SlideShare a Scribd company logo

Cndd dieuduongcb1 w

‱
‱
Le Khac Thien Luan
Le Khac Thien Luan
1 of 283
Download to read offline
BĂ© Y TÕ §IÒU DŠÏNG C„ B¶N I Sžch Ÿ”o tÂčo cö nh©n ÂźiÒu d−ìng M· sĂš: §.34.Z.01 Chñ biÂȘn: ThS. TrÇn ThÞ ThuËn nh” xuÊt b¶n y hĂ€c H” nĂ©i - 2007 1
ChØ ÂźÂčo biÂȘn soÂčn: VĂŽ Khoa hĂ€c v” §”o tÂčo, BĂ© Y tÕ Chñ biÂȘn: ThS. §D. TrÇn ThÞ ThuËn NhĂ·ng ng−ĂȘi biÂȘn soÂčn: ThS. §D. TrÇn ThÞ ThuËn ThS. §o”n ThÞ Anh LÂȘ CN§D. PhÂčm ThÞ YÕn ThS. §D. NguyÔn ThÞ S−¬ng ThS. §D. L−¬ng Všn Hoan CN§D. TrÇn ThÞ Sanh CN§D. HuĂșnh Tr−¬ng LÖ HĂ„ng Tham gia tĂŠ chĂžc b¶n th¶o: ThS. PhÝ Všn Th©m TS. NguyÔn MÂčnh Pha ThS. LÂȘ ThÞ B×nh © B¶n quyÒn thuĂ©c BĂ© Y tÕ (VĂŽ Khoa hĂ€c v” §”o tÂčo) 2
LĂȘI GIĂ­I THIÖU ThĂčc hiÖn mĂ©t sĂš ÂźiÒu cña LuËt Gižo dĂŽc, BĂ© Gižo dĂŽc & §”o tÂčo v” BĂ© Y tÕ Ÿ· ban h”nh ch−¬ng tr×nh khung Ÿ”o tÂčo Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng. BĂ© Y tÕ tĂŠ chĂžc biÂȘn soÂčn t”i liÖu dÂčy – hĂ€c cžc m«n hĂ€c chuyÂȘn m«n, cÂŹ b¶n chuyÂȘn ng”nh theo ch−¬ng tr×nh trÂȘn nh»m tĂ”ng b−íc x©y dĂčng bĂ© t”i liÖu dÂčy – hĂ€c chuÈn vÒ chuyÂȘn m«n ¼Ó ٦m b¶o chÊt l−üng Ÿ”o tÂčo nh©n lĂčc y tÕ. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” ¼−üc biÂȘn soÂčn dĂča trÂȘn ch−¬ng tr×nh gižo dĂŽc ÂźÂči hĂ€c cña §Âči hĂ€c Y D−üc TP. HĂ„ ChÝ Minh trÂȘn cÂŹ sĂ« ch−¬ng tr×nh khung Ÿ· ¼−üc phÂȘ duyÖt. Sžch ¼−üc biÂȘn soÂčn vĂ­i ph−¬ng ch©m: kiÕn thĂžc cÂŹ b¶n, hÖ thĂšng; nĂ©i dung chÝnh xžc, khoa hĂ€c, cËp nhËt cžc tiÕn bĂ© khoa hĂ€c, kĂŒ thuËt hiÖn ÂźÂči v” thĂčc tiÔn ViÖt Nam. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” Ÿ· ¼−üc biÂȘn soÂčn bĂ«i cžc nh” gižo gi”u kinh nghiÖm v” t©m huyÕt cña bĂ© m«n §iÒu d−ìng, §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” Ÿ· ¼−üc hĂ©i ŸÄng chuyÂȘn m«n thÈm ¼Þnh sžch v” t”i liÖu dÂčy – hĂ€c chuyÂȘn ng”nh Cö nh©n §iÒu d−ìng cña BĂ© Y tÕ thÈm ¼Þnh v”o nšm 2007. BĂ© Y tÕ ban h”nh l” t”i liÖu dÂčy – hĂ€c ÂźÂčt chuÈn chuyÂȘn m«n cña ng”nh y tÕ trong giai ÂźoÂčn hiÖn nay. Trong quž tr×nh sö dĂŽng sžch ph¶i ¼−üc chØnh lĂœ, bĂŠ sung v” cËp nhËt. BĂ© Y tÕ xin ch©n th”nh c¶m ÂŹn cžc Nh” gižo, cžc chuyÂȘn gia cña §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh Ÿ· d”nh nhiÒu c«ng sĂžc ho”n th”nh cuĂšn sžch. C¶m ÂŹn: ThS. LÂȘ ThÞ B×nh, ThS. PhÂčm §Þc MĂŽc Ÿ· ŸÀc v” ph¶n biÖn cho cuĂšn sžch sĂ­m ho”n th”nh kÞp thĂȘi phĂŽc vĂŽ cho c«ng tžc Ÿ”o tÂčo nh©n lĂčc ng”nh y tÕ. V× l” lÇn ¼Çu xuÊt b¶n, chĂłng t«i mong nh©n ¼−üc Ăœ kiÕn Ÿãng gĂŁp cña ŸÄng nghiÖp, cžc bÂčn sinh viÂȘn v” cžc Ÿéc gi¶ ¼Ó lÇn xuÊt b¶n sau ¼−üc ho”n thiÖn hÂŹn. vĂŽ khoa hĂ€c v” Ÿ”o tÂčo bĂ© y tÕ 3
4
LĂȘI nĂŁi ¼Çu §iÒu d−ìng cÂŹ b¶n gĂ„m nhĂ·ng kiÕn thĂžc, kĂŒ nšng cÂŹ b¶n l” nÒn t¶ng liÂȘn quan ¼Õn cžc quž tr×nh chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh cĂČng nh− ng−ĂȘi khoÎ mÂčnh v” Ăžng dĂŽng, phžt triÓn trong viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng chuyÂȘn biÖt nh− chšm sĂŁc nĂ©i khoa, chšm sĂŁc ngoÂči khoa, chšm sĂŁc nhi khoa. T”i liÖu n”y ¼−üc biÂȘn soÂčn gĂ„m cžc chñ ¼Ò nĂ©i dung bžm sžt mĂŽc tiÂȘu m«n ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n cña ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng do BĂ© Y tÕ v” BĂ© Gižo dĂŽc Ÿ”o tÂčo ban h”nh, sžch ¼−üc ph©n l”m 2 quyÓn ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I gĂ„m 4 ch−¬ng v” ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n II gĂ„m 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I nÂȘu cžc vÊn ¼Ò cÂŹ sĂ« chung vÒ nghÒ nghiÖp cña ÂźiÒu d−ìng Ch−¬ng II gĂ„m nhĂ·ng nĂ©i dung ¼Ó phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng Ch−¬ng III nÂȘu cžc vÊn ¼Ò khoa hĂ€c cÂŹ b¶n liÂȘn quan trong thĂčc h”nh iÒu d−ìng Ch−¬ng IV gĂ„m nhĂ·ng vÊn ¼Ò cÇn Ÿžp Ăžng nhu cÇu cÂŹ b¶n trong sinh hoÂčt h»ng ng”y cña con ng−ĂȘi, ¼Æc biÖt l” viÖc chšm sĂŁc vÖ sinh tÂči gi−ĂȘng cho ng−ĂȘi bÖnh Ch−¬ng V, VI, VII bao gĂ„m nhĂ·ng kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng cÂŹ b¶n nh»m phĂŽc vĂŽ cho viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu trÞ ÂźiÒu d−ìng nh− chšm sĂŁc tiÂȘu hož v” b”i tiÕt chšm sĂŁc vÕt th−¬ng, bšng bĂŁ v” viÖc dĂŻng thuĂšc cho ng−ĂȘi bÖnh. VĂ­i cžch tr×nh b”y tu©n thñ theo yÂȘu cÇu chung cña BĂ© Y tÕ vÒ sžch gižo khoa, viÖc ph©n nhĂŁm nĂ©i dung dĂča theo cžc t”i liÖu ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n hiÖn h”nh cña cžc n−íc phžt triÓn. T”i liÖu ¼−üc biÂȘn soÂčn do nhĂŁm gi¶ng viÂȘn BĂ© m«n ÂźiÒu d−ìng, Khoa §iÒu d−ìng KĂŒ thuËt y hĂ€c, §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Sžch dĂŻng l”m t”i liÖu cho sinh viÂȘn cö nh©n ÂźiÒu d−ìng v” cžc sinh viÂȘn Y hĂ€c cÇn tham kh¶o m«n ÂźiÒu d−ìng cÂŹ sĂ«. Trong quž tr×nh biÂȘn soÂčn, mÆc dÇu vĂ­i nhiÒu cĂš gŸng nh−ng chŸc chŸn sÏ kh«ng tržnh khĂĄi cžc thiÕu sĂŁt, chĂłng t«i mong muĂšn nhËn ¼−üc sĂč Ÿãng gĂŁp cña quĂœ ŸÄng nghiÖp v” quĂœ bÂčn ŸÀc. ThS. §iÒu d−ìng TrÇn ThÞ ThuËn Trâˆ’Ă«ng BĂ© m«n §iÒu d−ìng §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh 5
6
MĂŽc lĂŽc Trang Ch−¬ng I. NhĂ·ng vÊn ¼Ò cÂŹ b¶n cña nghÒ nghiÖp ÂźiÒu d−ìng 9 B”i 1. LÞch sö ng”nh ÂźiÒu d−ìng 9 B”i 2. Y ŸÞc v” nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng 18 B”i 3. Xu h−íng phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam 26 B”i 4. HĂ€c thuyÕt cÂŹ b¶n thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 33 B”i 5. SĂč ¶nh hâˆ’Ă«ng cña m«i tr−ĂȘng, gia ¼×nh ¼Õn sĂžc khĂĄe 45 Ch−¬ng II. Phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 54 B”i 6. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng 54 B”i 7. Thšm khžm thÓ chÊt 63 B”i 8. V« khuÈn v” nhĂ·ng vÊn ¼Ò liÂȘn quan 84 B”i 9. HĂ„ sÂŹ ng−ĂȘi bÖnh v” cžch ghi chÐp 94 B”i 10. TiÕp nhËn ng−ĂȘi bÖnh v”o viÖn chuyÓn bÖnh - xuÊt viÖn 101 Ch−¬ng III. Khoa hĂ€c cÂŹ b¶n cña ÂźiÒu d−ìng 108 B”i 11. ChĂšng nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn 108 B”i 12. Xö lĂœ chÊt th¶i 120 B”i 13. KĂŒ thuËt röa tay 127 B”i 14. KĂŒ thuËt mang v” thžo gšng tay v« khuÈn 133 B”i 15. TÈy uÕ v” b¶o qu¶n dĂŽng cĂŽ trong buĂ„ng bÖnh h”ng ng”y 137 B”i 16. Cžch röa, lau chĂŻi v” chuÈn bÞ dĂŽng cĂŽ ¼Ó tiÖt khuÈn 140 B”i 17. Theo dĂąi chĂžc nšng sinh lĂœ 144 Ch−¬ng IV. Nhu cÇu cÂŹ b¶n cña ng−ĂȘi bÖnh 182 B”i 18. Nhu cÇu cÂŹ b¶n cña con ng−ĂȘi v” sĂč liÂȘn quan vĂ­i ÂźiÒu 182 d−ìng B”i 19. Qu¶n lĂœ giÊc ngñ v” nghØ ngÂŹi 191 B”i 20. VÖ sinh cž nh©n 208 B”i 21. KĂŒ thuËt tŸm bÖnh tÂči gi−ĂȘng 216 B”i 22. KĂŒ thuËt gĂ©i tĂŁc tÂči gi−ĂȘng 220 B”i 23. KĂŒ thuËt sšn sĂŁc ršng miÖng 224 B”i 24. Chšm sĂŁc ngĂ”a loÐt 233 7
B”i 25. KĂŒ thuËt chšm sĂŁc ngĂ”a loÐt t× 240 B”i 26. KĂŒ thuËt röa gi−ĂȘng sau khi ng−ĂȘi bÖnh ra vÒ 245 B”i 27. KĂŒ thuËt tr¶i gi−ĂȘng Ÿßi ng−ĂȘi bÖnh 248 B”i 28. KĂŒ thuËt thay v¶i tr¶i gi−ĂȘng cĂŁ ng−ĂȘi bÖnh n»m 251 B”i 29. KĂŒ thuËt chuÈn bÞ gi−ĂȘng Ÿßi ng−ĂȘi bÖnh sau gi¶i phÉu 255 B”i 30. HÂčn chÕ cö Ÿéng 260 B”i 31. Cžc t− thÕ nghØ ngÂŹi v” trÞ liÖu th«ng th−ĂȘng 264 B”i 32. Cžc t− thÕ ¼Ó khžm bÖnh 271 B”i 33. Cžch giĂłp ng−ĂȘi bÖnh ngĂ„i dËy v” ra khĂĄi gi−ĂȘng lÇn ¼Çu 276 B”i 34. Cžch di chuyÓn ng−ĂȘi bÖnh tĂ” gi−ĂȘng qua cžng xe lšn 279 T”i liÖu tham kh¶o 283 8
Ch−¬ng I NHĂ·NG VÊN §Ò C„ B¶N CñA NGHÒ NGHIÖP §IÒU DŠÏNG B”i 1 LÞCH Sö NG”NH §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. M« t¶ cžc giai ÂźoÂčn cña lÞch sö ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i v” cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam. 2. NhËn thĂžc rĂą tržch nhiÖm cu¶ ÂźiÒu d−ìng ¼Ó phÊn ¼Êu cho sĂč nghiÖp §iÒu d−ìng ViÖt Nam. 1. SÂŹ l−üc vÒ lÞch sö ng”nh ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i ViÖc chšm sĂŁc, nu«i d−ìng bŸt ¼Çu tĂ” nhĂ·ng b” mÑ. B” mÑ l” ng−ĂȘi ¼Çu tiÂȘn chšm sĂŁc, b¶o vÖ ŸÞa con tĂ” lĂłc bÐ lĂ€t lßng v” viÖc Ÿã ¼−üc duy tr× cho tĂ­i ng”y nay. MÆt khžc, tĂ” thĂȘi xa x−a, do kÐm hiÓu biÕt, con ng−ĂȘi tin v”o thÇn linh v” cho r»ng “thÇn linh l” ¼Êng siÂȘu nhiÂȘn cĂŁ quyÒn uy”, “th−üng ¼Õ ban sĂč sĂšng cho mu«n lo”i... Khi cĂŁ bÖnh hĂ€ mĂȘi phžp s− ¼Õn, vĂ”a ÂźiÒu trÞ, vĂ”a cÇu kinh, sĂź h·i v” tuyÖt vĂ€ng van xin thÇn linh tha mÂčng sĂšng cho bÖnh nh©n. Khi cĂŁ ng−ĂȘi chÕt, hĂ€ cho r»ng Ÿã l” tÂči sĂš, tÂči trĂȘi, tÂči thÇn linh kh«ng cho sĂšng. Cžc gižo ¼−ĂȘng, nh” thĂȘ ¼−üc x©y dĂčng ¼Ó thĂȘ thÇn thžnh v” dÇn dÇn trĂ« th”nh nhĂ·ng trung t©m chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ bÖnh nh©n. TÂči Ÿ©y cĂŁ cžc phžp s− trÞ bÖnh v” cžc tÝn nĂ· vĂ”a giĂłp lÔ, vĂ”a phĂŽ chšm sĂŁc bÖnh nh©n. TĂ” Ÿã h×nh th”nh mĂši liÂȘn kÕt y khoa, ÂźiÒu d−ìng v” t«n gižo. Nšm 60, b” Phoebe (Hy LÂčp) Ÿ· ¼Õn tĂ”ng gia ¼×nh cĂŁ ng−ĂȘi Ăšm Âźau ¼Ó chšm sĂŁc. B” ¼−üc ng−ìng mĂ© v” suy t«n l” ng−ĂȘi nĂ· ÂźiÒu d−ìng tÂči gia ¼Çu tiÂȘn cña thÕ giĂ­i. ThÕ kĂ» thĂž 4, b” Fabiola (La M·) Ÿ· tĂč nguyÖn biÕn cšn nh” sang trĂ€ng cña m×nh th”nh bÖnh viÖn, Ÿãn nhĂ·ng ng−ĂȘi nghÌo khĂŠ Âźau Ăšm vÒ ¼Ó tĂč b” chšm sĂŁc nu«i d−ìng. ThĂȘi kĂș viÔn chinh Ă« ch©u Âąu, bÖnh viÖn ¼−üc x©y dĂčng ¼Ó chšm sĂŁc sĂš l−üng lĂ­n nhĂ·ng ng−ĂȘi h”nh h−¬ng bÞ Âźau Ăšm. C¶ nam v” nĂ· ¼Òu thĂčc hiÖn viÖc 9
chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cho tÊt c¶ mĂ€i ng−ĂȘi. NghÒ ÂźiÒu d−ìng bŸt ¼Çu trĂ« th”nh nghÒ ¼−üc coi trĂ€ng. §Õn thÕ kĂ» thĂž 16, chÕ Ÿé nh” tu Ă« Anh v” ch©u Âąu bÞ b·i bĂĄ. Cžc tĂŠ chĂžc t«n gižo bÞ gi¶i tžn, dÉn ¼Õn sĂč thiÕu hĂŽt trÇm trĂ€ng ng−ĂȘi chšm sĂŁc bÖnh nh©n. NhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· phÂčm tĂ©i, bÞ giam giĂ· ¼−üc tuyÓn chĂ€n l”m ÂźiÒu d−ìng thay v× thĂčc hiÖn žn tĂŻ, cßn nhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· khžc chØ chšm sĂŁc gia ¼×nh m×nh th«i. BĂši c¶nh n”y tÂčo ra nhĂ·ng quan niÖm lÖch lÂčc cña x· hĂ©i ŸÚi vĂ­i ÂźiÒu d−ìng. GiĂ·a thÕ kĂ» thĂž 18 ¼Çu thÕ kĂ» thĂž 19, viÖc c¶i cžch x· hĂ©i Ÿ· thay ŸÊi vai trß ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. Vai trß cña ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· trong x· hĂ©i nĂŁi chung cĂČng ¼−üc c¶i thiÖn. Trong thĂȘi kĂș n”y, mĂ©t phĂŽ nĂ· ng−ĂȘi Anh Ÿ· ¼−üc thÕ giĂ­i t«n kÝnh v” suy t«n l” ng−ĂȘi sžng lËp ra ng”nh ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” b” Florence Nightingale (1820 - 1910). B” sinh ra trong mĂ©t gia ¼×nh gi”u cĂŁ Ă« Anh nÂȘn ¼−üc gižo dĂŽc chu Ÿžo. B” biÕt nhiÒu ngoÂči ngĂ·, ŸÀc nhiÒu sžch triÕt hĂ€c, t«n gižo, chÝnh trÞ. Ngay tĂ” nhĂĄ, b” Ÿ· thÓ hiÖn thiÂȘn tÝnh v” ho”i b·o ¼−üc giĂłp ŸÏ ng−ĂȘi nghÌo khĂŠ. B” Ÿ· v−üt qua sĂč ph¶n khžng cña gia ¼×nh ¼Ó v”o hĂ€c v” l”m viÖc tÂči bÖnh viÖn Kaiserswerth (§Þc) nšm 1847. Sau Ÿã b” hĂ€c thÂȘm Ă« Paris (Phžp) v”o nšm 1853. NhĂ·ng nšm 1854-1855, chiÕn tranh Crimea nĂŠ ra, b” cĂŻng 38 phĂŽ nĂ· Anh khžc ¼−üc phži sang ThĂŠ NhÜ KĂș ¼Ó phĂŽc vĂŽ cžc th−¬ng binh cña qu©n Ÿéi Ho”ng gia Anh. TÂči Ÿ©y b” Ÿ· ¼−a ra lĂœ thuyÕt vÒ khoa hĂ€c vÖ sinh trong cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” sau hai nšm b” Ÿ· l”m gi¶m tĂ» lÖ chÕt cña th−¬ng binh do nhiÔm trĂŻng tĂ” 42% xuĂšng cßn 2%. §ÂȘm ÂźÂȘm, Florence mĂ©t m×nh cÇm ngĂ€n ¼Ìn dÇu Âźi tua, chšm sĂŁc th−¬ng binh, Ÿ· ¼Ó lÂči h×nh t−üng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· vĂ­i c©y ¼Ìn trong trÝ nhĂ­ nhĂ·ng ng−ĂȘi th−¬ng binh hĂ„i Ÿã. ChiÕn tranh ch−a kÕt thĂłc, Florence Ÿ· ph¶i trĂ« lÂči n−íc Anh. CÂŹn “sĂšt Crimea” v” sĂč cšng thÂŒng cña nhĂ·ng ng”y Ă« mÆt trËn Ÿ· l”m cho b” mÊt kh¶ nšng l”m viÖc. B” ¼−üc d©n chĂłng v” nhĂ·ng ng−ĂȘi lÝnh Anh tÆng mĂŁn qu” 50.000 b¶ng Anh ¼Ó chšm sĂŁc sĂžc khoÎ. V× sĂžc khoÎ kh«ng cho phÐp tiÕp tĂŽc l”m viÖc Ă« bÖnh viÖn, Florence Ÿ· lËp ra hĂ©i ŸÄng qu¶n lĂœ ng©n sžch 50.000 b¶ng Anh v”o nšm 1860. Tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng Nightingale cĂŻng vĂ­i ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo 1 nšm Ÿ· ¼Æt nÒn t¶ng cho hÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng kh«ng chØ Ă« n−íc Anh m” cßn Ă« nhiÒu n−íc trÂȘn thÕ giĂ­i. §Ó tâˆ’Ă«ng nhĂ­ c«ng lao cña b” v” khÂŒng ¼Þnh quyÕt t©m tiÕp tĂŽc sĂč nghiÖp m” Florence Ÿ· d”y c«ng x©y dĂčng. HĂ©i ŸÄng ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i Ÿ· quyÕt ¼Þnh lÊy ng”y 12-5 h”ng nšm l” ng”y sinh cña Florence Nightingale, l”m ng”y ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. B” Ÿ· trĂ« th”nh ng−ĂȘi mÑ tinh thÇn cña ng”nh ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i. HiÖn nay ng”nh ÂźiÒu d−ìng cña thÕ giĂ­i Ÿ· ¼−üc xÕp l” mĂ©t ng”nh nghÒ riÂȘng biÖt, ngang h”ng vĂ­i cžc ng”nh nghÒ khžc. CĂŁ nhiÒu tr−ĂȘng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng vĂ­i nhiÒu tr×nh Ÿé ÂźiÒu d−ìng khžc nhau: trung hĂ€c, ÂźÂči hĂ€c, sau ÂźÂči hĂ€c. NhiÒu cžn bĂ© ÂźiÒu d−ìng Ÿ· cĂŁ b»ng thÂčc sÜ, tiÕn sÜ v” nhiÒu c«ng tr×nh nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ÂźiÒu d−ìng nh»m n©ng cao phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. 10
NhĂ·ng ng−ĂȘi Ÿãng gĂŁp quan trĂ€ng cho sĂč phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng trÂȘn thÕ giĂ­i * THÕ KĂ» THĂž 19 - Clara Barton: t×nh nguyÖn chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÞ th−¬ng v” nu«i d−ìng qu©n nh©n liÂȘn bang MĂŒ trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, phĂŽc vĂŽ vĂ­i t− cžch l” gižm sžt ÂźiÒu d−ìng cho qu©n Ÿéi. §iÒu h”nh cžc bÖnh viÖn v” cžc ÂźiÒu d−ìng, th”nh lËp hĂ©i chĂ· thËp Ÿå tÂči HĂźp chñng quĂšc Hoa KĂș v”o nhĂ·ng nšm 1882. - Dorothea Dix: ng−ĂȘi gižm sžt cžc nĂ· ÂźiÒu d−ìng qu©n y trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, cĂŁ to”n quyÒn v” tržch nhiÖm tuyÓn mĂ© v” huÊn luyÖn cho tĂŠ chĂžc ÂźiÒu d−ìng qu©n y. B” l” ng−ĂȘi Âźi tiÂȘn phong c¶i cžch trong viÖc ÂźiÒu trÞ ng−ĂȘi bÖnh t©m thÇn. - Mary Ann Bickerdyke: tĂŠ chĂžc cžc bĂ·a šn, giÆt l” quÇn žo, dÞch vĂŽ cÊp cĂžu, v” l” gižm sžt viÂȘn ÂźiÒu d−ìng trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn. - Louise schuyler: ÂźiÒu d−ìng trong cuĂ©c nĂ©i Florence Nightingale (1820-1910) chiÕn. B” Ÿ· trĂ« vÒ New York v” lËp ra hĂ©i cĂžu tÕ tĂ” thiÖn, tĂŠ chĂžc n”y Ÿ· l”m viÖc ¼Ó c¶i tiÕn viÖc chšm sĂŁc ngԏi bÖnh tÂči BÖnh viÖn Bellevue. B” Ÿ· ¼Ò nghÞ cÇn cĂŁ cžc tiÂȘu chuÈn cho viÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng. - Linda Richards: mĂ©t ÂźiÒu d−ìng ¼−üc Ÿ”o tÂčo lÇn ¼Çu tiÂȘn tÂči Hoa KĂș, mĂ©t nĂ· sinh tĂšt nghiÖp tĂ” bÖnh viÖn New England d”nh cho phĂŽ nĂ· v” trÎ em Ă« th”nh phĂš Boston, thuĂ©c tiÓu bang Massachusette v”o nšm 1873. B” Ÿ· trĂ« th”nh gižm sžt ÂźiÒu d−ìng ca ÂźÂȘm tÂči BÖnh viÖn Bellevue v”o nšm 1874 v” Ÿ· bŸt ¼Çu c«ng viÖc l−u trĂ· hĂ„ sÂŹ v” viÕt cžc y lÖnh chšm sĂŁc. - Jane Addams: cung cÊp cžc dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng x· hĂ©i tÂči cžc khu d©n c−, ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo cho quyÒn cña phĂŽ nĂ·, ng−ĂȘi ¼−üc nhËn gi¶i thâˆ’Ă«ng Nobel hßa b×nh 1931. - Lillian Wald: tĂšt nghiÖp tĂ” bÖnh viÖn New England d”nh cho phĂŽ nĂ· v” trÎ em v”o nšm 1879 v” l” ÂźiÒu d−ìng da Âźen ¼Çu tiÂȘn cña Hoa KĂș. - Harisst Tubmasn: mĂ©t ÂźiÒu d−ìng, mĂ©t ng−ĂȘi theo chñ nghÜa b·i n« lÖ. B” hoÂčt Ÿéng trong phong tr”o xe ÂźiÖn ngÇm tr−íc khi tham gia Ÿéi qu©n liÂȘn bang trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn. - Mary Agnes Snively: HiÖu trâˆ’Ă«ng tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng tÂči bÖnh viÖn §a khoa Toronto, v” l” mĂ©t trong nhĂ·ng ng−ĂȘi sžng lËp hĂ©i ÂźiÒu d−ìng Canada. - Sojourner Truth: mĂ©t ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng chØ chšm sĂŁc th−¬ng binh trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, m” cßn tham gia v”o phong tr”o hoÂčt Ÿéng cña phĂŽ nĂ·. 11
- Isabel HamptonRobb: ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo ÂźiÒu d−ìng v” Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng, b” Ÿ· tĂŠ chĂžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng tÂči bÖnh viÖn John Hopkins, b” Ÿ· ¼Ò x−íng nhĂ·ng quy ¼Þnh kÓ c¶ giĂ­i hÂčn giĂȘ l”m viÖc trong ng”y, viÕt sžch gižo khoa ¼Ó sinh viÂȘn ÂźiÒu d−ìng hĂ€c tËp. B” l” chñ tÞch ¼Çu tiÂȘn cña cžc ÂźiÒu d−ìng liÂȘn kÕt vĂ­i cžc cĂču sinh viÂȘn ÂźiÒu d−ìng MĂŒ v” Canada (m” sau n”y trĂ« th”nh hĂ©i ÂźiÒu d−ìng MĂŒ). * THÕ KĂ» 20 - Mary Adelaid Nutting: mĂ©t th”nh viÂȘn cña ph©n khoa Ă« ÂźÂči hĂ€c Columbia, b” l” mĂ©t gižo s− ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn trÂȘn thÕ giĂ­i, cĂŻng vĂ­i Lavinia Dock, xuÊt b¶n quyÓn sžch 4 tËp vÒ lÞch sö ÂźiÒu d−ìng. - Ellizabeth Smellie: mĂ©t th”nh viÂȘn cña mĂ©t nhĂŁm chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cĂ©ng Ÿéng, Ÿ· tĂŠ chĂžc qu©n Âźo”n phĂŽ nĂ· Canada trong suĂšt chiÕn tranh thÕ giĂ­i lÇn thĂž 2. - Lavinia Dock: mĂ©t ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo ÂźiÒu d−ìng v” l” mĂ©t nh” hoÂčt Ÿéng cho quyÒn cña phĂŽ nĂ·, Ÿ· Ÿãng gĂŁp cho viÖc söa ŸÊi hiÕn phžp, ¼−a ¼Õn quyÒn bĂĄ phiÕu cho phĂŽ nĂ·. - Mary Breck Enridge: th”nh lËp tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng Frontier v” l” mĂ©t trong nhĂ·ng tr−ĂȘng nĂ· ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn Ă« MĂŒ. 2. SÂŹ l−üc lÞch sö phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam CĂČng nh− thÕ giĂ­i, tĂ” xa x−a cžc b” mÑ ViÖt Nam Ÿ· chšm sĂŁc, nu«i d−ìng con cži v” gia ¼×nh m×nh. BÂȘn cÂčnh nhĂ·ng kinh nghiÖm chšm sĂŁc cña gia ¼×nh, cžc b” Ÿ· ¼−üc truyÒn lÂči cžc kinh nghiÖm d©n gian cña cžc l−¬ng y trong viÖc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. LÞch sö y hĂ€c cña d©n tĂ©c ghi rĂą ph−¬ng phžp d−ìng sinh, Ÿ· ¼−üc žp dĂŽng trong viÖc ÂźiÒu trÞ v” chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. Hai danh y nĂŠi tiÕng thĂȘi x−a cña d©n tĂ©c ta l” H¶i Th−üng L·n €ng LÂȘ HĂ·u Tržc v” TuÖ TÜnh Ÿ· sö dĂŽng phÐp d−ìng sinh ¼Ó trÞ bÖnh rÊt cĂŁ hiÖu qu¶. ThĂȘi kĂș Phžp thuĂ©c, ng−ĂȘi Phžp Ÿ· x©y nhiÒu bÖnh viÖn. NÂȘn tr−íc nšm 1900, hĂ€ Ÿ· ban h”nh chÕ Ÿé hĂ€c viÖc cho nhĂ·ng ng−ĂȘi muĂšn l”m viÖc Ă« bÖnh viÖn. ViÖc Ÿ”o tÂčo kh«ng chÝnh quy m” chØ l” “cÇm tay chØ viÖc”. HĂ€ l” nhĂ·ng ng−ĂȘi giĂłp viÖc thÂčo kĂŒ thuËt, vĂ·ng tay nghÒ v” chØ phĂŽ viÖc cho cžc bžc sÜ ng−ĂȘi Phžp m” th«i. Nšm 1901, mĂ« lĂ­p nam y tž ¼Çu tiÂȘn tÂči BÖnh viÖn ChĂź Qužn nÂŹi ÂźiÒu trÞ bÖnh t©m thÇn v” hñi. Ng”y 20-12-1906, to”n quyÒn §«ng D−¬ng ban h”nh nghÞ ¼Þnh th”nh lËp ngÂčch nh©n viÂȘn ÂźiÒu d−ìng b¶n xĂž. Nšm 1910, lĂ­p hĂ€c rĂȘi vÒ BÖnh viÖn ChĂź RÉy ¼Ó Ÿ”o tÂčo y tž Âźa khoa. Ng”y 01-12- 1912, c«ng sĂž Nam KĂș ra quyÕt ¼Þnh mĂ« lĂ­p nh−ng m·i ¼Õn ng”y 18/06/1923 mĂ­i mĂ« tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng b¶n xĂž. Do chÝnh sžch cña thĂčc d©n Phžp kh«ng t«n trĂ€ng ng−ĂȘi b¶n xĂž v” coi y tž chØ l” ng−ĂȘi giĂłp viÖc nÂȘn vÒ l−¬ng bĂŠng chØ ¼−üc xÕp Ă« ngÂčch hÂč ÂźÂŒng. Nšm 1937, HĂ©i ChĂ· thËp Ÿå Phžp tuyÓn sinh lĂ­p nĂ· y tž ¼Çu tiÂȘn Ă« ViÖt Nam lĂ­p hĂ€c tÂči 38 TĂł X−¬ng 12
Nšm 1924. HĂ©i y tž ži hĂ·u v” NĂ· hĂ© sinh §«ng D−¬ng th”nh lËp, ng−ĂȘi sžng lËp l” cĂŽ L©m Quang ThiÂȘm, nguyÂȘn gižm ŸÚc BÖnh viÖn ChĂź Qužn. Chžnh hĂ©i trâˆ’Ă«ng l” «ng NguyÔn Všn M©n. HĂ©i Ÿ· ¼Êu tranh vĂ­i chÝnh quyÒn thĂčc d©n Phžp yÂȘu cÇu ŸÚi xö c«ng b»ng vĂ­i y tž b¶n xĂž, v” sau Ÿã cho y tž ¼−üc thi chuyÓn ngÂčch trung ÂźÂŒng. Sau cžch mÂčng thžng 8 nšm 1945, nh” n−íc ViÖt Nam D©n Chñ CĂ©ng hßa vĂ”a mĂ­i th”nh lËp Ÿ· ph¶i b−íc ngay v”o cuĂ©c khžng chiÕn chĂšng thĂčc d©n Phžp. LĂ­p y tž ¼Çu tiÂȘn ¼−üc Ÿ”o tÂčo 6 thžng do GS. §ç Xu©n HĂźp l”m hiÖu trâˆ’Ă«ng ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči qu©n khu X (ViÖt BŸc). NhĂ·ng y tž v”o hĂ€c lĂ­p n”y ¼−üc tuyÓn chĂ€n t−¬ng ŸÚi kĂŒ l−ìng. Sau Ÿã liÂȘn khu III cĂČng mĂ« lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž. Nšm 1950, ta mĂ« nhiÒu chiÕn dÞch, nhu cÇu chšm sĂŁc th−¬ng bÖnh binh tšng mÂčnh. CÇn Ÿ”o tÂčo y tž cÊp tĂšc (3 thžng) ¼Ó cung cÊp nhiÒu y tž cho khžng chiÕn Ÿžp Ăžng c«ng tžc qu¶n lĂœ chšm sĂŁc v” phĂŽc vĂŽ ng−ĂȘi bÖnh. Trong nhĂ·ng nšm 1950, CĂŽc Qu©n y cĂČng Ÿ· mĂ« mĂ©t sĂš lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž trâˆ’Ă«ng, nh−ng ch−¬ng tr×nh ch−a ¼−üc ho”n thiÖn. MÆt khžc, khžng chiÕn rÊt gian khĂŠ, ta cĂŁ Ýt mžy mĂŁc y tÕ, thuĂšc men cĂČng rÊt hÂčn chÕ, nÂȘn viÖc ÂźiÒu trÞ cho bÖnh nh©n chñ yÕu dĂča v”o chšm sĂŁc v” chÝnh nhĂȘ ÂźiÒu d−ìng m” nhiÒu th−¬ng bÖnh binh bÞ chÊn th−¬ng, ÂźoÂčn (cĂŽt) chi do nhĂ·ng vÕt th−¬ng chiÕn tranh, sĂšt rÐt žc tÝnh Ÿ· qua khĂĄi. Nšm 1954, cuĂ©c khžng chiÕn chĂšng Phžp thŸng lĂźi. §Êt n−íc ta bÞ chia l”m 2 miÒn. MiÒn BŸc bŸt tay v”o x©y dĂčng chñ nghÜa x· hĂ©i, miÒn Nam tiÕp tĂŽc chÞu sĂč x©m l−üc cña ¼Õ quĂšc MĂŒ. Ă« miÒn Nam Nšm 1956 cĂŁ tr−ĂȘng Cžn sĂč ÂźiÒu d−ìng S”i gßn, Ÿ”o tÂčo Cžn sĂč ÂźiÒu d−ìng 3 nšm. Nšm 1968 do thiÕu ÂźiÒu d−ìng trÇm trĂ€ng nÂȘn Ÿ· mĂ« thÂȘm ngÂčch ÂźiÒu d−ìng sÂŹ hĂ€c 12 thžng chÝnh quy gĂ€i Tž viÂȘn ÂźiÒu d−ìng tÂči cžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng. HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam tÂči miÒn Nam ¼−üc th”nh lËp. HĂ©i xuÊt b¶n nĂ©i san ÂźiÒu d−ìng. Nšm 1973 mĂ« lĂ­p ÂźiÒu d−ìng y tÕ c«ng cĂ©ng 3 nšm tÂči ViÖn QuĂšc gia y tÕ c«ng cĂ©ng. Ă« miÒn BŸc Nšm 1954, BĂ© Y tÕ Ÿ· x©y dĂčng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo y tž sÂŹ cÊp ho”n chØnh ¼Ó bĂŠ tĂłc cho sĂš y tž hĂ€c cÊp tĂšc trong chiÕn tranh. Nšm 1968, BĂ© Y tÕ x©y dĂčng tiÕp ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo y tž trung cÊp, tuyÓn sinh hĂ€c hÕt cÊp 2 (hÕt lĂ­p 7) vĂ­i thĂȘi gian Ÿ”o tÂčo y tž trung hĂ€c 2 nšm 6 thžng. KhĂŁa ¼Çu tiÂȘn Ÿ”o tÂčo cña lĂ­p y tž ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči BÖnh viÖn E trung −¬ng, BÖnh viÖn ViÖt §Þc (Ÿ”o tÂčo chuyÂȘn khoa), BÖnh viÖn BÂčch Mai v” sau Ÿã ¼−üc x©y dĂčng th”nh tr−ĂȘng Trung hĂ€c Y tÕ BÂčch Mai trĂčc thuĂ©c BĂ© Y tÕ. §Äng thĂȘi BĂ© Y tÕ cĂČng göi gi¶ng viÂȘn cña hÖ n”y Âźi tËp huÊn Ă« LiÂȘn X«, Ba Lan, CHDC §Þc tĂ” nšm 1975, tiÂȘu chuÈn tuyÓn chĂ€n v”o y tž trung hĂ€c cÇn tr×nh Ÿé všn hĂŁa cao hÂŹn (tĂšt nghiÖp hÕt cÊp 3), hĂ€c sinh ¼−üc tuyÓn chĂ€n bŸt buĂ©c ph¶i tĂšt nghiÖp trung hĂ€c phĂŠ th«ng hay bĂŠ tĂłc všn hĂŁa v” ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo cĂČng ho”n thiÖn hÂŹn. 13
ViÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cĂČng Ÿ· ¼−üc quan t©m. Ngay tĂ” nšm 1960, mĂ©t sĂš bÖnh viÖn v” tr−ĂȘng trung hĂ€c y tÕ trung −¬ng Ÿ· mĂ« lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž trâˆ’Ă«ng nh− lĂ­p Trung hĂ€c y tÕ BÖnh viÖn BÂčch Mai, BÖnh viÖn E H” NĂ©i. Tuy nhiÂȘn, ch−¬ng tr×nh v” t”i liÖu gi¶ng dÂčy ch−a ¼−üc ho”n thiÖn. Ng”y 21/11/1963, BĂ© trâˆ’Ă«ng BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh vÒ chĂžc vĂŽ y tž trâˆ’Ă«ng Ă« cžc cÂŹ sĂ« ÂźiÒu trÞ: bÖnh viÖn, ViÖn ÂźiÒu d−ìng. Nšm 1975, khžng chiÕn chĂšng MĂŒ thŸng lĂźi, ¼Êt n−íc ¼−üc thĂšng nhÊt. BĂ© Y tÕ Ÿ· thĂšng nhÊt chØ ÂźÂčo c«ng tžc chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ bÖnh nh©n Ă« c¶ hai miÒn. TĂ” Ÿã, ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng ¼−üc thĂšng nhÊt chung l” Ÿ”o tÂčo Y tž trung hĂ€c, hĂ€c 2 nšm 6 thžng. Nšm 1982, BĂ© Y tÕ ban h”nh chĂžc danh y tž trâˆ’Ă«ng bÖnh viÖn v” y tž trâˆ’Ă«ng khoa. Nšm 1985, BĂ© Y tÕ th”nh lËp tĂŠ nghiÂȘn cĂžu y tž v” mĂ©t sĂš bÖnh viÖn Ÿ· x©y dĂčng phßng ÂźiÒu d−ìng, thÝ ÂźiÓm tžch ra khĂĄi phßng y vĂŽ tÂči bÖnh viÖn Nhi Trung −¬ng, BÖnh viÖn §a khoa U«ng BÝ. Ng”y 14 thžng 7 nšm 1990, BĂ© Y tÕ ban h”nh quyÕt ¼Þnh sĂš 570/BYT-Q§ th”nh lËp phßng Y tž ÂźiÒu d−ìng trong cžc bÖnh viÖn cĂŁ trÂȘn 150 gi−ĂȘng bÖnh. Ng”y 14 thžng 3 nšm 1992 BĂ© trâˆ’Ă«ng BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh th”nh lËp phßng y tž trong VĂŽ §iÒu trÞ cña BĂ© Y tÕ v” ¼Õn nšm 1996, BĂ© Y tÕ chÝnh thĂžc bĂŠ nhiÖm chĂžc vĂŽ trâˆ’Ă«ng phßng ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn. Nšm 1985 Ă« §Âči hĂ€c Y H” NĂ©i, tÂči VĂŽ §iÒu trÞ, Phßng ÂźiÒu d−ìng VĂŽ §iÒu trÞ Ÿ· cĂŁ Ÿãng gĂŁp quan trĂ€ng v”o viÖc phžt triÓn hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng cžc cÊp. Nšm 1986 vÒ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng §Âči hĂ€c, nšm 1985, BĂ© Y tÕ ¼−üc BĂ© §Âči hĂ€c v” Trung hĂ€c chuyÂȘn nghiÖp (BĂ© Gižo dĂŽc v” §”o tÂčo) ŸÄng Ăœ, Ÿ· tĂŠ chĂžc khĂŁa Ÿ”o tÂčo ÂźÂči hĂ€c Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng tÂči chĂžc ¼Çu tiÂȘn tÂči Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c Y H” NĂ©i, nšm 1986 tÂči §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh v” ¼Õn nšm 1996 tĂŠ chĂžc khĂŁa Ÿ”o tÂčo §Âči hĂ€c Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng chÝnh quy. Nšm 1999 BĂ© Y tÕ chÝnh thĂžc ban h”nh chĂžc vĂŽ ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng tÂči SĂ« Y tÕ. ViÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng cao ÂźÂŒng bŸt ¼Çu tĂ” nšm 1993 v” hiÖn nay BĂ© Y tÕ Âźang tĂ”ng b−íc n©ng cÊp cžc tr−ĂȘng trung cÊp y lÂȘn th”nh tr−ĂȘng cao ÂźÂŒng y tÕ. TĂ” nšm 2003 ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trung cÊp rĂłt ngŸn tĂ” 2 nšm 6 thžng, xuĂšng cßn 2 nšm. Nšm 2006, §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh ¼−üc BĂ© Y tÕ v” BĂ© Gižo dĂŽc v” §”o tÂčo cho phÐp mĂ« Ÿ”o tÂčo thÂčc sÜ ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn cña ViÖt nam, ch−¬ng tr×nh ¼−üc ThS. §D TrÇn ThÞ ThuËn v” nhĂŁm HĂ©i ÂźiÒu d−ìng NhÞp cÇu th©n hĂ·u biÂȘn soÂčn. RiÂȘng vÒ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng, liÂȘn tĂŽc tĂ” nšm 1982 ¼Õn nay nhiÒu lĂ­p ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng Ÿ· ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči cžc tr−ĂȘng Trung hĂ€c KĂŒ thuËt Y tÕ Trung −¬ng I (nay l” §Âči hĂ€c KĂŒ thuËt y tÕ H¶i D−¬ng), Trung hĂ€c KĂŒ thuËt Y tÕ Trung −¬ng III (nay l” Khoa ÂźiÒu d−ìng kĂŒ thuËt y hĂ€c §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh 14
phĂš HĂ„ ChÝ Minh) lĂ­p THYT BÂčch Mai, Cao ÂźÂŒng y tÕ Nam §Þnh (nay l” Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c §iÒu d−ìng Nam §Þnh). §Õn 2005, ch−¬ng tr×nh Qu¶n lĂœ ÂźiÒu d−ìng ¼−üc BĂ© Y tÕ chØnh lĂœ th”nh ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng dĂŻng Ÿ”o tÂčo chung cho cžc ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng khoa, ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng bÖnh viÖn to”n quĂšc. 3. SĂč ra ÂźĂȘi v” phžt triÓn cña HĂ©i ÂźiÒu d−ìng Nšm 1986, khu vĂčc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh mĂ« ÂźÂči hĂ©i th”nh lËp HĂ©i §iÒu d−ìng th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Nšm 1989, HĂ©i §iÒu d−ìng thñ Ÿ« H” NĂ©i v” HĂ©i §iÒu d−ìng tØnh Qu¶ng Ninh ra ÂźĂȘi, sau Ÿã lÇn l−üt mĂ©t sĂš tØnh th”nh khžc cĂČng th”nh lËp HĂ©i §iÒu d−ìng, th«i thĂłc sĂč ra ÂźĂȘi cña HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam. §−üc sĂč cho phÐp cña chÝnh phñ trong QuyÕt ¼Þnh 375 - CT, ng”y 26 thžng 10 nšm 1990, HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam mĂ« ÂźÂči hĂ©i lÇn thĂž nhÊt tÂči hĂ©i tr−ĂȘng Ba §×nh lÞch sö. NhiÖm kĂș thĂž nhÊt cña BCHTW HĂ©i l” 3 nšm (1990 - 1993). BCH cĂŁ 31 ñy viÂȘn Ă« c¶ hai miÒn. B” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„ l” chñ tÞch, ba phĂŁ chñ tÞch l”: c« TrÞnh ThÞ Loan, c« NguyÔn ThÞ NiÂȘn, «ng NguyÔn Hoa. TĂŠng th− kĂœ l” «ng PhÂčm §Þc MĂŽc. Ng”y 26 thžng 3 nšm 1993, §Âči hĂ©i ÂźÂči biÓu Y tž ÂźiÒu d−ìng to”n quĂšc lÇn thĂž 2 (nhiÖm kĂș 1993 - 1997) ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči BĂ© Y tÕ v” Ban chÊp h”nh mĂ­i gĂ„m 45 ñy viÂȘn, chñ tÞch l” b” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„, ba phĂŁ chñ tÞch l”: «ng NguyÔn Hoa, c« TrÞnh ThÞ Loan, «ng PhÂčm §Þc MĂŽc (kiÂȘm tĂŠng th− kĂœ). Nšm 1997, ÂźÂči hĂ©i ÂźÂči biÓu to”n quĂšc lÇn thĂž 3 (nhiÖm kĂș 1997 - 2001) ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči hĂ©i tr−ĂȘng ThĂšng NhÊt - th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Ban chÊp h”nh gĂ„m cĂŁ chñ tÞch l” b” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„, ba phĂŁ chñ tÞch l” c« TrÞnh ThÞ Loan phĂŽ tržch cžc tØnh phÝa Nam, «ng NguyÔn Hoa phĂŽ tržch cžc tØnh miÒn Trung v” «ng PhÂčm §Þc MĂŽc phĂŽ tržch cžc tØnh phÝa BŸc, trong nhiÖm kĂș n”y ban tĂŠ chĂžc cžn bĂ© cña chÝnh phñ sau n”y l” BĂ© NĂ©i vĂŽ Ÿ· ŸÄng Ăœ ŸÊi tÂȘn HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam th”nh HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam. Nšm 2002, ÂźÂči hĂ©i ÂźÂči biÓu to”n quĂšc, HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam ¼−üc tĂŠ chĂžc nhiÖm kĂș 4 tÂči H” NĂ©i. Trong nhiÖm kĂș n”y HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam Ÿ· cĂŁ nhiÒu Ÿãng gĂŁp x©y dĂčng cžc chÝnh sžch v” tiÂȘu chuÈn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng, nh” n−íc Ÿ· ŸÊi tÂȘn ng”nh Y tž th”nh ng”nh §iÒu d−ìng. §Õn nay, hĂ©i Ÿ· phžt triÓn tÂči 59 tØnh th”nh v” cĂŁ hÂŹn 40.000 hĂ©i viÂȘn. SĂč hoÂčt Ÿéng cña hĂ©i Ÿ· gĂŁp phÇn cĂŻng nh” n−íc, BĂ© Y tÕ thĂłc ŸÈy ng”nh §iÒu d−ìng phžt triÓn, Ÿéng viÂȘn ÂźiÒu d−ìng thÂȘm yÂȘu nghÒ nghiÖp v” thĂłc ŸÈy c«ng tžc chšm sĂŁc tÂči cžc cÂŹ sĂ« khžm bÖnh, chĂ·a bÖnh. Trong quž tr×nh phžt triÓn cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam tĂ” khi ¼Êt n−íc ¼−üc thĂšng nhÊt ¼Õn nay, chĂłng ta Ÿ· ¼−üc nhiÒu tĂŠ chĂžc ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ giĂłp ŸÏ c¶ vÒ tinh thÇn, vËt chÊt v” kiÕn thĂžc. Trong cžc tĂŠ chĂžc Ÿã ph¶i kÓ ¼Õn Ÿéi ngĂČ ÂźiÒu d−ìng cña ThĂŽy §iÓn. Trong mĂ©t thĂȘi gian d”i (tĂ” 1980 ¼Õn nay), tĂŠ chĂžc SIDA ThĂŽy §iÓn Ÿ· liÂȘn tĂŽc ¼Çu t− cho viÖc Ÿ”o tÂčo hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng. NhiÒu chuyÂȘn gia ÂźiÒu d−ìng ThĂŽy §iÓn Ÿ· ¼Ó lÂči nhĂ·ng kĂ» niÖm tĂšt ¼Ñp cho anh chÞ em ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam nh− Eva Johansson, Lola Carlson, Ann Mari Nilsson, Marian Advison, Ema Sun. TĂŠ chĂžc Y tÕ thÕ giĂ­i cĂČng Ÿ· cö nhĂ·ng chuyÂȘn gia ÂźiÒu 15
d−ìng giĂłp chĂłng ta nh− Chieko Sakamoto, Margret Truax, Miller Theresa, Kathleen Fristch cĂŻng nhiÒu chuyÂȘn gia ÂźiÒu d−ìng cña tĂŠ chĂžc Care International, tĂŠ chĂžc Khoa hĂ€c MĂŒ – ViÖt, hĂ©i NhÞp cÇu Th©n hĂ·u, Vietnam Outreach, HĂ©i §iÒu d−ìng Canada, v.v. Cžc bÂčn Ÿ· giĂłp chĂłng ta c¶ vÒ kinh phÝ, kiÕn thĂžc v” t”i liÖu. ChĂłng ta kh«ng thÓ quÂȘn ¼−üc sĂč giĂłp ŸÏ quĂœ bžu cña cžc bÂčn ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. ChÝnh cžc bÂčn Ÿ· giĂłp ŸÏ chĂłng ta hiÓu rĂą nghÒ nghiÖp cña m×nh v” phÊn ¼Êu cho sĂč nghiÖp §iÒu d−ìng ViÖt Nam phžt triÓn. Qua Ÿ©y chĂłng ta cĂČng thÊy lÞch sö ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam gŸn liÒn vĂ­i lÞch sö phžt triÓn cña ¼Êt n−íc, trong khžng chiÕn chĂšng Phžp, chĂšng MĂŒ. Tuy ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam ch−a ¼−üc coi l” mĂ©t ng”nh riÂȘng biÖt, nh−ng Ÿ· ¼−üc quan t©m v” cĂŁ nhiÒu cĂšng hiÕn to lĂ­n cho ng”nh §iÒu d−ìng ¼−üc phžt triÓn mÂčnh vÒ tĂŠ chĂžc v” Ÿ”o tÂčo tĂ” nšm 1990. ChÝnh nhĂȘ c«ng tžc ÂźiÒu d−ìng m” nhiÒu th−¬ng bÖnh binh Ÿ· ¼−üc cĂžu sĂšng trong ÂźiÒu kiÖn rÊt khĂŁ khšn. ChĂłng ta cĂŁ quyÒn tĂč h”o vÒ ng”nh §iÒu d−ìng cña chĂłng ta, vÒ cžc ÂźiÒu d−ìng viÂȘn ¼−üc phong danh hiÖu anh hĂŻng nh−: H” NguyÂȘn ThĂŽy (chĂšng Phžp), TrÇn ThÞ Huynh (chĂšng MĂŒ Ă« miÒn Nam) v” Phßng ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam - ThĂŽy §iÓn U«ng BÝ ¼−üc nh” n−íc phong tÆng danh hiÖu anh hĂŻng thĂȘi kĂș ŸÊi mĂ­i. NhĂ·ng th”nh tĂču cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam hiÖn nay chÝnh l” sĂč kÕt tinh truyÒn thĂšng v” kinh nghiÖm cña nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźi tr−íc truyÒn lÂči cho nhĂ·ng thÕ hÖ ÂźiÒu d−ìng h«m nay v” mai sau. §iÒu d−ìng chĂłng ta quyÕt phžt huy truyÒn thĂšng cña d©n tĂ©c, cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam, kh«ng ngĂ”ng hĂ€c tËp, rÌn luyÖn ¼Ó tiÕn bĂ©, gĂŁp phÇn x©y dĂčng v” phžt triÓn ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž Tr¶ lĂȘi ngŸn 1. KÓ tÂȘn 3 phĂŽ nĂ· ¼−üc chĂ€n suy t«n v” ng−ìng mĂ© trong lÞch sö ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i? 2. NÂȘu tÂȘn v” ¼Þa ÂźiÓm 2 lĂ­p ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn Nam? 3. KhĂŁa trung cÊp ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn Nam ¼−üc tĂŠ chĂžc nšm n”o? Khož trung cÊp ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn BŸc nšm n”o? 4. Ng”y ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ l” ng”y n”o? Tr¶ lĂȘi Ÿóng – sai 5. BĂ© Y tÕ ban h”nh chĂžc danh y tž trâˆ’Ă«ng v”o nšm 1982? 6. Nšm 1990 BĂ© Y tÕ ban h”nh Q§ 470/BYT - Q§ th”nh lËp phßng ÂźiÒu d−ìng bÖnh viÖn cho bÖnh viÖn cĂŁ trÂȘn 150 gi−ĂȘng? 16
7. Florence Nightigale l” ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· ¼Çu tiÂȘn hoÂčt Ÿéng chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh? 8. HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam ÂźÂči hĂ©i lÇn I v”o nšm 1990? 9. Mçi nhiÖm kĂș cña HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam l” 2 nšm 6 thžng? 10. Florence Nightigale sinh nšm 1820 v” mÊt 1910? 11. Florence Nightigale l” ng−ĂȘi ¼Çu tiÂȘn sžng lËp tr−ĂȘng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng? 12. BiÓu t−üng ÂźiÒu d−ìng l” c©y ¼Ìn dÇu v” con rŸn? ChĂ€n c©u tr¶ lĂ­i Ÿóng nhÊt (khoanh trßn c©u Ÿóng nhÊt) 13. Phßng ÂźiÒu d−ìng bÖnh viÖn ¼−üc BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh th”nh lËp nšm: A. 1925 D. 1990 B. 1980 E. 1995 C. 1985 14. Phßng ÂźiÒu d−ìng BĂ© Y tÕ ¼−üc chÝnh thĂžc th”nh lËp nšm: A. 1990 D. 1993 B. 1991 E. 1995 C. 1992 15. NguĂ„n gĂšc ÂźiÒu d−ìng xuÊt phžt tĂ”: A. C«ng viÖc b” mÑ chšm sĂŁc ŸÞa con D. C«ng viÖc cña cžc vÞ phžp s− B. C«ng viÖc cžc vÞ danh y cĂŠ truyÒn E. C©u A v” C C. C«ng viÖc nhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ giĂłp phžp s− §žp žn: 5, 6, 7. S; 8, 9 .S; 10, 11, 12. S; 13 .D; 14.C; 15.A 17
B”i 2 Y §ÞC V” NGHÜA VĂŽ NGHÒ NGHIÖP CñA NGŠĂȘI §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. NÂȘu cžc khži niÖm vÒ ÂźÂčo ŸÞc y ŸÞc. 2. M« t¶ 12 ÂźiÒu y ŸÞc cña quy chÕ. 3. M« t¶ ¼−üc cžc yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 4. NÂȘu v” gi¶i thÝch ¼−üc 4 nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cÂŹ b¶n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 1. Khži niÖm vÒ y ŸÞc Theo tiÕng Hy LÂčp Y ŸÞc hĂ€c l” mĂ©t hĂ€c thuyÕt vÒ tržch nhiÖm. Theo cžch gi¶i thÝch hiÖn ÂźÂči cña y hĂ€c LiÂȘn X« cĂČ th× Y ŸÞc hĂ€c l” hĂ€c thuyÕt vÒ cžc nguyÂȘn tŸc Ăžng xö cña nh©n viÂȘn y tÕ nh»m ÂźÂčt ¼−üc Ých lĂźi tĂši Âźa cho ng−ĂȘi bÖnh. ChĂžc nšng cña ÂźÂčo ŸÞc l” ¼Ó chØ ÂźÂčo h”nh vi, thži Ÿé cña con ng−ĂȘi. NĂŁ ¼−a ra cžc yÂȘu cÇu vÒ thži Ÿé cña con ng−ĂȘi v” nĂŁ Ÿžnh giž h”nh Ÿéng cña con ng−ĂȘi theo quan ÂźiÓm lĂźi Ých x· hĂ©i m” hĂ€ ph¶i ٦m nhiÖm. NguyÂȘn lĂœ chÝnh yÕu cña Y ŸÞc hĂ€c l” chñ nghÜa nh©n ÂźÂčo, m” biÓu hiÖn cña nĂŁ trong thĂčc tÕ h”ng ng”y l” nh©n phÈm cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ v” sĂč thĂčc hiÖn nghÜa vĂŽ cña hĂ€ ŸÚi vĂ­i con ng−ĂȘi, l” ÂźiÒu kiÖn thiÕt yÕu ¼Ó ÂźiÒu trÞ th”nh c«ng cho ng−ĂȘi bÖnh. 2. ¼Þnh nghÜa Y ŸÞc l” ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ. §Âčo ŸÞc l” mĂ©t h×nh thži ¼Æc biÖt cña Ăœ thĂžc x· hĂ©i. §Âčo ŸÞc bŸt nguĂ„n tĂ” nhĂ·ng yÂȘu cÇu cña sĂč tĂ„n tÂči v” phžt triÓn x· hĂ©i, tĂ” mĂ©t tÊt yÕu khžch quan cña ÂźĂȘi sĂšng x· hĂ©i, l” ÂźiÒu chØnh h”nh vi cña con ng−ĂȘi trong mĂši quan hÖ x· hĂ©i ¼Ó kÕt hĂźp h”i ho” Ých lĂźi cž nh©n vĂ­i Ých lĂźi tËp thÓ. 3. QUY §ÞNH 12 §IÒU VÒ Y §ÞC (TiÂȘu chuÈn ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi l”m c«ng tžc y tÕ) Y ŸÞc l” phÈm chÊt tĂšt ¼Ñp cña ng−ĂȘi l”m c«ng tžc y tÕ, ¼−üc biÓu hiÖn Ă« tinh thÇn l”m tržch nhiÖm cao, tËn tuĂŸ phĂŽc vĂŽ, hÕt lßng th−¬ng yÂȘu chšm sĂŁc 18
