Gida didaktikoa

Indarkeriari aurre egiten dioten
emakumeei zuzendutako
autolaguntza-taldeentzako orientabidea
AIZAN BERDINTASUNERAKO ELKARTE PSIKOSOZIALA

Gipuzkoako
Foru Aldundia
Gizarte Politikako
Departamentua
berdintasunerako elkarte psikosoziala

Pieza guztiak tolestuta
beren buruaren gainean
ondo tolestuta
milimetroan sartzen ziren
tapadun
kutxa batean
Horrela zegoen bera
Ondo tolestuta.
Piezaz pieza
emeki-emeki luzatu,
hedatu
Ondo Tolestuta
(Elisa Rueda) jostailuzko ametsa
instrukzio libururik gabea
Bere burua muntatu
eta ondoren
kutxa eta tapa
bota.

1. Aurkezpena eta helburuak

2. Indarkeria eta giza eskubideak

3. Indarkeriaren agerpena

4. Arreta eta laguntzarako baliabideak

5. Boterea handitzea

6. Indartzeko estrategiak

6.1. Autoestimua eta identitea emakume bezala
6.2. Maitasun erromantikoaren mitoa
6.3. Bakardadea autonomiatik
6.4. Komunikazioa eta emozioak

aurkibidea 7. Bibliografia

1. AURKEZPENA ETA HELBURUAK

Berdintasunerako Elkarte Psikosoziala 1999. urtean sortu zen, es-

GIDA DIDAKTIKOA
ku-hartze sozialaren arloko hainbat profesionalen kezkak eraginda,
emakumeen aurka sarritan gertatzen ari ziren indarkeria agerraldiek
bultzaturik, ez baitzitzaien erantzun koordinatu eta osorik ematen.
Aizan elkarteak, denbora guzti honetan zehar, berdintasunaren ar-
loan, emakumearenganako indarkeriari aurre egiteko prebentzio,
sentsibilizazio eta harrerarako proiektuak burutu ditu. Aizan Erakun-
de Psikosozialaren helburuak hurrengo ardatz estrategikoei loturik
daude:
• Emakumeen aurkako edozein indarkeria-mota bukatzea.
• Emakume eta gizonezkoen artean benetako berdintasuna
lortzea.
• Emakumeek eta gizonek elkar aintzat hartzen duten arteko
gizartea lortzea.

aurkezpena • Emakumeek boterea hartzea
Elkarteak martxan jarritako programetako bat da indarkeria pairatu
duten edo pairatzen ari diren emakumeei zuzendutako Aholkula-

eta helburuak
ritza, Babes eta Autolaguntza Proiektua da. Emakume hauek in-
darkeriari aurre egitea erabaki dute, euren bizipenak beste emakume
batzuekin konpartituz.
INDEX

Euskadiko hainbat udalerritan taldeak sortu dira, Laudion, Gasteizen
edota Donostian, besteak beste.
Asko eta asko dira talde hauetan parte hartu duten emakumeak,
Indarkeriari aurre egiten dioten emakumeei zuzendutako autolaguntza-taldeentzako orientabidea

kemena, indarra eta indarkeriaren zirkulutik irteteko gogoa erakutsiz.
Aizan elkartetik, emakume guzti hauei beren partaidetza, gogoa,
partekatzeko dohaina eta eurengandik ikasi dugun guztia eskertu
nahi diegu. Haiek izan baitira –eta dira- Laguntza Taldeetako pro-
tagonistak eta, eurei esker, sistematizatu eta argira atera ditzakegu
hainbeste eta hainbeste talde-saiotan burura etorri zaizkigun ideia,
kontzeptu, auzi, zalantza eta galderak.

Gida praktiko honekin, afektibitate-harremanen barruan gertatzen
den indarkeriari zuzenki lotuta dauden hainbat auzi ezagutarazi nahi
ditugu, harreman horietatik irten nahi duten emakumeek azaldu-
takoak, hain zuzen ere. Tratu txarretako bizipenak indar-hartze eta
berreskuratze pertsonalaren ikuspuntutik egitea da gure xedea.

Gida didaktikoa
Aizan elkarteak ikuspuntu feministatik eta genero kontzientziatik
egiten du lan, ulertuz emakume eta gizonen arteko desberdintasuna
dela gatazka eta indarkeria egoerak sorrarazten dituena. Emaku-
meen aurkako indarkeria giza eskubideen urraketatzat jotzen du,
arlo publikotik (erakundeak, legedia…) erantzuna jaso behar duena,
arazo pribatutzat jo beharrean.
Aizanek, genero indarkeriaren aurkako borrokan, ezinbestekotzat
jotzen ditu prebentzioa eta hezkuntza, bai berdintasunean bai ko-
munikazioan eta gatazkak konpontzeko gaitasunean.
Oraindik, ibili beharreko bide luzea geratzen da. Gida honek, gertu-
tasunez eta era ulergarrian eskainitako laguntza izateko asmoa du,
emakumeen aurkako indarkeriaren inguruan informatu, gerturatu
eta galdetu nahi duten pertsona guztientzat. Baina, batez ere, in-
darkeriaren zirkulutik irten eta euren bizitza berreskuratu nahi duten
emakumeei dago zuzenduta.

INDEX

INDARKERIARI AURRE EGITEN DIOTEN EMAKUMEEI ZUZENDUTAKO AUTOLAGUNTZA-TALDEENTZAKO ORIENTABIDEA

2. INDARKERIA ETA GIZA ESKUBIDEAK

Abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoak, hots, Genero indar-
keriaren aurka oso-osoko babesa emateko neurriei buruzkoak
jasotzen duen bezala, «Genero-indarkeria ez da esparru pribatuan
eragina duen arazoa. Aitzitik, gure gizartean dagoen desberdinta-
sunaren agerikorik ikaragarriena da. Emakumeen aurka, emakume
izateagatik gauzatzen den indarkeria da, erasotzaileek uste dutelako

GIDA DIDAKTIKOA
emakumeek ez dituztela askatasun, errespetu eta erabakitzeko gai-
tasunari buruzko gutxieneko eskubideak».
Lege honen bidez, emakume-talde askoren lanari esker, emakumea-
renganako indarkeria emakume eta gizonen arteko desberdintasuna
areagotzen duen gizartearen ondoriotzat hartzea lortzen da. Legeak,
indarrean dagoen nazioarteko zuzenbideak babestuta, hainbat ar-
lotan (hezkuntza, osasuna, komunikabidea, justizia…) gertatu be-
harreko aldaketa-sorta arautzen du prebentzio, sentsibilizazio eta
emakumeekiko arretari dagokionez.

1/2004 Legeak, indarkeriaren aurka jotzea du helburu. Diskrimina-
zioaren, desberdintasun egoeraren eta gizonek emakumearen gain
azaltzen duten botere harremanaren manifestazio gisa, emakumeek

indarkeria
indarkeria jasaten dute bai ezkontidearen aldetik, bai haiekin afekti-
bitate-harremanen bat duen edo izan duen beste edonoren aldetik,
elkarbizitzarik izan ez arren.
Lege honen bidez babes-neurri osoak ezarri dira, eta neurri horien

eta giza eskubideak
helburua da halako indarkeria prebenitu, zehatu eta ezabatzea, eta
indarkeria horren biktimei babesa ematea.

INDEX

Lege honek aipatu genero-indarkeriatzat ulertzen da indarkeriazko Genero-indarkeria giza eskubideen urraketa da eta, horrenbestez,
egintza oro, fisikoa nahiz psikologikoa, baita sexu-askatasuna- salatu beharrekoa. Bidezko epaiketa egitea ezinbestekoa da, erasot-
ren aurkako erasoak, mehatxuak, derrigortzeak edo nahierara zailearentzako zigorgabetasunik gabe, eta emakumeen erreparazioa
askatasunaz gabetzea ere. bermatuko duena.

Hala ere, asko dira salatzeari uko egiten dioten emakumeak eta, egi-
ten dutenek, ez dute beti espero duten emaitza lortzen, haien bikote
Hainbat neurri ezartzen ditu, autonomia erkidego bakoitzean aha-
ohiarekin eta honen hurbileko zirkuluarekin etengabeko gatazkan
lik eta modu eraginkorrenean artikulatuko dituztenak, eskubideak
baitihardute. Salaketa ez da bidearen amaiera, irteeraren parte baizik.
urratuta ikusi dituen eta genero-indarkeriaren biktima den emakume
orok erakunde eskudunen aurrean salatu ahal izateko, haren segur- Emakumeek, izan ziren bezalakoak izatera itzuli nahi dute, eta euren
tasuna bermatzeko xedez eta erasotzaileak kontu eman dezan. autoestimua eta ahalmenak berreskuratu, bizitzari aurre egiteko.
Demanda hauetan jaso behar dute, hain zuzen ere, baliabide psiko-
sozialen aldetiko babesa. Garrantzitsuena da emakumeak indarkeria
Neurri Integralen Legea onartu zenetik hainbat urte igaro direlarik,
zirkulutik irtetea, indarberritzea eta euren bidea jarraitzeko estrate-
emakume-elkarteetan zalantza asko sortzen zaizkigu salaketaren in-
gia propioak eskuratzea. Ikuspuntu sozialetik, ezinbestekoa da –eta
guruan, baita emakumeek euren bikotea izandakoa salatzerakoan
guztion onerako- herritar autonomo eta positiboak berreskuratzea.
igaro beharreko prozesu psikologikoaren inguruan ere. Emakumeek
Emakumeen aurkako indarkeria arazo sozial, historiko eta kulturala

Gida didaktikoa
eurek adierazi izan dute sistema judiziala handia eta mantsoa dela eta
batzuetan ez dagoela asti nahikoa psikologikoki prestatzeko. Krisiak da, eta ez norbanakoarena, ezta esparru pribatukoa ere. Bigarren
eta zure bikotea izandakoa (askotan guraso ere badena) salatzeak hau onartuz gero, erruduntasun eta lotsa prozesu saihestezinak sor-
sortzen duen larritasunak, gehienetan, emozioen eta jokaeraren kon- tuko dira. Horixe da Aizan elkartetik galarazten saiatzen ari garena;
trolik eza eta krisi zein depresio-egoerak eragiten ditu. Gogorra da indarkeria botere-gatazka baten emaitza da, eta gizarte osoak onartu
norberaren historia pertsonal propioarekin haustea. behar du horretan duen erantzukizuna.
Salaketa egin eta prozesu judizial luze bati ekiteko zailtasunaren Guztion ardura da sozializazio era berrien eta balore gizatiar eta
aurretikoa da mendebaldeko gizartean errotuta dagoen mai- bakezaleen alde apustu egitea. Emakumeok eta gizonok dugu
tasun-kontzeptua. Maitasun erromantikoaren mitoak, bere sines- emakumezkoaren eta gizonezkoaren ereduak erreproduzitzeko ar-
menen artean, oinazea eta etsipena harreman baten parte direla uste dura.
duen berak, zenbaitetan ez die emakumeei argi bereizten uzten,
Emakumeei zuzendutako elkarte eta baliabideok haiei laguntzeko
eta tratu txarreko egoerak jasaten dituzte, kalte pertsonal handiak
eta berriz ez biktimizatzeko betebeharra dugu. Norbera indartzeko
eragitera iritsi arte.
beharrezkoak diren tresnak eskaintzea da izan behar dugun helburu
Oinaze eta posesio bezala ulertutako maitasun-mota honi eta proze- nagusia.
su judizialetako denboren kostu handiei, beste emozio bat gehitzen
zaie, kasu gehienetan geldiketa eragiten duena: «beldurra». Zer
gertatuko da salatzen badut?, zein izango da bere erreakzioa? Zer
gertatuko da nire seme-alabekin?... Zalantza hauei emandako erant-
zunak ez zaizkio beti emakumeari lasaigarri izaten.

INDEX


3. INDARKERIAREN AGERPENA

Indarkeria matxista hainbat eratan agertzen da; bere helburua
emakumeak mendekotasun egoeran mantentzea da, gogoraraziz
botererik ez daukatela eta gizartean paper jakin bat bete behar du-
tela.
Botere banaketa hau historikoa da, eta gizateriaren historian guz-
tiz errotua dago. Emakumeek mundu osoan zehar borrokatu behar
izan dute berdintasunaren alde. Gaur egun, hainbat herrialdetan,

GIDA DIDAKTIKOA
emakumeek ukatua dute oraindik bozka ematea edota hezkuntza-
rako sarbidea, eta toki bakoitzeko ohituren izenean benetako zent-
zugabekeriak egiten dira.
Nazio Batuen Erakundearen Batzorde Orokorrak 1993ko aben-
duaren 20ko 48/104 ebazpenaren bidez onartutako Emakumeen
aurkako indarkeriaren ezabatzeari buruzko adierazpenak ho-
nela definitzen du 1. eta 2. Artikuluetan «genero indarkeria»:
1. artikulua.- Adierazpen honen ondoreetarako, «emakumearen
aurkako indarkeria» esamoldea honetara ulertzen da: emakume-
engan oinarritutako edozein indarkeria egintza, emaitza moduan,
emakumearentzat kalte edo sufrimendu fisikoa, sexuala edo psiko-
logikoa duena edo izan dezakeena, eta baita, egintza horien meha-
txuak, derrigortzea edo nahierara askatasunaz gabetzea, hori bizitza
publikoan zein pribatuan gertatu.

indarkeriaren
2. artikulua.- Emakumearen aurkako indarkeriak ondorengo
egintzak barneratzen dituela ulertuko da, nahiz eta hauetara soil-soi-
lean mugatu ez:

agerpena • Familian gertatzen den indarkeria fisiko, sexuala eta psi-
kologikoa, tratu txarra barne, etxean neskatoei egindako

INDEX

bortxaketa, ezkonsariarekin lotura duen indarkeria, sena- Era horretan, emakumeen aurkako indarkeriak lotura du, emakume
rrak eginiko bortxaketa, emakumearen genitalak moztea izate hutsagatik, hauei ematen zaien estatusarekin, eta hainbat era-
eta emakumearentzat kaltegarriak diren tradiziozko egi- tan ager daiteke.
nerak, familiako beste kide batzuek gauzatutako indarkeria

Europako Kontseiluaren arabera, sei indarkeria-mota bereiz
egintzak eta esplotazioari lotutako indarkeria.
dezakegu:
Erkidegoaren barruan, orokorrean, gauzatutako indar-
•
keria fisiko, sexuala eta psikologikoa, baita ere bortxaketa, 1. Indarkeria fisikoa: bultzadak, iletik tira egitea, zaplaztekoak,
sexu-abusua, jazarpena eta lanean, hezkuntza erakun- kolpeak, ostikoak, erredurak, hozkadak, itoarazteak, labanka-
deetan eta beste leku batzuetan egindako sexu larderia, dak, genitalen mutilazioa, tortura eta hilketa.
emakumeen salerosketa eta derrigortutako prosti- 2. Sexu Indarkeria: Baimendu gabeko edozein sexu-jarduera,
tuzioa. txisteak, txantxa sexualak, begirada finko eta suminkorrak,
Gizonezko figurari loturiko papera (mantenu ekonomikoa eta etxearen esamesa desatseginak, exhibizionismoa, telefono dei irainko-
babesa erakusten duena) eta emakumezkoari loturikoa (etxea zaintzen rrak, nahigabeko sexu-proposamenak, bortxaketa edo por-
duena, menpekotasun afektiboduna) barneratuta dagoen eredua da, nografian parte hartzera behartzea, ukitzeak, behartutako
mundu osoan mantentzen dena, neurri txiki zein handiagoan. sexu-harremana, bortxaketa, intzestua, emakumeak mingarri
edo umiliagarri irizten dien sexu-egintzak burutzera bidera-
Gatazka gizonezkoari ematen zaion baloraziotik eta boterearen ba- tutako edozer, behartutako haurdunaldia, trafikoa eta sexu

Gida didaktikoa
naketa ezagatik sortzen da, belaunaldietan zehar emakumea arlo industrian gertatzen den esplotazioa.
pribatura alboratu eta botere zein erabakitze-eremuetatik kanpo
uzteak eraginda. 3. Indarkeria psikologikoa: Txisteak, txantxak, esamesak, meha-
txuak, isolamendua, mespretxua, beldurraraztea eta jendau-
XX. mendean eta XXI. mendearen hasieran, artean rol zurrun eta rreko irainak.
egituratu hauek gure jokabidean, adimen kulturan eta genero harre-
manetan (esplizitu zein inplizituki) agintzen dutenean, berdintasune- 4. Indarkeria ekonomikoa: partekatutako baliabideetarako sarbi-
rako planak eta legeak arautzen dira, «berdintasunaren ameskeria» dean desberdintasuna nabarmena denean; adibidez, dirua es-
deiturikoan kokarazten gaituztenak. Horren ondorio dira elkarrekin kura izatea ukatu edo kontrolatzea, lanpostu baterako edota
gatazkan hasten diren pentsamendu eta jokabide kontraesankorrak. hezkuntzarako sarrera galaraztea.
Polarizazio hauek etengabeko eztabaida eta desadostasun arruntak 5. Indarkeria espirituala: Zigorraren eta barregarri geratzearen
sortzen dituzte maila guztietan: soziopolitikoan, pertsonalean eta bidez emakume baten sinesmen kultural zein erlijiosoak urrat-
komunitate-mailan. zea edo suntsitzea, edota norbait sinesmen sistema jakin bat
Gure iruditeriak gizon eta emakumeen arteko berdintasun plano ba- onartzera behartzea.
tean kokatzen gaituzte, non eskubide eta aukera berak dauzkagun; 6. Indarkeria estrukturala: indarkeria ekonomikoari zorrozki lotu-
baina eguneroko bizitzak bestelako paper banaketa erakusten digu, rik dagoen terminoa da, baina aukera potentzialak eta oina-
traba eta presio sozialei lotuak, emakume ala gizon izate hutsagatik. rrizko eskubideak garatzea galarazten duten hesi ikusezinak
Genero bakoitzari egokitutako rol eta jokabideek bere horretan ja- dauzkana. Oztopo hauek tinko errotuta daude eta egunero
rraitzen dute; ez dira beti esplizituki agertzen, baina ez da beha- azaltzen dira maila sozial berean; adibidez, genero desber-
rrezkoa hainbeste arakatzea hauek antzemateko, betiere, horreta- dintasuna sorrarazi eta legezkotzat jotzen duten botere ez-
rako xedea eta gogoa izanez gero. berdintasunak eta botere harremanak. Indarkeria estrukturala

INDEX

gizonek emakumearengan daukaten ohiturazko hegemonian • Paternalismoa (zure onerako da)
oinarritzen da, eginkizunak eta baliabideak egokitzean.
• Terrorismoa (ustekabean aritzea, oihuka hastea, danbatekoa
Indarkeria agerpen hauek hainbat testuingurutan gerta dai- ematea, bat-batean joatea…)

tezke: familian, bikotean, lan arloan, hezkuntzan, sexu era-
• Ezezkoa auzitan jartzea (¿Zertaz ari zara hitz egiten? Ez dakit
soetan, kultur ohiturei loturiko indarkerian, komunikabidee-
nondik atera duzun hori, oso minbera zara…)
tan azaltzen diren emakumeen irudi estereotipatuei lotutako
indarkerian… • Arinkeriaz aritzea (adierazpen sarkastikoak edo txantxak,
emakumea gutxietsiz)
Tratu txarra gertatzen den bikote harremanaren baitan, eskutik doaz
indarkeria fisikoa, psikologikoa, sexuala eta ekonomikoa. Espiral hau, Mikromatxismo hauek estrategia burutsuak dira, ohikoak eta eten-
normalean, ez da hasten bultzada edota zaplazteko batekin; izan gabeak, eta genero mandatuak errotuta dauden harremanetan ger-
ere, indarkeria fisikoa hasterako, emakumearenganako jelosia eta tatzen dira. Ez da beti erraza izaten hauek antzematea, esplizituki ez
umiliatze, iraintze, gutxieste eta kontrolatze prozesu luzea egon da baita onartzen emakumeekiko berdintasuna ez dela aintzat hartzen.
aurrez, emakumearengan babesik eza, isolamendu soziala, beldurra Inplizituki eta, honelako neurrien bidez, emakumeari adierazten zaio
eta ziurtasun eza eragiten dituena. Une horietan, emakumea bakarrik zein den emakume bezala bete behar duen rola.
dago, harremanetik irten ahal izateko indarrik gabe. Beharrezkoa da, Bikote harreman barruan gertatzen den ohiko eta etengabeko tratu
hortaz, emakumeei behar duten laguntza ematea, konpainia eta ba- txarra emakumeentzako infernu bilakatzen da eta, biziraute hutsak

Gida didaktikoa
bes prozesuen bidez, indarra berreskuratu eta bere harremanarekiko bultzatuta, bizimodu horretara moldatzen dira, horrek ondorio larriak
erabaki egokiak hartu ahal izan ditzan. ekarriko dizkiolarik bere ongizatean eta osasunean, bai fisikoki bai
psikologikoki. Harremanean gertatutako indarkeria egoera batetik
irteteak, maite ei zaituenak era berean umiliatu eta ahitzen zaitue-
Neurria ematearen funtsezko ideia gizon eta emakumeei egokitu-
nean, indar handia eta kanpoko laguntza eskatzen du.
tako mandatu hauen oinarrian dago. Luis Boninoren ustetan, horrek
emakumeen gaineko autoritatea onartzen die, baita hauek dauzka-
ten eskubideak baino gehiago izatea ere, hala nola arrazoiak inpo-
satzeko, askatasunerako, denbora-espazioaren erabilera egiteko eta
zainduak izateko.
Emakumeek banaketa berdintsuago bati dagozkion baldintza ho-
beak izatea lortu eta botere pertsonala irabazten dutenean, aginte-
dun maskulinotasun eredua errotuta duten gizonak dira kontrolerako
mekanismoak eta estrategiak erabil ditzaketenak, hauei egokitutako
espaziotik irten daitezen. Haiek behar diote euren nagusitasunari
eutsi. Luis Boninok mikromatxismo, mikroabusu edo mikroindarkeria
bezala definitzen ditu. Berdintasunarekiko erresistentziarako trebe-
tasunak dira
Hauetako batzuk adierazten ditu:
• Balioa kentzea (zuk ez dakizu, ez duzu ulertzen…)

INDEX


4. ARRETA ETA LAGUNTZARAKO BALIABIDEAK

GIDA DIDAKTIKOA
Garrantzitsua da ezagutzea zein den legedia eta zein diren berdinta-
sunaren eta genero indarkeriaren arloan dauden baliabideak. Genero
indarkeriarekiko arreta diziplina anitzekoa denez, egoera hauetatik
igarotako emakumeek erakundeen babesa behar dute hainbat ar-
lotan: Justizia, arreta psikologikoa, laguntza ekonomikoa eta babes
soziala.
Eremu honi buruzko legerik azpimarragarrienak honako hauek dira:
• Abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoa, Genero-indarke-
riaren aurka oso-osoko babesa emateko neurriei buruzkoa.
• Otsailaren 18ko 4/2005 Legea, Emakumeen eta Gizonen
Berdintasunerakoa.
Indarkeriaren arloko arretarako baliabideak. Euskadi:
• Doako telefonoa (Eusko Jaurlaritza): 900840111.

arreta eta laguntzarako • Biktimari Laguntzeko Zerbitzua (Bilbo, Barakaldo, Donostia
eta Gasteizeko Justizia Jauregietan kokatuak).

baliabideak
• Udalaren Gizarte Larrialdietarako Zerbitzua.
• Zure herriko Oinarrizko Gizarte Zerbitzua.
• Ertzaintza edo Udaltzaingoa (112).
INDEX

Halaber, emakumeei aholkatzen diegu eurentzat zein seme-alabent- • Bere istorio pertsonala osatzea.
zat arriskutsua den egoeratik irten ondoren hurbil daitezela emaku-
• Informazioa eta kudeaketa zein baliabidetara laguntzea.
me talde edo elkarteetara, Emakume Etxeetara… hauek tratu txarra
lantzen baitute botere-hartzearen, prebentzioaren eta norbanakoa • Autoestimua indartzea, banakako eta taldekako prozesuen

zein taldea indartzearen ikuspuntutik. bidez.
Berdintasunerako Aizan Elkarte Psikosozialak metodologia honen Aholkularitza, Autolaguntza eta Babeserako Taldeetan zuzenki nahiz
alde egiten du apustu, orain arte lortutako emaitzak positiboki balo- zeharka lantzen diren eremuak honako hauek dira:
ratuz. Esperientzia hauetan parte hartu duten emakumeek antzeko • Sexu-genero sistema.
pertzepzioa adierazten dute honen inguruan.
• Identitatea emakume bezala.
Aizan elkarteak Aholkularitza, Autolaguntza eta Babeserako Taldeen
kudeaketan eta antolakuntzan duen eguneroko esperientziatik abia- • Autoestimua.
tuta, antzeman da badirela talde-baliabide batean parte hartzeko • Bakardadea eta giza harremanak.
eskaera egitera edota interesa azaltzera hurbildutako emakumeek
komunean dituzten zenbait ezaugarri. Honako hauek dira aipatu • Maitasuna, maitemintzea eta afektu/maitasun erromanti-
ezaugarrietako batzuk: koaren mitoa

• Bakardade sentimendua eta babes eza. • Asertibotasuna eta emozio adierazpena.

Gida didaktikoa
• Orientazio eza, beldurra, erruduntasuna eta lotsa. • Norberaren eta taldearen indartzea.

• Seme-alabengatiko kezka. • Boterea berreskuratzea komunitatearen arloan, pertsona-
lean, eta soziopolitikoan.
• Emozioen sorgortzea.
• Autoestimu baxua.
• Tratu txarraren elaborazio eza.
• Egoera ekonomiko eskasa.
• Etsipena eta tristura/depresio egoera.
Baliabide taldean, emakume partaideak PROTAGONISTAK dira,
eta eurak dira beharrizanak, denbora-tarteak eta jorratu beharreko
gaiak ezartzen dituztenak. Emakume bakoitzak bere erritmo pertso-
nalari jarraitzen dio, bere premia propioekin, eta gainerakoei haien
beharretan lagunduz. Aholkularitza, Autolaguntza eta Babeserako
Taldeetatik honako hauek jasotzen dituzte, besteak beste:
• Babesa eta lagun-taldea.
• Emozioak adierazteko leku segurua.
• Bestearen aldetiko onarpena.

INDEX


5. BOTEREA HANDITZEA

Berdintasunerako Aizan Elkarte Psikosozialak indarkeriaren amaiera
lortzeko lanean dihardu, prebentzioaren eta botere-handitze indibi-
dual zein kolektiboaren aldetik.
Botere-handitze kontzeptua ingelesezko «empowerment» hitzetik
dator, pertsona zein talde gisa «boterea handitzea» esan nahi duena;
gizarte, ekonomia eta politika mailan indartzea.

GIDA DIDAKTIKOA
Kontzeptu honek, ikuspuntu feministatik, eta emakumeen arteko
berdintasunaren aldeko borrokari dagokionez, emakumeen bote-
re-hartze prozesuari egiten dio erreferentzia, izan banakakoa, izan
taldekakoa, euren boterea erabili eta parte har dezaten, bai plano
pertsonalean, bai politikoan.
Aizan elkartetik, botere-hartzearen prozesua derrigorrezko eta be-
harrezko pausotzat jotzen dugu indarkeriaren aurkako prebentzio,
antzemate eta borrokan, baina baita berdintasunari eta Giza Eskubi-
deei loturiko beharrizan gisa ere.
Norbanakoak eta taldeak «boterea hartzea» emakumeak bakarka
onartu eta erabakitzen duen prozesu bat da, betiere genero kont-
zientziatik eta emakume bezala duen nortasunetik abiatuta. Indartze

boterea
pertsonal hau ezinbestekoa da emakumeek boterearen erabilera eu-
rena bezala onar dezaten, bai euren bizitzan, bai ekonomia arloan.
Emakumeen botere-hartzeak, hasiera batean, estrategia pertsonal

handitzea
batzuk lortzetik abiatu behar du, bizitzan zehar egin beharreko hau-
tuetan eta erabakiak hartzerako orduan indarra eta segurtasuna
ekarriko digutenak. Ondoren, taldekako botere kolektiboago bate-
rantz igaro behar da, eremu sozioekonomiko ezberdinetan erabakiak

INDEX

hartzeko prozesuetan parte hartu ahal izatea aldarrikatzeko borrokari
zuzenduko zaiona.
Kontzientzia hau lortzeko, beharrezkoa da lan egitea eta heziak izan

garen generoaren sozializazio prozesua eta emakume izateagatik
barneratuta dauzkagun mandatuak ezagutzea. Pertsona bezala ga-
ratzeko, ikasitakoa ahanztea prozesu sarritan mingarri eta luzea
bada ere, elkarren artean komunikatzeko eta harremanak izateko
modu berrietarako ateak irekitzen dizkigu.
Bestalde, geure burua ezagutzen ikasi behar dugu, eta emozioen
kudeaketa ona egin; geure gorputza eta geure gogoaz ezagutzean
eta bien arteko lotura zein den jabetzean elikatzen dugun jakituriak
indartsuago izaten lagunduko digu, bai eta oztopoei asertibotasunez
aurre egiten ere.
Aholkularitza, Autolaguntza eta Babeserako Taldeetan, emakumeak
euren bizitzaren kargu egitera eta beren burua indartzera bultzatzen
ditugu, indartze-estrategia zenbait barneratuz; hauei esker, ongizate

Gida didaktikoa
eta indar handiagoa lortuko dute.

INDEX


6. INDARTZEKO ESTRATEGIAK

Banakako botere-hartzearen dagokionean, Aizanek ulertzen du in-
dartze pertsonala lortzeko estrategiak daudela; hauek, tratu txarreko
beste egoera batzuetatik igarotzea saihestuko digute, eta gure istorio
pertsonala bizitzeko, idazteko hobeto ulertzeko lagungarri izango

GIDA DIDAKTIKOA
zaizkigu.
Emakumeek euren «botere propioa har dezaten», Aholkularitza,
Autolaguntza eta Babeserako Taldeetan lantzen diren estrategiak,
batez ere, gure sozializazioa emakume gisa ulertzean dautza, bai
eta genero femeninoari gagozkion heinean barneratuta dauzkagun
mandatuak ulertzean ere.
Gure kontraesan kognitiboetako asko eskaintzen zaigun aukera-ber-
dintasunarekin talka egiten duten genero-mandatuek eragindakoak
direla ulertzen dugunean, gure errealitate pertsonal eta soziala argia-
go ikusten hasiko gara, eta gako ugari argituko ditugu emakumeok
sentitzen dugun ezinegon lauso eta zehaztugabearen inguruan.
Behin generoaren sozializazioa ulertuta eta, honek gure harre-
man-eremuan nola eragiten duen jakinda, geure burua ezagutzen,

indartzeko
berrasmatzen eta entzuten ikasi behar dugu. Prozesu hau zaila da,
aurrez ikasitako zenbait gauza ahanztea dakarrelako eta, halaber,
ia eguneroko borroka bihurtzen da, genero mandatuak sozialki oso

estrategiak
errotuta baitaude. Horrela, hauek zein neurritan eragiten diguten az-
tertzeaz gain, ez betetzea erabakitzen badugu, gatazka ugari izango
ditugu gure harremanetan. Hori dela eta, beharrezkoa da emakume
bakoitzak prozesua bere egitea.
INDEX

Genero kontzientzia hartzeaz batera, Aizanek beharrezkotzat jotzen Bada jarraitu beharreko emakume eredu bat, belaunaldiz belaunaldi
du zenbait tresna eta estrategia pertsonal bereganatzea, beldurrak errepikatzen dena. Azken belaunaldietan emakumearen papera al-
aukera bihurtzeko, ondoeza ongizate, eta mendetasuna asertibotasun. datu egin dela ikusi badugu ere, badira emakume izateari lotutako
hainbat mandatu, oraindik ere exijitzen ari zaizkigunak. Ez betet-

Honakoak dira aipatu tresnetariko batzuk, elkarren artean lotura du-
zea daukazu, baina etengabe azaldu behar izango duzu zergatik ez
tenak: Gure autokontzeptua eta autoestimua, emakume bezala du-
duzun egiten.
gun nortasuna, gure emozioen eta komunikatzeko eraren kudeaketa
eta dagozkigun eskubideen gauzatzea. Patriarkatuaren emakume ideala menpeko izakia izatean datza, haus-
korra, ahula, mendekoa eta sentibera. Honako hauek dira feminita-
Hurrengo ataletan Aholkularitza, Babes eta Autolaguntza Taldeetan
tearen aginduzko sinesmen eta mandatu batzuk:
lantzen diren zenbait eremu aurkezten ditugu:
• Emakumea inoren ongizatearen zaintzaile eta arduraduna da.
• Autoestimua eta identitatea emakume bezala.
Bere balioa gorputz eta arimaz aritzeko eta gainerakoei zerbitzatze-
• Maitasun Erromantikoaren Mitoa. ko duen gaitasunean datza. Beste pertsona batzuen zainketak eta
• Bakardadea eta Giza Harremanak. haiekiko erantzukizunak euren bizitzaren erdigunea hartzen dute.
• Komunikazio Ereduak (Asertibotasuna) y Emozioen Kudeaketa. • Maitasunerako joera naturala. Honen ideia da emakumeak,
Aldaketa eta prozesua luze eta mingarri gerta daitezke, eta adorea beste norbaitenak direnean, izaki osoak izatera iristen direla.
eskatzen dute. Lortutako emaitzak iraunkorrak dira, eta barne indar • Amatasuna identitatearen agintezkotzat. Emakumea izaki hel-

Gida didaktikoa
handia sorrarazten dute; hainbeste, non emakume batzuek ez bait- dutzat hartzea amatasunari lotzen zaio. Ama izatean zoriontsua
zuten inoiz imajinatuko horrenbestekoa izatera iritsiko zirenik. den eta bere buruarekin pozik dagoen emakumearen ideal sozia-
lean oinarrituta dago.
• Emakumeak ederra eta desiragarria izan behar du. Ederta-
6.1. AUTOESTIMUA ETA IDENTITEA EMAKUME BEZALA sunak ikusgai izan gaitezen eta sozialki onar gaitzaten ahalbidetzen
du. Edertasuna beste batek begiratzeko eta baloratzeko duen eran
Geure burua ikusteko dugun era funtsezkoa da kanpoaldearekin nola oinarritzen da, emakumea zaurgarri eginez inoren iritzien aurrean.
erlazionatzen garen ulertzeko. Edertasuna emakumeengandik kanpo definitua da (ile urdina, zi-
Geure burua nola ikusten dugun erabakigarria izango da aukeratuko murrak, gorputzeko ilea…) gorputzaren beraren ukapenean eta
dugun bizitza nolakoa izango den ulertzeko. Uste badugu ezer gutxi kontrolean oinarrituz. Baieztatu izan da emakumeok hiru lanaldi
merezi dugula, gutxirekin konformatuko gara, baita egokia ez den dauzkagula: lehenengoa, lanbidetzat duguna; bigarrena, seme-ala-
tratuarekin ere. ben zainketa eta heziketa; hirugarrena, norberaren zainketa.

Ziur aski, gutariko askok geureganako dugun maitasun urrian isla- Mandatuek inplikazio emozionala eragiten dute, eta emakumeen
tuta ikusten dugu geure burua. Geure buruarekin komunikatzeko pentsamenduari, emozioei eta jokabideei eragiten die. Emakumeak,
dugun era hau esperientzia familiarretatik, izandako harremanetatik bere buruaz ahaztu eta lehen planora ekarri behar ditu gainerakoak.
eta sinesmen kognitibo irrazionaletatik jasotako ikaskuntzari zor zaio. Mandatu honek talka egiten du norberaren errealizazioarekin eta
helburu pertsonalak bilatzearekin. Honek erruduntasun sentimen-
Baina gure pentsatzeko era ez dator banakako edo familiako auzieta- duak sorrarazten ditu emakumeengan. Errua agertzen da emaku-
tik; aitzitik, badu zerikusi handia gure gizartean nagusi den emakume meek sentitzen dutenean gizarteak onartutako kode moral batzuk
kontzeptuarekin. urratu dituztela.

INDEX

Emakumeari lotutako mandatuak eta baloreak betetzen ez direnean, burua da munduan defendatzen diren aldaketek subjektibotasuna-
errua eta lotsa sentiarazten da. Etengabe justifikatu behar ditugu ren barneko aldaketekin bat egitea eta, era horretan, emakumeak
ezarritako patroietatik irteten diren jokabideak; izan ere, hainbat es- euren bizitzan eragitera bultzatzea. Izan nahi dugun emakumea
trategiaren bidez, emakumeek jarraitu beharreko eredua zein den izaten joan behar dugu, orain eta hemen; horretan datza.

gogorarazten baitzaigu.
Patroi kultural hauek emakumearen autoestimuan zuzenki eragiten
dute.
Gizarte patriarkalak eremu pribatuaren eta zainketaren lekuan 6.2. MAITASUN ERROMANTIKOAREN MITOA
kokatzen gaitu, baina, era berean, funtzio hauei balioa kendu eta
gutxiagotasun egoera batean mantentzen gaituzte. Autoestimua
pertsonekiko sortzen diren espektatibek baldintzatzen dute, baita «Laranja erdia gara» «Zu gabe ez naiz ezer» «Ondo maite zaitue-
haiengandik espero dena betetzeko daukagun interes eta ahalmenak negarra eragingo dizu» «Oinazerik gabe ez dago maitasunik»
nagatik ere. «Ez dut sekula bera bezalakorik aurkituko» «Maitasuna horrelakoa
Oraindik ere, emakumeak bikote harremanaren edota amatasunaren da»… Maitasun erromantikoaren mitoa Mendebaldeko ideien barruan
arabera neurtua izaten jarraitzen du, egoera horretan emakumea sortzen da XIX. mendean, eta sinesmen irrazionalak sorrarazten ditu
eroso sentitu ala ez. pertsonengan, sarritan genero indarkeriaren oinarritzat jotzen direnak.

Gida didaktikoa
Emakumeok, geure bizitzaren kontrola hartu behar dugu, geure na- Maitasun erromantikoa pertsona oro zati bat («laranja erdia») dela
hiak, itxaropenak, ametsak… entzun; horrela, geure burua eraikiko uste izatean dago errotuta; horren arabera, bide guztiak erabiliz, bes-
dugu, nitasunetik abiatuta, eta ez generoaren aginduetatik. te zatia bilatu behar du, bere «laranja erdia», alegia. Elkarrekin, izate
zoriontsu eta inolako gabeziarik gabekoa sortuko dute. Kontzeptu
Emakumeok elkar topa dezakegu beste emakume batzuen bidez, honi loturiko erritualak, diskurtsoak, irudiak eta emozioak edozei-
geronen historia eta jakituriatik abiatuta, dagokigun lekua hartuz. nek deskriba ditzake, txikitatik. Maitasun erromantikoaren diskurt-
Marcela Lagardek dioenez: soa sozializazio prozesuan erabat txertatuta dago; hortaz, pertsonen
«Autoestimuaren kontzientziak emakume bakoitza bere bizitza tre- bizitzaren parte garrantzitsu bat beste zati hori aurkitzeari eskaini
betasunak ikustera eta estimatzera darama, baita hauek indartu eta behar zaio. Ezarritako urratsak betetzen ez dituen guztiak frustrazioa,
prozesu pedagogikoetan beste emakume batzuekin konpartitzera desengainua eta etsipena eragiten ditu.
ere. Emakumeen arteko pedagogia azpimarratzen dugu; bertan, Mota honetako pentsamenduari batzen zaizkion sinesmen irrazio-
emakume bakoitza aldi berean izan daiteke beste emakume batzuen nalen barruan, maitasuna oinazearekin zuzenean lotzen duten beste
ikasle eta irakasle. Besteengandik zerbait ikasteko aukera dagoela hainbat ere gehitzen zaizkio; horren adibide dira honako adierazpe-
onartzen den ikuspuntu honek bi oinarri dauzka gutxienez: Bata, nok: «ondo maite zaituenak negarra eragingo dizu», «jeloskorra da
emakumeen jakintza orokorra eta haietako bakoitzaren jakintza ze- maite nauelako», «nirea izango da, ala inorena ez»… Maitasunak
hatzak onartzean datza; bestea, emakumeei autoritate maila ematea jabetzarekin, sufrimenduarekin, jelosiarekin eta kontrolarekin duen
euren jakintza intelektualarengatik, ezagupenengatik, bizitzeko be- erlazioa, uste duguna baino dinamika zabalagoa da, edozein adine-
harrezkoak diren trebetasun subjektiboengatik eta egiten dituzten tako harremanetan. Gizartean, ikusten dugu nola komunikabideek,
aurkikuntzengatik. Era berean, emakume bakoitzak bere bizitzari eta filmek, ipuinek edota eleberriek behin eta berriz gogorarazten digu-
bere munduari eta abarri egindako ekarpenak ikusgai jartzea ere baten bikotekidea izan behar duzula, kosta ala kosta.
dakar. Emakumeen autoestimuaren aldeko politika feministaren hel-

INDEX

Emakumeen jokabidea aztertzen badugu, esan genezake maitasun
erromantikoa «tranpa antzekoa» dela desberdinak diren harremanak
6.3. BAKARDADEA AUTONOMIATIK
errepikatzeko eta emakumeak patriarkatuak uzten dien paperean man-
tentzeko. Harrigarria da ikustea nola emakumeok, «maitasunagatik»,

Emakume bezala dugun identitateari eta maitasun erromantikoari buruz
geure burua umiliatu eta inoiz baimenduko ez genituzkeen jokabideak
aurreko ataletan aipatutakoa aintzat harturik, ia ezinbestekotzat jotzen
onartzen ditugun. Maitasunagatik, gizarte-harremanak galtzen ditugu,
da emakumeok -emazte eta ama babeslearen funtzioak betetzen ez
geure burua eskaintzen dugu eta besteak ez egitea ulertzen dugu.
ditugun unetik- emozio eta harremanetan gertatutako hutsuneak naba-
Maitasun erromantikoaren eredu barruan, sozializazioa ezberdina ritzea; honek, bizitza-bakardade mingarria sentiaraziko digu. Bakardade
da emakumeen ala gizonaren kasuan, generoaren rol-espektatiben hau etenik gabeko oinaze bilakatuko da, aldiro arazo handiagoak ekarri-
arabera. ko dituena, hala nola depresio aldiak edota antsietate-krisiak.
Eredu honen barruan, emakumeak izaki osatugabe gisa ageri dira, Aholkularitza, Autolaguntza eta Babeserako taldeetara jotzen duten
bikotekidea alboan izatearen beharra dutenak. Mendekotasun afe- emakumeen gehiengo handi batek adierazten du erabat «bakarrik»
ktiboak izaki hauskor eta menpeko gisa ikusarazten ditu, autonomia daudela, eta honek etsipena eragiten die.
eta errealizazio pertsonala galaraziz.
Baina, bakardadea txarra al da? Gauza bera al da bakarrik egotea eta
Eredu kultural honi laguntzen dion mitoetako bat gehiegizko en- bakarrik sentitzea? Bakardadeaz goza daiteke?
patiaren edo sakrifizioaren mitoa da, «emakume onek» egin behar

Gida didaktikoa
Bistan denez, ez da gauza bera bakarrik egotea edo bizi-bakarda-
dutena «familiaren hobe beharrez». Gehiegizko enpatia honek tratu
dezko sentimendua izatea. Inkontzienteki, gure bakardade uneak
txarreko egoerak jasatearekin loturiko jokabideak dakartza (erasot-
babesgabetasun eta «samindurazko» sentimendu etsigarri batekin
zailea defenditzea, justifikatzea eta laguntzea).
erlaziona ditzakegu. Bakardadea konpainiarik gabeko egoera bat da;
Erabilpen esklusibodun «izaki maitatuaren» jabetza eta auzi horrek samindura, gehiago da min handia eragiten duen hutsune eta galera
sorrarazten duen jelosia maitasun erromantikotik abiatuz barnera- berreskuraezinaren sentimendua.
tu ditugun ideietako batzuk dira. Pertsona bat jabetza pribatu gisa
Txikitatik, konpainian egotera irakatsi digute, eta ez dugula bakarrik
hartzen duen kontzeptu hau indarkeria egoeran amai dezaketen
egon behar. Nora zoaz bakarrik? bakarrik bazaude, zerbait pasako
jokabideen adierazle izan daiteke.
zaizu; bakarrik jarraitzen duzu? Era honetan, bakardadea egoera
Beharrezkoa da harreman berrien inguruan heztea, komunikazioa, guztiz negatibo eta eramangaitz gisa barneratu dugu.
berdintasuna eta elkarrekikotasuna oinarri hartuta. Harreman po-
Bakarrik ez egoten ikasi dugu, baita beti konpainia eskatzen eta gai-
sitiboak, ongizatea sorrarazten dutenak, bai emakumeengan bai
nerakoak iritsi bitartean arduratzen ere.
gizonengan.
Egoera askotan, bikotekiderik ez izateak «bakarrik sentitzea» adie-
razten du automatikoki. Emakume batek bikotekiderik ez duenean,
«Emakumeak maita dezakeen egunean, ez ahultasunez, baizik osatu gabeko izakitzat jotzen dute. Beti sortzen da itxaropenaren
eta indarrez, ez bere buruarengandik ihes egiteko, baizik eta ideia, maitasun erromantikoari ere lotzen zaiona; alegia, oraindik
aurkitzeko; ez makurtzeko, baizik eta eusteko, egun horretan, pertsona egokia aurkitu ez badu ere, laster iritsiko da. Horrela,
maitasuna beretzat izango da; baita gizonarentzat ere, bizitza emakume batek, kultur manamenduak aintzat hartuta, ezin dezake
iturri dena, ez hiltzeko arriskua dariona. askatasunez bestelako harremanik aukeratu; izan ere, ez da bikotean
bizi «bere laranja erdia» aurkitu ez duelako.
(Simone de Beauvoir).

INDEX

Gida didaktikoa

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Gida didaktikoa

Similar to Gida didaktikoa (15)

Gida didaktikoa