Хажуунаас харвал
3. Багаар ажиллах: Өөрийнхөө төрсөн ордыг одны картнаас олж
зурна уу?
4. Шинээр сурсан мэдлэгээ
ашиглан үгийн
сүлжээ нөхөөрэй.
Хүн төрөлхтөн
Хөсөггүй аян хийх атал
Хүн бүр үл мэднэ.Тэр юу вэ?
Алтан шар бөмбөг
Агаараар өнхөрнө. Тэр юу вэ?

8. 8
Үнэлгээний хуудас
№ Асуулт Үнэлгээний шалгуур
1
Дэлхийн бөмбөрцөг ямар, ямар
хөдөлгөөнд оролцдог вэ?
Дэлхий нарыг тойрон эргэдэг
Дэлхий тэнхлэгээ эргэдэг
Дэлхий нарны аймгийнхаа хамт өөрийн оддын аймаг
болох галактикийг тойрон хөдөлдөг 3оноо
2
Шар замын хавтгай гэж юуг
нэрлэдэг вэ?
Дэлхий нарыг жилийн турш тойрон эргэх хавтгайг
шар замын хавтгай гэж нэрлэнэ. 1оноо
3
Ододтой харьцуулахад сар
ямар хугацаанд дэлхийг нэг
бүтэн тойрдог вэ?
27,3 хоногт 1оноо
4
Дэлхийн сансарт аялсан анхны
нисэгчийн нэр хэн бэ ? Хэдэн
онд, ямар хөлгөөр ниссэн бэ?
Ю.А.Гагарин 1961 оны 4-р сарын 12-нд . “Восток -1”
сансрын хөлгөөр дэлхийг нэг бүтэн тойрсон ба
нислэг108 минут үргэлжилсэн ажээ. 2 оноо
5
Тухайн од тод, бүдэг харагдах
нь юунаас хамаардаг вэ?
Нэгж хугацаанд цацруулж байгаа энергийн
хэмжээнээс, аль хир хол зайнд оршдогоос
шалтгаална. 2 оноо
6
Одод ямар ямар өнгөтэй
харагддаг вэ? Түүний шалтгаан
нь юу вэ?
Хөх цэнхэр, цагаан , шар, улаан (гадаргуун дээрх
температураас хамаардаг) 2 оноо
7
Оддын хооронд юу байдаг вэ? Одод хооронд хумхын тоос, хийнээс тогтсон
мананцарууд байнга дайралдана.
2 оноо
8
Дэлхийн анхны хиймэл
дагуулыг хэзээ хөөргөсөн бэ?
1957 оны 10-р сарын 4 өдөр “Спутник” нэрээр ЗХУ
хөөргөсөн. 3 оноо
9 Нийт 18 оноо
Үнэлгээний шалгуур
Нийт 8 асуултад хариулаад 18 оноо авна. Асуулт бүр өөрийн тохирсон оноотой.
Сурагч бүрийн авсан оноог дараах томьёонд орлуулан бодно.
18-17 оноо 100-90% A
16-15 оноо 89-80% B
14-13 оноо 79-70% C Дүн=
Авсан оноо
Авах оноо
∗ 100%
12-11 оноо 69-60% D
10-0 оноо 59-0% F

9. 9
“Астропарк” музей түшиглсэн 8-р ангийн сурагчдын
дадлага хичээл орох хуваарь
Сургууль Хугацаа Хариуцах эзэн
Хичээл заах
багш
Баянгол
13-р ахлах сургууль 2016.03.01-нд 13.00 цагаас
19-р ахлах сургууль 2016.03.02-нд 13.00 цагаас
20-р ахлах сургууль 2016.03.03-нд 13.00 цагаас
28-р ахлах сургууль 2016.03.04-нд 13.00 цагаас
38-р ахлах сургууль 2016.03.07-нд 13.00 цагаас
40-р ахлах сургууль 2016.03.29-нд 12.00 цагаас
47-р ахлах сургууль 2016.03.09-нд 13.00 цагаас
51-р ахлах сургууль 2016.03.10-нд 13.00 цагаас
73-р ахлах сургууль 2016.03.11-нд 13.00 цагаас
93-р ахлах сургууль 2016.03.14-нд 13.00 цагаас
113-р ахлах сургууль 2016.03.15-нд 13.00 цагаас
Монгени цогцолбор сургууль 2016.03.16-нд 13.00 цагаас
Оюуны Ундраа ЦС 2016.03.17-нд 13.00 цагаас
Сэтгэмж цогцолбор сургууль 2016.03.18-нд 13.00 цагаас
Эрдмийн Ундраа ЦС 2016.03.24-нд 13.00 цагаас
Эрдмийн Өргөө ЦС 2016.03.25-нд 13.00 цагаас
Баянзүрх
102-р ахлах сургууль 2016.04.05-нд 13.00 цагаас
111-р ахлах сургууль 2016.04.06-нд 13.00 цагаас
120-р ахлах сургууль 2016.04.07-нд 13.00 цагаас
14-р ахлах сургууль 2016.04.08-нд 13.00 цагаас
21-р ахлах сургууль 2016.04.11-нд 13.00 цагаас
33-р ахлах сургууль 2016.04.12-нд 13.00 цагаас
44-р ахлах сургууль 2016.04.13-нд 13.00 цагаас
48-р ахлах сургууль 2016.04.14-нд 13.00 цагаас
53-р ахлах сургууль 2016.04.15-нд 13.00 цагаас
79-р ахлах сургууль 2016.04.18-нд 13.00 цагаас
84-р ахлах сургууль 2016.04.19-нд 13.00 цагаас
85-р ахлах сургууль 2016.04.20-нд 13.00 цагаас
87-р ахлах сургууль 2016.04.21-нд 13.00 цагаас
88-р ахлах сургууль 2016.04.22-нд 13.00 цагаас
92-р ахлах сургууль 2016.04.25-нд 13.00 цагаас
97-р ахлах сургууль 2016.04.26-нд 13.00 цагаас
Амгалан цогцолбор сургууль 2016.04.27-нд 13.00 цагаас
Баянзүрх цогцолбор сургууль 2016.04.28-нд 13.00 цагаас
Шавь цогцолбор сургууль 2016.04.29-нд 13.00 цагаас

10. 10
Сүхбаатар
1-р ахлах сургууль 2016.05.02-нд 13.00 цагаас
11-р ахлах сургууль 2016.05.03-нд 13.00 цагаас
16-р ахлах сургууль 2016.05.04-нд 13.00 цагаас
2-р ахлах сургууль 2016.05.05-нд 13.00 цагаас
3-р ахлах сургууль 2016.05.06-нд 13.00 цагаас
31-р ахлах сургууль 2016.05.09-нд 13.00 цагаас
35-р ахлах сургууль, АЗЭАС 2016.05.10-нд 13.00 цагаас
4-р ахлах сургууль 2016.05.11-нд 13.00 цагаас
58-р ахлах сургууль 2016.05.12-нд 13.00 цагаас
6-р ахлах сургууль 2016.05.13-нд 13.00 цагаас
71-р ахлах сургууль 2016.05.16-нд 13.00 цагаас
45-р ахлах сургууль 2016.05.17-нд 13.00 цагаас
Сонгинохайрхан
9-р ахлах сургууль 2016.09.09-нд 13.00 цагаас
104-р ахлах сургууль 2016.09.12-нд 13.00 цагаас
105-р ахлах сургууль 2016.09.13-нд 13.00 цагаас
106-р ахлах сургууль 2016.09.14-нд 13.00 цагаас
107-р ахлах сургууль 2016.09.15-нд 13.00 цагаас
12-р ахлах сургууль 2016.09.16-нд 13.00 цагаас
42-р ахлах сургууль 2016.09.19-нд 13.00 цагаас
62-р ахлах сургууль 2016.09.20-нд 13.00 цагаас
65-р ахлах сургууль 2016.09.21-нд 13.00 цагаас
67-р ахлах сургууль 2016.09.22-нд 13.00 цагаас
74-р ахлах сургууль 2016.09.23-нд 13.00 цагаас
76-р ахлах сургууль 2016.09.26-нд 13.00 цагаас
122-р ахлах сургууль 2016.09.27-нд 13.00 цагаас
123-р ахлах сургууль 2016.09.27-нд 13.00 цагаас
121-р бүрэн дунд сургууль 2016.09.27-нд 13.00 цагаас
Ирээдүй цогцолбор сургууль /82/ 2016.09.28-нд 13.00 цагаас
Ирээдүй цогцолбор сургууль /36/ 2016.09.29-нд 13.00 цагаас
Ирээдүй цогцолбор сургууль /86/ 2016.09.30-нд 13.00 цагаас
Чингэлтэй
117 дугаар бүрэн дунд сургууль 2016.10.03-нд 13.00 цагаас
17-р ахлах сургууль 2016.10.04-нд 13.00 цагаас
23-р ахлах сургууль 2016.10.05-нд 13.00 цагаас
24-р ахлах сургууль 2016.10.06-нд 13.00 цагаас
37-р ахлах сургууль 2016.10.07-нд 13.00 цагаас
39-р ахлах сургууль 2016.10.10-нд 13.00 цагаас
49-р ахлах сургууль 2016.10.11-нд 13.00 цагаас
5-р ахлах сургууль 2016.10.12-нд 13.00 цагаас
50-р ахлах сургууль 2016.10.13-нд 13.00 цагаас
57-р ахлах сургууль 2016.10.14-нд 13.00 цагаас

11. 11
61-р ахлах сургууль 2016.10.17-нд 13.00 цагаас
72-р ахлах сургууль 2016.10.18-нд 13.00 цагаас
Хан-Уул
10-р ахлах сургууль 2016.10.19-нд 13.00 цагаас
114-р ахлах сургууль 2016.10.19-нд 13.00 цагаас
115-р ахлах сургууль 2016.10.20-нд 13.00 цагаас
118-р ахлах сургууль 2016.10.21-нд 13.00 цагаас
15-р ахлах сургууль 2016.10.26-нд 13.00 цагаас
18-р ахлах сургууль 2016.10.27-нд 13.00 цагаас
26-р ахлах сургууль 2016.10.28-нд 13.00 цагаас
32-р ахлах сургууль 2016.10.28-нд 13.00 цагаас
34-р ахлах сургууль 2016.10.28-нд 13.00 цагаас
41-р ахлах сургууль 2016.10.28-нд 13.00 цагаас
52-р ахлах сургууль 2016.10.31-нд 13.00 цагаас
59-р ахлах сургууль 2016.11.01-нд 13.00 цагаас
60-р ахлах сургууль 2016.11.01-нд 13.00 цагаас
75-р ахлах сургууль 2016.11.02-нд 13.00 цагаас
Буянт-Ухаа цогцолбор сургууль 2016.11.03-нд 13.00 цагаас
Налайх
119 -р ахлах сургууль 2016.11.28-нд 13.00 цагаас
Голомт цогцолбор сургууль 2016.11.29-нд 13.00 цагаас
Чандмань ахлах сургууль 2016.11.29-нд 13.00 цагаас
Эрдмийн Оргил цогцолбор
сургууль 2016.11.28-нд 13.00 цагаас
Багануур
125-р ахлах сургууль 2016.11.30-нд 13.00 цагаас
Боловсрол цогцолбор сургууль 2016.11.30-нд 13.00 цагаас
Гүн Галуутай цогцолбор сургууль 2016.11.30-нд 13.00 цагаас
Холбоо барих утас:
Боловсруулсан:
Газарзүйн боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн Г.Шүрэнцэцэг
Физикийн боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн Б.Пүрэвжал