ng−ĂȘi bÖnh, coi hĂ€ Âźau Ÿín nh− m×nh Âźau Ÿín, nh− lĂȘi Chñ tÞch HĂ„ ChÝ Minh Ÿ· dÂčy “l−¬ng y ph¶i nh− tĂ” mÉu”. Ph¶i thËt th” Âźo”n kÕt, khŸc phĂŽc khĂŁ khšn, hĂ€c tËp v−¬n lÂȘn ¼Ó ho”n th”nh nhiÖm vĂŽ, to”n t©m to”n Ăœ x©y dĂčng nÒn y hĂ€c ViÖt Nam. Y ŸÞc ph¶i thÓ hiÖn qua nhĂ·ng tiÂȘu chuÈn, nguyÂȘn tŸc ÂźÂčo ŸÞc ¼−üc x· hĂ©i thĂ”a nhËn. 1. Chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe cho mĂ€i ng−ĂȘi l” nghÒ cao quĂœ. Khi Ÿ· tĂč nguyÖn ŸÞng trong h”ng ngĂČ y tÕ ph¶i nghiÂȘm tĂłc thĂčc hiÖn lĂȘi dÂčy cña Bžc HĂ„. Ph¶i cĂŁ l−¬ng t©m v” tržch nhiÖm cao, hÕt lßng yÂȘu nghÒ, lu«n rÌn luyÖn n©ng cao phÈm chÊt ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi thÇy thuĂšc. Kh«ng ngĂ”ng hĂ€c tËp v” tÝch cĂčc nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ¼Ó n©ng cao tr×nh Ÿé chuyÂȘn m«n. SÂœn s”ng v−üt qua mĂ€i khĂŁ khšn gian khĂŠ v× sĂč nghiÖp chšm sĂŁc v” b¶o vÖ sĂžc khĂĄe nh©n d©n. 2. T«n trĂ€ng phžp luËt v” thĂčc hiÖn nghiÂȘm tĂłc cžc Quy chÕ chuyÂȘn m«n kh«ng ¼−üc sö dĂŽng ng−ĂȘi bÖnh l”m thĂčc nghiÖm cho nhĂ·ng ph−¬ng phžp chuÈn Âźožn, ÂźiÒu trÞ, nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c khi ch−a ¼−üc phÐp cña BĂ© Y tÕ v” sĂč chÊp nhËn cña ng−ĂȘi bÖnh. 3. T«n trĂ€ng quyÒn ¼−üc khžm, chĂ·a bÖnh cña nh©n d©n. T«n trĂ€ng nhĂ·ng bÝ mËt riÂȘng t− cña ng−ĂȘi bÖnh, khi thšm khžm, chšm sĂŁc cÇn ٦m b¶o kÝn Ÿžo v” lÞch sĂč. Quan t©m ¼Õn nhĂ·ng ng−ĂȘi bÖnh trong diÖn chÝnh sžch −u Ÿ·i x· hĂ©i, kh«ng ¼−üc ph©n biÖt ŸÚi xö ng−ĂȘi bÖnh. Kh«ng ¼−üc cĂŁ thži Ÿé ban ÂŹn, lÂčm dĂŽng nghÒ nghiÖp v” g©y phiÒn h” cho ng−ĂȘi bÖnh. Ph¶i trung thĂčc khi thanh tožn cžc chi phÝ khžm bÖnh, chĂ·a bÖnh. 4. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€, lu«n cĂŁ thži Ÿé niÒm nĂ«, tËn t×nh, trang phĂŽc ph¶i chØnh tÒ, sÂčch sÏ ¼Ó tÂčo niÒm tin cho ng−ĂȘi bÖnh. Ph¶i gi¶i thÝch t×nh h×nh bÖnh tËt cho ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€ hiÓu ¼Ó cĂŻng hĂźp tžc ÂźiÒu trÞ phĂŠ biÕn cho hĂ€c vÒ chÕ Ÿé, chÝnh sžch, quyÒn lĂźi v” nghÜa vĂŽ cña ng−ĂȘi bÖnh, Ÿéng viÂȘn an ñi, khuyÕn khÝch ng−ĂȘi bÖnh ÂźiÒu trÞ, tËp luyÖn ¼Ó chĂšng hĂ„i phĂŽc. Trong tr−ĂȘng hĂźp bÖnh nÆng hoÆc tiÂȘn l−üng xÊu cĂČng ph¶i hÕt lßng cĂžu chĂ·a v” chšm sĂŁc ¼Õn cĂŻng, ŸÄng thĂȘi th«ng bžo cho gia ¼×nh ng−ĂȘi bÖnh biÕt. 5. Khi cÊp cĂžu ph¶i khÈn tr−¬ng chÈn Âźožn, xö trÝ kÞp thĂȘi, kh«ng ¼−üc Ÿïn ŸÈy ng−ĂȘi bÖnh. 6. KÂȘ Ÿn ph¶i phĂŻ hĂźp vĂ­i chÈn Âźožn v” b¶o ٦m sö dĂŽng thuĂšc hĂźp lĂœ an to”n, kh«ng v× lĂźi Ých cž nh©n m” giao cho ng−ĂȘi bÖnh thuĂšc kÐm phÈm chÊt, thuĂšc kh«ng Ÿóng vĂ­i yÂȘu cÇu v” mĂžc Ÿé bÖnh. 7. Kh«ng ¼−üc rĂȘi bĂĄ vÞ trÝ trong khi l”m nhiÖm vĂŽ, theo dĂąi v” xö trÝ kÞp thĂȘi cžc diÔn biÕn cña ng−ĂȘi bÖnh. 8. Khi ng−ĂȘi bÖnh ra viÖn, ph¶i dÆn dß chu Ÿžo, h−íng dÉn hĂ€ tiÕp tĂŽc ÂźiÒu trÞ, tĂč chšm sĂŁc v” giĂ· g×n sĂžc khĂĄe. 9. Khi ng−ĂȘi bÖnh tö vong, ph¶i th«ng c¶m s©u sŸc, chia buĂ„n v” h−íng dÉn, giĂłp ŸÏ gia ¼×nh hĂ€c l”m cžc thñ tĂŽc cÇn thiÕt. 19
10. ThËt th”, Âźo”n kÕt, t«n trĂ€ng ŸÄng nghiÖp, kÝnh trĂ€ng cžc bËc thÇy, sÂœn s”ng truyÒn thĂŽ kiÕn thĂžc, hĂ€c hĂĄi kinh nghiÖm, giĂłp ŸÏ lÉn nhau. 11. Khi b¶n th©n cĂŁ thiÕu sĂŁt, ph¶i tĂč gižc nhËn tržch nhiÖm vÒ minh, kh«ng ŸÊ lçi cho ŸÄng nghiÖp, cho tuyÕn tr−íc. 12. Hšng hži tham gia c«ng tžc tuyÂȘn truyÒn gižo dĂŽc sĂžc khĂĄe, phßng chĂšng dÞch bÖnh, cĂžu chĂ·a ng−ĂȘi bÞ tai nÂčn, Ăšm Âźau tÂči cĂ©ng ŸÄng, g−¬ng mÉu thĂčc hiÖn nÕp sĂšng vÖ sinh, giĂ· g×n m«i tr−ĂȘng trong sÂčch. §Ó thĂčc hiÖn tĂšt 12 tiÂȘu chuÈn Y ŸÞc n”y, cžc Ÿn vÞ ph¶i nghiÂȘm tĂłc khÈn tr−¬ng tĂŠ chĂžc cho to”n thÓ CBCNV trong bÖnh viÖn hĂ€c tËp ¼Ó anh chÞ em hiÓu, nhĂ­ v” thĂčc hiÖn. B”i hĂ€c ¼Çu tiÂȘn cña mĂ©t ng−ĂȘi b−íc v”o nghÒ ph¶i l” Y ŸÞc l” nghÜa vĂŽ, t×nh th−¬ng, tržch nhiÖm vĂ­i bÖnh nh©n. BÖnh viÖn ph¶i th−ĂȘng xuyÂȘn kiÓm tra viÖc thĂčc hiÖn Y ŸÞc, nÂȘu g−¬ng ng−ĂȘi tĂšt viÖc tĂšt, khen thâˆ’Ă«ng kÞp thĂȘi v” cĂČng ph¶i nghiÂȘm khŸc vĂ­i nhĂ·ng hiÖn t−üng h”nh vi sai trži vĂ­i ÂźÂčo ŸÞc y tÕ. Mçi CBNV Y tÕ thĂčc hiÖn tĂšt 12 tiÂȘu chuÈn n”y chŸc chŸn ng−ĂȘi bÖnh v” th©n nh©n hĂ€ sÏ h”i lßng. §¶ng v” Nh” n−íc sÏ yÂȘn t©m khi giao trĂ€ng tržch chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe nh©n d©n cho ng”nh Y tÕ. 4. YÂȘu cÇu cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng Cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m: − §Âčo ŸÞc. − MĂŒ hĂ€c. − TrÝ tuÖ. 4.1. PhÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc Cžc phÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m: − Tržch nhiÖm cao. − Lßng trung thĂčc v« hÂčn. − SĂč ©n cÇn v” c¶m th«ng s©u sŸc. − TÝnh mÒm mĂĄng v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc. − TÝnh khÈn tr−¬ng v” tĂč tin. − Lßng say mÂȘ nghÒ nghiÖp. Ăœ thĂžc tržch nhiÖm cao: trong x· hĂ©i ta, sĂžc khĂĄe ¼−üc coi l” vĂšn qĂły nhÊt. §Úi t−üng phĂŽc vĂŽ cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi bÖnh. SĂč phĂŽc vĂŽ cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ quan hÖ mËt thiÕt tĂ­i cuĂ©c sĂšng v” hÂčnh phĂłc cña con ng−ĂȘi. V× vËy tržch nhiÖm cao l” mĂ©t trong nhĂ·ng phÈm chÊt cÇn thiÕt nhÊt cña ng−ĂȘi 20
ÂźiÒu d−ìng. NghÒ ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ph¶n žnh rÊt rĂą trong c©u nĂŁi “h”ng tršm lÇn l”m viÖc tĂšt cĂČng ch−a Ÿñ, chØ mĂ©t lÇn l”m viÖc xÊu cĂČng quž thĂ”a”. Lßng trung thĂčc v« hÂčn: cÇn nhĂ­ r»ng kh«ng ai cĂŁ thÓ kiÓm tra to”n bĂ© cžc hoÂčt Ÿéng cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. V× vËy trung thĂčc tuyÕt ŸÚi ph¶i l” mĂ©t trong nhĂ·ng nÐt cÂŹ b¶n cña tÝnh cžch ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. NĂŁ ¼−üc g©y dĂčng trÂȘn cÂŹ sĂ« lßng tin trong mĂši quan hÖ giĂ·a ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh v” ŸÄng nghiÖp. SĂč ©n cÇn v” c¶m th«ng s©u sŸc: sĂč ©n cÇn bao h”m sĂč ŸÄng c¶m v” kh¶ nšng c¶m thĂŽ nçi Âźau cña ng−ĂȘi bÖnh. Nh−ng sĂč ©n cÇn v” lßng tĂšt kh«ng ¼−üc biÕn th”nh chñ nghÜa t×nh c¶m l”m trĂ« ngÂči ¼Õn c«ng viÖc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. TÝnh mÒm mĂĄng v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc: ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” nh” t©m lĂœ hĂ€c, biÕt xem xÐt v” Ÿžnh giž ¼Æc ÂźiÓm cž nh©n cña ng−ĂȘi bÖnh trong mçi giai ÂźoÂčn. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ tÝnh cžch dÔ gÇn, chan hßa nh−ng ŸÄng thĂȘi biÕt yÂȘu cÇu cao v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc. SĂč kh« khan quž Ÿé, sĂč thiÕu cĂ«i mĂ«, tÝnh cau cĂŁ hoÆc sĂč Ÿïa cĂźt kh«ng Ÿóng chç, hay tiÕp xĂłc xuĂ„ng x· sÏ l”m cho ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng dÔ bÞ mÊt uy tÝn tr−íc ng−ĂȘi bÖnh. TÝnh khÈn tr−¬ng v” tĂč tin: ÂźiÒu d−ìng cĂŁ nhiÖm vĂŽ ¼Êu tranh cho sĂč sĂšng cña con ng−ĂȘi, nhiÒu khi kho¶ng cžch giĂ·a cži sĂšng v” cži chÕt cña ng−ĂȘi bÖnh rÊt gÇn. V× vËy, trong nhiÒu tr−ĂȘng hĂźp sĂč chËm trÔ cĂŁ thÓ ¼−a mÊt cÂŹ hĂ©i cĂžu sĂšng bÖnh nh©n. V× vËy tÝnh khÈn tr−¬ng l” mĂ©t yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. Tuy nhiÂȘn sĂč khÈn tr−¬ng ¼−üc tĂĄ ra vĂ©i v”ng, hÊp tÊp m” ph¶i tĂč tin v” b×nh tÜnh. Lßng say mÂȘ nghÒ nghiÖp: say mÂȘ l” nguĂ„n gĂšc cña mĂ€i sžng tÂčo. L” yÕu tĂš thĂłc ŸÈy ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng dÔ d”ng v−üt qua ¼−üc nhĂ·ng khĂŁ khšn ¼Ô l”m tĂšt tržch nhiÖm cña m×nh. Say mÂȘ nghÒ nghiÖp l” phÈm chÊt rÊt cÇn thiÕt cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 4.2. PhÈm chÊt mĂŒ hĂ€c BiÓu hiÖn bÂȘn ngo”i cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ cĂŁ ¶nh hâˆ’Ă«ng lĂ­n ¼Õn bÇu kh«ng khÝ ÂźÂčo ŸÞc trong cÂŹ quan, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tžc phong nghiÂȘm chØnh chĂ·ng chÂčc trong chiÕc žo trŸng, mži tĂŁc gĂ€n g”ng d−íi chiÕc mĂČ ÂźĂ‘p sÏ g©y ¼−üc lßng tin cho ng−ĂȘi bÖnh. Ng−üc lÂči y phĂŽc xĂ©c xÖch, žo cho”ng nhÇu nžt v” bÈn thØu, tay bÈn, tĂŁc rĂši bĂŻ, trang ÂźiÓm sÆc sĂŹ, mĂŁng tay boi sÂŹn v” ¼Ó d”i, ŸÄ trang sĂžc quž thĂ”a sÏ g©y tĂŠn hÂči uy tÝn v” g©y cho ng−ĂȘi bÖnh t©m lĂœ thiÕu tin tâˆ’Ă«ng. QuÇn žo sang trĂ€ng thži quž, cuĂ©c tr−ng diÖn mĂŒ phÈm v” ŸÄ trang sĂžc tr−íc nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźang ph¶i chÞu nhĂ·ng Âźau Ÿín sÏ g©y ra Ă« hĂ€ c¶m gižc vÒ sĂč thiÖt thßi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng ¼−üc ¼Ó cžc mĂŻi khĂŁ chÞu kÝch thÝch ng−ĂȘi bÖnh (mĂŻi thuĂšc lž, mĂ„ h«i, quÇn žo cĂČ, n−íc hoa quž hŸc). M«i tr−ĂȘng bÖnh viÖn v” cžc nh©n viÂȘn phĂŽc vĂŽ kh«ng ¼−üc g©y cho ng−ĂȘi bÖnh c¶m gižc buĂ„n chžn hoÆc kÝch thÝch, trži lÂči tÊt c¶ ph¶i giĂłp ŸÏ cho sĂč ĂŠn ¼Þnh tinh thÇn cña hĂ€ v” sĂč phĂŽc hĂ„i. 21
4.3. PhÈm chÊt vÒ trÝ tuÖ − CĂŁ kh¶ nšng quan sžt v” Ÿžnh giž ng−ĂȘi bÖnh. − CĂŁ kĂŒ nšng thanh thÂčo. − CĂŁ kh¶ nšng nghiÂȘn cĂžu v” c¶i tiÕn. − Kh«n ngoan trong c«ng tžc. ThĂȘi kĂș ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng chØ biÕt thĂčc hiÖn mžy mĂŁc cžc y lÖnh cña bžc sÜ Ÿ· qua rĂ„i. Tr×nh Ÿé Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc n©ng cao. ViÖc hĂ€ l”m quen vĂ­i nguyÂȘn nh©n, cÂŹ chÕ sinh bÖnh v” cžc ph−¬ng phžp ÂźiÒu trÞ Ÿ· cho phÐp ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tiÕp cËn vĂ­i quž tr×nh ÂźiÒu trÞ v” theo dĂąi bÖnh nh©n mĂ©t cžch cĂŁ kiÕn thĂžc. V× vËy nÕu cĂŁ g× ch−a rĂą trong y lÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i nghiÂȘn cĂžu kĂŒ tr−íc khi thĂčc hiÖn. §iÒu n”y l”m gi¶m bĂ­t sĂč sai sĂŁt v” l”m cho c«ng tžc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng trĂ« nÂȘn th«ng minh, tĂšt ¼Ñp. 5. NghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ bĂšn tržch nhiÖm cÂŹ b¶n. N©ng cao sĂžc khĂĄe, phßng bÖnh v” tËt, phĂŽc hĂ„i sĂžc khĂĄe v” l”m gi¶m bĂ­t Âźau Ÿín cho ng−ĂȘi bÖnh. Tržch nhiÖm vÒ ÂźÂčo ŸÞc nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m 5.1. §iÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tržch nhiÖm cÂŹ b¶n ŸÚi vĂ­i nhĂ·ng ng−ĂȘi cÇn tĂ­i sĂč chšm sĂŁc. Trong quž tr×nh chšm sĂŁc ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn tÂčo ra mĂ©t m«i tr−ĂȘng trong Ÿã quyÒn cña con ng−ĂȘi, cžc giž trÞ, tËp qužn v” tÝn ng−ìng cña mçi cž nh©n, gia ¼×nh v” cĂ©ng ŸÄng ¼Ó ¼−üc t«n trĂ€ng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ٦m b¶o cho mĂ€i cž thÓ nhËn ¼−üc th«ng tin cÇn thiÕt l”m cÂŹ sĂ« ¼Ó hĂ€ ŸÄng Ăœ chÊp nhËn cžc ph−¬ng phžp ÂźiÒu trÞ. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng giĂ· kÝn cžc th«ng tin vÒ ÂźĂȘi t− cña ng−ĂȘi m×nh chšm sĂŁc, ŸÄng thĂȘi ph¶i xem xÐt mĂ©t cžch thËn trĂ€ng khi chia sÎ cžc th«ng tin n”y vĂ­i ng−ĂȘi khžc. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng chia sÎ tržch nhiÖm cĂŻng x· hĂ©i trong viÖc duy tr× v” b¶o vÖ m«i tr−ĂȘng kh«ng bÞ « nhiÔm, suy thoži v” t”n phž. Tržch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh ph¶i dĂča trÂȘn cžc nguyÂȘn tŸc cÂŹ b¶n sau Ÿ©y: − Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n. − CĂš gŸng giĂłp Ÿë bÖnh nh©n loÂči trĂ” Âźau Ÿín vÒ thÓ chÊt. − Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc bĂĄ mÆc bÖnh nh©n. − T«n trĂ€ng nh©n cžch v” quyÒn cña con ng−ĂȘi. 22
− Hç trĂź vÒ tinh thÇn cho ng−ĂȘi bÖnh. Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n: Ăœ thĂžc tržch nhiÖm tr−íc cuĂ©c sĂšng cña ng−ĂȘi bÖnh ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng mĂ©t sĂč quan t©m ¼Æc biÖt v” mĂ©t sĂč sÂœn s”ng quÂȘn m×nh ¼Ó giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n. Trong bÊt cĂž ho”n c¶nh n”o cĂČng cÇn nhĂ­ r»ng ng−ĂȘi bÖnh Âźang gÆp tai hĂ€a v” Âźang cÇn sĂč giĂłp ŸÏ cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ. SĂč tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ ng−ĂȘi bÖnh l” vi phÂčm nghÜa vĂŽ x· hĂ©i cña m×nh, ph¶i chÞu sĂč lÂȘn žn vÒ mÆt ÂźÂčo ŸÞc v” khi cÇn ph¶i xö phÂčt vÒ h”nh chÝnh. GiĂłp ŸÏ bÖnh nh©n loÂči trĂ” cžc Âźau Ÿín vÒ thÓ chÊt: tr−íc ng−ĂȘi bÖnh Âźang bÞ Âźau Ÿín v× bÖnh tËt, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i lu«n thÓ hiÖn mĂ©t sĂč th«ng c¶m v” quan t©m ¼Æc biÖt, xem nçi Âźau Ÿín cña ng−ĂȘi bÖnh nh− nçi Âźau Ÿín cña chÝnh m×nh ¼Ó mĂ€i cžch cĂžu giĂłp. Khi tiÕn h”nh cžc kĂŒ thuËt chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ nhÑ nh”ng ¼Ó hÂčn chÕ tĂ­i mĂžc thÊp nhÊt sĂč Âźau Ÿín cho bÖnh nh©n. Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc bĂĄ mÆc bÖnh nh©n: ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ nhiÖm vĂŽ ¼Êu tranh cho sĂč sĂšng cña ng−ĂȘi bÖnh ¼Õn cĂŻng, lu«n gi”nh sĂč quan t©m tĂši Âźa cho ng−ĂȘi bÖnh vĂ­i tinh thÇn “cßn n−íc cßn tžt”, kh«ng bao giĂȘ xa rĂȘi vÞ trÝ ¼Ó bÖnh nh©n mĂ©t m×nh ŸÚi phĂŁ vĂ­i bÖnh tËt. Hç trĂź vÒ tinh thÇn cho ng−ĂȘi bÖnh: trong khi n»m viÖn, tinh thÇn cña bÖnh nh©n chÞu ¶nh hâˆ’Ă«ng cña b¶n th©n bÖnh tËt, sĂč cžch ly ng−ĂȘi th©n, m«i tr−ĂȘng bÖnh viÖn v” nhiÒu yÕu tĂš khžc. V× vËy, t×nh trÂčng vÒ tinh thÇn v” thÓ chÊt cña ng−ĂȘi bÖnh thĂčc tÕ khžc vĂ­i t×nh trÂčng cña ng−ĂȘi khĂĄe. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i g©y ¼−üc lßng tin cña ng−ĂȘi bÖnh v”o hiÖu qu¶ ÂźiÒu trÞ. §Úi vĂ­i cžc bÖnh nh©n nÆng Ă« giai ÂźoÂčn cuĂši, th−ĂȘng diÔn ra sĂč Ÿžnh giž vÒ quž khĂž, hiÖn tÂči v” t−¬ng lai cžc giž trÞ, vËt chÊt v” tinh thÇn. V× vËy, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i tĂĄ ra th«ng c¶m v” quan t©m ¼Æc biÖt tĂ­i hĂ€. BiÓu t−üng cña nghÒ ÂźiÒu d−ìng l” c©y ¼Ìn Âźang chžy. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” ngĂ€n löa soi sžng v” sâˆ’Ă«i Êm nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźang bÞ bÖnh tËt h”nh hÂč. T«n trĂ€ng nh©n cžch ng−ĂȘi bÖnh: b¶n chÊt cña y ŸÞc hĂ€c ¼−üc thÓ hiÖn trong c©u ph¶i ŸÚi xö vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh nh− anh muĂšn ng−ĂȘi ta ŸÚi xö vĂ­i anh. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i tÂčo ra mĂ©t m«i tr−ĂȘng trong Ÿã mĂ€i giž trÞ, mĂ€i phong tĂŽc tËp qužn v” tĂč do tÝn ng−ìng cña mçi cž nh©n ¼Òu ¼−üc t«n trĂ€ng. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh kh«ng ¼−üc cžu gŸt, qužt mŸng ng−ĂȘi bÖnh. 5.2. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i nghÒ nghiÖp Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n gŸn liÒn tržch nhiÖm v” nghÜa vĂŽ cž nh©n ŸÚi vĂ­i viÖc thĂčc h”nh v” th−ĂȘng xuyÂȘn n©ng cao tr×nh Ÿé chuyÂȘn m«n cña m×nh th«ng qua hĂ€c tËp liÂȘn tĂŽc. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n rÌn luyÖn sĂžc khoÎ cña m×nh ¼Ó cĂŁ kh¶ nšng l”m tĂšt viÖc chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe cho cĂ©ng ŸÄng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i xem xÐt kh¶ nšng cña cž nh©n trong viÖc chÊp nhËn hoÆc giao tržch nhiÖm. 23
Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i th−ĂȘng xuyÂȘn duy tr× chuÈn mĂčc vÒ ÂźÂčo ŸÞc cž nh©n phĂŻ hĂźp vĂ­i nghÒ nghiÖp ¼Ó cñng cĂš niÒm tin cña cĂ©ng ŸÄng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng, trong khi sö dĂŽng cžc kĂŒ thuËt v” khoa hĂ€c hiÖn ÂźÂči v”o viÖc chšm sĂŁc cÇn ٦m b¶o sĂč an to”n, nh©n phÈm v” quyÒn cña con ng−ĂȘi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng h”nh nghÒ theo Ÿóng quy ¼Þnh cña phžp luËt. 5.3. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i phžt triÓn nghÒ nghiÖp Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i ٦m nhiÖm nhĂ·ng vai trß quan trĂ€ng trong viÖc xžc ¼Þnh v” thĂčc hiÖn nhĂ·ng chuÈn mĂčc vÒ thĂčc h”nh chšm sĂŁc l©m s”ng, qu¶n lĂœ, nghiÂȘn cĂžu v” Ÿ”o tÂčo. NghÒ nghiÖp dĂča trÂȘn nhĂ·ng cšn cĂž khoa hĂ€c. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng th«ng qua cžc tĂŠ chĂžc nghÒ nghiÖp ¼Ó hoÂčt Ÿéng nh»m tÂčo ra hoÆc duy tr× sĂč c«ng b»ng x· hĂ©i v” ÂźiÒu d−ìng. 5.4. §iÒu d−ìng vĂ­i ŸÄng nghiÖp CĂ©ng tžc, giĂłp ŸÏ lÉn nhau: lao Ÿéng y tÕ cĂŁ ¼Æc ÂźiÓm l” sĂč phžt triÓn cña chñ nghÜa tËp thÓ, sĂč cĂ©ng tžc th©n ži v” giĂłp ŸÏ lÉn nhau, ÂźiÒu n”y ¼Æc biÖt quan trĂ€ng, bĂ«i v× nĂŁ tÂčo ÂźiÒu kiÖn ¼Ó thiÕt lËp bÇu kh«ng khÝ hßa thuËn trong mĂ©t tËp thÓ cĂŻng gi”nh giËt sĂč sĂšng cho ng−ĂȘi bÖnh. SĂč t«n trĂ€ng lÉn nhau: sĂč t«n trĂ€ng, sĂč tÕ nhÞ cĂŁ Ăœ nghÜa quyÕt ¼Þnh trong viÖc thiÕt lËp cžc mĂši quan hÖ c«ng tžc trong tËp thÓ. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng ¼−üc phÐp c·i nhau hoÆc xĂłc phÂčm lÉn nhau tr−íc mÆt bÖnh nh©n. SĂč phÂȘ b×nh cĂŁ thiÖn chÝ: nguĂ„n gĂšc cña cžc mĂši quan hÖ phĂžc tÂčp trong tËp thÓ l” sĂč hiÒm khÝch lÉn nhau. Do Ÿã sĂč phÂȘ b×nh thiÖn chÝ l” ÂźiÒu kiÖn ¼Ó cñng cĂš tËp thÓ v” giĂ· g×n Âźo”n kÕt. TruyÒn thĂŽ kinh nghiÖm: cÇn ph¶i gižo dĂŽc cho ÂźiÒu d−ìng kh«ng thÊy hĂŠ thÑn khi cÇn sĂč giĂłp ŸÏ chØ b¶o cña ng−ĂȘi khžc ¼Ó b¶o ٦m an to”n cho bÖnh nh©n khi m” tÝnh mÂčng hĂ€ bÞ Âźe dĂ€a bĂ«i bÊt kĂș th”nh viÂȘn n”o trong nhĂŁm. 6. KÕt luËn ThĂčc hiÖn nhĂ·ng phÈm chÊt ÂźÂčo ŸÞc y hĂ€c l” nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. MĂ©t khi chĂłng ta chÊp nhËn vai trß cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng th× ŸÄng thĂȘi ph¶i cĂŁ bĂŠn phËn chÊp h”nh v” thĂčc hiÖn cžc yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt, ÂźÂčo ŸÞc cña nghÒ nghiÖp. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž 1. Trong 12 ÂźiÒu y ŸÞc, nÂȘu tržch nhiÖm cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 24
2. Trong 12 ÂźiÒu y ŸÞc, nÂȘu tržch nhiÖm cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ŸÄng nghiÖp? 3. NÂȘu cžc yÂȘu cÇu cÇn cĂŁ ¼Ó ÂźiÒu d−ìng rÌn luyÖn Y ŸÞc? 4. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 5. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i nghÒ nghiÖp? 6. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ŸÄng nghiÖp? 7. MuĂšn phžt triÓn nghÒ nghiÖp ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i l”m g×? 8. NÂȘu nhĂ·ng tržch nhiÖm cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 9. NÂȘu cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng? 10. NÂȘu cžc phÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng? 25
B”i 3 XU HŠíNG PHžT TRIÓN NG”NH §IÒU DŠÏNG VIÖT NAM MĂŽc tiÂȘu 1. Xžc ¼Þnh cžc h−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. 2. NÂȘu quan ÂźiÓm chung vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng cña cžc n−íc khu vĂčc. 3. Tr×nh b”y kÕ hoÂčch ¼Þnh h−íng ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam ¼Õn 2010 v” tÇm nh×n 2020. 1. H−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng QuĂšc tÕ HiÖn nay nhu cÇu ÂźiÒu d−ìng Ă« cžc n−íc phžt triÓn Âźang cĂŁ chiÒu h−íng thiÕu hĂŽt ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng nhu cÇu phĂžc tÂčp cña ng−ĂȘi bÖnh tÂči cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” gia ¼×nh. NhĂ·ng yÕu tĂš g©y ra sĂč thiÕu hĂŽt l”: CĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ nhu cÇu chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ng−ĂȘi bÖnh. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· hĂ©i cĂČng ¶nh hâˆ’Ă«ng ¼Õn chšm sĂŁc y tÕ g©y biÕn Ÿéng nghÒ nghiÖp. 1.1. CĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ nhu cÇu chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ng−ĂȘi bÖnh Ng−ĂȘi bÖnh bÞ bÖnh cÊp tÝnh cÇn n»m viÖn, nh−ng ¼ßi hĂĄi n»m ngŸn ng”y trong bÖnh viÖn tÂčo ra nhĂ·ng nhu cÇu mĂ­i cho dÞch vĂŽ chšm sĂŁc do vËy Ÿ· tÂčo cÂŹ hĂ©i mĂ­i cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng phžt triÓn ¼Ó Ÿžp Ăžng nhu cÇu n”y. §ã l”: − Gižo dĂŽc sĂžc khoÎ cho ng−ĂȘi bÖnh biÕt cžch l”m thÕ n”o ¼Ó tĂč chšm sĂŁc cho hĂ€ sau khi xuÊt viÖn. C«ng viÖc gižo dĂŽc bŸt ¼Çu v”o viÖn v” trong lĂłc n»m viÖn. − Coi trĂ€ng viÖc Ÿžp Ăžng nhu cÇu chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh tÂči cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” gia ¼×nh l” vÊn ¼Ò kh«ng thÓ thiÕu ¼−üc. §iÒu quan trĂ€ng l” viÖc Ÿžp Ăžng nhu cÇu chšm sĂŁc cÇn liÂȘn tĂŽc, viÖc chšm sĂŁc n”y ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ Ÿñ kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng th”nh thÂčo, ngo”i ra hĂ€ cÇn cĂŁ sĂč ©n cÇn chu Ÿžo khi chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. − SĂč thay ŸÊi khžc Ÿã l” viÖc gia tšng d©n sĂš ng−ĂȘi cao tuĂŠi trong cĂ©ng ŸÄng hĂ€ cÇn ¼−üc chšm sĂŁc kÓ c¶ viÖc duy tr× v” n©ng cao sĂžc khoÎ. − §Úi t−üng khžc cÇn ¼−üc quan t©m Ÿã l” nhĂ·ng ng−ĂȘi cĂŁ hĂ©i chĂžng suy gi¶m miÔn dÞch mŸc ph¶i cĂČng cÇn ¼−üc chšm sĂŁc ¼Æc biÖt. 26
1.2. MĂ« rĂ©ng kĂŒ thuËt cao ViÖc n©ng cao kĂŒ thuËt v” gia tšng tÝnh Ÿéc lËp cĂČng ¶nh hâˆ’Ă«ng ¼Õn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. Cžc cÂŹ sĂ« y tÕ hiÖn ÂźÂči ¼Òu cĂŁ cžc trang thiÕt bÞ vĂ­i kĂŒ thuËt cao. TĂ” quy tr×nh khžm bÖnh, quy tr×nh ÂźiÒu trÞ nĂ©i, ngoÂči trĂł, cžc Ÿn vÞ chšm sĂŁc tÝch cĂčc tÊt c¶ ¼Òu ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ kiÕn thĂžc tĂšt v” tr×nh Ÿé kĂŒ thuËt cao ¼Ó Ÿžp Ăžng vĂ­i nhu cÇu sö dĂŽng n”y v”o viÖc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh nh− mžy giĂłp thĂ«, mžy chÂčy thËn nh©n tÂčo, cžc kĂŒ thuËt ¼−a dÞch v”o lßng mÂčch v” nhiÒu loÂči mžy mĂŁc khžc hiÖn ÂźÂči t©n tiÕn hÂŹn ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ÂźĂčÂŹc huÊn luyÖn ¼Ó Ÿžp Ăžng mĂ©t cžch th”nh thÂčo v” an to”n. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i liÂȘn tĂŽc cËp nhËt kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng n”y ¼Ó cĂŁ thÓ xö dĂŽng cžc kĂŒ thuËt cao v”o trong c«ng viÖc chšm sĂŁc mĂ©t cžch hiÖu qu¶. ThÂȘm v”o Ÿã viÖc Ăžng dĂŽng tin hĂ€c Ÿ· trĂ« th”nh phĂŠ biÕn trong c«ng viÖc cña ÂźiÒu d−ìng giĂłp v”o viÖc theo dĂąi, ghi chÐp, l−üng giž ng−ĂȘi bÖnh ¼−üc chÝnh xžc hÂŹn. 1.3. Tšng c−ĂȘng tÝnh tĂč chñ Trong chšm sĂŁc nhĂ·ng chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng, ¼Ó ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ h−íng can thiÖp v” h”nh Ÿéng ÂźiÒu d−ìng nĂŁi lÂȘn tÝnh Ÿéc lËp tĂč chñ cña ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” nÐt ¼Æc biÖt cña ÂźiÒu d−ìng, hĂ€ cÇn ph¶i Ăœ thĂžc r»ng tržch nhiÖm m×nh vÒ nhĂ·ng viÖc l”m n”y. Ngay c¶ viÖc thĂčc hiÖn y lÖnh cña thÇy thuĂšc hĂ€ cĂČng ph¶i c©n nhŸc suy nghÜ dĂča v”o kiÕn thĂžc hiÓu biÕt cña m×nh ¼Ó chŸc chŸn r»ng viÖc l”m Ÿã cĂŁ sĂč an to”n cho ng−ĂȘi bÖnh. 2. Quan ÂźiÓm chung cña ÂźiÒu d−ìng cžc n−íc khu vĂčc vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng §iÒu d−ìng l” lĂčc l−üng tÂčo sĂč thay ŸÊi tÝch cĂčc trong hÖ thĂšng y tÕ, cžc n−íc trong khu vĂčc Ÿ· lĂča chĂ€n ÂźiÒu d−ìng l” c«ng cĂŽ chiÕn l−üc thĂčc hiÖn cžc chÝnh sžch c«ng b»ng y tÕ v” tšng c−ĂȘng sĂč tiÕp cËn ng−ĂȘi nghÌo ŸÚi vĂ­i dÞch vĂŽ y tÕ. DÞch vĂŽ chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng vĂ”a mang tÝnh phĂŠ biÕn vĂ”a mang tÝnh thiÕt yÕu. Cžc dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng diÔn ra liÂȘn tĂŽc tÂči cžc cÂŹ sĂ« khžm chĂ·a bÖnh 24 giĂȘ/ng”y tžc Ÿéng ¼Õn hiÖu qu¶ viÖc ÂźiÒu trÞ v” phßng bÖnh cho ng−ĂȘi d©n. Trong cžc hoÂčt Ÿéng chuyÂȘn m«n, c«ng tžc ÂźiÒu d−ìng th−ĂȘng diÔn ra trong suĂšt quž tr×nh ÂźiÒu trÞ. Do Ÿã sĂč phžt triÓn ÂźiÒu d−ìng cÇn song song sĂč phžt triÓn cña y hĂ€c. 3. NhĂ·ng ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt nam 3.1. NhĂ·ng thuËn lĂźi * ChÝnh sžch chšm sĂŁc sĂžc khoÎ − §¶ng v” Nh” n−íc Âźang cĂŁ chÝnh sžch ¼Çu t− cho sĂžc khoÎ b»ng cžch n©ng cao ÂźĂȘi sĂšng kinh tÕ x· hĂ©i cho ng−ĂȘi d©n. 27
* SĂč Ÿãng gĂŁp cña ÂźiÒu d−ìng v”o nhĂ·ng th”nh tĂču y tÕ − 50% nguĂ„n nh©n lĂčc y tÕ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cho d©n l” ÂźiÒu d−ìng. − Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ mÆt khŸp mĂ€i nÂŹi vÒ dÞch vĂŽ y tÕ tĂ” bÖnh viÖn ¼Õn cĂ©ng ŸÄng. − TÂči bÖnh viÖn, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n bÂȘn cÂčnh bÖnh nh©n 24/24 giĂȘ. − DÞch vĂŽ y tÕ trong cĂ©ng ŸÄng, ¼Æc biÖt l” chšm sĂŁc bÖnh nh©n tÂči gia cĂČng ¼Òu cÇn cĂŁ ÂźiÒu d−ìng. * GiĂ­i tÝnh − NghÒ ÂźiÒu d−ìng Âźa phÇn l” nĂ· giĂ­i, do Ÿã b¶n tÝnh chÞu th−¬ng, chÞu khĂŁ, chÞu cĂčc khĂŠ cĂČng rÊt thÝch hĂźp vĂ­i nghÒ. * §iÒu d−ìng bŸt ¼Çu hßa nhËp vĂ­i quĂšc tÕ: MĂ©t sĂš tĂŠ chĂžc quĂšc tÕ Ÿ· bŸt ¼Çu giao l−u vĂ­i ÂźiÒu d−ìng trong n−íc: tĂŠ chĂžc WHO (TĂŠ chĂžc Y tÕ thÕ giĂ­i), HVO (ThÇy thuĂšc T×nh nguyÖn) cña MĂŒ, Friendship cña Ăłc, Canada, NhËt v” Ÿ· cĂŁ sĂč giao l−u vĂ­i nhau qua cžc hĂ©i nghÞ ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. 3.2. NhĂ·ng khĂŁ khšn − NguĂ„n nh©n lĂčc cßn thiÕu. − VÞ thÕ x· hĂ©i cña ÂźiÒu d−ìng cßn thÊp, ch−a ¼−üc Ÿžnh giž Ÿóng mĂžc. − Cžc nh” lËp kÕ hoÂčch v” hoÂčch ¼Þnh chÝnh sžch vÒ y tÕ Ă« cžc cÊp tuy cĂŁ chĂł Ăœ vÒ ÂźiÒu d−ìng nh−ng ch−a d”nh Ÿñ sĂč −u tiÂȘn vÒ nguĂ„n lĂčc, nh©n lĂčc v” t”i chÝnh ¼Ó nh»m n©ng cao v” phžt triÓn dÞch vĂŽ chšm sĂŁc. 3.3. NhĂ·ng th”nh tĂču HÖ thĂšng tĂŠ chĂžc qu¶n lĂœ ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc th”nh lËp Ă« 3 cÊp: − Trung −¬ng: BĂ© Y tÕ. − TØnh: SĂ« Y tÕ, ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng sĂ«. − §Þa ph−¬ng: + BÖnh viÖn: cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng. + Trung t©m y tÕ: ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng. + DÞch vĂŽ chšm sĂŁc ¼−üc phžt triÓn vĂ·ng vÒ sĂš l−üng cĂČng nh− chÊt l−üng. SĂč ph©n c«ng ÂźiÒu d−ìng to”n nšng, ÂźiÒu d−ìng l”m viÖc theo nhĂŁm ¼−üc thay thÕ cho ph©n c«ng theo c«ng viÖc ¼Ó tiÖn viÖc chšm sĂŁc bÖnh nh©n mĂ©t cžch to”n diÖn. − Chšm sĂŁc to”n diÖn ¼−üc thĂčc hiÖn Ă« hÇu hÕt cžc khoa phßng Ă« cžc bÖnh viÖn. − Vai trß chñ Ÿéng cña ÂźiÒu d−ìng ng”y c”ng ¼−üc khÂŒng ¼Þnh. 28
− §iÒu d−ìng ¼−üc nh©n rĂ©ng Ă« mĂ©t sĂš chuyÂȘn khoa: tim mÂčch can thiÖp, thËn nh©n tÂčo, hËu m«n nh©n tÂčo. − HĂ©i §iÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc th”nh lËp. − ChĂžc nšng cña ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc mĂ« rĂ©ng, dÇn dÇn Ÿ· khÂŒng ¼Þnh ¼−üc vai trß v” vÞ trÝ cña m×nh trong x· hĂ©i, phžt triÓn ¼−üc ng”nh nghÒ. − HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam c”ng ng”y c”ng phžt triÓn chØ sau HĂ©i Y d−üc hĂ€c. − ChÊt l−üng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc n©ng cao dÇn. − Cžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ¼Çu t− n©ng cÊp: mĂ©t sĂš Tr−ĂȘng Trung cÊp Y tÕ Ÿ· chuyÓn th”nh Tr−ĂȘng Cao ÂźÂŒng Y tÕ, tĂ” Cao ÂźÂŒng Y tÕ Ÿ· ¼−üc chuyÓn lÂȘn §Âči hĂ€c Y tÕ. − BËc hĂ€c cña ÂźiÒu d−ìng cĂČng ¼−üc n©ng cao dÇn: sÂŹ cÊp - trung cÊp - cao ÂźÂŒng - ÂźÂči hĂ€c, v” Ÿ· bŸt ¼Çu Ÿ”o tÂčo thÂčc sÜ. − ChÝnh sžch vÒ ÂźiÒu d−ìng cĂŁ mĂ©t sĂš thay ŸÊi dĂŻ rÊt nhĂĄ: cĂŁ giÊy phÐp h”nh nghÒ ÂźiÒu d−ìng t− nh©n. 3.4. NhĂ·ng tĂ„n tÂči v” thžch thĂžc * Nh©n lĂčc: ThiÕu sĂš l−üng v” yÕu vÒ chÊt l−üng. Theo thĂšng kÂȘ 2005: − SÂŹ hĂ€c: 23,93% − Trung hĂ€c- Cao ÂźÂŒng: 74,04% − §Âči hĂ€c: 2,02% − §iÒu d−ìng bÖnh viÖn: 52,37% − CĂ©ng ŸÄng: 47,62% * HÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng ch−a ¼−üc chuÈn hĂŁa − CÂŹ sĂ« Ÿ”o tÂčo ÂźÂči hĂ€c ÂźiÒu d−ìng cßn Ýt, Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn dÂčy ÂźiÒu d−ìng chñ yÕu l” bžc sÜ, gižo viÂȘn ÂźiÒu d−ìng ch−a cĂŁ tr×nh Ÿé cao, chñ yÕu l” Âźa khoa, ch−a cĂŁ chuyÂȘn khoa s©u. * ChÊt l−üng chšm sĂŁc phĂŽc vĂŽ ng−ĂȘi bÖnh − Cžc kĂŒ thuËt thĂčc h”nh chšm sĂŁc ch−a ¼−üc chuÈn hĂŁa, chšm sĂŁc to”n diÖn mĂ­i žp dĂŽng b−íc ¼Çu cßn Ă« mĂžc thÊp, nšng lĂčc ÂźiÒu h”nh cña hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cßn nhiÒu hÂčn chÕ. * Ch−a cĂŁ hÖ thĂšng quy ¼Þnh vÒ phžp lĂœ cña ÂźiÒu d−ìng − Danh hiÖu thi Âźua: thÇy thuĂšc Nh©n d©n. Ch−a cĂŁ hÖ thĂšng Ÿšng kĂœ h”nh nghÒ. * ChÝnh sžch tiÒn l−¬ng: Ÿ”o tÂčo tr×nh Ÿé cao ÂźÂŒng nh−ng ch−a cĂŁ mĂžc l−¬ng cho bËc cao ÂźÂŒng. 29
4. Sžu bÊt cËp ŸÚi vĂ­i t−¬ng lai ÂźiÒu d−ìng 4.1. ThiÕu Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn chuyÂȘn ng”nh (bžc sÜ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng) 4.2. NhiÒu cÊp ÂźiÒu d−ìng, dÉn ¼Õn sö dĂŽng kÐm hiÖu qu¶ 4.3. MÊt c©n ŸÚi nghiÂȘm trĂ€ng vÒ sĂš l−üng v” cÂŹ cÊu nh©n lĂčc 4.4. ChÊt l−üng ÂźiÒu d−ìng cßn hÂčn chÕ 4.5. HÖ thĂšng chÝnh sžch ÂźiÒu d−ìng thiÕu ŸÄng bĂ© v” thiÕu yÕu tĂš kÝch thÝch nghÒ nghiÖp 4.6. ThiÕu ÂźiÒu kiÖn hĂ©i nhËp ÂźiÒu d−ìng khu vĂčc v” ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i 5. MĂŽc tiÂȘu phžt triÓn ÂźiÒu d−ìng ¼Õn nšm 2010 − Tšng c−ĂȘng sĂč tham gia cña ÂźiÒu d−ìng trong viÖc x©y dĂčng nhĂ·ng chÝnh sžch vÒ y tÕ. − Phžt huy cÂŹ chÕ d©n chñ v” cÂŹ sĂ«. − Tšng c−ĂȘng sĂš l−üng v” phÂčm vi cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ÂźiÒu d−ìng. − ChuÈn hĂŁa hÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng vÒ khung chÝnh trÞ, gižo tr×nh gi¶ng dÂčy cho Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn,hĂ€c sinh,sinh viÂȘn v” cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh. 6. Cžc gi¶i phžp 6.1. Th”nh lËp hĂ©i ŸÄng ÂźiÒu d−ìng quĂšc gia ¼Ó x©y dĂčng v” ban h”nh tiÂȘu chuÈn h”nh nghÒ ÂźiÒu d−ìng − BĂ© Y tÕ nÂȘn cÇn cĂŁ VĂŽ §iÒu d−ìng. − BÖnh viÖn cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng, trâˆ’Ă«ng phßng ph¶i cĂŁ tr×nh Ÿé ÂźÂči hĂ€c hoÆc sau ÂźÂči hĂ€c, cĂŁ phĂŁ gižm ŸÚc bÖnh viÖn l” kiÂȘm trâˆ’Ă«ng phßng ÂźiÒu d−ìng. − Cžc Trung t©m y tÕ cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cña trung t©m, PhĂŁ Gižm ŸÚc trung t©m y tÕ ph¶i l” ÂźiÒu d−ìng. − TrÂčm y tÕ cĂŁ 1 ÂźiÒu d−ìng qu¶n lĂœ vÒ h”nh chÝnh l” phĂŁ trâˆ’Ă«ng trÂčm y tÕ. − Phžt huy hÖ thĂšng th«ng tin ÂźÂči chĂłng. − Cžc tr−ĂȘng trung hĂ€c, cao ÂźÂŒng, ÂźÂči hĂ€c trâˆ’Ă«ng bĂ© m«n ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” ÂźiÒu d−ìng. 6.2. N©ng cao chÊt l−üng phĂŽc vĂŽ chšm sĂŁc − X©y dĂčng cžc m« h×nh, cžc dĂč žn tiÂȘu biÓu ¼Ó l”m chuÈn. 30
− X©y dĂčng tiÂȘu chuÈn chÊt l−üng nh− kĂŒ thuËt chšm sĂŁc theo chuÈn mĂčc cña cžc n−íc khu vĂčc. − X©y dĂčng hÖ thĂšng dĂ· liÖu, thĂšng kÂȘ ÂźiÒu d−ìng. − §Çu t− cžc cÂŹ sĂ« vËt chÊt y dĂŽng cĂŽ v” ÂźiÒu kiÖn l”m viÖc cña ÂźiÒu d−ìng. − Tšng c−ĂȘng chÊt l−üng c«ng tžc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh trong bÖnh viÖn: rĂłt ngŸn ng”y ÂźiÒu trÞ. − HĂ©i §iÒu d−ìng vËn Ÿéng n©ng cao Y ŸÞc v” ÂźÂčo ŸÞc nghÒ nghiÖp ¼Ó h−íng ¼Õn ho”n thiÖn kĂŒ nšng ÂźiÒu d−ìng. − Tšng c−ĂȘng nghiÂȘn cĂžu trong cžc lÜnh vĂčc qu¶n lĂœ, Ÿ”o tÂčo cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng v” hĂ© sinh. 6.3. Tšng c−ĂȘng chÊt l−üng Ÿ”o tÂčo, ٦m b¶o hĂ€c Âźi Ÿ«i vĂ­i h”nh − Th”nh lËp Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c ÂźiÒu d−ìng, chuÈn hĂŁa cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh. − MĂ« cžc lĂ­p tËp huÊn cho gižo viÂȘn v” ng−ĂȘi qu¶n lĂœ. − NghiÂȘn cĂžu x©y dĂčng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo cžc bËc hĂ€c cĂŁ nĂ©i dung ngang b»ng vĂ­i cžc n−íc. − SoÂčn th¶o cžc ch−¬ng tr×nh chuyÓn ŸÊi thÝch hĂźp vĂ­i cžc bËc hĂ€c. 6.4. Phžt triÓn nguĂ„n nh©n lĂčc − §iÒu tra xžc ¼Þnh nhu cÇu vÒ nh©n lĂčc trong cžc bÖnh viÖn, cÂŹ sĂ« y tÕ, cĂ©ng ŸÄng. − ChÝnh sžch tuyÓn dĂŽng, −u Ÿ·i, sö dĂŽng nghÒ nghiÖp, danh hiÖu thi Âźua. − §Ò xuÊt v” triÓn khai thÝ ÂźiÓm, m« h×nh sö dĂŽng nh©n lĂčc tÂči bÖnh viÖn v” cĂ©ng ŸÄng. − Ph©n c«ng nhiÖm vĂŽ theo všn b»ng v” chÝnh sžch tuyÓn dĂŽng chuyÂȘn khoa, qui ¼Þnh vÒ chĂžc danh nghÒ nghiÖp v” chĂžc danh viÂȘn chĂžc t−¬ng Ăžng vĂ­i všn b»ng Ÿ”o tÂčo. 7. KÕt luËn VĂ­i nhĂ·ng thay ŸÊi cña x· hĂ©i trong thÕ kĂ» XXI vÒ d©n sĂš, vÒ m«i tr−ĂȘng, nhĂ·ng yÕu tĂš nguy cÂŹ vÒ lĂši sĂšng, kinh tÕ v” chšm sĂŁc sĂžc khoÎ, luËt phžp quy ¼Þnh vÒ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ v.v. NhĂ·ng thay ŸÊi cña x· hĂ©i sÏ thay ŸÊi viÖc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng v” gižo dĂŽc ÂźiÒu d−ìng. Vai trß cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng sÏ khžc, viÖc thĂčc h”nh cña ÂźiÒu d−ìng sÏ ¼Þnh h−íng cšn b¶n vÒ cĂ©ng ŸÄng. 31
Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ thÓ l”m sžng tĂĄ cho viÖc chšm sĂŁc tĂšt hÂŹn ng−ĂȘi bÖnh v” hĂ€ lu«n tiÕp tĂŽc sâˆ’Ă«i Êm, nh©n b¶n hĂŁa viÖc chšm sĂŁc trong m«i tr−ĂȘng cña tiÕn bĂ© khoa hĂ€c v” kĂŒ thuËt. Thžch thĂžc lĂ­n nhÊt cña viÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng l” Ÿžp Ăžng ¼−üc sĂč thay ŸÊi nhanh chĂŁng cña x· hĂ©i b»ng nhĂ·ng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo thÝch hĂźp, cung cÊp mĂ©t Ÿéi ngĂČ ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tay nghÒ vĂ·ng v”ng trong ho”n c¶nh thiÕu gižo viÂȘn gi”u kinh nghiÖm lĂ­n tuĂŠi, sĂč thay ŸÊi nhanh chĂŁng cña khoa hĂ€c kĂŒ thuËt, thiÕu nh©n lĂčc v” nguĂ„n t”i chÝnh cho viÖc Ÿ”o tÂčo cao hÂŹn. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž 1. KÓ cžc h−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ? 2. M« t¶ nĂ©i dung cña cžc h−íng Âźi quĂšc tÕ? 3. Xžc ¼Þnh quan ÂźiÓm chung cña ÂźiÒu d−ìng cžc n−íc khu vĂčc vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng? 4. Xžc ¼Þnh 4 khĂŁ khšn vÒ ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam? 5. NÂȘu mĂŽc tiÂȘu phžt triÓn cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam tĂ” nay ¼Õn nšm 2010? 6. NÂȘu cžc gi¶i phžp ¼Ó ÂźÂčt ¼−üc cžc mĂŽc tiÂȘu trÂȘn? 7. NÂȘu cžc gi¶i phžp ¼Ó phžt triÓn nguĂ„n nh©n lĂčc? 8. NÂȘu 6 bÊt cËp ŸÚi vĂ­i t−¬ng lai ng”nh ÂźiÒu d−ìng? 9. NÂȘu cžc gi¶i phžp n©ng cao chÊt l−üng phĂŽc vĂŽ chšm sĂŁc? 10. NÂȘu nhĂ·ng thuËn lĂźi vÒ ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam? 32
B”i 4 HĂ€C THUYÕT C„ B¶N THĂčC H”NH §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. NÂȘu cžc Ăœ nghÜa vÒ hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng 2. M« t¶ cžc loÂči hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng 3. ChĂ€n lĂča cžc hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng phĂŻ hĂźp vĂ­i viÖc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 1. MĂši t−¬ng quan cña ÂźiÒu d−ìng trong lÜnh vĂčc thĂčc H”nh Theo Alligood v” Marriner-Tomey (2002) Ÿ· chØ dÉn cžc th”nh phÇn trong mĂši quan hÖ thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng l”: Con ng−ĂȘi §iÒu d−ìng SĂžc khĂĄe M«i tr−ĂȘng/bÖnh tËt 1.1. Con ng−ĂȘi L” ng−ĂȘi nhËn sĂč chšm sĂŁc cña ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m cž nh©n, gia ¼×nh, v” cĂ©ng ŸÄng. Con ng−ĂȘi ¼−üc xem l” trung t©m cña viÖc cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc, hĂ€ cĂŁ nhĂ·ng nhu cÇu liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe cÇn ÂźiÒu d−ìng Ÿžp Ăžng. Do Ÿã, con ng−ĂȘi l” ŸÚi t−üng quan trĂ€ng trong viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. 1.2. SĂžc khĂĄe SĂžc khĂĄe mçi ng−ĂȘi ¼−üc xžc ¼Þnh cĂŁ khžc nhau tĂŻy thuĂ©c v”o ŸÚi t−üng khžch h”ng v” tĂŻy thuĂ©c v”o lÜnh vĂčc chuyÂȘn khoa ŸÚi t−üng m” ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc. PhĂŽc hĂ„i, duy tr× sĂžc khĂĄe hoÆc n©ng cao sĂžc khĂĄe cho khžch h”ng l” mĂŽc tiÂȘu cña viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. Theo HĂ©i §iÒu d−ìng MĂŒ (ANA, 1995) xžc ¼Þnh: “sĂžc khĂĄe l” mĂ©t t×nh trÂčng thÓ chÊt, tinh thÇn, x· hĂ©i ho”n h¶o cña cž nh©n v” hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng tĂč Ÿžp Ăžng mĂ©t cžch liÂȘn tĂŽc khi cĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ 33
chĂžc nšng bÂȘn trong cña hĂ€â€. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc dĂča v”o mĂžc Ÿé sĂžc khĂĄe cña cž nh©n v” nhu cÇu cÇn thiÕt cÂŹ b¶n cña con ng−ĂȘi liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe m” ÂźiÒu d−ìng sŸp xÕp thĂȘi gian ¼Ó cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc cho ŸÚi t−üng Ÿã. 1.3. M«i tr−ĂȘng v” bÖnh tËt M«i tr−ĂȘng: bao gĂ„m cžc ÂźiÒu kiÖn xung quanh m” khžch h”ng Âźang sinh sĂšng, nh− kh«ng khÝ, thĂȘi tiÕt, ph−¬ng tiÖn sinh hoÂčt, thĂžc šn thĂžc uĂšng, kÓ c¶ nhĂ·ng ng−ĂȘi cĂŁ quan hÖ h»ng ng”y vĂ­i hĂ€. BÖnh tËt: cžc hiÖn t−üng, cžc thay ŸÊi vÒ chĂžc nšng, cÊu trĂłc trÂȘn con ng−ĂȘi v” kh¶ nšng thÝch nghi cña con ng−ĂȘi ŸÚi vĂ­i nhu cÇu thĂčc tÕ cña hĂ€. ThÝ dĂŽ: mĂžc Ÿé chšm sĂŁc ŸÚi t−üng cña ÂźiÒu d−ìng tĂŻy thuĂ©c v”o ÂźiÒu kiÖn cña nh” Ă«, tr−ĂȘng hĂ€c, nÂŹi l”m viÖc hoÆc cĂ©ng ŸÄng, thĂȘi gian l”m viÖc cña hĂ€. ViÖc lÂȘn kÕ hoÂčch phĂši hĂźp viÖc chšm sĂŁc cÇn phĂŻ hĂźp vĂ­i ÂźiÒu kiÖn kh¶ nšng cña ng−ĂȘi bÖnh hoÆc thĂȘi gian hĂ€ l”m viÖc, thĂȘi gian m” hĂ€ chÊp nhËn hoÆc kh«ng chÊp nhËn dÞch vĂŽ chšm sĂŁc, tĂ” Ÿã hĂ€ ŸÄng Ăœ phĂši hĂźp, cĂ©ng tžc mĂ©t cžch tÝch cĂčc hoÆc cĂŁ thži Ÿé tiÂȘu cĂčc kh«ng cĂ©ng tžc do kh«ng phĂŻ hĂźp vĂ­i ÂźiÒu kiÖn sĂšng cña hĂ€. Do Ÿã ÂźiÒu d−ìng cÇn nŸm rĂą yÕu tĂš ¶nh hâˆ’Ă«ng m«i tr−ĂȘng ¼Ó cĂŁ kÕ hoÂčch Ÿžp Ăžng nhu cÇu cña hĂ€ mĂ©t cžch phĂŻ hĂźp v” hiÖu qu¶. 1.4. §iÒu d−ìng §iÒu d−ìng l” chÈn Âźožn v” ÂźiÒu trÞ ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng vÊn ¼Ò bÊt th−ĂȘng liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe con ng−ĂȘi (ANA, 1995). ChĂžc nšng ÂźiÒu d−ìng gĂ„m nhËn ¼Þnh, Ÿžnh giž t×nh trÂčng ng−ĂȘi bÖnh, Ÿžnh giž vÒ sĂč Ÿžp Ăžng cña hĂ€ ŸÚi vĂ­i bÖnh tËt nh− sĂč mÖt mĂĄi, sĂč thay ŸÊi thÓ h×nh v” cÊu trĂłc cña cÂŹ thÓ. TĂ” Ÿã ¼Ó xžc ¼Þnh chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng hĂ€ sÏ vËn dĂŽng kĂŒ nšng t− duy kÕt hĂźp vĂ­i kiÕn thĂžc, kinh nghiÖm v” cžc tiÂȘu chuÈn vÒ ÂźiÒu d−ìng ¼Ó x©y dĂčng kÕ hĂ€ach chšm sĂŁc cho tĂ”ng khžch h”ng. 2. HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng l” kÕt qu¶ nhĂ·ng khži niÖm ¼−üc xžc ¼Þnh, ¼−üc c«ng nhËn mĂ©t cžch cĂŁ hÖ thĂšng qua cžc nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ÂźiÒu d−ìng, cĂŁ liÂȘn quan nhĂ·ng hiÖn t−üng, sĂč kiÖn chšm sĂŁc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng nh»m h−íng dÉn viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng ÂźÂčt ¼−üc hiÖu qu¶ tĂšt. ThÝ dĂŽ nh− hĂ€c thuyÕt “SĂč khiÕm khuyÕt vÒ viÖc tĂč chšm sĂŁc cña Orem”, nšm 1995 ¼−a ra r»ng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc xžc ¼Þnh l” dÞch vĂŽ hç trĂź, giĂłp ŸÏ chšm sĂŁc con ng−ĂȘi mĂ©t cžch thÝch hĂźp. HĂ€c thuyÕt n”y diÔn gi¶ng, m« t¶ ÂźiÒu d−ìng viÂȘn khi chšm sĂŁc con ng−ĂȘi kh«ng chØ ho”n to”n phĂŽc vĂŽ hĂ€ m” tĂŻy t×nh trÂčng mĂžc Ÿé phĂŽ thuĂ©c cña hĂ€, chØ nÂȘn hç trĂź hoÆc tiÂȘn Âźožn vÒ mĂ©t vÊn ¼Ò sÏ x¶y ra cho ng−ĂȘi bÖnh, ÂźiÒu d−ìng sÏ lËp kÕ hoÂčch chšm sĂŁc hç trĂź hoÆc h−íng dÉn ng−ĂȘi bÖnh tĂč chšm sĂŁc theo mĂžc Ÿé phĂŽ thuĂ©c ¼Ó viÖc phĂŽc hĂ„i sĂžc khĂĄe ÂźÂčt ¼−üc sĂžc khĂĄe nhanh chĂŁng hÂŹn. 34
HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng ¼−a ra tiÂȘu chÝ khži niÖm mĂŽc ¼Ých m« t¶ hoÆc tiÂȘn Âźožn th«ng tin cÇn thiÕt ¼Ó h−íng dÉn ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc hç trĂź ng−ĂȘi bÖnh (Meleis 1997). M« h×nh hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng nh»m cung cÊp kiÕn thĂžc ¼Ó n©ng cao thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng, h−íng dÉn cho viÖc nghiÂȘn cĂžu ÂźiÒu d−ìng nĂši tiÕp hoÆc liÂȘn quan ¼Ó phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng trong phÂčm vi v” mĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng. HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng ¼−üc xžc ¼Þnh theo mĂžc Ÿé cña mĂŽc tiÂȘu hoÆc quan ÂźiÓm bao gĂ„m: − HĂ€c thuyÕt chÝnh thĂšng: l” hĂ€c thuyÕt ho”n chØnh cĂŁ ¼Çy Ÿñ b¶ng cÊu trĂłc, h−íng dÉn, cĂŁ Ăœ kiÕn tĂŁm l−üc. − HĂ€c thuyÕt trung gian l” hĂ€c thuyÕt giĂ­i hÂčn trong viÖc h−íng dÉn v” kh«ng cĂŁ tĂŁm l−üc. §©y l” hĂ€c thuyÕt hiÖn t−üng chuyÂȘn biÖt hoÆc khži qužt v” ph¶n žnh thĂčc h”nh. − HĂ€c thuyÕt chuyÓn dÞch: hĂ€c thuyÕt cho Ăœ kiÕn to”n cÇu vÒ cž nh©n, nhĂŁm, t×nh huĂšng hoÆc sĂč kiÖn cÇn tu©n thñ ¼Æc biÖt. 2.1. Th”nh phÇn cña hĂ€c thuyÕt HĂ€c thuyÕt l” khži niÖm, l” sĂč khÂŒng ¼Þnh, xžc nhËn, gi¶i thÝch vÒ mĂ©t sĂč kiÖn, mĂ©t lÜnh vĂčc liÂȘn quan ¼Õn ÂźiÒu d−ìng, nĂŁ ¼−üc phžt triÓn sau khi Ÿ· nghiÂȘn cĂžu v” ¼−üc cho phÐp nhĂ·ng ng−ĂȘi nghiÂȘn cĂžu l”m sžng tĂĄ rĂ©ng r·i hÂŹn nhĂ·ng khÝa cÂčnh vÊn ¼Ò nghiÂȘn cĂžu Ÿã. Th”nh phÇn cña hĂ€c thuyÕt theo Swanson 1991 m« t¶: (xem sÂŹ ŸÄ bÂȘn cÂčnh) Khži niÖm Xžc ¼Þnh 2. MĂši liÂȘn quan HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng vĂ­i Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng v” nhu cÇu ng−ĂȘi bÖnh Trong hÖ thĂšng chšm sĂŁc, vÊn ¼Ò thĂčc HiÖn t−üng h”nh ng”y nay ¼ßi hĂĄi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ hÖ thĂšng chšm sĂŁc, kiÕn thĂžc hiÓu biÕt vÒ khoa hĂ€c, kiÕn thĂžc cÂŹ b¶n vÒ ÂźiÒu d−ìng, kiÕn ChÊp nhËn thĂžc khoa hĂ€c h”nh vi cžc kiÕn thĂžc n”y rÊt cÇn ¼Ó lĂœ gi¶i cžc vÊn ¼Ò cÇn nghiÂȘn cĂžu v” phžt triÓn cžc kÕt qña sau nghiÂȘn cĂžu. TuyÂȘn bĂš 2.2.1 HĂ€c thuyÕt hÖ Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng HÖ thĂšng n”y bao gĂ„m Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng; mĂŽc tiÂȘu cña quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng l” cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc Ÿžp Ăžng cho tĂ”ng cž nh©n. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng gĂ„m 5 th”nh phÇn: nhËn ¼Þnh, chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng, lËp kÕ hoÂčch, thĂčc hiÖn v” l−üng giž. NĂ©i dung l” nhĂ·ng th«ng tin chĂža 35
ÂźĂčng liÂȘn quan vĂ­i nhau. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng l” hÖ thĂšng mĂ«, ÂźiÒu d−ìng žp dĂŽng quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng ¼Ó chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng cÇn ¼−üc thĂčc hiÖn liÂȘn tĂŽc v” thay ŸÊi khi nhu cÇu ng−ĂȘi bÖnh thay ŸÊi. §Çu ra l” sĂč tži lËp nh− sĂč ph¶n hĂ„i cña hÖ thĂšng. §Çu v”o HÖ thĂšng §Çu ra Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìngĂ  Ng−ĂȘi bÖnh phĂŽ NhËn ¼Þnh T×nh trÂčng thuĂ©c v”o m«i sĂžc khoÎ tr−ĂȘng: khžch h”ng - T©m lĂœ §žnh giž ¶nh hâˆ’Ă«ng - Sinh lĂœ §iÒu d−ìng ChÈn Âźožn m«i tr−ĂȘng - Sö phžt triÓn - Všn hĂŁa x· hĂ©i - M«i tr−ĂȘng H”nh Ÿéng KHCS §iÒu d−ìng SĂč ph¶n hĂ„i SĂč th”nh c«ng hoÆc kh«ng cĂŁ kÕt qu¶ cña ng−ĂȘi bÖnh M« h×nh hÖ thĂšng quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng 2.2.2. HĂ€c thuyÕt liÂȘn quan nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi HĂ€c thuyÕt Maslows ¼Ò cËp ¼Õn nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi bao gĂ„m 5 mĂžc Ÿé: − MĂžc Ÿé 1: bao gĂ„m nhu cÇu thÓ chÊt nh− kh«ng khÝ, n−íc, thĂžc šn. − MĂžc Ÿé 2: bao gĂ„m sĂč an ninh v” an to”n cho thÓ chÊt v” sinh lĂœ. − MĂžc Ÿé 3: nhu cÇu vÒ t×nh c¶m nh− mĂši quan hÖ bÂčn bÌ t×nh yÂȘu v” nhĂ·ng ng−ĂȘi xung quanh. − MĂžc Ÿé 4: nhu cÇu vÒ vÊn ¼Ò t«n trĂ€ng, kÝnh nÓ trong x· hĂ©i. − MĂžc Ÿé 5: sĂč ho”n thiÖn, Ÿéc lËp, tĂč gi¶i quyÕt mĂ€i vÊn ¼Ò, ÂźiÒu d−ìng khi chšm sĂŁc mĂ€i ŸÚi t−üng cÇn Ÿžp Ăžng nhu cÇu cña cž nh©n khžch h”ng hoÆc ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi th©n trong gia ¼×nh cña hĂ€. HĂ€c thuyÕt vÒ nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi l” kim chØ nam hĂ·u Ých ¼Ó ÂźiÒu d−ìng cĂŽ thÓ xžc ¼Þnh nhu cÇu cña cž nh©n v” lËp kÕ hoÂčch chšm sĂŁc cho ng−ĂȘi bÖnh. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tËn dĂŽng nhu cÇu n”y ¼Ó ¼−a v”o cžc b−íc cña Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng. 36
2.2.3. HĂ€c thuyÕt vÒ sĂžc khĂĄe v” sĂč khĂĄe mÂčnh HĂ€c thuyÕt n”y chØ dÉn sĂč tham gia tĂč gižc vÒ thži Ÿé ng−ĂȘi bÖnh huĂ­ng vÒ y tÕ v” thĂčc h”nh y tÕ ¼Ó b¶o vÖ sĂžc khĂĄe. HĂ€c thuyÕt n”y hç trĂź cho ÂźiÒu d−ìng cĂŁ kiÕn thĂžc hiÓu biÕt v” Ăžng dĂŽng v”o h”nh vi chšm sĂŁc dĂŻng ¼Ó h−íng dÉn cž nh©n, gia ¼×nh v” cĂ©ng ŸÄng tham gia v”o cžc yÂȘu cÇu chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ ¼Ó phžt triÓn hiÖu qu¶ cžc hoÂčt Ÿéng ÂźiÒu d−ìng, gĂŁp phÇn cho viÖc phžt hiÖn v” ngšn ngĂ”a bÖnh tËt cho ng−ĂȘi bÖnh. 2.2.4. HĂ€c thuyÕt vÒ stress v” sĂč Ÿžp Ăžng HĂ€c thuyÕt nÂȘu kinh nghiÖm cña stress v” t×m ra cžch Ÿžp Ăžng, ŸÚi khžng stress v”o ÂźĂȘi sĂšng ng−ĂȘi bÞ stress. Cung cÊp chØ dÉn kinh nghiÖm h”nh vi v” thži Ÿé cho ng−ĂȘi bÞ stress. §iÒu d−ìng sÏ ¼−a v”o kÕ hoÂčch chšm sĂŁc can thiÖp ÂźiÒu d−ìng cña m×nh. 2.2.5. HĂ€c thuyÕt vÒ phžt triÓn SĂč tšng trâˆ’Ă«ng cña con ng−ĂȘi v” phžt triÓn l” quy luËt cña con ng−ĂȘi tĂ” lĂłc sinh ra ¼Õn gi” nua v” chÕt. NĂŁ m« t¶ sĂč thay ŸÊi qua tĂ”ng giai ŸÀan cña ÂźĂȘi sĂšng dĂča v”o nhĂŁm tuĂŠi cña cuĂ©c sĂšng. §iÒu d−ìng Ăœ thĂžc sĂč thay ŸÊi n”y b×nh th−ĂȘng hoÆc bÊt th−ĂȘng ¼Ó cÇn can thiÖp hoÆc h−íng dÉn cho nhĂ·ng ng−ĂȘi liÂȘn quan. 2.2.6. HĂ€c thuyÕt vÒ t©m lĂœ x· hĂ©i hĂ€c §iÒu d−ìng chĂ€n lĂča Ăžng dĂŽng nhu cÇu chšm sĂŁc to”n diÖn cña con ng−ĂȘi nh− t©m sinh lĂœ, thÓ chÊt, x· hĂ©i ,všn hĂŁa, tinh thÇn, yÂȘu cÇu t©m linh. DĂča v”o cžc yÂȘu cÇu n”y ¼Ó ÂźiÒu d−ìng Ÿžp Ăžng cho cž thÓ, gia ¼×nh hoÆc cho nhĂ·ng ng−ĂȘi chšm sĂŁc trong gia ¼×nh biÕt ¼Ó hç trĂź, Ÿžp Ăžng chšm sĂŁc cho ng−ĂȘi bÖnh mĂ©t cžch to”n diÖn, kÓ c¶ sĂč hç trĂź khi ng−ĂȘi th©n cĂŁ nhĂ·ng Âźau buĂ„n, chÕt v” mÊt mžt. 3. Cžc m« h×nh hĂ€c thuyÕt §iÒu d−ìng th−ĂȘng Ăžng dĂŽng trong thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 3.1. HĂ€c thuyÕt Nightingale ViÖc l”m cña Florence Nightingale ¼−üc xem nh− m« h×nh hĂ€c thuyÕt v” khži niÖm cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng. Theo Meleis (1997) ghi nhËn r»ng hĂ€c thuyÕt Nightingale dĂŻng m«i tr−ĂȘng nh− mĂ©t ph−¬ng tiÖn ¼Ó ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh, v” cĂČng ¼Ò nghÞ r»ng ÂźiÒu d−ìng cÇn biÕt tÊt c¶ m«i tr−ĂȘng ¶nh hâˆ’Ă«ng bÖnh tËt ¼Ó tËn dĂŽng dĂŻng cžc m«i tr−ĂȘng chung quanh ng−ĂȘi bÖnh ¼Ó tžc Ÿéng v”o viÖc chšm sĂŁc. M«i tr−ĂȘng bao gĂ„m: sĂč th«ng khÝ trong l”nh, žnh sžng, sĂžc nĂŁng, sĂč sÂčch sÏ, yÂȘn tÜnh, vÖ sinh cž nh©n ¼Ó lĂ„ng ghÐp v”o ÂźiÒu d−ìng v” ÂźiÒu trÞ. (Nightingale,1969). HĂ€c thuyÕt n”y ¼Õn nay vÉn cßn giž trÞ trong thĂčc h”nh bÖnh viÖn cña ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” kiÓm sožt nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn, viÖc qu¶n lĂœ cžc nguy cÂŹ dÉn ¼Õn nhiÔm trĂŻng, ¼Ò cao nhĂ·ng vÊn ¼Ò vÖ sinh v” sÂčch sÏ trong m«i tr−ĂȘng. 37
3.2. HĂ€c thuyÕt Peplau’s Theo Peplau’s mĂši quan hÖ gŸn bĂŁ giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh cÇn ¼−üc xžc ¼Þnh v” hĂ€c thuyÕt n”y cĂČng chØ rĂą quy tr×nh lĂ„ng ghÐp cĂŻng kÕt qu¶ cña viÖc lĂ„ng ghÐp n”y. Theo hĂ€c thuyÕt n”y, khžch h”ng l” mĂ©t cž thÓ, hĂ€ cĂŁ nhĂ·ng nhu cÇu cž nh©n v” ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi Ÿžp Ăžng cho ng−ĂȘi bÖnh trong mĂši quan hÖ giĂ·a cž nh©n vĂ­i cž nh©n ¼Ó chšm sĂŁc ÂźiÒu trÞ ng−ĂȘi bÖnh. MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng l” gižo dĂŽc cho ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€ ¼Ó giĂłp ŸÏ cho ng−ĂȘi bÖnh ÂźÂčt ¼−üc viÖc tĂč chšm sĂŁc cho chÝnh m×nh. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂš gŸng phžt triÓn mĂši quan hÖ mËt thiÕt giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh v” ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi cung cÊp dÞch vĂŽ, l” ng−ĂȘi t− vÊn v” l” ng−ĂȘi ÂźÂči diÖn cho ng−ĂȘi bÖnh. ThÝ dĂŽ: Khi ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ vÊn ¼Ò cÇn giĂłp ŸÏ, ÂźiÒu d−ìng tr−íc tiÂȘn th¶o luËn vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, gi¶i thÝch cho hĂ€ hiÓu vÊn ¼Ò v” cžc kh¶ nšng cÇn Ÿžp Ăžng, ÂźiÒu d−ìng hç trĂź hoÆc chØ dÉn ng−ĂȘi bÖnh l”m. Theo Chinn and Khamer (1999), hĂ€c thuyÕt n”y chØ dÉn quy tr×nh trong mĂši quan hÖ ÂźiÒu d−ìng - ng−ĂȘi bÖnh l”: − §Þnh h−íng. − Xžc ¼Þnh vÊn ¼Ò. − Gi¶i thÝch. − Cam kÕt thĂčc hiÖn. 3.3. HĂ€c thuyÕt Henderson Virginia Henderson xžc ¼Þnh r»ng ÂźiÒu d−ìng l” sĂč hç trĂź cho ng−ĂȘi bÖnh hoÆc ng−ĂȘi khĂĄe mÂčnh nÕu hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng hoÂčt Ÿéng ¼Ó hĂ„i phĂŽc, giĂ· g×n sĂžc khĂĄe hoÆc cĂŁ chÕt cĂČng ¼−üc chÕt trong cži chÕt ÂȘm ¶ miÔn l” hĂ€ cĂŁ Ÿñ nghÞ lĂčc, kiÕn thĂžc, Ăœ chÝ ¼Ó hĂźp tžc thĂčc hiÖn. MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng l” sĂ­m giĂłp ng−ĂȘi bÖnh ÂźÂčt ¼−üc tÝnh Ÿéc lËp c”ng sĂ­m c”ng tĂšt, hĂ€c thuyÕt Henderson chØ dÉn cĂŁ 14 nhu cÇu cÂŹ b¶n cho ng−ĂȘi bÖnh bao gĂ„m cžc nhu cÇu vÒ: 1. H« hÊp b×nh th−ĂȘng. 2. ÂĄn uĂšng ¼Çy Ÿñ. 3. Chšm sĂŁc b”i tiÕt. 4. Ngñ v” nghØ ngÂŹi. 5. VËn Ÿéng v” t− thÕ Ÿóng. 6. MÆc quÇn žo thÝch hĂźp. 7. Duy tr× nhiÖt Ÿé cÂŹ thÓ. 8. VÖ sinh cÂŹ thÓ. 9. Tržnh nguy hiÓm, an to”n. 38
10. §−üc giao tiÕp tĂšt. 11. T«n trĂ€ng tĂč do tÝn ng−ìng. 12. §−üc tĂč chšm sĂŁc, l”m viÖc. 13. Vui chÂŹi v” gi¶i trÝ. 14. HĂ€c tËp cĂŁ kiÕn thĂžc cÇn thiÕt. 3.4. HĂ€c thuyÕt vÒ Orem’s Dorothea Orem’s (1971) xžc ¼Þnh viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng cÇn nhÊn mÂčnh vÒ viÖc ng−ĂȘi bÖnh tĂč chšm sĂŁc. Orem khÂŒng ¼Þnh viÖc tĂč chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh cÇn ¼−üc h−íng dÉn, chØ dÉn hĂ€ cžch thĂžc ¼Ó tĂč hĂ€ l”m, ng−ĂȘi bÖnh sÏ thÝch thĂł v× thÊy ÂźĂȘi sĂšng cña hĂ€ vÉn cßn cĂŁ Ăœ nghÜa, sĂžc khĂĄe ¼−üc dÇn dÇn tĂ”ng b−íc ¼−üc n©ng cao. MĂŽc tiÂȘu cña hĂ€c thuyÕt Orem l” giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ nšng lĂčc tĂč chšm sĂŁc. Khi hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng vÒ t©m sinh lĂœ v” nhu cÇu x· hĂ©i, viÖc n©ng cao n”y ¼−üc phžt triÓn ¼Õn khi ng−ĂȘi bÖnh tĂč l”m lÊy tÊt c¶ (Orem, 2001). B” Ÿ· ¼−a ra 3 mĂžc Ÿé cĂŁ thÓ tĂč chšm sĂŁc: − PhĂŽ thuĂ©c ho”n to”n: ng−ĂȘi bÖnh kh«ng cĂŁ kh¶ nšng tĂč chšm sĂŁc, theo dĂąi v” kiÓm sožt cžc hoÂčt Ÿéng h”ng ng”y cña m×nh ph¶i nhĂȘ v”o ÂźiÒu d−ìng hoÆc ng−ĂȘi chšm sĂŁc trĂčc tiÕp cho hĂ€. − PhĂŽ thuĂ©c mĂ©t phÇn: chšm sĂŁc hç trĂź khi ng−ĂȘi bÖnh bÞ hÂčn chÕ vÒ viÖc tĂč chšm sĂŁc, ÂźiÒu d−ìng cung cÊp, giĂłp ŸÏ viÖc chšm sĂŁc mĂ©t phÇn cho hĂ€. − Kh«ng cÇn phĂŽ thuĂ©c: ng−ĂȘi bÖnh tĂč m×nh ho”n to”n chšm sĂŁc, ÂźiÒu d−ìng h−íng dÉn, t− vÊn cho hĂ€ tĂč l”m. 3.5. HĂ€c thuyÕt Newman Betty Newmans (1995) xžc ¼Þnh viÖc chšm sĂŁc to”n diÖn cho con ng−ĂȘi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng nhËn ¼Þnh, qu¶n lÝ v” Ÿžnh giž hÖ thĂšng khžch h”ng. H”nh Ÿéng ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m 3 mĂžc Ÿé: phßng ngĂ”a cÊp I, II, v” III. − Phßng ngĂ”a ban ¼Çu: ngay khi con ng−ĂȘi phžt hiÖn cĂŁ vÊn ¼Ò liÂȘn quan nguy cÂŹ bÖnh tËt hĂ€ cĂŁ thÓ cĂŁ v” cÇn ¼−üc can thiÖp ngay ¼Ó kh«ng x¶y ra. − Phßng ngĂ”a cÊp II: khi ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ nhĂ·ng triÖu chĂžng, dÊu chĂžng ¼−üc phžt hiÖn cĂŁ bÖnh, cÇn cĂŁ kÕ hĂ€ach ÂźiÒu trÞ sĂ­m, kh«ng ¼Ó bÖnh nÆng thÂȘm. − Phßng ngĂ”a cÊp III: bÖnh rĂą r”ng cÇn tÝch cĂčc ÂźiÒu trÞ kh«ng ¼Ó bÖnh tži phžt v” kh«ng ¼Ó lÂči di chĂžng th«ng qua gižo dĂŽc ng−ĂȘi bÖnh v” hç trĂź hĂ€ phßng ngĂ”a. 39
B¶NG TĂŁM LŠßC HĂ€C THUYÕT §IÒU DŠÏNG HĂ€c thuyÕt gia MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng TĂŁm l−üc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng Nightingale L”m cho cžc quž tr×nh hĂ„i M«i tr−ĂȘng ng−ĂȘi bÖnh ¼−üc phĂŽc cña cÂŹ thÓ trĂ« nÂȘn dÔ kiÓm sožt bao gĂ„m: qu¶n lĂœ vÒ d”ng hÂŹn b»ng cžch tžc tiÕng Ă„n, žnh sžng, vÖ sinh cž Ÿéng lÂȘn m«i tr−ĂȘng ng−ĂȘi nh©n, dinh d−ìng, tÂčo sĂč tho¶i bÖnh. mži, giao tiÕp x· hĂ©i, niÒm tin, hi vĂ€ng cho ng−ĂȘi bÖnh. Peplau - 1952 Phžt triÓn mĂši quan hÖ §iÒu d−ìng giĂ· vai trß quan giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi trĂ€ng liÂȘn quan ¼Õn viÖc chšm bÖnh sĂŁc ÂźiÒu trÞ bÖnh, ¼Õn mĂši quan hÖ giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh (Peplau,1952). Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tham gia v”o hÖ thĂšng chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe l”m phžt triÓn cžc mĂši quan hÖ cž nh©n ¼−üc diÔn ra mĂ©t cžch tĂč nhiÂȘn v” dÔ d”ng hÂŹn (Marrier - Tomey v” Alligood, 2002). Henderson - 1996 L”m viÖc Ÿéc lËp vĂ­i nhĂ·ng §iÒu d−ìng giĂłp ng−ĂȘi bÖnh nh©n viÂȘn y tÕ khžc (Marriner thĂčc hiÖn 14 nhu cÇu cÂŹ b¶n cña Tomey v” Alligood, 2002); con ng−ĂȘi theo Hendersons giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ thÓ phžt (Henderson,1996). triÓn tÝnh Ÿéc lËp c”ng sĂ­m c”ng tĂšt (Henderson, 1996); giĂłp ng−ĂȘi bÖnh hĂ„i phĂŽc sĂžc khĂĄe. Abdellah - 1960 Cung cÊp cžc dÞch vĂŽ cho HĂ€c thuyÕt n”y liÂȘn quan ¼Õn 21 cžc cž nh©n, gia ¼×nh v” vÊn ¼Ò cña ÂźiÒu d−ìng cña x· hĂ©i, vĂ”a quan t©m, Abdellah (Abdellah v” cĂ©ng sĂč, khÐo lÐo, nhÑ nh”ng, vĂ”a 1960). thÓ hiÖn sĂč th«ng minh, th”nh thÂčo vÒ thao tžc kĂŒ thuËt khi chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh (Marriner - Tomey v” Alligood, 2002). Rogers - 1970 Duy tr× v” n©ng cao sĂžc Con ng−ĂȘi tiÕn triÓn trong suĂšt khĂĄe, ngšn ngĂ”a bÖnh tËt, mĂ©t cuĂ©c ÂźĂȘi. Ng−ĂȘi bÖnh thay chšm sĂŁc v” phĂŽc hĂ„i chĂžc ŸÊi liÂȘn tĂŽc v” cĂŻng tĂ„n tÂči vĂ­i nšng th«ng qua M«n khoa m«i tr−ĂȘng. hĂ€c nh©n všn cña ÂźiÒu d−ìng (Rogers, 1970). King - 1971 DĂŻng sĂč giao tiÕp v” Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ¼Þnh truyÒn ÂźÂčt th«ng tin ¼Ó nghÜa nh− mĂ©t quž tr×nh t−¬ng giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cñng cĂš, tžc qua lÂči lÉn nhau giĂ·a ng−ĂȘi x©y dĂčng lÂči kh¶ nšng ÂźiÒu d−ìng, ng−ĂȘi bÖnh v” hÖ 40
thÝch Ăžng chñ Ÿéng vĂ­i thĂšng chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe (King, m«i tr−ĂȘng. 1981). Neuman - 1972 GiĂłp ŸÏ cžc cž nh©n, gia ViÖc gi¶m t×nh trÂčng stress l” mĂŽc ¼×nh v” cžc nhĂŁm trong tiÂȘu cña nhĂ·ng hÖ thĂšng kiÓu mÉu viÖc ÂźÂčt ¼−üc v” duy tr× t×nh trong thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. trÂčng sĂžc khĂĄe to”n diÖn Ă« NhĂ·ng hoÂčt Ÿéng cña ÂźiÒu d−ìng mĂžc cao nhÊt b»ng nhĂ·ng l” phßng ngĂ”a cÊp 1, cÊp 2 hay can thiÖp cĂŁ mĂŽc ¼Ých. cÊp 3 (Newman, 1972). Leininger - 1978 Cung cÊp dÞch vĂŽ chšm VĂ­i hĂ€c thuyÕt chšm sĂŁc n”y, sĂŁc phĂŻ hĂźp vĂ­i khoa hĂ€c viÖc chšm sĂŁc ¼−üc tËp trung v” v” kiÕn thĂžc vĂ­i chšm sĂŁc thĂšng nhÊt vÒ lÜnh vĂčc thĂčc h”nh nh− mĂ©t ÂźiÓm quan trĂ€ng. v” chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. Roy - 1979 Xžc ¼Þnh cžc loÂči nhu cÇu M« h×nh sĂč thÝch nghi n”y ¼−üc cña ng−ĂȘi bÖnh, nhËn ¼Þnh dĂča v”o nhĂ·ng cžch thÝch nghi sĂč thÝch nghi cña ng−ĂȘi cña ng−ĂȘi bÖnh vÒ t©m sinh lĂœ, bÖnh vĂ­i nhĂ·ng nhu cÇu x· hĂ©i, v” sĂč Ÿéc lËp hay phĂŽ Ÿã v” giĂłp ng−ĂȘi bÖnh thuĂ©c. thÝch nghi. Watson - 1979 N©ng cao sĂžc khĂĄe, phĂŽc HĂ€c thuyÕt n”y liÂȘn quan ¼Õn hĂ„i sĂžc khĂĄe v” ngšn triÕt hĂ€c v” khoa hĂ€c chšm sĂŁc; ngĂ”a bÖnh tËt. chšm sĂŁc l” quž tr×nh t−¬ng tžc lÉn nhau bao gĂ„m nhĂ·ng can thiÖp ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng nhu cÇu cña con ng−ĂȘi. Benner v” Wrubel - 1989 TËp trung v”o nhu cÇu Chšm sĂŁc tËp trung v”o nhu cÇu cña ng−ĂȘi bÖnh giĂłp cho cÇn thiÕt cña ng−ĂȘi bÖnh. C«ng viÖc chšm sĂŁc nh− l” mĂ©t viÖc chšm sĂŁc cña ÂźiÒu d−ìng cžch ¼Ó ŸÚi ¼Çu vĂ­i bÖnh tÂčo ra nhĂ·ng kh¶ nšng ŸÚi ¼Çu tËt (Chinn v” Kramer, vĂ­i nhĂ·ng vÊn ¼Ò v” l”m cho 2004). nhĂ·ng kh¶ nšng Ÿã ng”y c”ng n©ng cao, phžt triÓn. (Benner v” Wrubel, 1989). 4. HĂ©i ÂźiÒu d−ìng Canada ¼−a ra cžc tiÂȘu chuÈn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 4.1. TiÂȘu chuÈn I ThĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng ¼ßi hĂĄi mĂ©t m« h×nh nh©n thĂžc ÂźiÒu d−ìng trÂȘn cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng: 4.1.1. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm v” nhËn thĂžc mĂŽc tiÂȘu ÂźiÒu d−ìng mĂ©t cžch rĂą r”ng 4.1.2. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm v” mĂ©t nhËn thĂžc vÒ ng−ĂȘi bÖnh mĂ©t cžch rĂą r”ng 4.1.3. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm rĂą r”ng hoÆc Ăœ thĂžc vÒ vai trß cña hĂ€ trong viÖc Ÿžp Ăžng cžc nhu cÇu y tÕ cña x· hĂ©i 41
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w
Cndd dieuduongcb1 w

Recommended

Cndd dieuduongcb2 w
Cndd dieuduongcb2 wCndd dieuduongcb2 w
Cndd dieuduongcb2 wLe Khac Thien Luan
 
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinh
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinhTailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinh
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinhTráș§n Đức Anh
 
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘn
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘnQuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘn
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘnTS DUOC
 
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșż
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșżTổ chức quáșŁn lĂœ y táșż
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșżTS DUOC
 
05 chamcuutap1 boyte
05 chamcuutap1 boyte05 chamcuutap1 boyte
05 chamcuutap1 boyteTS DUOC
 
Cndd dieu duong_noi_tap2_w
Cndd dieu duong_noi_tap2_wCndd dieu duong_noi_tap2_w
Cndd dieu duong_noi_tap2_wYugi Mina Susu
 
Lao sÆĄ nhiễm
Lao sÆĄ nhiễm Lao sÆĄ nhiễm
Lao sÆĄ nhiễm visinhyhoc
 
free jav, video jav, jav download
free jav, video jav, jav downloadfree jav, video jav, jav download
free jav, video jav, jav downloadxuan ty
 

Recommended

Cndd dieuduongcb2 w
Cndd dieuduongcb2 wCndd dieuduongcb2 w
Cndd dieuduongcb2 wLe Khac Thien Luan
 
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinh
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinhTailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinh
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-ham-qua-day-phuong-trinhTráș§n Đức Anh
 
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘn
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘnQuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘn
QuáșŁn lĂœ vĂ  tổ chức y táșż - ĐH ThĂĄi NguyĂȘnTS DUOC
 
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșż
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșżTổ chức quáșŁn lĂœ y táșż
Tổ chức quáșŁn lĂœ y táșżTS DUOC
 
05 chamcuutap1 boyte
05 chamcuutap1 boyte05 chamcuutap1 boyte
05 chamcuutap1 boyteTS DUOC
 
Cndd dieu duong_noi_tap2_w
Cndd dieu duong_noi_tap2_wCndd dieu duong_noi_tap2_w
Cndd dieu duong_noi_tap2_wYugi Mina Susu
 
Lao sÆĄ nhiễm
Lao sÆĄ nhiễm Lao sÆĄ nhiễm
Lao sÆĄ nhiễm visinhyhoc
 
free jav, video jav, jav download
free jav, video jav, jav downloadfree jav, video jav, jav download
free jav, video jav, jav downloadxuan ty
 
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4https://www.facebook.com/garmentspace
 
Co hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan maiCo hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan maituanthuasac
 
Toanlop1
Toanlop1Toanlop1
Toanlop1ngoquangbinh
 
Sức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trườngSức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trườngTS DUOC
 
5 s
5 s5 s
5 sHung Nguyen
 
Tổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao độngTổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao độngnhuhieu2002
 
Ngoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 wNgoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 wnhudung84
 
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ngGiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ngshare-connect Blog
 
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄcLuáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄcThcsphanboichautp
 
Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)Nguyen Hoa
 
Vi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčngVi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčngTS DUOC
 
MỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉPMỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉPSoM
 
Ds kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_wDs kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_wTu SáșŻc
 
ĐAU
ĐAUĐAU
ĐAUSoM
 
Bh28
Bh28Bh28
Bh28pttong89
 
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...Luanvanyhoc.com-Zalo 0927.007.596
 
Bsdk kinh te y te bao hiem y te
Bsdk kinh te y te bao hiem y teBsdk kinh te y te bao hiem y te
Bsdk kinh te y te bao hiem y teĐức Đức
 
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...nataliej4
 
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠUCO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠUSoM
 
Bt duc
Bt ducBt duc
Bt ductranquocanh09103006
 
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdfĐiều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdfMan_Ebook
 
09 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb109 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb1TS DUOC
 

More Related Content

What's hot

GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4https://www.facebook.com/garmentspace
 
Co hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan maiCo hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan maituanthuasac
 
Sức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trườngSức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trườngTS DUOC
 
Tổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao độngTổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao độngnhuhieu2002
 
Ngoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 wNgoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 wnhudung84
 
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ngGiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ngshare-connect Blog
 
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄcLuáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄcThcsphanboichautp
 
Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)Nguyen Hoa
 
Vi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčngVi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčngTS DUOC
 
MỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉPMỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉPSoM
 
Ds kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_wDs kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_wTu SáșŻc
 
ĐAU
ĐAUĐAU
ĐAUSoM
 
Bh28
Bh28Bh28
Bh28pttong89
 
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...Luanvanyhoc.com-Zalo 0927.007.596
 
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...nataliej4
 
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠUCO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠUSoM
 

What's hot (20)

GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
GiĂĄo trĂŹnh cĂŽng nghệ may 2 trường cao đáșłng cĂŽng nghiệp 4
 
Co hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan maiCo hocdat le xuan mai
Co hocdat le xuan mai
 
Toanlop1
Toanlop1Toanlop1
Toanlop1
 
Sức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trườngSức khỏe mĂŽi trường
Sức khỏe mĂŽi trường
 
5 s
5 s5 s
5 s
 
Tổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao độngTổng quan an toĂ n lao động
Tổng quan an toĂ n lao động
 
Ngoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 wNgoaibenhly tap1 w
Ngoaibenhly tap1 w
 
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ngGiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
GiĂĄo trĂŹnh MĂĄy XĂąy Dá»±ng - Nguyễn Phước BĂŹnh - ĐHBK Đà Náș”ng
 
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄcLuáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
Luáș­t số 38/2005/QH11 của Quốc hội : Luáș­t GiĂĄo dỄc
 
Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)Bo luat dan su (sua doi)
Bo luat dan su (sua doi)
 
Vi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčngVi sinh kĂœ sinh trĂčng
Vi sinh kĂœ sinh trĂčng
 
MỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉPMỔ SỌ GIáșąI ÉP
MỔ SỌ GIáșąI ÉP
 
Ds kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_wDs kythuat sxdp_t1_w
Ds kythuat sxdp_t1_w
 
ĐAU
ĐAUĐAU
ĐAU
 
Bh28
Bh28Bh28
Bh28
 
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
NghiĂȘn cứu sá»± phĂĄt triển thể cháș„t,tinh tháș§n vĂ  một số yáșżu tố áșŁnh hưởng đáșżn káșż...
 
Bsdk kinh te y te bao hiem y te
Bsdk kinh te y te bao hiem y teBsdk kinh te y te bao hiem y te
Bsdk kinh te y te bao hiem y te
 
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
Thiáșżt káșż phĂąn xưởng chÆ°ng cáș„t dáș§u mazut ở ĂĄp suáș„t chĂąn khĂŽng qua việc tĂ­nh to...
 
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠUCO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
CO GIáșŹT NHÃN CáșŠU
 
Bt duc
Bt ducBt duc
Bt duc
 

Similar to Cndd dieuduongcb1 w

Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdfĐiều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdfMan_Ebook
 
09 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb109 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb1TS DUOC
 
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11Cau hoi-thi-catly-2014-thang11
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11phanhung20
 
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)drhoanghuy
 
benhhocdtdy.pdf
benhhocdtdy.pdfbenhhocdtdy.pdf
benhhocdtdy.pdfssuserca116d
 
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdfĐiều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdfMan_Ebook
 
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdf
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdfKIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdf
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdfNgĂŽ VĂąn
 
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPT
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPTTrọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPT
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPTMaloda
 
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTráș§n Đức Anh
 
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTráș§n Đức Anh
 
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-pt
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-ptTailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-pt
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-ptTráș§n Đức Anh
 
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€P
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€PHÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€P
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€PSoM
 
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 276363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2doanh2801
 
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄo
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄoCÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄo
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄoshare-connect Blog
 
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏi
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏiCau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏi
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏithaonguyenhn88
 
Bai giang da dang sinh hoc.pdf
Bai giang da dang sinh hoc.pdfBai giang da dang sinh hoc.pdf
Bai giang da dang sinh hoc.pdfTranLyTuong1
 
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...nataliej4
 
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...nataliej4
 

Similar to Cndd dieuduongcb1 w (20)

Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdfĐiều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 1.pdf
 
09 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb109 cndd dieuduongcb1
09 cndd dieuduongcb1
 
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11Cau hoi-thi-catly-2014-thang11
Cau hoi-thi-catly-2014-thang11
 
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)
bệnh học vĂ  điều trị đîng y ( dĂ nh cho đào táșĄo bĂĄc sÄ© y học cổ truyền)
 
benhhocdtdy.pdf
benhhocdtdy.pdfbenhhocdtdy.pdf
benhhocdtdy.pdf
 
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdfĐiều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdf
Điều dÆ°á»Ąng cÆĄ báșŁn 2.pdf
 
Kiem nghiem duoc pham
Kiem nghiem duoc phamKiem nghiem duoc pham
Kiem nghiem duoc pham
 
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdf
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdfKIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdf
KIEM-NGHIEM-DUOC-PHAM.pdf
 
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPT
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPTTrọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPT
Trọn bộ kiáșżn thức LĂœ thuyáșżt Sinh học cho học sinh THPT
 
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
 
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hocTailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
Tailieu.vncty.com boi-duong-tu-duy-sang-tao-qua-giai-bt-hinh-hoc
 
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-pt
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-ptTailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-pt
Tailieu.vncty.com phat-trien-tu-duy-thuat-giai-qua-day-pt
 
Mo dau.pdf
Mo dau.pdfMo dau.pdf
Mo dau.pdf
 
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€P
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€PHÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€P
HÆŻá»šNG DáșȘN CHáșšN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH HÔ Háș€P
 
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 276363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2
76363027 bo-cau-hoi-sinh-dai-cuong 2
 
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄo
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄoCÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄo
CÆĄ học đáș„t - LĂȘ XuĂąn Mai, Đỗ Hữu ĐáșĄo
 
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏi
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏiCau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏi
Cau hoi ly-thuyet thi CỄm trưởng dĂąn cÆ° giỏi
 
Bai giang da dang sinh hoc.pdf
Bai giang da dang sinh hoc.pdfBai giang da dang sinh hoc.pdf
Bai giang da dang sinh hoc.pdf
 
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...
PhĂąn TĂ­ch BáșŁn Cháș„t Của Chủ NghÄ©a TÆ° BáșŁn Độc Quyền. TrĂŹnh BĂ y Những NguyĂȘn NhĂą...
 
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...
Thể loáșĄi thÆĄ trong chÆ°ÆĄng trĂŹnh tiáșżng việt tiểu học vĂ  cĂĄch đọc hiểu_KhĂła luáș­...
 

More from Le Khac Thien Luan

Sinh lĂœ chuyen hoa nang luong
Sinh lĂœ chuyen hoa nang luongSinh lĂœ chuyen hoa nang luong
Sinh lĂœ chuyen hoa nang luongLe Khac Thien Luan
 
Hệ tuáș§n hoĂ n
Hệ tuáș§n hoĂ nHệ tuáș§n hoĂ n
Hệ tuáș§n hoĂ nLe Khac Thien Luan
 
He ho hap benh ly ho hap
He ho hap benh ly ho hapHe ho hap benh ly ho hap
He ho hap benh ly ho hapLe Khac Thien Luan
 
Giai phau sinh ly he ho hap
Giai phau sinh ly he ho hapGiai phau sinh ly he ho hap
Giai phau sinh ly he ho hapLe Khac Thien Luan
 
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổ
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổGiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổ
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổLe Khac Thien Luan
 

More from Le Khac Thien Luan (20)

Sinh ly mau benh ly
Sinh ly mau benh lySinh ly mau benh ly
Sinh ly mau benh ly
 
Sinh lĂœ hoa nhiet do
Sinh lĂœ hoa nhiet doSinh lĂœ hoa nhiet do
Sinh lĂœ hoa nhiet do
 
Sinh lĂœ chuyen hoa nang luong
Sinh lĂœ chuyen hoa nang luongSinh lĂœ chuyen hoa nang luong
Sinh lĂœ chuyen hoa nang luong
 
Hệ tuáș§n hoĂ n
Hệ tuáș§n hoĂ nHệ tuáș§n hoĂ n
Hệ tuáș§n hoĂ n
 
He tieu hoa
He tieu hoaHe tieu hoa
He tieu hoa
 
He sinh san nu
He sinh san nuHe sinh san nu
He sinh san nu
 
He sinh san nam
He sinh san namHe sinh san nam
He sinh san nam
 
He ho hap benh ly ho hap
He ho hap benh ly ho hapHe ho hap benh ly ho hap
He ho hap benh ly ho hap
 
Chitrenchiduoi
ChitrenchiduoiChitrenchiduoi
Chitrenchiduoi
 
Gp sl tiet nieu
Gp sl tiet nieuGp sl tiet nieu
Gp sl tiet nieu
 
Giai phau sinh ly he ho hap
Giai phau sinh ly he ho hapGiai phau sinh ly he ho hap
Giai phau sinh ly he ho hap
 
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổ
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổGiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổ
GiáșŁi pháș©u đáș§u – máș·t cổ
 
Virus
VirusVirus
Virus
 
Kst thuong gap
Kst thuong gapKst thuong gap
Kst thuong gap
 
Daicuong vi sinh1
Daicuong vi sinh1Daicuong vi sinh1
Daicuong vi sinh1
 
Daicuong mien dich
Daicuong mien dichDaicuong mien dich
Daicuong mien dich
 
Vi khuan thuong gap
Vi khuan thuong gapVi khuan thuong gap
Vi khuan thuong gap
 
Vitamin
VitaminVitamin
Vitamin
 
Tmh
TmhTmh
Tmh
 
Thuốc tĂȘ
Thuốc tĂȘThuốc tĂȘ
Thuốc tĂȘ
 

Cndd dieuduongcb1 w

  • 1. BĂ© Y TÕ §IÒU DŠÏNG C„ B¶N I Sžch Ÿ”o tÂčo cö nh©n ÂźiÒu d−ìng M· sĂš: §.34.Z.01 Chñ biÂȘn: ThS. TrÇn ThÞ ThuËn nh” xuÊt b¶n y hĂ€c H” nĂ©i - 2007 1
  • 2. ChØ ÂźÂčo biÂȘn soÂčn: VĂŽ Khoa hĂ€c v” §”o tÂčo, BĂ© Y tÕ Chñ biÂȘn: ThS. §D. TrÇn ThÞ ThuËn NhĂ·ng ng−ĂȘi biÂȘn soÂčn: ThS. §D. TrÇn ThÞ ThuËn ThS. §o”n ThÞ Anh LÂȘ CN§D. PhÂčm ThÞ YÕn ThS. §D. NguyÔn ThÞ S−¬ng ThS. §D. L−¬ng Všn Hoan CN§D. TrÇn ThÞ Sanh CN§D. HuĂșnh Tr−¬ng LÖ HĂ„ng Tham gia tĂŠ chĂžc b¶n th¶o: ThS. PhÝ Všn Th©m TS. NguyÔn MÂčnh Pha ThS. LÂȘ ThÞ B×nh © B¶n quyÒn thuĂ©c BĂ© Y tÕ (VĂŽ Khoa hĂ€c v” §”o tÂčo) 2
  • 3. LĂȘI GIĂ­I THIÖU ThĂčc hiÖn mĂ©t sĂš ÂźiÒu cña LuËt Gižo dĂŽc, BĂ© Gižo dĂŽc & §”o tÂčo v” BĂ© Y tÕ Ÿ· ban h”nh ch−¬ng tr×nh khung Ÿ”o tÂčo Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng. BĂ© Y tÕ tĂŠ chĂžc biÂȘn soÂčn t”i liÖu dÂčy – hĂ€c cžc m«n hĂ€c chuyÂȘn m«n, cÂŹ b¶n chuyÂȘn ng”nh theo ch−¬ng tr×nh trÂȘn nh»m tĂ”ng b−íc x©y dĂčng bĂ© t”i liÖu dÂčy – hĂ€c chuÈn vÒ chuyÂȘn m«n ¼Ó ٦m b¶o chÊt l−üng Ÿ”o tÂčo nh©n lĂčc y tÕ. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” ¼−üc biÂȘn soÂčn dĂča trÂȘn ch−¬ng tr×nh gižo dĂŽc ÂźÂči hĂ€c cña §Âči hĂ€c Y D−üc TP. HĂ„ ChÝ Minh trÂȘn cÂŹ sĂ« ch−¬ng tr×nh khung Ÿ· ¼−üc phÂȘ duyÖt. Sžch ¼−üc biÂȘn soÂčn vĂ­i ph−¬ng ch©m: kiÕn thĂžc cÂŹ b¶n, hÖ thĂšng; nĂ©i dung chÝnh xžc, khoa hĂ€c, cËp nhËt cžc tiÕn bĂ© khoa hĂ€c, kĂŒ thuËt hiÖn ÂźÂči v” thĂčc tiÔn ViÖt Nam. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” Ÿ· ¼−üc biÂȘn soÂčn bĂ«i cžc nh” gižo gi”u kinh nghiÖm v” t©m huyÕt cña bĂ© m«n §iÒu d−ìng, §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Sžch ҤiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I” Ÿ· ¼−üc hĂ©i ŸÄng chuyÂȘn m«n thÈm ¼Þnh sžch v” t”i liÖu dÂčy – hĂ€c chuyÂȘn ng”nh Cö nh©n §iÒu d−ìng cña BĂ© Y tÕ thÈm ¼Þnh v”o nšm 2007. BĂ© Y tÕ ban h”nh l” t”i liÖu dÂčy – hĂ€c ÂźÂčt chuÈn chuyÂȘn m«n cña ng”nh y tÕ trong giai ÂźoÂčn hiÖn nay. Trong quž tr×nh sö dĂŽng sžch ph¶i ¼−üc chØnh lĂœ, bĂŠ sung v” cËp nhËt. BĂ© Y tÕ xin ch©n th”nh c¶m ÂŹn cžc Nh” gižo, cžc chuyÂȘn gia cña §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh Ÿ· d”nh nhiÒu c«ng sĂžc ho”n th”nh cuĂšn sžch. C¶m ÂŹn: ThS. LÂȘ ThÞ B×nh, ThS. PhÂčm §Þc MĂŽc Ÿ· ŸÀc v” ph¶n biÖn cho cuĂšn sžch sĂ­m ho”n th”nh kÞp thĂȘi phĂŽc vĂŽ cho c«ng tžc Ÿ”o tÂčo nh©n lĂčc ng”nh y tÕ. V× l” lÇn ¼Çu xuÊt b¶n, chĂłng t«i mong nh©n ¼−üc Ăœ kiÕn Ÿãng gĂŁp cña ŸÄng nghiÖp, cžc bÂčn sinh viÂȘn v” cžc Ÿéc gi¶ ¼Ó lÇn xuÊt b¶n sau ¼−üc ho”n thiÖn hÂŹn. vĂŽ khoa hĂ€c v” Ÿ”o tÂčo bĂ© y tÕ 3
  • 4. 4
  • 5. LĂȘI nĂŁi ¼Çu §iÒu d−ìng cÂŹ b¶n gĂ„m nhĂ·ng kiÕn thĂžc, kĂŒ nšng cÂŹ b¶n l” nÒn t¶ng liÂȘn quan ¼Õn cžc quž tr×nh chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh cĂČng nh− ng−ĂȘi khoÎ mÂčnh v” Ăžng dĂŽng, phžt triÓn trong viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng chuyÂȘn biÖt nh− chšm sĂŁc nĂ©i khoa, chšm sĂŁc ngoÂči khoa, chšm sĂŁc nhi khoa. T”i liÖu n”y ¼−üc biÂȘn soÂčn gĂ„m cžc chñ ¼Ò nĂ©i dung bžm sžt mĂŽc tiÂȘu m«n ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n cña ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng do BĂ© Y tÕ v” BĂ© Gižo dĂŽc Ÿ”o tÂčo ban h”nh, sžch ¼−üc ph©n l”m 2 quyÓn ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n I gĂ„m 4 ch−¬ng v” ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n II gĂ„m 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I nÂȘu cžc vÊn ¼Ò cÂŹ sĂ« chung vÒ nghÒ nghiÖp cña ÂźiÒu d−ìng Ch−¬ng II gĂ„m nhĂ·ng nĂ©i dung ¼Ó phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng Ch−¬ng III nÂȘu cžc vÊn ¼Ò khoa hĂ€c cÂŹ b¶n liÂȘn quan trong thĂčc h”nh iÒu d−ìng Ch−¬ng IV gĂ„m nhĂ·ng vÊn ¼Ò cÇn Ÿžp Ăžng nhu cÇu cÂŹ b¶n trong sinh hoÂčt h»ng ng”y cña con ng−ĂȘi, ¼Æc biÖt l” viÖc chšm sĂŁc vÖ sinh tÂči gi−ĂȘng cho ng−ĂȘi bÖnh Ch−¬ng V, VI, VII bao gĂ„m nhĂ·ng kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng cÂŹ b¶n nh»m phĂŽc vĂŽ cho viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu trÞ ÂźiÒu d−ìng nh− chšm sĂŁc tiÂȘu hož v” b”i tiÕt chšm sĂŁc vÕt th−¬ng, bšng bĂŁ v” viÖc dĂŻng thuĂšc cho ng−ĂȘi bÖnh. VĂ­i cžch tr×nh b”y tu©n thñ theo yÂȘu cÇu chung cña BĂ© Y tÕ vÒ sžch gižo khoa, viÖc ph©n nhĂŁm nĂ©i dung dĂča theo cžc t”i liÖu ÂźiÒu d−ìng cÂŹ b¶n hiÖn h”nh cña cžc n−íc phžt triÓn. T”i liÖu ¼−üc biÂȘn soÂčn do nhĂŁm gi¶ng viÂȘn BĂ© m«n ÂźiÒu d−ìng, Khoa §iÒu d−ìng KĂŒ thuËt y hĂ€c, §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Sžch dĂŻng l”m t”i liÖu cho sinh viÂȘn cö nh©n ÂźiÒu d−ìng v” cžc sinh viÂȘn Y hĂ€c cÇn tham kh¶o m«n ÂźiÒu d−ìng cÂŹ sĂ«. Trong quž tr×nh biÂȘn soÂčn, mÆc dÇu vĂ­i nhiÒu cĂš gŸng nh−ng chŸc chŸn sÏ kh«ng tržnh khĂĄi cžc thiÕu sĂŁt, chĂłng t«i mong muĂšn nhËn ¼−üc sĂč Ÿãng gĂŁp cña quĂœ ŸÄng nghiÖp v” quĂœ bÂčn ŸÀc. ThS. §iÒu d−ìng TrÇn ThÞ ThuËn Trâˆ’Ă«ng BĂ© m«n §iÒu d−ìng §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh 5
  • 6. 6
  • 7. MĂŽc lĂŽc Trang Ch−¬ng I. NhĂ·ng vÊn ¼Ò cÂŹ b¶n cña nghÒ nghiÖp ÂźiÒu d−ìng 9 B”i 1. LÞch sö ng”nh ÂźiÒu d−ìng 9 B”i 2. Y ŸÞc v” nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng 18 B”i 3. Xu h−íng phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam 26 B”i 4. HĂ€c thuyÕt cÂŹ b¶n thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 33 B”i 5. SĂč ¶nh hâˆ’Ă«ng cña m«i tr−ĂȘng, gia ¼×nh ¼Õn sĂžc khĂĄe 45 Ch−¬ng II. Phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 54 B”i 6. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng 54 B”i 7. Thšm khžm thÓ chÊt 63 B”i 8. V« khuÈn v” nhĂ·ng vÊn ¼Ò liÂȘn quan 84 B”i 9. HĂ„ sÂŹ ng−ĂȘi bÖnh v” cžch ghi chÐp 94 B”i 10. TiÕp nhËn ng−ĂȘi bÖnh v”o viÖn chuyÓn bÖnh - xuÊt viÖn 101 Ch−¬ng III. Khoa hĂ€c cÂŹ b¶n cña ÂźiÒu d−ìng 108 B”i 11. ChĂšng nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn 108 B”i 12. Xö lĂœ chÊt th¶i 120 B”i 13. KĂŒ thuËt röa tay 127 B”i 14. KĂŒ thuËt mang v” thžo gšng tay v« khuÈn 133 B”i 15. TÈy uÕ v” b¶o qu¶n dĂŽng cĂŽ trong buĂ„ng bÖnh h”ng ng”y 137 B”i 16. Cžch röa, lau chĂŻi v” chuÈn bÞ dĂŽng cĂŽ ¼Ó tiÖt khuÈn 140 B”i 17. Theo dĂąi chĂžc nšng sinh lĂœ 144 Ch−¬ng IV. Nhu cÇu cÂŹ b¶n cña ng−ĂȘi bÖnh 182 B”i 18. Nhu cÇu cÂŹ b¶n cña con ng−ĂȘi v” sĂč liÂȘn quan vĂ­i ÂźiÒu 182 d−ìng B”i 19. Qu¶n lĂœ giÊc ngñ v” nghØ ngÂŹi 191 B”i 20. VÖ sinh cž nh©n 208 B”i 21. KĂŒ thuËt tŸm bÖnh tÂči gi−ĂȘng 216 B”i 22. KĂŒ thuËt gĂ©i tĂŁc tÂči gi−ĂȘng 220 B”i 23. KĂŒ thuËt sšn sĂŁc ršng miÖng 224 B”i 24. Chšm sĂŁc ngĂ”a loÐt 233 7
  • 8. B”i 25. KĂŒ thuËt chšm sĂŁc ngĂ”a loÐt t× 240 B”i 26. KĂŒ thuËt röa gi−ĂȘng sau khi ng−ĂȘi bÖnh ra vÒ 245 B”i 27. KĂŒ thuËt tr¶i gi−ĂȘng Ÿßi ng−ĂȘi bÖnh 248 B”i 28. KĂŒ thuËt thay v¶i tr¶i gi−ĂȘng cĂŁ ng−ĂȘi bÖnh n»m 251 B”i 29. KĂŒ thuËt chuÈn bÞ gi−ĂȘng Ÿßi ng−ĂȘi bÖnh sau gi¶i phÉu 255 B”i 30. HÂčn chÕ cö Ÿéng 260 B”i 31. Cžc t− thÕ nghØ ngÂŹi v” trÞ liÖu th«ng th−ĂȘng 264 B”i 32. Cžc t− thÕ ¼Ó khžm bÖnh 271 B”i 33. Cžch giĂłp ng−ĂȘi bÖnh ngĂ„i dËy v” ra khĂĄi gi−ĂȘng lÇn ¼Çu 276 B”i 34. Cžch di chuyÓn ng−ĂȘi bÖnh tĂ” gi−ĂȘng qua cžng xe lšn 279 T”i liÖu tham kh¶o 283 8
  • 9. Ch−¬ng I NHĂ·NG VÊN §Ò C„ B¶N CñA NGHÒ NGHIÖP §IÒU DŠÏNG B”i 1 LÞCH Sö NG”NH §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. M« t¶ cžc giai ÂźoÂčn cña lÞch sö ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i v” cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam. 2. NhËn thĂžc rĂą tržch nhiÖm cu¶ ÂźiÒu d−ìng ¼Ó phÊn ¼Êu cho sĂč nghiÖp §iÒu d−ìng ViÖt Nam. 1. SÂŹ l−üc vÒ lÞch sö ng”nh ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i ViÖc chšm sĂŁc, nu«i d−ìng bŸt ¼Çu tĂ” nhĂ·ng b” mÑ. B” mÑ l” ng−ĂȘi ¼Çu tiÂȘn chšm sĂŁc, b¶o vÖ ŸÞa con tĂ” lĂłc bÐ lĂ€t lßng v” viÖc Ÿã ¼−üc duy tr× cho tĂ­i ng”y nay. MÆt khžc, tĂ” thĂȘi xa x−a, do kÐm hiÓu biÕt, con ng−ĂȘi tin v”o thÇn linh v” cho r»ng “thÇn linh l” ¼Êng siÂȘu nhiÂȘn cĂŁ quyÒn uy”, “th−üng ¼Õ ban sĂč sĂšng cho mu«n lo”i... Khi cĂŁ bÖnh hĂ€ mĂȘi phžp s− ¼Õn, vĂ”a ÂźiÒu trÞ, vĂ”a cÇu kinh, sĂź h·i v” tuyÖt vĂ€ng van xin thÇn linh tha mÂčng sĂšng cho bÖnh nh©n. Khi cĂŁ ng−ĂȘi chÕt, hĂ€ cho r»ng Ÿã l” tÂči sĂš, tÂči trĂȘi, tÂči thÇn linh kh«ng cho sĂšng. Cžc gižo ¼−ĂȘng, nh” thĂȘ ¼−üc x©y dĂčng ¼Ó thĂȘ thÇn thžnh v” dÇn dÇn trĂ« th”nh nhĂ·ng trung t©m chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ bÖnh nh©n. TÂči Ÿ©y cĂŁ cžc phžp s− trÞ bÖnh v” cžc tÝn nĂ· vĂ”a giĂłp lÔ, vĂ”a phĂŽ chšm sĂŁc bÖnh nh©n. TĂ” Ÿã h×nh th”nh mĂši liÂȘn kÕt y khoa, ÂźiÒu d−ìng v” t«n gižo. Nšm 60, b” Phoebe (Hy LÂčp) Ÿ· ¼Õn tĂ”ng gia ¼×nh cĂŁ ng−ĂȘi Ăšm Âźau ¼Ó chšm sĂŁc. B” ¼−üc ng−ìng mĂ© v” suy t«n l” ng−ĂȘi nĂ· ÂźiÒu d−ìng tÂči gia ¼Çu tiÂȘn cña thÕ giĂ­i. ThÕ kĂ» thĂž 4, b” Fabiola (La M·) Ÿ· tĂč nguyÖn biÕn cšn nh” sang trĂ€ng cña m×nh th”nh bÖnh viÖn, Ÿãn nhĂ·ng ng−ĂȘi nghÌo khĂŠ Âźau Ăšm vÒ ¼Ó tĂč b” chšm sĂŁc nu«i d−ìng. ThĂȘi kĂș viÔn chinh Ă« ch©u Âąu, bÖnh viÖn ¼−üc x©y dĂčng ¼Ó chšm sĂŁc sĂš l−üng lĂ­n nhĂ·ng ng−ĂȘi h”nh h−¬ng bÞ Âźau Ăšm. C¶ nam v” nĂ· ¼Òu thĂčc hiÖn viÖc 9
  • 10. chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cho tÊt c¶ mĂ€i ng−ĂȘi. NghÒ ÂźiÒu d−ìng bŸt ¼Çu trĂ« th”nh nghÒ ¼−üc coi trĂ€ng. §Õn thÕ kĂ» thĂž 16, chÕ Ÿé nh” tu Ă« Anh v” ch©u Âąu bÞ b·i bĂĄ. Cžc tĂŠ chĂžc t«n gižo bÞ gi¶i tžn, dÉn ¼Õn sĂč thiÕu hĂŽt trÇm trĂ€ng ng−ĂȘi chšm sĂŁc bÖnh nh©n. NhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· phÂčm tĂ©i, bÞ giam giĂ· ¼−üc tuyÓn chĂ€n l”m ÂźiÒu d−ìng thay v× thĂčc hiÖn žn tĂŻ, cßn nhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· khžc chØ chšm sĂŁc gia ¼×nh m×nh th«i. BĂši c¶nh n”y tÂčo ra nhĂ·ng quan niÖm lÖch lÂčc cña x· hĂ©i ŸÚi vĂ­i ÂźiÒu d−ìng. GiĂ·a thÕ kĂ» thĂž 18 ¼Çu thÕ kĂ» thĂž 19, viÖc c¶i cžch x· hĂ©i Ÿ· thay ŸÊi vai trß ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. Vai trß cña ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· trong x· hĂ©i nĂŁi chung cĂČng ¼−üc c¶i thiÖn. Trong thĂȘi kĂș n”y, mĂ©t phĂŽ nĂ· ng−ĂȘi Anh Ÿ· ¼−üc thÕ giĂ­i t«n kÝnh v” suy t«n l” ng−ĂȘi sžng lËp ra ng”nh ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” b” Florence Nightingale (1820 - 1910). B” sinh ra trong mĂ©t gia ¼×nh gi”u cĂŁ Ă« Anh nÂȘn ¼−üc gižo dĂŽc chu Ÿžo. B” biÕt nhiÒu ngoÂči ngĂ·, ŸÀc nhiÒu sžch triÕt hĂ€c, t«n gižo, chÝnh trÞ. Ngay tĂ” nhĂĄ, b” Ÿ· thÓ hiÖn thiÂȘn tÝnh v” ho”i b·o ¼−üc giĂłp ŸÏ ng−ĂȘi nghÌo khĂŠ. B” Ÿ· v−üt qua sĂč ph¶n khžng cña gia ¼×nh ¼Ó v”o hĂ€c v” l”m viÖc tÂči bÖnh viÖn Kaiserswerth (§Þc) nšm 1847. Sau Ÿã b” hĂ€c thÂȘm Ă« Paris (Phžp) v”o nšm 1853. NhĂ·ng nšm 1854-1855, chiÕn tranh Crimea nĂŠ ra, b” cĂŻng 38 phĂŽ nĂ· Anh khžc ¼−üc phži sang ThĂŠ NhÜ KĂș ¼Ó phĂŽc vĂŽ cžc th−¬ng binh cña qu©n Ÿéi Ho”ng gia Anh. TÂči Ÿ©y b” Ÿ· ¼−a ra lĂœ thuyÕt vÒ khoa hĂ€c vÖ sinh trong cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” sau hai nšm b” Ÿ· l”m gi¶m tĂ» lÖ chÕt cña th−¬ng binh do nhiÔm trĂŻng tĂ” 42% xuĂšng cßn 2%. §ÂȘm ÂźÂȘm, Florence mĂ©t m×nh cÇm ngĂ€n ¼Ìn dÇu Âźi tua, chšm sĂŁc th−¬ng binh, Ÿ· ¼Ó lÂči h×nh t−üng ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· vĂ­i c©y ¼Ìn trong trÝ nhĂ­ nhĂ·ng ng−ĂȘi th−¬ng binh hĂ„i Ÿã. ChiÕn tranh ch−a kÕt thĂłc, Florence Ÿ· ph¶i trĂ« lÂči n−íc Anh. CÂŹn “sĂšt Crimea” v” sĂč cšng thÂŒng cña nhĂ·ng ng”y Ă« mÆt trËn Ÿ· l”m cho b” mÊt kh¶ nšng l”m viÖc. B” ¼−üc d©n chĂłng v” nhĂ·ng ng−ĂȘi lÝnh Anh tÆng mĂŁn qu” 50.000 b¶ng Anh ¼Ó chšm sĂŁc sĂžc khoÎ. V× sĂžc khoÎ kh«ng cho phÐp tiÕp tĂŽc l”m viÖc Ă« bÖnh viÖn, Florence Ÿ· lËp ra hĂ©i ŸÄng qu¶n lĂœ ng©n sžch 50.000 b¶ng Anh v”o nšm 1860. Tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng Nightingale cĂŻng vĂ­i ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo 1 nšm Ÿ· ¼Æt nÒn t¶ng cho hÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng kh«ng chØ Ă« n−íc Anh m” cßn Ă« nhiÒu n−íc trÂȘn thÕ giĂ­i. §Ó tâˆ’Ă«ng nhĂ­ c«ng lao cña b” v” khÂŒng ¼Þnh quyÕt t©m tiÕp tĂŽc sĂč nghiÖp m” Florence Ÿ· d”y c«ng x©y dĂčng. HĂ©i ŸÄng ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i Ÿ· quyÕt ¼Þnh lÊy ng”y 12-5 h”ng nšm l” ng”y sinh cña Florence Nightingale, l”m ng”y ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. B” Ÿ· trĂ« th”nh ng−ĂȘi mÑ tinh thÇn cña ng”nh ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i. HiÖn nay ng”nh ÂźiÒu d−ìng cña thÕ giĂ­i Ÿ· ¼−üc xÕp l” mĂ©t ng”nh nghÒ riÂȘng biÖt, ngang h”ng vĂ­i cžc ng”nh nghÒ khžc. CĂŁ nhiÒu tr−ĂȘng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng vĂ­i nhiÒu tr×nh Ÿé ÂźiÒu d−ìng khžc nhau: trung hĂ€c, ÂźÂči hĂ€c, sau ÂźÂči hĂ€c. NhiÒu cžn bĂ© ÂźiÒu d−ìng Ÿ· cĂŁ b»ng thÂčc sÜ, tiÕn sÜ v” nhiÒu c«ng tr×nh nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ÂźiÒu d−ìng nh»m n©ng cao phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. 10
  • 11. NhĂ·ng ng−ĂȘi Ÿãng gĂŁp quan trĂ€ng cho sĂč phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng trÂȘn thÕ giĂ­i * THÕ KĂ» THĂž 19 - Clara Barton: t×nh nguyÖn chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÞ th−¬ng v” nu«i d−ìng qu©n nh©n liÂȘn bang MĂŒ trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, phĂŽc vĂŽ vĂ­i t− cžch l” gižm sžt ÂźiÒu d−ìng cho qu©n Ÿéi. §iÒu h”nh cžc bÖnh viÖn v” cžc ÂźiÒu d−ìng, th”nh lËp hĂ©i chĂ· thËp Ÿå tÂči HĂźp chñng quĂšc Hoa KĂș v”o nhĂ·ng nšm 1882. - Dorothea Dix: ng−ĂȘi gižm sžt cžc nĂ· ÂźiÒu d−ìng qu©n y trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, cĂŁ to”n quyÒn v” tržch nhiÖm tuyÓn mĂ© v” huÊn luyÖn cho tĂŠ chĂžc ÂźiÒu d−ìng qu©n y. B” l” ng−ĂȘi Âźi tiÂȘn phong c¶i cžch trong viÖc ÂźiÒu trÞ ng−ĂȘi bÖnh t©m thÇn. - Mary Ann Bickerdyke: tĂŠ chĂžc cžc bĂ·a šn, giÆt l” quÇn žo, dÞch vĂŽ cÊp cĂžu, v” l” gižm sžt viÂȘn ÂźiÒu d−ìng trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn. - Louise schuyler: ÂźiÒu d−ìng trong cuĂ©c nĂ©i Florence Nightingale (1820-1910) chiÕn. B” Ÿ· trĂ« vÒ New York v” lËp ra hĂ©i cĂžu tÕ tĂ” thiÖn, tĂŠ chĂžc n”y Ÿ· l”m viÖc ¼Ó c¶i tiÕn viÖc chšm sĂŁc ngԏi bÖnh tÂči BÖnh viÖn Bellevue. B” Ÿ· ¼Ò nghÞ cÇn cĂŁ cžc tiÂȘu chuÈn cho viÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng. - Linda Richards: mĂ©t ÂźiÒu d−ìng ¼−üc Ÿ”o tÂčo lÇn ¼Çu tiÂȘn tÂči Hoa KĂș, mĂ©t nĂ· sinh tĂšt nghiÖp tĂ” bÖnh viÖn New England d”nh cho phĂŽ nĂ· v” trÎ em Ă« th”nh phĂš Boston, thuĂ©c tiÓu bang Massachusette v”o nšm 1873. B” Ÿ· trĂ« th”nh gižm sžt ÂźiÒu d−ìng ca ÂźÂȘm tÂči BÖnh viÖn Bellevue v”o nšm 1874 v” Ÿ· bŸt ¼Çu c«ng viÖc l−u trĂ· hĂ„ sÂŹ v” viÕt cžc y lÖnh chšm sĂŁc. - Jane Addams: cung cÊp cžc dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng x· hĂ©i tÂči cžc khu d©n c−, ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo cho quyÒn cña phĂŽ nĂ·, ng−ĂȘi ¼−üc nhËn gi¶i thâˆ’Ă«ng Nobel hßa b×nh 1931. - Lillian Wald: tĂšt nghiÖp tĂ” bÖnh viÖn New England d”nh cho phĂŽ nĂ· v” trÎ em v”o nšm 1879 v” l” ÂźiÒu d−ìng da Âźen ¼Çu tiÂȘn cña Hoa KĂș. - Harisst Tubmasn: mĂ©t ÂźiÒu d−ìng, mĂ©t ng−ĂȘi theo chñ nghÜa b·i n« lÖ. B” hoÂčt Ÿéng trong phong tr”o xe ÂźiÖn ngÇm tr−íc khi tham gia Ÿéi qu©n liÂȘn bang trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn. - Mary Agnes Snively: HiÖu trâˆ’Ă«ng tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng tÂči bÖnh viÖn §a khoa Toronto, v” l” mĂ©t trong nhĂ·ng ng−ĂȘi sžng lËp hĂ©i ÂźiÒu d−ìng Canada. - Sojourner Truth: mĂ©t ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng chØ chšm sĂŁc th−¬ng binh trong cuĂ©c nĂ©i chiÕn, m” cßn tham gia v”o phong tr”o hoÂčt Ÿéng cña phĂŽ nĂ·. 11
  • 12. - Isabel HamptonRobb: ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo ÂźiÒu d−ìng v” Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng, b” Ÿ· tĂŠ chĂžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng tÂči bÖnh viÖn John Hopkins, b” Ÿ· ¼Ò x−íng nhĂ·ng quy ¼Þnh kÓ c¶ giĂ­i hÂčn giĂȘ l”m viÖc trong ng”y, viÕt sžch gižo khoa ¼Ó sinh viÂȘn ÂźiÒu d−ìng hĂ€c tËp. B” l” chñ tÞch ¼Çu tiÂȘn cña cžc ÂźiÒu d−ìng liÂȘn kÕt vĂ­i cžc cĂču sinh viÂȘn ÂźiÒu d−ìng MĂŒ v” Canada (m” sau n”y trĂ« th”nh hĂ©i ÂźiÒu d−ìng MĂŒ). * THÕ KĂ» 20 - Mary Adelaid Nutting: mĂ©t th”nh viÂȘn cña ph©n khoa Ă« ÂźÂči hĂ€c Columbia, b” l” mĂ©t gižo s− ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn trÂȘn thÕ giĂ­i, cĂŻng vĂ­i Lavinia Dock, xuÊt b¶n quyÓn sžch 4 tËp vÒ lÞch sö ÂźiÒu d−ìng. - Ellizabeth Smellie: mĂ©t th”nh viÂȘn cña mĂ©t nhĂŁm chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cĂ©ng Ÿéng, Ÿ· tĂŠ chĂžc qu©n Âźo”n phĂŽ nĂ· Canada trong suĂšt chiÕn tranh thÕ giĂ­i lÇn thĂž 2. - Lavinia Dock: mĂ©t ng−ĂȘi l·nh ÂźÂčo ÂźiÒu d−ìng v” l” mĂ©t nh” hoÂčt Ÿéng cho quyÒn cña phĂŽ nĂ·, Ÿ· Ÿãng gĂŁp cho viÖc söa ŸÊi hiÕn phžp, ¼−a ¼Õn quyÒn bĂĄ phiÕu cho phĂŽ nĂ·. - Mary Breck Enridge: th”nh lËp tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng Frontier v” l” mĂ©t trong nhĂ·ng tr−ĂȘng nĂ· ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn Ă« MĂŒ. 2. SÂŹ l−üc lÞch sö phžt triÓn ng”nh ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam CĂČng nh− thÕ giĂ­i, tĂ” xa x−a cžc b” mÑ ViÖt Nam Ÿ· chšm sĂŁc, nu«i d−ìng con cži v” gia ¼×nh m×nh. BÂȘn cÂčnh nhĂ·ng kinh nghiÖm chšm sĂŁc cña gia ¼×nh, cžc b” Ÿ· ¼−üc truyÒn lÂči cžc kinh nghiÖm d©n gian cña cžc l−¬ng y trong viÖc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. LÞch sö y hĂ€c cña d©n tĂ©c ghi rĂą ph−¬ng phžp d−ìng sinh, Ÿ· ¼−üc žp dĂŽng trong viÖc ÂźiÒu trÞ v” chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. Hai danh y nĂŠi tiÕng thĂȘi x−a cña d©n tĂ©c ta l” H¶i Th−üng L·n €ng LÂȘ HĂ·u Tržc v” TuÖ TÜnh Ÿ· sö dĂŽng phÐp d−ìng sinh ¼Ó trÞ bÖnh rÊt cĂŁ hiÖu qu¶. ThĂȘi kĂș Phžp thuĂ©c, ng−ĂȘi Phžp Ÿ· x©y nhiÒu bÖnh viÖn. NÂȘn tr−íc nšm 1900, hĂ€ Ÿ· ban h”nh chÕ Ÿé hĂ€c viÖc cho nhĂ·ng ng−ĂȘi muĂšn l”m viÖc Ă« bÖnh viÖn. ViÖc Ÿ”o tÂčo kh«ng chÝnh quy m” chØ l” “cÇm tay chØ viÖc”. HĂ€ l” nhĂ·ng ng−ĂȘi giĂłp viÖc thÂčo kĂŒ thuËt, vĂ·ng tay nghÒ v” chØ phĂŽ viÖc cho cžc bžc sÜ ng−ĂȘi Phžp m” th«i. Nšm 1901, mĂ« lĂ­p nam y tž ¼Çu tiÂȘn tÂči BÖnh viÖn ChĂź Qužn nÂŹi ÂźiÒu trÞ bÖnh t©m thÇn v” hñi. Ng”y 20-12-1906, to”n quyÒn §«ng D−¬ng ban h”nh nghÞ ¼Þnh th”nh lËp ngÂčch nh©n viÂȘn ÂźiÒu d−ìng b¶n xĂž. Nšm 1910, lĂ­p hĂ€c rĂȘi vÒ BÖnh viÖn ChĂź RÉy ¼Ó Ÿ”o tÂčo y tž Âźa khoa. Ng”y 01-12- 1912, c«ng sĂž Nam KĂș ra quyÕt ¼Þnh mĂ« lĂ­p nh−ng m·i ¼Õn ng”y 18/06/1923 mĂ­i mĂ« tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng b¶n xĂž. Do chÝnh sžch cña thĂčc d©n Phžp kh«ng t«n trĂ€ng ng−ĂȘi b¶n xĂž v” coi y tž chØ l” ng−ĂȘi giĂłp viÖc nÂȘn vÒ l−¬ng bĂŠng chØ ¼−üc xÕp Ă« ngÂčch hÂč ÂźÂŒng. Nšm 1937, HĂ©i ChĂ· thËp Ÿå Phžp tuyÓn sinh lĂ­p nĂ· y tž ¼Çu tiÂȘn Ă« ViÖt Nam lĂ­p hĂ€c tÂči 38 TĂł X−¬ng 12
  • 13. Nšm 1924. HĂ©i y tž ži hĂ·u v” NĂ· hĂ© sinh §«ng D−¬ng th”nh lËp, ng−ĂȘi sžng lËp l” cĂŽ L©m Quang ThiÂȘm, nguyÂȘn gižm ŸÚc BÖnh viÖn ChĂź Qužn. Chžnh hĂ©i trâˆ’Ă«ng l” «ng NguyÔn Všn M©n. HĂ©i Ÿ· ¼Êu tranh vĂ­i chÝnh quyÒn thĂčc d©n Phžp yÂȘu cÇu ŸÚi xö c«ng b»ng vĂ­i y tž b¶n xĂž, v” sau Ÿã cho y tž ¼−üc thi chuyÓn ngÂčch trung ÂźÂŒng. Sau cžch mÂčng thžng 8 nšm 1945, nh” n−íc ViÖt Nam D©n Chñ CĂ©ng hßa vĂ”a mĂ­i th”nh lËp Ÿ· ph¶i b−íc ngay v”o cuĂ©c khžng chiÕn chĂšng thĂčc d©n Phžp. LĂ­p y tž ¼Çu tiÂȘn ¼−üc Ÿ”o tÂčo 6 thžng do GS. §ç Xu©n HĂźp l”m hiÖu trâˆ’Ă«ng ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči qu©n khu X (ViÖt BŸc). NhĂ·ng y tž v”o hĂ€c lĂ­p n”y ¼−üc tuyÓn chĂ€n t−¬ng ŸÚi kĂŒ l−ìng. Sau Ÿã liÂȘn khu III cĂČng mĂ« lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž. Nšm 1950, ta mĂ« nhiÒu chiÕn dÞch, nhu cÇu chšm sĂŁc th−¬ng bÖnh binh tšng mÂčnh. CÇn Ÿ”o tÂčo y tž cÊp tĂšc (3 thžng) ¼Ó cung cÊp nhiÒu y tž cho khžng chiÕn Ÿžp Ăžng c«ng tžc qu¶n lĂœ chšm sĂŁc v” phĂŽc vĂŽ ng−ĂȘi bÖnh. Trong nhĂ·ng nšm 1950, CĂŽc Qu©n y cĂČng Ÿ· mĂ« mĂ©t sĂš lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž trâˆ’Ă«ng, nh−ng ch−¬ng tr×nh ch−a ¼−üc ho”n thiÖn. MÆt khžc, khžng chiÕn rÊt gian khĂŠ, ta cĂŁ Ýt mžy mĂŁc y tÕ, thuĂšc men cĂČng rÊt hÂčn chÕ, nÂȘn viÖc ÂźiÒu trÞ cho bÖnh nh©n chñ yÕu dĂča v”o chšm sĂŁc v” chÝnh nhĂȘ ÂźiÒu d−ìng m” nhiÒu th−¬ng bÖnh binh bÞ chÊn th−¬ng, ÂźoÂčn (cĂŽt) chi do nhĂ·ng vÕt th−¬ng chiÕn tranh, sĂšt rÐt žc tÝnh Ÿ· qua khĂĄi. Nšm 1954, cuĂ©c khžng chiÕn chĂšng Phžp thŸng lĂźi. §Êt n−íc ta bÞ chia l”m 2 miÒn. MiÒn BŸc bŸt tay v”o x©y dĂčng chñ nghÜa x· hĂ©i, miÒn Nam tiÕp tĂŽc chÞu sĂč x©m l−üc cña ¼Õ quĂšc MĂŒ. Ă« miÒn Nam Nšm 1956 cĂŁ tr−ĂȘng Cžn sĂč ÂźiÒu d−ìng S”i gßn, Ÿ”o tÂčo Cžn sĂč ÂźiÒu d−ìng 3 nšm. Nšm 1968 do thiÕu ÂźiÒu d−ìng trÇm trĂ€ng nÂȘn Ÿ· mĂ« thÂȘm ngÂčch ÂźiÒu d−ìng sÂŹ hĂ€c 12 thžng chÝnh quy gĂ€i Tž viÂȘn ÂźiÒu d−ìng tÂči cžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng. HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam tÂči miÒn Nam ¼−üc th”nh lËp. HĂ©i xuÊt b¶n nĂ©i san ÂźiÒu d−ìng. Nšm 1973 mĂ« lĂ­p ÂźiÒu d−ìng y tÕ c«ng cĂ©ng 3 nšm tÂči ViÖn QuĂšc gia y tÕ c«ng cĂ©ng. Ă« miÒn BŸc Nšm 1954, BĂ© Y tÕ Ÿ· x©y dĂčng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo y tž sÂŹ cÊp ho”n chØnh ¼Ó bĂŠ tĂłc cho sĂš y tž hĂ€c cÊp tĂšc trong chiÕn tranh. Nšm 1968, BĂ© Y tÕ x©y dĂčng tiÕp ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo y tž trung cÊp, tuyÓn sinh hĂ€c hÕt cÊp 2 (hÕt lĂ­p 7) vĂ­i thĂȘi gian Ÿ”o tÂčo y tž trung hĂ€c 2 nšm 6 thžng. KhĂŁa ¼Çu tiÂȘn Ÿ”o tÂčo cña lĂ­p y tž ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči BÖnh viÖn E trung −¬ng, BÖnh viÖn ViÖt §Þc (Ÿ”o tÂčo chuyÂȘn khoa), BÖnh viÖn BÂčch Mai v” sau Ÿã ¼−üc x©y dĂčng th”nh tr−ĂȘng Trung hĂ€c Y tÕ BÂčch Mai trĂčc thuĂ©c BĂ© Y tÕ. §Äng thĂȘi BĂ© Y tÕ cĂČng göi gi¶ng viÂȘn cña hÖ n”y Âźi tËp huÊn Ă« LiÂȘn X«, Ba Lan, CHDC §Þc tĂ” nšm 1975, tiÂȘu chuÈn tuyÓn chĂ€n v”o y tž trung hĂ€c cÇn tr×nh Ÿé všn hĂŁa cao hÂŹn (tĂšt nghiÖp hÕt cÊp 3), hĂ€c sinh ¼−üc tuyÓn chĂ€n bŸt buĂ©c ph¶i tĂšt nghiÖp trung hĂ€c phĂŠ th«ng hay bĂŠ tĂłc všn hĂŁa v” ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo cĂČng ho”n thiÖn hÂŹn. 13
  • 14. ViÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cĂČng Ÿ· ¼−üc quan t©m. Ngay tĂ” nšm 1960, mĂ©t sĂš bÖnh viÖn v” tr−ĂȘng trung hĂ€c y tÕ trung −¬ng Ÿ· mĂ« lĂ­p Ÿ”o tÂčo y tž trâˆ’Ă«ng nh− lĂ­p Trung hĂ€c y tÕ BÖnh viÖn BÂčch Mai, BÖnh viÖn E H” NĂ©i. Tuy nhiÂȘn, ch−¬ng tr×nh v” t”i liÖu gi¶ng dÂčy ch−a ¼−üc ho”n thiÖn. Ng”y 21/11/1963, BĂ© trâˆ’Ă«ng BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh vÒ chĂžc vĂŽ y tž trâˆ’Ă«ng Ă« cžc cÂŹ sĂ« ÂźiÒu trÞ: bÖnh viÖn, ViÖn ÂźiÒu d−ìng. Nšm 1975, khžng chiÕn chĂšng MĂŒ thŸng lĂźi, ¼Êt n−íc ¼−üc thĂšng nhÊt. BĂ© Y tÕ Ÿ· thĂšng nhÊt chØ ÂźÂčo c«ng tžc chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ bÖnh nh©n Ă« c¶ hai miÒn. TĂ” Ÿã, ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng ¼−üc thĂšng nhÊt chung l” Ÿ”o tÂčo Y tž trung hĂ€c, hĂ€c 2 nšm 6 thžng. Nšm 1982, BĂ© Y tÕ ban h”nh chĂžc danh y tž trâˆ’Ă«ng bÖnh viÖn v” y tž trâˆ’Ă«ng khoa. Nšm 1985, BĂ© Y tÕ th”nh lËp tĂŠ nghiÂȘn cĂžu y tž v” mĂ©t sĂš bÖnh viÖn Ÿ· x©y dĂčng phßng ÂźiÒu d−ìng, thÝ ÂźiÓm tžch ra khĂĄi phßng y vĂŽ tÂči bÖnh viÖn Nhi Trung −¬ng, BÖnh viÖn §a khoa U«ng BÝ. Ng”y 14 thžng 7 nšm 1990, BĂ© Y tÕ ban h”nh quyÕt ¼Þnh sĂš 570/BYT-Q§ th”nh lËp phßng Y tž ÂźiÒu d−ìng trong cžc bÖnh viÖn cĂŁ trÂȘn 150 gi−ĂȘng bÖnh. Ng”y 14 thžng 3 nšm 1992 BĂ© trâˆ’Ă«ng BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh th”nh lËp phßng y tž trong VĂŽ §iÒu trÞ cña BĂ© Y tÕ v” ¼Õn nšm 1996, BĂ© Y tÕ chÝnh thĂžc bĂŠ nhiÖm chĂžc vĂŽ trâˆ’Ă«ng phßng ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn. Nšm 1985 Ă« §Âči hĂ€c Y H” NĂ©i, tÂči VĂŽ §iÒu trÞ, Phßng ÂźiÒu d−ìng VĂŽ §iÒu trÞ Ÿ· cĂŁ Ÿãng gĂŁp quan trĂ€ng v”o viÖc phžt triÓn hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng cžc cÊp. Nšm 1986 vÒ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng §Âči hĂ€c, nšm 1985, BĂ© Y tÕ ¼−üc BĂ© §Âči hĂ€c v” Trung hĂ€c chuyÂȘn nghiÖp (BĂ© Gižo dĂŽc v” §”o tÂčo) ŸÄng Ăœ, Ÿ· tĂŠ chĂžc khĂŁa Ÿ”o tÂčo ÂźÂči hĂ€c Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng tÂči chĂžc ¼Çu tiÂȘn tÂči Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c Y H” NĂ©i, nšm 1986 tÂči §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh v” ¼Õn nšm 1996 tĂŠ chĂžc khĂŁa Ÿ”o tÂčo §Âči hĂ€c Cö nh©n ÂźiÒu d−ìng chÝnh quy. Nšm 1999 BĂ© Y tÕ chÝnh thĂžc ban h”nh chĂžc vĂŽ ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng tÂči SĂ« Y tÕ. ViÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng cao ÂźÂŒng bŸt ¼Çu tĂ” nšm 1993 v” hiÖn nay BĂ© Y tÕ Âźang tĂ”ng b−íc n©ng cÊp cžc tr−ĂȘng trung cÊp y lÂȘn th”nh tr−ĂȘng cao ÂźÂŒng y tÕ. TĂ” nšm 2003 ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trung cÊp rĂłt ngŸn tĂ” 2 nšm 6 thžng, xuĂšng cßn 2 nšm. Nšm 2006, §Âči hĂ€c Y D−üc TP HĂ„ ChÝ Minh ¼−üc BĂ© Y tÕ v” BĂ© Gižo dĂŽc v” §”o tÂčo cho phÐp mĂ« Ÿ”o tÂčo thÂčc sÜ ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn cña ViÖt nam, ch−¬ng tr×nh ¼−üc ThS. §D TrÇn ThÞ ThuËn v” nhĂŁm HĂ©i ÂźiÒu d−ìng NhÞp cÇu th©n hĂ·u biÂȘn soÂčn. RiÂȘng vÒ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng, liÂȘn tĂŽc tĂ” nšm 1982 ¼Õn nay nhiÒu lĂ­p ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng Ÿ· ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči cžc tr−ĂȘng Trung hĂ€c KĂŒ thuËt Y tÕ Trung −¬ng I (nay l” §Âči hĂ€c KĂŒ thuËt y tÕ H¶i D−¬ng), Trung hĂ€c KĂŒ thuËt Y tÕ Trung −¬ng III (nay l” Khoa ÂźiÒu d−ìng kĂŒ thuËt y hĂ€c §Âči hĂ€c Y D−üc th”nh 14
  • 15. phĂš HĂ„ ChÝ Minh) lĂ­p THYT BÂčch Mai, Cao ÂźÂŒng y tÕ Nam §Þnh (nay l” Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c §iÒu d−ìng Nam §Þnh). §Õn 2005, ch−¬ng tr×nh Qu¶n lĂœ ÂźiÒu d−ìng ¼−üc BĂ© Y tÕ chØnh lĂœ th”nh ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng dĂŻng Ÿ”o tÂčo chung cho cžc ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng khoa, ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng bÖnh viÖn to”n quĂšc. 3. SĂč ra ÂźĂȘi v” phžt triÓn cña HĂ©i ÂźiÒu d−ìng Nšm 1986, khu vĂčc th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh mĂ« ÂźÂči hĂ©i th”nh lËp HĂ©i §iÒu d−ìng th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Nšm 1989, HĂ©i §iÒu d−ìng thñ Ÿ« H” NĂ©i v” HĂ©i §iÒu d−ìng tØnh Qu¶ng Ninh ra ÂźĂȘi, sau Ÿã lÇn l−üt mĂ©t sĂš tØnh th”nh khžc cĂČng th”nh lËp HĂ©i §iÒu d−ìng, th«i thĂłc sĂč ra ÂźĂȘi cña HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam. §−üc sĂč cho phÐp cña chÝnh phñ trong QuyÕt ¼Þnh 375 - CT, ng”y 26 thžng 10 nšm 1990, HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam mĂ« ÂźÂči hĂ©i lÇn thĂž nhÊt tÂči hĂ©i tr−ĂȘng Ba §×nh lÞch sö. NhiÖm kĂș thĂž nhÊt cña BCHTW HĂ©i l” 3 nšm (1990 - 1993). BCH cĂŁ 31 ñy viÂȘn Ă« c¶ hai miÒn. B” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„ l” chñ tÞch, ba phĂŁ chñ tÞch l”: c« TrÞnh ThÞ Loan, c« NguyÔn ThÞ NiÂȘn, «ng NguyÔn Hoa. TĂŠng th− kĂœ l” «ng PhÂčm §Þc MĂŽc. Ng”y 26 thžng 3 nšm 1993, §Âči hĂ©i ÂźÂči biÓu Y tž ÂźiÒu d−ìng to”n quĂšc lÇn thĂž 2 (nhiÖm kĂș 1993 - 1997) ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči BĂ© Y tÕ v” Ban chÊp h”nh mĂ­i gĂ„m 45 ñy viÂȘn, chñ tÞch l” b” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„, ba phĂŁ chñ tÞch l”: «ng NguyÔn Hoa, c« TrÞnh ThÞ Loan, «ng PhÂčm §Þc MĂŽc (kiÂȘm tĂŠng th− kĂœ). Nšm 1997, ÂźÂči hĂ©i ÂźÂči biÓu to”n quĂšc lÇn thĂž 3 (nhiÖm kĂș 1997 - 2001) ¼−üc tĂŠ chĂžc tÂči hĂ©i tr−ĂȘng ThĂšng NhÊt - th”nh phĂš HĂ„ ChÝ Minh. Ban chÊp h”nh gĂ„m cĂŁ chñ tÞch l” b” Vi ThÞ NguyÖt HĂ„, ba phĂŁ chñ tÞch l” c« TrÞnh ThÞ Loan phĂŽ tržch cžc tØnh phÝa Nam, «ng NguyÔn Hoa phĂŽ tržch cžc tØnh miÒn Trung v” «ng PhÂčm §Þc MĂŽc phĂŽ tržch cžc tØnh phÝa BŸc, trong nhiÖm kĂș n”y ban tĂŠ chĂžc cžn bĂ© cña chÝnh phñ sau n”y l” BĂ© NĂ©i vĂŽ Ÿ· ŸÄng Ăœ ŸÊi tÂȘn HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam th”nh HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam. Nšm 2002, ÂźÂči hĂ©i ÂźÂči biÓu to”n quĂšc, HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam ¼−üc tĂŠ chĂžc nhiÖm kĂș 4 tÂči H” NĂ©i. Trong nhiÖm kĂș n”y HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam Ÿ· cĂŁ nhiÒu Ÿãng gĂŁp x©y dĂčng cžc chÝnh sžch v” tiÂȘu chuÈn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng, nh” n−íc Ÿ· ŸÊi tÂȘn ng”nh Y tž th”nh ng”nh §iÒu d−ìng. §Õn nay, hĂ©i Ÿ· phžt triÓn tÂči 59 tØnh th”nh v” cĂŁ hÂŹn 40.000 hĂ©i viÂȘn. SĂč hoÂčt Ÿéng cña hĂ©i Ÿ· gĂŁp phÇn cĂŻng nh” n−íc, BĂ© Y tÕ thĂłc ŸÈy ng”nh §iÒu d−ìng phžt triÓn, Ÿéng viÂȘn ÂźiÒu d−ìng thÂȘm yÂȘu nghÒ nghiÖp v” thĂłc ŸÈy c«ng tžc chšm sĂŁc tÂči cžc cÂŹ sĂ« khžm bÖnh, chĂ·a bÖnh. Trong quž tr×nh phžt triÓn cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam tĂ” khi ¼Êt n−íc ¼−üc thĂšng nhÊt ¼Õn nay, chĂłng ta Ÿ· ¼−üc nhiÒu tĂŠ chĂžc ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ giĂłp ŸÏ c¶ vÒ tinh thÇn, vËt chÊt v” kiÕn thĂžc. Trong cžc tĂŠ chĂžc Ÿã ph¶i kÓ ¼Õn Ÿéi ngĂČ ÂźiÒu d−ìng cña ThĂŽy §iÓn. Trong mĂ©t thĂȘi gian d”i (tĂ” 1980 ¼Õn nay), tĂŠ chĂžc SIDA ThĂŽy §iÓn Ÿ· liÂȘn tĂŽc ¼Çu t− cho viÖc Ÿ”o tÂčo hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng. NhiÒu chuyÂȘn gia ÂźiÒu d−ìng ThĂŽy §iÓn Ÿ· ¼Ó lÂči nhĂ·ng kĂ» niÖm tĂšt ¼Ñp cho anh chÞ em ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam nh− Eva Johansson, Lola Carlson, Ann Mari Nilsson, Marian Advison, Ema Sun. TĂŠ chĂžc Y tÕ thÕ giĂ­i cĂČng Ÿ· cö nhĂ·ng chuyÂȘn gia ÂźiÒu 15
  • 16. d−ìng giĂłp chĂłng ta nh− Chieko Sakamoto, Margret Truax, Miller Theresa, Kathleen Fristch cĂŻng nhiÒu chuyÂȘn gia ÂźiÒu d−ìng cña tĂŠ chĂžc Care International, tĂŠ chĂžc Khoa hĂ€c MĂŒ – ViÖt, hĂ©i NhÞp cÇu Th©n hĂ·u, Vietnam Outreach, HĂ©i §iÒu d−ìng Canada, v.v. Cžc bÂčn Ÿ· giĂłp chĂłng ta c¶ vÒ kinh phÝ, kiÕn thĂžc v” t”i liÖu. ChĂłng ta kh«ng thÓ quÂȘn ¼−üc sĂč giĂłp ŸÏ quĂœ bžu cña cžc bÂčn ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. ChÝnh cžc bÂčn Ÿ· giĂłp ŸÏ chĂłng ta hiÓu rĂą nghÒ nghiÖp cña m×nh v” phÊn ¼Êu cho sĂč nghiÖp §iÒu d−ìng ViÖt Nam phžt triÓn. Qua Ÿ©y chĂłng ta cĂČng thÊy lÞch sö ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam gŸn liÒn vĂ­i lÞch sö phžt triÓn cña ¼Êt n−íc, trong khžng chiÕn chĂšng Phžp, chĂšng MĂŒ. Tuy ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam ch−a ¼−üc coi l” mĂ©t ng”nh riÂȘng biÖt, nh−ng Ÿ· ¼−üc quan t©m v” cĂŁ nhiÒu cĂšng hiÕn to lĂ­n cho ng”nh §iÒu d−ìng ¼−üc phžt triÓn mÂčnh vÒ tĂŠ chĂžc v” Ÿ”o tÂčo tĂ” nšm 1990. ChÝnh nhĂȘ c«ng tžc ÂźiÒu d−ìng m” nhiÒu th−¬ng bÖnh binh Ÿ· ¼−üc cĂžu sĂšng trong ÂźiÒu kiÖn rÊt khĂŁ khšn. ChĂłng ta cĂŁ quyÒn tĂč h”o vÒ ng”nh §iÒu d−ìng cña chĂłng ta, vÒ cžc ÂźiÒu d−ìng viÂȘn ¼−üc phong danh hiÖu anh hĂŻng nh−: H” NguyÂȘn ThĂŽy (chĂšng Phžp), TrÇn ThÞ Huynh (chĂšng MĂŒ Ă« miÒn Nam) v” Phßng ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam - ThĂŽy §iÓn U«ng BÝ ¼−üc nh” n−íc phong tÆng danh hiÖu anh hĂŻng thĂȘi kĂș ŸÊi mĂ­i. NhĂ·ng th”nh tĂču cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam hiÖn nay chÝnh l” sĂč kÕt tinh truyÒn thĂšng v” kinh nghiÖm cña nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźi tr−íc truyÒn lÂči cho nhĂ·ng thÕ hÖ ÂźiÒu d−ìng h«m nay v” mai sau. §iÒu d−ìng chĂłng ta quyÕt phžt huy truyÒn thĂšng cña d©n tĂ©c, cña ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam, kh«ng ngĂ”ng hĂ€c tËp, rÌn luyÖn ¼Ó tiÕn bĂ©, gĂŁp phÇn x©y dĂčng v” phžt triÓn ng”nh §iÒu d−ìng ViÖt Nam. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž Tr¶ lĂȘi ngŸn 1. KÓ tÂȘn 3 phĂŽ nĂ· ¼−üc chĂ€n suy t«n v” ng−ìng mĂ© trong lÞch sö ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i? 2. NÂȘu tÂȘn v” ¼Þa ÂźiÓm 2 lĂ­p ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn Nam? 3. KhĂŁa trung cÊp ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn Nam ¼−üc tĂŠ chĂžc nšm n”o? Khož trung cÊp ÂźiÒu d−ìng ¼Çu tiÂȘn tÂči miÒn BŸc nšm n”o? 4. Ng”y ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ l” ng”y n”o? Tr¶ lĂȘi Ÿóng – sai 5. BĂ© Y tÕ ban h”nh chĂžc danh y tž trâˆ’Ă«ng v”o nšm 1982? 6. Nšm 1990 BĂ© Y tÕ ban h”nh Q§ 470/BYT - Q§ th”nh lËp phßng ÂźiÒu d−ìng bÖnh viÖn cho bÖnh viÖn cĂŁ trÂȘn 150 gi−ĂȘng? 16
  • 17. 7. Florence Nightigale l” ng−ĂȘi phĂŽ nĂ· ¼Çu tiÂȘn hoÂčt Ÿéng chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh? 8. HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam ÂźÂči hĂ©i lÇn I v”o nšm 1990? 9. Mçi nhiÖm kĂș cña HĂ©i Y tž - §iÒu d−ìng ViÖt Nam l” 2 nšm 6 thžng? 10. Florence Nightigale sinh nšm 1820 v” mÊt 1910? 11. Florence Nightigale l” ng−ĂȘi ¼Çu tiÂȘn sžng lËp tr−ĂȘng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng? 12. BiÓu t−üng ÂźiÒu d−ìng l” c©y ¼Ìn dÇu v” con rŸn? ChĂ€n c©u tr¶ lĂ­i Ÿóng nhÊt (khoanh trßn c©u Ÿóng nhÊt) 13. Phßng ÂźiÒu d−ìng bÖnh viÖn ¼−üc BĂ© Y tÕ ra quyÕt ¼Þnh th”nh lËp nšm: A. 1925 D. 1990 B. 1980 E. 1995 C. 1985 14. Phßng ÂźiÒu d−ìng BĂ© Y tÕ ¼−üc chÝnh thĂžc th”nh lËp nšm: A. 1990 D. 1993 B. 1991 E. 1995 C. 1992 15. NguĂ„n gĂšc ÂźiÒu d−ìng xuÊt phžt tĂ”: A. C«ng viÖc b” mÑ chšm sĂŁc ŸÞa con D. C«ng viÖc cña cžc vÞ phžp s− B. C«ng viÖc cžc vÞ danh y cĂŠ truyÒn E. C©u A v” C C. C«ng viÖc nhĂ·ng ng−ĂȘi phĂŽ giĂłp phžp s− §žp žn: 5, 6, 7. S; 8, 9 .S; 10, 11, 12. S; 13 .D; 14.C; 15.A 17
  • 18. B”i 2 Y §ÞC V” NGHÜA VĂŽ NGHÒ NGHIÖP CñA NGŠĂȘI §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. NÂȘu cžc khži niÖm vÒ ÂźÂčo ŸÞc y ŸÞc. 2. M« t¶ 12 ÂźiÒu y ŸÞc cña quy chÕ. 3. M« t¶ ¼−üc cžc yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 4. NÂȘu v” gi¶i thÝch ¼−üc 4 nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cÂŹ b¶n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 1. Khži niÖm vÒ y ŸÞc Theo tiÕng Hy LÂčp Y ŸÞc hĂ€c l” mĂ©t hĂ€c thuyÕt vÒ tržch nhiÖm. Theo cžch gi¶i thÝch hiÖn ÂźÂči cña y hĂ€c LiÂȘn X« cĂČ th× Y ŸÞc hĂ€c l” hĂ€c thuyÕt vÒ cžc nguyÂȘn tŸc Ăžng xö cña nh©n viÂȘn y tÕ nh»m ÂźÂčt ¼−üc Ých lĂźi tĂši Âźa cho ng−ĂȘi bÖnh. ChĂžc nšng cña ÂźÂčo ŸÞc l” ¼Ó chØ ÂźÂčo h”nh vi, thži Ÿé cña con ng−ĂȘi. NĂŁ ¼−a ra cžc yÂȘu cÇu vÒ thži Ÿé cña con ng−ĂȘi v” nĂŁ Ÿžnh giž h”nh Ÿéng cña con ng−ĂȘi theo quan ÂźiÓm lĂźi Ých x· hĂ©i m” hĂ€ ph¶i ٦m nhiÖm. NguyÂȘn lĂœ chÝnh yÕu cña Y ŸÞc hĂ€c l” chñ nghÜa nh©n ÂźÂčo, m” biÓu hiÖn cña nĂŁ trong thĂčc tÕ h”ng ng”y l” nh©n phÈm cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ v” sĂč thĂčc hiÖn nghÜa vĂŽ cña hĂ€ ŸÚi vĂ­i con ng−ĂȘi, l” ÂźiÒu kiÖn thiÕt yÕu ¼Ó ÂźiÒu trÞ th”nh c«ng cho ng−ĂȘi bÖnh. 2. ¼Þnh nghÜa Y ŸÞc l” ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ. §Âčo ŸÞc l” mĂ©t h×nh thži ¼Æc biÖt cña Ăœ thĂžc x· hĂ©i. §Âčo ŸÞc bŸt nguĂ„n tĂ” nhĂ·ng yÂȘu cÇu cña sĂč tĂ„n tÂči v” phžt triÓn x· hĂ©i, tĂ” mĂ©t tÊt yÕu khžch quan cña ÂźĂȘi sĂšng x· hĂ©i, l” ÂźiÒu chØnh h”nh vi cña con ng−ĂȘi trong mĂši quan hÖ x· hĂ©i ¼Ó kÕt hĂźp h”i ho” Ých lĂźi cž nh©n vĂ­i Ých lĂźi tËp thÓ. 3. QUY §ÞNH 12 §IÒU VÒ Y §ÞC (TiÂȘu chuÈn ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi l”m c«ng tžc y tÕ) Y ŸÞc l” phÈm chÊt tĂšt ¼Ñp cña ng−ĂȘi l”m c«ng tžc y tÕ, ¼−üc biÓu hiÖn Ă« tinh thÇn l”m tržch nhiÖm cao, tËn tuĂŸ phĂŽc vĂŽ, hÕt lßng th−¬ng yÂȘu chšm sĂŁc 18
  • 19. ng−ĂȘi bÖnh, coi hĂ€ Âźau Ÿín nh− m×nh Âźau Ÿín, nh− lĂȘi Chñ tÞch HĂ„ ChÝ Minh Ÿ· dÂčy “l−¬ng y ph¶i nh− tĂ” mÉu”. Ph¶i thËt th” Âźo”n kÕt, khŸc phĂŽc khĂŁ khšn, hĂ€c tËp v−¬n lÂȘn ¼Ó ho”n th”nh nhiÖm vĂŽ, to”n t©m to”n Ăœ x©y dĂčng nÒn y hĂ€c ViÖt Nam. Y ŸÞc ph¶i thÓ hiÖn qua nhĂ·ng tiÂȘu chuÈn, nguyÂȘn tŸc ÂźÂčo ŸÞc ¼−üc x· hĂ©i thĂ”a nhËn. 1. Chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe cho mĂ€i ng−ĂȘi l” nghÒ cao quĂœ. Khi Ÿ· tĂč nguyÖn ŸÞng trong h”ng ngĂČ y tÕ ph¶i nghiÂȘm tĂłc thĂčc hiÖn lĂȘi dÂčy cña Bžc HĂ„. Ph¶i cĂŁ l−¬ng t©m v” tržch nhiÖm cao, hÕt lßng yÂȘu nghÒ, lu«n rÌn luyÖn n©ng cao phÈm chÊt ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi thÇy thuĂšc. Kh«ng ngĂ”ng hĂ€c tËp v” tÝch cĂčc nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ¼Ó n©ng cao tr×nh Ÿé chuyÂȘn m«n. SÂœn s”ng v−üt qua mĂ€i khĂŁ khšn gian khĂŠ v× sĂč nghiÖp chšm sĂŁc v” b¶o vÖ sĂžc khĂĄe nh©n d©n. 2. T«n trĂ€ng phžp luËt v” thĂčc hiÖn nghiÂȘm tĂłc cžc Quy chÕ chuyÂȘn m«n kh«ng ¼−üc sö dĂŽng ng−ĂȘi bÖnh l”m thĂčc nghiÖm cho nhĂ·ng ph−¬ng phžp chuÈn Âźožn, ÂźiÒu trÞ, nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c khi ch−a ¼−üc phÐp cña BĂ© Y tÕ v” sĂč chÊp nhËn cña ng−ĂȘi bÖnh. 3. T«n trĂ€ng quyÒn ¼−üc khžm, chĂ·a bÖnh cña nh©n d©n. T«n trĂ€ng nhĂ·ng bÝ mËt riÂȘng t− cña ng−ĂȘi bÖnh, khi thšm khžm, chšm sĂŁc cÇn ٦m b¶o kÝn Ÿžo v” lÞch sĂč. Quan t©m ¼Õn nhĂ·ng ng−ĂȘi bÖnh trong diÖn chÝnh sžch −u Ÿ·i x· hĂ©i, kh«ng ¼−üc ph©n biÖt ŸÚi xö ng−ĂȘi bÖnh. Kh«ng ¼−üc cĂŁ thži Ÿé ban ÂŹn, lÂčm dĂŽng nghÒ nghiÖp v” g©y phiÒn h” cho ng−ĂȘi bÖnh. Ph¶i trung thĂčc khi thanh tožn cžc chi phÝ khžm bÖnh, chĂ·a bÖnh. 4. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€, lu«n cĂŁ thži Ÿé niÒm nĂ«, tËn t×nh, trang phĂŽc ph¶i chØnh tÒ, sÂčch sÏ ¼Ó tÂčo niÒm tin cho ng−ĂȘi bÖnh. Ph¶i gi¶i thÝch t×nh h×nh bÖnh tËt cho ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€ hiÓu ¼Ó cĂŻng hĂźp tžc ÂźiÒu trÞ phĂŠ biÕn cho hĂ€c vÒ chÕ Ÿé, chÝnh sžch, quyÒn lĂźi v” nghÜa vĂŽ cña ng−ĂȘi bÖnh, Ÿéng viÂȘn an ñi, khuyÕn khÝch ng−ĂȘi bÖnh ÂźiÒu trÞ, tËp luyÖn ¼Ó chĂšng hĂ„i phĂŽc. Trong tr−ĂȘng hĂźp bÖnh nÆng hoÆc tiÂȘn l−üng xÊu cĂČng ph¶i hÕt lßng cĂžu chĂ·a v” chšm sĂŁc ¼Õn cĂŻng, ŸÄng thĂȘi th«ng bžo cho gia ¼×nh ng−ĂