Տիեզերական Ձգողականություն Ուժ

2.  Ինչպես գիտեք ,դեպի վեր նետած կամ ձեռքից բաց
թողած մարմինները վայր են ընկնում: Նշանակում է
նրանց վրա դեպի ներքև ուղղված ուժ է ազդում՝Երկրի
ձգողականության ուժը: Երկիրը ձգում է բոլոր
մարմինները՝մարդկանց,ծառեր և այլն: Երկրի
ձգողականություն շնորհիվ է, որ նրա մակերևույթին
են գետերի,լճերի, ծովերի և օվկիանոսների ջրերը:
Երկրի ձգողականության ուժն է պահում նաև
մթնոլորտը: Այն, որ Երկիրը ձգում է բոլոր
մարմինները, ամենօրյա փորձից մարդիկ գիտեին շատ
վաղուց և կարծում էին, որ մարմիններ ձգելը բնորոշ է
միայն Երկրին: Սակայն աստղագիտական
դիտումները ցույց տվեցին,որ ձգելու հատկությամբ
օժտված են նաև երկնային բոլոր մարմինները:

3.  Հենց Լուսնի ձգողականության շնորհիվ է, որ Երկրի վրա
տեղի են ունենում մակընթացություններ և
տեղատվություններ, որոնց ժամանակ ծովերի և
օվկիանոսների ահռելի զանգվածով ջրերն օրվա
ընթացքում երկու անգամ մի քանի մետր բարձրանում և
իջնում են: Հայտնի է նաև ,որ մոլորակներն Արեգակի
ձգողության շնորհիվ են պտտվում նրա շուրջը:
Ձգողականության ուժերը գործում են նաև աստղերի
միջև: Դրա շնորհիվ է տիեզերքում առաջանում
աստղակույտեր, գալակտիկաներ որտեղ
ձգողականության հետևանքով կուտակվում են հարյուր
հազարավոր աստղեր: Եթե մի պահ վերանային
ձգողականության ուժերը, Երկրի և Արեգակնային
համակարգի մյուս մոլորակները տարբեր
ուղղություններով կհեռանային տիեզերական
տարածությամ մեջ,կտրոհվեին գալակտիակները, կցրվեին
աստղակույտեր:

4.  Ձգողականության երևույթ հատուկ է տիեզերական բոլոր
մարմիններին՝անկախ դրանց չափերից: Դա է պատճառը,
որ այդ ուժերը անվանում են տիեզերական
ձգողականության ուժեր: Անգլիացի ֆիզիկոս Իսահակ
Նյուտոնը առաջինն է հայտնաբերել այն
օրինաչափությունները, որոնք բնութագրում են
տիեզերական ձգողականության ուժերը: Երկու
մարմինների ձգողականության ուժը կախված է այդ
մարմինների զանգվածներից, որքան մեծ են այդ
մարմինների զանգվածները, այնքան մեծ է նրանց միջև
ձգողականության ուժը: Այդ ուժերը կախված են նաև
մարմինների միջև հեռավորությունից: Կախման բնույթը
պարզելու համար Նյուտոնը օգտվել է այն
ենթադրությունից, որ Լուսինը Երկրի շուրջջ պտտվում է
այն նույն ուժի ազդեցությամբ, որը ստիպում է նաև Երկրի
մակերևույթի մոտ մարմիններին ընկնել նրա վրա:

5.  Առաջին դեպքում փոխվում է միայն իր ուղեծրով
Լուսնի պտտման արագության ուղղությունը, իսկ
երկրորդ դեպքում աժում է մարմնի արագությունը:
Համապատասխան հաշվարկներ
կատարելով՝Նյուտոնը ցույց է տվել , որ երկու
մարմինների հեռավորությունը մեծացնելիս նրանց
միջև ձգողականության ուժը փոքրանում է
հեռավորության քառակուսուն հակադարձ
համեմատականորեն: Օրինակ՝եթե հեռավորությունը
մեծացնում ենք 3 անգամ, ձգուղականության ուժը
փոքրանում է 9 անգամ: Մեզ համար
առանցնահատուկ նշանակություն ունի Երկրի
ձգողության ուժը: Այն ուժը, որով Երկիրը ձգում է
մարմինները, կոչվում է ծանրության ուժը:

6.  Փորձը ցույց է տալիս, որ ծանրության ուժը կախված է
մարմինների զանգվածից, ընդ որում որքան մեծ է
մարմնի զանգվածը, այնքան մեծ է նրա վրա ազդող
ծանրության ուժը:Օրինակ՝եթե m զանգվածով
մարմնի վրա ազդում է Fուժ, ապա 2m զանգվածով
մարմնի վրա կազդի ծանրության 2F ուժ, 3m
զանգվածով մարմնի կազդի 3F ուժ և այլն,
այսիքն՝ծանրության ուժը ուղիղ համեմատական է
մարմնի զանգվածին: Մաթեմատիկորեն այդ կախումն
արտահայտվում է հետևյալ բանաձևով F=mg g-ն
բոլոր մարմինների համար հաստատուն մեծությունն
է: Վերջինիս արժեք կարելի է որոշել փորձով: Փորձը
ցույտ է տալիս, որ Երկրի մակերևույթի մոտ 1կգ
զանգվածով մարմինը երկիր ձգում է 9.8Ն ուժով:

7.  Վեր բերված բանձևից հետևում է ,որ g=F/m:
Տեղադրելով F=9.8ն և m=1կգ՝ կստանանք՝
g=9.8Ն/1կգ=9.8Ն/կգ: Այսպիսով՝կամայական
զանգվածով մարմնի վրա ազդող ուժը որոշվում է
Fծ=mg, որտեղ g=9.8Ն/կգ, այս բանձևով ծանրության
ուժը որոշելիս մարմնի զանգվածը միշտ պետք է
արտահայտել կիլոգրամներով: Պետք է հիշել որ g-ն
հաստատուն՝ 9.8Ն/կգ արժեքն ունի միայն Երկրի
մակերևությ մերձակայքում: Երկրի մակերևությից
մեծ բարձրություններում g-ի արժեքը փոքրանում է
այսիքն՝Երկրից հեռանալիս մարմնի վրա ազդող
ծանրության ուժը նվազում է: Fծ=mg բանաձևով
կարող ենք հաշվել ծանրության ուժի մոդուլը:Իսկ ի՞նչ
ուղղություն ունի ծանրության ուժը:

8.  Մեծ ճշտությամբ այն ուղղված է դեպի Երկրի
կենտրոն: Այդ ուղղությունը որոշելու համար օգտվում
ենք ուղղալար կոչվող սարքից: Ուղղալարը թելից
կախված բեռ է: Երբ բեռը դադարի վիճակում է, թելի
ուղղությունը համընկում է է բեռի վրա ազդող
ծանրության ուժի ուղղությամբ Այդ ուղություն
անվանում են ուղղաձիգ ուղղություն, իսկ դրա
ուղղահայաց հարթությունը՝հորիզոնական
հարություն: Ուղղալարով ստուգում են տարբեր
շինությունների, մարմինների դիրքերի
ուղղաձգությունը: