1. LİPİDLERİN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Prof.Dr. H.Asuman TOKULLUGİL

2. Kimyasal Yapılarına Göre
Sınıflandırma:
1.Yağ Asitleri (YA)
2.Triasilgliseroller (TG)
3.Mumlar
4.Fosfolipidler (PL) ( Fosfogliseroller)
5.Sfingolipidler
..Sfingomyelin
..Serebrozidler
..Gangliozidler
6.Steroller (Kolesterol vb.)

3. Lipidlerin Biyolojik İşlevleri :
1.Hücrelerdeki biolojik zarların temel yapısal
elemanı
2.Enerjinin en uygun ve efektif depo şekli
3.Hormon ve vitamin yapısında yer alırlar
4.Safra asitleri→diğer lipidlerin çözünmesini
ve hazmedilmesini sağlarlar.

4. 1) YAĞ ASİTLERİ
• A) SYA (esterleşmemiş),FFA,UEFA
YA esterleri (TG gibi moleküllerde)
• B) Tüm dokularda az miktarda var
Uzun süren açlıkta plazmada ↑
• C) Plazmada bulunuşu :
..Albumine bağlı ( SYA olarak )
..Lp içinde (gen.le TG,PL ve Kol.esterleri
olarak)

5. • D.Enerji üretimi:
KC ve kas gibi dokularda→oksidasyon
• E.Öncül madde:
glikolipidler, PL , sfingolipidler,
prostoglandin, Koles. vb.

6. YAĞ ASİTLERİNİN YAPISI:
• 1.Yapıtaşı
• 2. 4-24 C’ lu hidrocarbon kuyruk (gen.le
çift sayıda C.)
• 3. Terminal COOH grubu
Fizyolojik pH da pH:7 de pKa:4.8
→COOˉ şeklinde iyonize olur.

7. Hidrofilik Grup:
• 4.YA amfipatik özellikte: (2 değişik bölge)
COOˉ hidrokarbon kuyruk
polar,hidrofilik hidrofobik,apolar

8. • 5.YA’de hidrofobik özellik baskın;
suda çözünürlüğü ↓
• 6.Plazmada YA’nin taşınımı:
%10→serbest YA→Alb.le
%90→esterleşmiş→Lp’ler içinde
(TG,PL ve kol. esterleri halinde)

9. • 7. Zincir uzunluğu YA’nin
Çift bağ sayısı,yeri ayrımında
Metil grupları rol oynar.

10. • 8.YA’leri → Doymuş YA
→ Doymamış YA

12. DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ

13. 1-Doymamış YA‘nin Tipleri:
• Monounsatüre (monoenoik) -Δ9
(9-10 C arası)
• Poliunsatüre (polienoik):
1 çift bağ 9-10 C arasında
diğerleri 10 C→ CH3 grubu arasında

14. 2-Çift bağların ayırımı(zincir içinde):
• -CH=CH-CH2-CH=C- Metilen köprüsü
• İki çift bağ arasında 3C veya 1 metil grubu
bulunur.

15. 3-Doymamış YA’nin izomerleri:
• Cis Konfigürasyonu
• Trans Konfigürasyonu
• Konfigürasyon:
• 1.Çift bağa göre:-geometrik izomerler
-stereoizomerler
• Kovalan bağ kırılarak geometrik izomerler
birbirine dönüşebilir.

16. Geometrik izomerler(CİS-TRANS):

18. • 2-Şiral merkeze(asimetrik C atomuna)göre
• Optik izomerler-enantiyomerler
• =(L-D izomerleri)=(levo –dekstra)
C
COOH
HH2N
CH3
COOH
CH NH2
CH3
L-Alanin D-Alanin

19. KONFORMASYON:
• C-C atomları etrafındaki grupların tek bağ
etrafında rotatif hareketlerle değişik
şekiller alması
• Bu şekiller birbirine kolayca dönüşebilir.
• Kovalan bağ kırılması yoktur.

20. • Ör:Ethan
C
C
H
H
H
H
H
H
Dayanıklı şekil
(staggered)
C
H
H
C
H
H
H
H
Az dayanıklı şekil
(Eclipsed)

21. 4-Doymamış YA’nin oksidasyona
duyarlılığı:
• Doymuş YA→vücut ısısında göreceli
olarak oksidasyona dirençli
• Doymamış YA→havalı ortamda yavaş ve
kendiliğinden oksidasyona uğrar.
↓
Acılaşma (rancidification)mg.

22. 5-Ergime Derecesi:
(melting temperatüre,Tm)
• Zincir uzunluğu ↑ ça,yükselir.
• Çift bağ sayısı ↑ ça,düşer.
• Zarı oluşturan lipidlerdeki çift bağlı
YA’leri,buradaki lipidlerin ve zarın sıvı halde
kalmasını sağlar.
• Doymuş YA oda ısısında-katı,
ergime dereceleri ↑
• Doymamış YA oda ısısında-sıvı,ergime
dereceleri ↓ tür.

23. YA’NİN NUMARALANDIRILMASI:
• A)COOH: C1 kabul edilir.
ör:1)Araşidonik asit: C 20:4(5,8,11,14)
20 C’lu,4 çift bağ;
(5-6,8-9,11-12,14-15)
2)Stearik Asit: C18:0
18 C’lu,doymuş.

24. • C2 → α karbonu
• C3 → β karbonu
• C4 → γ karbonu
• CH3’ e bağlı son C atomu →ω karbonu
• (zincir uzunluğu dikkate alınmaksızın)

25. B)ω-Ucundan ba layarakş
numaralandırma:
• Ör:Oleik asit C18:1 (9)
Linoleik asit C18:2 (9,12)
→ω-6 YA de denir.ω-C’a en yakın çift bağ
6. C’da
Linolenik asit C18:3 (9,12,15)
→ω-3 YA de denir.İlk çift bağ 3.C da