inguruneko lan txiki bat

3. HASIERA:
1789an
Frantses
iraultzarekin.
BUKAERA:
2015…

4.  Aita Karlos III.a izan zuen eta
ama, berriz, Maria Amalia
Saxoniakoa.
 1765ean, Karlos Maria Luisa
Parmakoa bere
lehengusuarekin ezkondu zen.
 1788an, Espainiako errege
bilakatu zen. Bere erreinaldian,
gobernatzeko jarrera pasiboa
hartu zuen eta emaztearen
eragin handia izan zuen.
 Bere erreinaldia 1808an bukatu
zen.

5. Frantses iraultza 1789tik 1799ra
bitartean Frantzian aldaketa azkar eta
sakonak ekarri zituen prozesu sozial
eta politikoa izan zen.
Prozesu horretan Frantziako Antzinako
Erregimenaren egitura politikoa irauli
zen.Frantses Iraultzak lelo bat zuen:
Liberté (libertatea), Egalité
(berdintasuna) eta Fraternité
(anaitasuna) hitzez osatua. Egon ziren
aldaketak asko astindu zuten Frantzia
osoa, gerra asko egon ziren eta,
adibidez: errepublikaren aldekoek eta
erregearen aldekoek borrokan aritu
ziren.

6. Aro Garaikidea Frantziako
Iraultzaren atzetik etorri da.
Harrezkero, errepublikak eta
demokraziak ugaldu eta
hedatu dira, eta ideologia
modernoak sortu,
Frantziako Iraultzan jaiotako
liberalismoaren,
nazionalismoaren,
sozialismoaren eta
sekularizazioaren argitan.

7. Napoleon Bonaparte Ajaccio, Korsikan
jaio zen, 1769ko abuztuaren 15ean.
Santa Helenan hil zen 1821eko
maiatzaren 5an.
Militar frantsesa izan zen, frantsesen
enperadore izatera iritsi zen.
Napoleoni bere aitak beka bat eman
zion, Brienne-ko Eskola Militarrean sartu
eta ikasketak Parisko Eskola Militarrean
bukatzeko. Bigarren teniente maila lortu
zuen, hasieran kuartel askotatik ibili zen.
Urte batzuk beranduago, bere anaia
Josef eta Napoleon politikaren munduan
sartu ziren.

8. 1799ko azaroaren 9an
Bonapartek Frantziako boterea
bereganatu zuen eta 1804ko
abenduaren 2an Bonapartek
Enperadore izendatu zuen bere
burua.
Napaleon Bonaparte Frantziako
jeneralik arrakastatsuena izan zen
Iraultzako Gerretan, Italiako zati
handiak konkistatu baitzituen,
Austria bakea sinatzera behartuz.
Napoleon bi aldiz ezkondu zen,
Josefina eta Maria Luisarekin,
honekin seme bat izan zuen
Napoleon II.na.

9. 1812ko Espainiako konstituzioa
edo Cadizko konstituzioa
Espainiako lehenengo
konstituzioa izan zen, Cadizko
gorteek aldarrikatuta.
1820an, Jose Felix Amundarain
Zegamar apaizak konstituzio
hari buruzko testu bat egin
zuen.
Gaztelaniaz, konstituzio hura
San Josef egunez onartu zenez
eta Santu izen izen horren
gaztelaniazko apokaristiko
zabalduena Pepe denez,
herritar hizkeran La Pepa ere
deitzen zaio.
Bere onorez La Pepa izeneko
zubi bat eraiki zuten
ESPAINIAKO LEHENENGO
KONSTITUZIOA

10. Jaio zen, San Lorenzo Eskorialen
1784-ko urriak 14an eta hil zen,
Madrilen 1833 ko irailren 29an.
1813-1833an zehar izan zen
Espainiako erregea. Karlos IV.a eta
Maria Luisa Parmakoren semea
zen. Napoleonekin izkutuko
harremanak euki zituen, Karlos IV.a
erregetzatik bota eta bera jarri
zuten errege bezala. Fernando
VII.nak Napoleoni Espainian
sartzen utzi zion eta Napoleonek
Espainia bereganatu zuen.

11.  Ameriketako estatu batzuk
espainolengatik menderatuak
zeuden.
 Estatu hauek sozialki
baztertuak sentitu ziren eta
borroka batzuen ondorioz
independentzia lortu zuten.
 Hau 1808 eta 1826 bitartean
gertatu zen

12. Simon Bolivar eta San Martin
generalak lortu zuten Peruren
betiko independentzia aldi berean
erasotzen gerra askorekin eta
militarrekin, Peruko Erregeordeari
erasotzen. Batek iparraldetik eta
bestea hegoaldetik. Espainiako
monarkiatik independizatu zen
Peru. 1811tik nahi zuen Peruk
independentzia baina 1821arte ez
zuen lortu. Amerika Espainiarreko
independentzia gerretako
garrantzitsuenetako bat izan zen.

13.  Espainian trenbidearen
historia XIX. Mendean
hasten da lehen trenbideen
eraikuntza batera eta gaur
egun arte luzatu da,
espainiar gizartearen eta
ekonomiaren elmentu
garrantzitsuenetako bat
egiteko.
Espainiako lehen Tren-Cuba
eraiki zen 1837, orduan
Espainiako probintzia zena,
eta lerro Habnako-Guines
dagozkie.

14. Isabel II Erresuma Batukoa
jaiotzez, Elizabeth Alexandra
Mary Windsor (1830eko
urriaren 10ean jaio zen)
Erresuma Batuko erregina zen.
Bere titulu ofiziala Britania
Handiko Erresuma Batuko eta
Ipar Irlandako eta beste
erresuma eta
lurraldeetakoIsabel II erregina.
Commmohwalth burua eta
fedearen babeslea da.
ISABEL II

15. 1870eko azaroaren 16an
Espainiako Gorteek Amadeo
Savoiakoa aukeratu zuten
errege, 191 botorekin. 1871-
ko urtarrillaren 2an
karguaren zina egin zuen.
1872ko udaberrian
Hirugarren karlistaldia piztu
zen. 1873ko otsailaren 11n,
uko egin zion koroari.

16.  Espainiako Lehen Errepublika
Espainian izandako erregimen
politikoa izan zen. Espainiako
Historiako lehen errepublika oso
laburra izan zen.
 Ezengorkotasun politikoa eta
bortizkeria izan zituen ezaugarri
nagusiak.
 Errepublikak lau presidente izan
zituen eta aldarrikatu zenetik
hamaika hilabetera Pavía jeneralak
estatu kolpea egin eta Errepublika
unitarioa ezarri zuen, De la Torre
dukearen menpean.
 Borboitarren berrezartzearekin
amaitu zen.

17. JAIO:1857ko azroaren 28an Madrilgo
Errege Jauregian.
HIL: 1885ko azroaren 28an El Pardoko
Madrilgo Erregeen Jauregian, 27 urterekin
tuberkoulosiak hil zuen.
Baketzailea ezizenez, Espainiako errege
izan zen 1875etik 1885era bitartean.
1869ko konstituzioa indarrik gabe utzi eta
1876ean berri bat aldarrikatu zuen,
atzerakoiagoa.
Hirugarren karlistaldian garaile izan zen,
Erregimen Zaharraren moldeei loturiko
aginpide ekonomiko eta politikoak
zokoratu zituen, estatuaren batasuna
bermatuz. Euskal Herriko fotu lurralde
zena probintzia soil bihurtu zuen.

18. Bere gurasoak Elisabet II.a Borboikoa
eta Frantzisko Asisko Borboikoa
printzea ziren. Alfontso bi aldiz
ezkondu zen. Lehenengo Maria de las
Mercedes Orleansekoarekin 1878ko
urtarrilaren 23an baina oso goiz hil
zen. Gero Maria Kristina Habsurgo-
Lorenakoarekin ezkondu zen, 1879ko
azroaren 29an eta hiru seme alaba
izan zituen. Alfontso XIII.a jaio
zenean, bere aita hilda zegoen jada
eta jaiozenetik izan zen errege.Baina
txikia zenean, bere ama izan zen
ereginordea.

19.  Alfonso XII. Borboikoa 1857ko
azaroaren 28an jaio zen.
Baketzailea ezizenez, Espainiako
errege izan zen 1875etik 1885era
bitartez. Elisabet II.
Espainiakoaren eta honen
senarra Frantzisko Asiskoa
Borboikoaren semea zen.
Borboien berrezarkuntzaren
lehen erregea izan zen, 27
urterekin tuberkulosioak hil zuen
arte. Haren hil ondoko semea
Alfontso, izan zen ondorengo
erregea, adin txikikoa zen
bitartean Alfontso XII.alarguna
Maria Kristina erreginordea izan
bazen ere.

20. Aurreko auto antzekoak
lurrinez mugitutako
ibilgailuak ziren XVIII.
Mendean, baina XIX.
Mendearte ez zuten
asmatu eztanda motorra.
1896an hasi ziren saltzen
eta Karl Fiedrich Benzek
asmatu zuen.

22. 1914ko abuztuaren 4an hasi
zen eta 1918ko azaroaren 11
amaitu zen, batik bat Europan
garatu zena, munduko beste
eskualde zenbaitetara hedatu
zen. Bere garaian, historiako
gatazka odoltsuena izan zen.
Euskal Herriariere sekulako
hondamendia eragin zion.
Herrialde ugari aritu ziren
borrokan.

23.  1917ko Errusiako Iraultza garrantzi handiko
mugimendu politikoa izan zen; 1917an
Errusian tsarra ordezkatu zuen behin-
behineko gobernua bota eta 1991ra arte
iraungo zuen SESB ezarriko zuten.
 Bi garai bereizi behar dira:
 1917ko Otsaileko Iraultza: Errusiako azken
tsarra izango zen Nikolas II.aren autokrazia
kendu eta errepublika liberala ezarri zuten.
 1917ko Urriko Iraultza: Sobietarrak eta
Alderdi Boltxebikea izan ziren protagonista
nagusiak. Vladímir Ilich Uliánov, Lenin, eta
Leon Trotsky nabarmendu ziren eta
Aleksandr Kerenskik zuzenduriko behin-
behineko gobernua gainditu zuten.
 Lurjabe handien eta kapitalisten lurrak
nekazarien artean banatu zituzten eta, hau
dena aurrera eraman ahal izateko, Trotskyk
zuzenduriko Armada Gorria osatu zuten.

24. 1923ko irailaren 23an, Alfontso
XIII.na errege zela, Primo de
Riverak, kataluniako kapitain
generalak, estatu-kolpea eman
zuen, diktadurari hasiera emanez.
1930ko urtarrilaren 28an dimititu
zuen arte egon zen diktadura.
Primo de Riverak botere guztiak
bereganatu zituen, konstituzioa
ezbatu zuen eta debekatu egin
zituen alderdi politiikoak: erregeak
ia garrantzi guztia galdu zuen.

25.  1929ko erdiaren inguruan munduko leku askotan
agertzen ziren ekonomiaren atzerapenaren
seinaleak. Baina amerikar espekulazioaren marea
handiak aurrera jarraitu zuen indartsu.
 Krisia, finantza sistemarekiko konfiantza haustu
zenean hasi zen, espekulazio gehiegi baitzegoen
eta, beraz, akzioen balioa egonkortzen hasi eta
lehen beherakadak agertu zirenean, inbertsore
txikiek ahalik eta bizkorren saldu behar izan
zituzten beren akzioak. Horren ondorioz, akzioen
balioa izugarri jaitsi zen

26. Espainiako Bigarren
errepublika
1931tik1939ra arte iraun
zuen erregimen politika
izan zen, Errepublikan
oinarrituta.
Espainiako Gerra Zibilak
markatu zuen Espainiako
Bigarren Errepublikaren
amaiera eta Francisco
Francoren diktadura.

27. 1936 eta 1939 urteen artean Espainian,
Hego Euskal, Herria barne jasota gerra
izan zen. Espainiako armadako militar
batzuek Bigarren Errepublikako gobernu
demokratikoaren aurka egiteko.
Uztailaren 17an eta 18an.Espainiako
armadaren zati handi batek estatu
kolpea jo zuen Errepublikaren
gobernuaren aurka eta, porrot egin
zuenei herrialdea bitan zatitu zen.
Gerraren ondoren, Francisco Franco
jeneralak beren garatu zituen estatuko
aginpide guztiak, Caudillo titulua hartuta.

28.  Bigarren Mundu Gerra 1939-1945 urteen artean
mundu osoan hedatu zen gerra izan zen. Gizateriaren
historian hildako gehien eragin duen guda izan da,
munduko biztanleriaren %2 hil baitzen (61 milioi
pertsona inguru) horietako gehienak zibilak. Bi alderdi
lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza.
 Ardatza osatu zuten herrialdeak: Alemania, Italia eta
Japonia. Ardatzari atxiki zitzaizkion beste herrialdeak:
Eslovakia, Finlandia, Hungaria, Errumania, Bulgaria,
Kroazia eta Thailandia.
 Aliatuak: Frantzia eta Erresuma Batua izan ziren.
Aliatuei atxiki zitzaizkien herrialdeak Polonia,
Danimarka, Norvegia, Belgika, Herbehereak,
Luxenburgo, Jugoslavia eta Grezia izan ziren .
Australia, Kanada, Hegoafrika eta Zeelanda Berria ere
parte hartu zuten. Ardatzaren erasoak jasan ondoren
Sobietar Batasuna ere batu zitzaien. Estatu Batuak ere
parte hartu zuen Ardatzaren kontra.
 Neutralak: Irlanda, Espainia, Portugal, Suedia, Suitza
eta Turkia.

29. Francisco de Goyan
Fuendetodosen, Zaragozan 1746ko
martxoaren 30an jaio zen.
1828 apirilaren 16an Bordele,
Frantzian hil zen.
Erromantizismoari hasiera eman
zion espainiar pintore, marrazkilari
eta grabatzailea izan zen.
Erretratugile ofiziala izan bazen ere,
bere garaiko estilo eta gai
konbentzioak baztertu zituen.
Irudimen erabat librea agertuz,
molde plastiko berezia sortu zuen.
Hori dela eta, arauak hautsi nahi
dituen margolaritza modernoaren
aitzindari izan zen.

30. LA MAJA DESNUDALA VIEJA VESTIDA

31. LA FAMILIA REALEL FUSILAMIENTO

32. Europar Batasuneko historia antzinatik uler
daitekeen prozesu baten emaitza da.
Historian zehar hainbat inperiok Europa
mailako zabalkundea izan zuten; hauen
artean Erromatar Inperioa, Inperio Frankoa,
Germaniako Erromatar Inperio Santua,
Frantziako Lehen Inperioa eta Alemania nazia
leudeke.
Europan izandako gerren sarraskiak aintzat
hartuta, 1945ean Bigarren Mundu Gerra
amaitu aurretik, hainbat politikari eta
pentsalarik Europako herri eta estatuen
arteko batasunean amesten zuten, besteak
beste, Victor Hugo, Charles de Saint-Pierre,
William Penn eta Giuseppe Manzini aipa
daitezke.

33. Hala ere, Europako estatu
eta herrien arteko batasuna
bilatzeko benetako urratsak
Bigarren Mundu Gerra
amaitu ostean sortu ziren.
Winston Churchillek
Europako Estatu Batuak
sortzea proposatu zuen.
1949an Europako
Kontseilua sortu zen,
estatuz gaindiko lehen
erakunde europarra.

34. Bigarren Mundu Gerraren ostean,
estatuek beren arteko gatazkak
saihestu eta arazoak bide baketsu eta
diplomatikoetatik konpontzeko mundu
mailako foro zabal bat eratzeko beharra
ikusi zuten horregatik NBA sortu zuten.
Nazio Batuen Erakundea 1945eko
Urriaren 24an sortu zen, Nazioen Liga
izeneko aurreko erakundea
ordezkatzeko. Gaur egun, nazioarteko
erakunde handiena da. Bere helburu
garrantzitsuenak hauek dira:
nazioarteko zuzenbidea, ordenua,
garapen ekonomiko eta soziala eta giza
eskubideak bermatzea.

35.  Francoren diktadura, diktadura
frankista edo erregimen frankista
1939tik 1975era Espainian
ezarritako erregimen politiko
diktatoriala izan zen, Francisco
Franco Bahamonderen
buruzagitzapean. Espainiako
Gerra zibiletik 1975ean hil zen
arte iraun zuen.

36. Garai hartan 50 estatuk sinatu
zuten San Frantziskoko Ituna,
geroago Nazio Batuen Gutuna
izenez ezagutuko zena.
NBEn barne sartzen dira
bestelako hainbat agentzia
programa eta erakunde ere, gai
zehatzetan jarduten dutenak.
NBEk sei hizkuntza ofizial ditu:
arabiera, errusiera, frantsesa,
gaztelania, inglesa eta txinera.
Gaur egun, NBEk 193 estatu
ditu.

37. 1969ko uztailaren 16an,
Amstrongek, Michael Collinsek eta
E.Buzz Aldrinek ilargiko bidaia hasi
zuten. Collins komando moduloko
pilotua izan zen. Aldrin sistemetan
aditua, ilargi-moduloko pilotuaizan
zen, eta ilargian ibiltzen bigaren
pertsona. Apolo XI.eko komandante
bezala, Armstrongek ilargimodulua
pilotatu zuen. Segurtasunarekin.
1969ko uztailiaren 2an, 22:56an,
Neil Amstrongek ilargia zapaldu
zuen eta bere esaldia esan zuen.
24an, hiru gizonak Ozeano Barean
itsasoratu ziren.

38.  Oinordekoa haren seme Filipe VI.a da,
Joan Karlosek abdikatu zuenez gero. Hala
ere, Joan Karlosek errege titulua izaten
jarraitzen du.
 Francok izendatu zuen bere ondorengo
estatuburu, nahiz eta, izatez, errege izatea
Joan Karlosen aitari zegokion. Horrela,
Franco hil eta gero Espainian monarkia
berrezarri zen.
 1975ean izendatu zuten errege, Francisco
Franco hil ondoren. 1978ko Espainiako
Konstituzioak Espainiako erregetzat onartu
zuen, Borboi leinuaren oinordeko izendatu
zuen eta estatuburutza eman zion. Kargu
hauek jaso aurretik ere, Joan Karlosek
Estatuko buruzagitzaren barneko eginkizun
batzuk izan zituen Franco gaixo zegoen
bitartean.

39. Espainiako trantsizioa da
Frankoren diktaduraren amaieratik
hasi eta mendebaldeko herriak
demokratikotzat onartutako
estatua bihurtu zen arteko
denbora.
1947ko Estatuko
Ondorengotzarako Legeak erabaki
eta gero, Juan Carlos I.a izendatu
zuten errege 1975eko azaroaren
22an, Franko hil eta gero 1975eko
azaroaren 20an. Carlos I.ak
Estatuko buruzagiaren lanak
egiten zituen Franko gaixo
zegoenean, errege izan baino
lehenago.

40. Adolfo Suárez
González (Cebreros
Ávila, Espainia 1932ko
irailaren 25a - Madril
Espainia, 2014ko
martxoaren 23a)
politikaria izan zen,
1976tik 1981era
Espainiako
gobernuburua.

41. Izan zen
asteazkena
abenduak 6 1978an
galdera izan zen
konstituzioaren
proiektoaren proba.
Proiektoa aprobatu
zuen 87, 78%.

42.  Leopoldo Calvo Sotelo Bustelo politikari
espainarra eta gobernu buru izan
zen.Bideetako ingeniaritza ikasi zuen eta
1967 eta 1981 artean hainbat kargu
publikoz arduratu zen. 1981an, Adolfo
Suarezek bere kargua utzi ondoren
UCDren bigarren gobernu burua izendatu
zuten, hauteskunderik gabe. Inbestidura
bozketan, otsailaren 23an Antonio Tejero
burutuko estatu kolpea gertatu zen.
 Handik bi egunera Calvo-Sotelok botoen
gehiengoa lortu eta presidentzia
bereganatu zuen.
 1986an utzi zuen politikagintza

43. Felipe Gonzalez Marquez Dos
Hermanas, Sevillan jaio zen, 1942ko
martxoaren 5an.Politikaria da.
1963an sartu zen PSOEn. Idazkari
nagusi izan zen 1974 urtearen geroztik,
eta alderdiaren aldaketa bultzatu zuen:
ikuspegi marxista izatetik jarrera
sozialdemokrata izatera igaro zen.
Monarkiaren lehenbiziko gobernuetan
oposizioko buru izan zen, eta
Espainiako gobernuburu (presidentea)
hautatu zuten 1982an, bai eta 1986an,
1989an eta 1993an ere (1982-1996).

44. Haren agintaldian,
Europako Ekonomia
Erkidegoan sartu zen
Espainia.Presidente izan
zen azken fasean, haren
inguruan zenbait ustelkeria-
eskandalu piztuz iren, eta
GAL heriotza eskuadroiaren
eskandaloak ere Gonzalez
zipristindu zuen. 1996an
hauteskundeak galdu eta
gero, politikagintza aktiboa
utzi zuen.

45.  Europakok Ekonomia Erkidegoa 1957eko
martxoaren 25ean sortu zen sortu zen,
Alemaniako errepublika Federalak, Frantziak
, Belgikak, Luxenburgok, Herbehereek eta
Italiak sinatu zuten zuten Erromako Itunaren
ondorioz. Gero, Danimarka, Britania Handia
eta Irlanda gaineratu zitzaizkien 1973.urtean,
Grezia 1986ean eta Espainia eta Portugal
1986.an. Elkarteko estatuen arteko
ekonomia harremanak sendotu eta elkarren
laguntza teknikoa eta zientifikoa sustatzeko
helburuaz jaio zen.

46. Jose Maria Alfredo Aznar
Lopez (1953ko otsailaren
25ean jaio zen Madrilen)
Espainiar izan da, eta
Transizioaz geroztik Espainiak
izan duen 4. presidentea
1996-2004 bitartean, Alderdi
Popularreko (PP) buru zela
Espainiako gobernua gidatu
zuen.
Ezkonduta dago eta hiru
seme-alaba ditu.

47. Jugoslavia osatzen zuten
zeinbat herrialde desberdinak
independentzia lortu zuten.
Eslovenia, Serbia,
Herzegobina, Monte Negro,
Mazedonia, Bosnia eta
Croacia. Gerrak konplexuak
izan ziren, Jugoslaviako
herrien arteko gatazka etniko
suminen ondorioak. Gerren
emaitza, eskuarki, nazioarte
mailan lurralde burujabeen
aitorpena izan zen, gizakien
eta ondasunen galera latzekin
batera.

48.  Europako Ekonomia Erkidegoa 1957ko
martxoaren 25ean sortu zen,
Alemaniako Errepublika Federalak,
Frantziak, Belgikak,Luxenburgo,
Herbehereek eta Italiak sinatu zuten
Erromako Itunaren ondorioz. Gero
Danimarka, Britania Handia eta Irlanda
gehitu zitzaizkien1973. urtean, Grezia
1981ean eta Espainia eta Portugal
1986ean. Elkarteko estatuen arteko
ekonomia harremanak sendotu eta
elkarren laguntza teknikoa eta
zientifikoa sustatzeko helburuaz jaio
zen.
 Maastrichteko Itunaren ondoren (1992),
Europako erkidegoa deitua zen. Gaur
egun Europako Batasunean dago.

49. 1898ko urriaren 24an lortu zuen
independentzia Kubak, Filipinas eta
Puerto Ricorekin batera. Espainia izatetik
Estatu Batuak izatera pasa ziren. Kubako
Independentzia Gerra, (edo 1895ko
Gerra) Amerikak egin zuen azken gerra
izan zen Espainiako Erreinuaren kontra.
Gerra1895eko otsailaren 24an hasi zen
gerra, bat bateko indarrarekin hasi
zirenean kubako 35 lokalidade eta
1898an bukatu zen Espainiako Ejerzitoak
etsi zuenean. Espainiak Ameriketako
kolonia asko galdu zituenean, batez ere
Kuba, krisis soziala, politikoa eta kulturala
hasi zen.

50.  2001eko irailaren 11an New
Yorkeko World Trade Center
eta Washintongo Pentagonoa
eraikinek, hegazkin bidezko
atentatuak jasan zituzten.
 Atentatuak gertatu ziren.
Taldeak dirua bildu eta
kaltetuei laguntzeko egin
ziren hainbat ekitalditan parte
hartu zuen ondorioz.
2002anNew Yorkeko
atentatuetan. 2001eko
irailaren 11an Al Kaidak
atentatu suiziden bidez 3.000
pertsona inguru hil zituen
AEBetan, bereiziki New York

51. Madrilgo 2004ko martxoaren 11ko
atentatuak - euskaraz M-11 izenaz ere
ezagunak (11-M gaztelaniaz) — Madrilgo
aldirikoen tren sareko 4 trenetan egindako
eraso terroristak izan ziren, Europako
historia osoko handiena.
Espainia eta Europan egindako atentaturik
handiena, goizeko zortzietan ia-ia aldi
bereko 10 lehergailuk eztanda egin zuten
lau trenetan. 191 lagun hil eta 1.700 baino
gehiago zauriturik suertatu ziren.
Beranduago, poliziak lehertu ez ziren beste
bi bonba kontrolpean lehertu zituen, eta
hirugarren bat indargabetu zuen. Azken
honi esker, errudunen lehen zantzuak
aurkitu ziren. Aste batzuen ostean, poliziak
Leganesen aurkitu zuen komando
islamista.
Ezkutatzen zituen etxebizitza
eztandarazita, terrorista denak eta GEO
polizia bat hil ziren.
Espainiako Auzitegi Nazionalak hainbat
islamiar terroristei egotzi zizkieten atentatuen
egiletza..

53. Konstituzioarekin
mugatutako monarkia
baten ideia modernoan
Europan zehar poliki
kontsolidatzen joan
zen. Oraindik monarkia
konstituzional asko
aurki daitezke, gehien
bat batasun
nazionalaren sinbolo
direnak.

54. Errepublika estatu baten
gobernu mota bat da eta
bertan Erregea ez da
Estatu Burua. Orokorrean,
Herriak demokratikoki
aukeratzen du Estatu
Burua, Presidente edo
lehendakari izena hartzen
duena. Izenaren jatorria
latinetikoa da: Res publika=
Gauza publikoa.

55. Diktadura, pertsona
edota ideologoa
bereko talde jakin
baten eskuetan botere
absolutua jartzen
duen gobernu era bat
da, estatuaren hiru
botereak (legegilea,
eragilea eta judiziala).

56.  Industria iraultzak izugarrizko aldaketak eragin
zituen Europako gizartean eta eragin handia izan
zuen Hazkunde Demografikoan. Hazkunde
azkarrago bat gertatu zen zergati ezberdinen
ondorioz: bizi baldintzak hobetu ziren . Honen
ondorioz elikadura hobetu zen eta gaixotasunak
eta goseak murriztu ziren eta bizi –itxaropena
luzatu zen.
 Honetaz gain aurrerapen asko egon ziren
medikuntzan eta higienean ere, eta honen
ondorioz mende askotan zehar Europako
biztanleriak jasaten zituen epidemia asko modu
nabarmenean murriztu egin ziren. Honen adibide
argia da Edward Jenner mediku britaniarrak
1796.urtean baztangaren kontra aurkitu zuen
txertoa, gaixotasun honengatik hiltzen ziren
pertsonen kopurua modu harrigarrian murriztun
zuena.
 Industria iraultzaren ondorioz hiriak izugarriak
handitu ziren, Nekazariek hirietara joan zirelako
bizitzera.

57. Nahiz eta guk pentsatu
1790ean Tomas
Saintek asmatu zuela
josteko makina, 35 urte
lehenago Charles
Fredrick Wiesenthalek
josteko orratz bat
makina batean
adaptatu zuen.

58. Edouard- Leon Scott de Martinville Parisen
jaio zen 1817ko apirilaren 25ean.
Parisen hil zen 1879ko apirilaren 22an.
Impresore, liburudun eta idazle frantsesa
izan zen.
Fonoautografoa asmatu zuen, soinua
grabatzeko lehen aparatua.
Soinua nola grabatu aritu zen pentsatzen
bizitzan zehar. Azkenean, membrana
elastika tinpanoaren ordez jarri, palanka
batzuk belarriko hezurtxoen ordez, hoiek
papera, kristala edo egurrean jo eta soinua
ateratzen zuen. 1857ko urtarrilaren 26an
bere diseinua Frantses Akademiari
entregatu zion. 1857ko martxoaren 25ean
frantsesek patentea eman zioten
fonoautografoarengatik.

59.  Aderren pasioa abiazioa zen,
denbora eta diru asko eskaini
zion bere bizitza osoan zehar
zuen Louis Pierre Mauillard
hegaztien hegaldia buruzko
ikasketei esker, Éole du bere
lehen egan makina, eraiki
zuen 1886an , lurrun berak
lehen hegaldia egiten saiatu
zen. Orokorrean, artisau hori
aireatu, vaina 50 metro eta
20cm jauzi erabat basati bat
da altxatzen 3, 4, 5, 6 nahiz
13 urte lehenago Wright
anaiak baino.

60.  Estatu batuetako Gerra
Zibilean Alligator itsaspekoa
asmatu zuten, eta etsaien
itsasontzi eta minak errazago
ezartzeko sistema bat izan
zuen lehena izan zen.
Propultsio mekanikoa izan
zuen lehen itsaspekoa
Plogeur izenekoa zen eta
erreskuntza-motorra lehen
aldiz erabili zuena. Iktineo II.
Hasieran, propultsio 16
gizonek bultzatutako helize
batek eragiten zuen baina
aurrerapenei esker lurrun-
motor bat erntsi zitzaion,

61. Bizikleta gizakiaren
indarraz, bi gurpilen
gainean eta oinpeko edo
pedalei eraginez dabilen
ibilgailua da. XIX. mendean
sortu eta hainbat aldaerez
garatua, garraiobide
merketzat erabili zen XX.
mendean, herrialde pobre
eta klase sozial apaletan
bereziki, askotan autoa
nagusitzen zen bitartean.

62. Argazkigintza, argazkilaritza edo
fotografia argiari sentikor den
gainazal batean irudi finkoak
grabatzeko prozesu eta arteari
deritzo. Horretarako kamera
ilun (camera obscura) deritzan
printzipioa erabiltzen da,
zeinarekin gainazal batean
egindako zulo txiki batekin
jasotako irudia proiektatzea
lortzen den, honen tamaina
txikituz eta gardentasuna
handituz.

63. Argikuntza publikoa
serbizio publiko
konsistente argikuntzan
da. Lehen sua jartzen
zuten argitzeko lekuak.
Lehenengo argikuntza
publikoak XVI mendean
izan ziren.

64. Telegrafo elektrikoa seinu
elektrikoak erabiltzen duen
telegrafoa da. Telegrafia
distantzia handiko mezu
idatzien transmisioa da,
gutun fisikoen garraio
gabea. Irrati-telegrafia edo
harrigabea irratia erabiliz
mezuak bidaltzen ditu.
Telegrafiak, gaur egun
geratu diren sistemak ere
batzen ditu hala nola Faxa,
ePosta eta Internet
orokorrean.

65.  X izpiak izenarekin Wilhelm
Röntgenek 1896an aurkitutako
erradiazioa ezagutzen da,
gorputz opakoak zeharka.
 X izpien erabileren artean
medikuntzan hezurren
diagnostikoan egitea da
ohikoena.
 Era berean kristalografian asko
erabiltzen da materiaren egitura
kristalinoa aztertzekoa.

66. XIX. Mendean hiru klasetan zegoen
banatuta gizartea: Goiko klaseak,
Erdiko klaseak eta Herri Xehearen
klaseak.
Goiko klasea: aristokratak (nobleak)
eta burgesak (fabriken jabeak,
merkatari handiak, bankariak…).
Erdiko klasea: merkatari eta enpresari
txikiak, lur-jabe txikiak, medikuak,
abokatuak, funtzionarioak...
Herri Xehearen klasea: baliabide
ekonomiko gutxi zutenak: nekazariak
lurrik gabe, fabriketako langileak,
zerbitzariak...
XIX. Mendean masa-gizartea sortu
zen.

68.  Neoklazismoa XVII.mendearen
bigarren erdialdean eta
XIX.mendearen hasieran
Europan garatu zen
mugimendu artistikoa izan zen
Barroko eta rokokoaren
gehiegikerien aurkako
erreakzioa izan zen, eta
antzinate klasikoaren eta
zibilizazio greko-
erromatarrenoroimena izan
zuen ordatz. Eredu klasikoak
kopiatzen ziren, oso era
zehatzean aztertuz. Printzipio
nagusiaren muina, arrazoia
sentumenduari gailentzen
zetzan.

69.  Modernsmoa XIX.mendearen amaieran eta
XX.mendearen hasieran Europan eta Ipar Amerikan
geratu zen arte, arkitektura eta disinua mugiendua da.
Herrialdearen arabera izen ezberdinak hartu zituen.
 Dituzten izen guztiek arte beri bat sortzeko asmoa
adierazten dute garai hartan nagusi ziren eklektizismo
eta historicismo estiloekiko haustura bat sortuz. Estetika
berri bat sortzean datza, naturan oinarritzen den
inspirazioa eta industria iraultzetik eratortzen diren
berrikuntzak uztartuz.

71. Joaquín Sorolla y
Bastida (Valentzia, 1863ko otsailaren
27a - Cercedilla, Madrilgo
probintzia, 1923ko abuztuaren 10a),
pintorea eta artista grafiko emankorra izan
zen, Inpresionismoaren garaikoa. 2.200
margolan baino gehiago dauzka
katalogatuta bere izenean.
Hasieran historia eta erlijio gaiak erabili
zituen, baina 1894tik aurrera gizarte gaiak
landu zituen; bigarren aldikoak izan dira,
hain zuzen, ospe gehien eman dioten
koadroak. Bere lanen ezaugarri nagusia
argia erabiltzeko trebetasuna da,
Mediterraneoko atmosferan bereziki.
Erakusketa ugari egin zituen eta sari asko
irabazi zituen.

72. AYAMONTE UMEAK HONDARTZAN

73. AYAMONTE UMEAK HONDARTZAN

74. CRUCIFIXIÓN
ERRINOZERONTEA

75.  Pablo Ruiz
Picasso (Málaga, Espainia, 1881
eko urriaren 25ean jaio zen -
Mougins, Itsas
Alpeak, Frantzia, 1973ko apirilare
n 8an hil zen) margolari eta
eskulturagile espainiarra izan
zen, XX. mendeko artista
esanguratsuenetarikoa.
 Georges Braque frantsesarekin
batera kubismoa sortu zuen.
 Izen osoa Pablo Diego José
Francisco de Paula Juan
Nepomuceno María de los
Remedios Cipriano de la
Santísima Trinidad Mártir Patricio
Clito Ruiz y Picasso zuen.

76. USOA GUERNICA

77.  Inpresionismoa XIX.
Mendearen azken
herenean Frantzian,
Parisen bereziki, sortu
eta garatu zen pintura-
joera eta estiloa da,
arte modernoaren
mugimendu
nagusietakoa. Artista
inpresionistak 1860an
hasi ziren publikoki
agertzen.

78.  Kubismoa arte modernoaren
mugimendu abangoardista
da. XX mendeko lehenengo
bihamarkadetan eta Frantzian
garatutakoa. Pblo Picasso,
Georges Braque eta Juan
Gris bultzaile nagusiak izan
ziren margolaritza eta
eskultura arloetan. Poetan
artean , berriz, Guillaume
Apollinare eta Jean Cocteau
aipatzekoak dira.
1919inguruan surrealismoak
eztanda egin zuen eta
Kubismoa ordezkatu zuten.

79.  1920ko hamarkadansortutako
arte modernoare nmugimendua
da, Andre Breton bultzaile nagusi
eta Paris erdigune eduki izan
zituena, mundo osoan zabaldu
bazen ere. Automatismo
pskikoaren bidez ordu arteko
gizarte moldeaketa arte
etakultura balioak irauli nahi
zituen eta XX. Mendeko artean
eta pentsaeran eragin handia
izan zuen. Surrealismoaren
jarraitzaileei eta horiek egindako
lanei surrealista deritze.

80.  Mundu naturaleko
gauzakiak irudikatzen ez
duen artea da. Hortaz. XX.
mende hasieran, abstraktu
hitza arte mota zehatza
adierazteko erabiltzen zen,
batez ere kubismoa eta
futurisama. Arte
abstraktuak artelanaren
alderdi kromatikoa da.
Hortaz, esan daiteke arte
abstraktuaren ikuspegitik
adierazpide figuratiboen
ordez.

81. Sufragio unibertsala adinez
nagusiak diren giza- emakume
guztiei botoa onartzeko edo
emateko eskubidea da, honen
bitartez parlamentuan parte
hartzen duten ordezkariak zein
gobernuburuak aukeratzeko. XIX.
mendean gizonezkoen sufragio
unibertsala bakarrik ezarri zen.
Herrietan gehienetan
emakumeek ez zuten botoa
emateko eskubidea lortu XX.
mendean lortu arte. Botoa
emateko eskubidea inori ukatzen
ez dion hauteskunde sistema
hau, Iraultza Frantsesaren
aldietan lortu zenetik borroka
garrantsitsuenetakoa izan zen.

82. Beltzek sufritu zuten esklabutzaren amaiera da.

84.  Ordenagailu eramangarriak, ntbookak, tabletak,
smarphonak… Nork ditu gogoan garai bateko
idazmakina pisutsu horiek?
 80ko hamarkadako azken txanpan jaio ginegok
nekez oroitzen dugu idazmakinen letrak soinu
zaratatsu berezia, vaina veste askori nostalgia
malkoak sorrarazten dizkio. Ordenagailuak
pixkanaka – pixkanaka idazmakinak ordezkatuz
joan ziren et teknologia azken urte hauetan asko
hobetu da. Eta pentsamendu zientifiko bat egon
zen.

86.  Penizilina bakterioek sortutako infe
kzioak tratatzeko erabiltzen den
antibiotiko betalaktamikoa da.
 Penizilina gehienak azido 6-
aminopenizilanikoaren deribatuak
dira eta euren artean duten
desberdintasuna amino taldeari
lotutako Antibiotiko betalaktamiko
hau, Alexander
Fleming mediku eskoziarrak aurkitu
zuen 1929an.
 Aurkitutako lehen antibiotikoa izan
zen. Penicillium
notatum izeneko onddoak sortzen
du penizilina era naturalean.albo
katean datza.

87.  (Iruña, Nafarro Garaia,
1938ko ekaiaren 2ª) euskal
herritar abokatu eta politikaria
da, Euskal Autonomia
Erkidegoko lehendakari izana.
1975-1980. Urteen artean ,
(EAJ) agintari izan zen
Nafarroako Legebizitzaren
partaide 1979tik 1985era
Euskal Autonomia Erkidegoko
lehendakari izan zen. Euskal
Alkartasunaren ordezkaritzat
Eusko Legebizitzareko kide
izan zen.

88.  (Elorrio, Bizkaia, 1941ko
ekainiaren 10ª) politikari
jeltzalea eta enpresaburua
da. 1985tik 1999ra EJ
lehendakaria izan zen.
Gaur egun euskateleko
presidentea da. 1985an
Karlos Garaikoetxeak
lehendakaritza utzi
zuenean Eusko
Alkartasunaren zatiketaren
ondoren Ejko zatiketaren
ondoren EJko lehendakari
zuzendatu zuten.

89.  (Laudio, 1975ko
martxoaren 15ª )
euskal herritar
politikaria da, EAJren
kidea eta EAE
lehendakaria 1999ko
urtarrillaren 2tik
2009ko maiatzaren
5ª arte.

90.  Euskal Autonomia Erkidegoko
seigarren lehendakaria izan
zen. PSE alderditik.
 Euskalduna ez den lehen
lehendakaria.
 2009-2012 bitartean Euskal
Autonomia Erkidegoko
lehendakaria izan zen.

91. Iñigo Urkullu Renteria
Alonsotegin, Bizkaian,
1916ko irailaren 18an jaio
zen. Eusko Jaurlaritzako
lehendakaria eta EAJ
alderdiko politikaria da.
2012ko abenduaren 13an ,
bere alderdiaren bozekin
eta Euskal Autonomi
Erkidegoko eta Euskal
Jaurlaritzako lehendakari
izendatua ian zen.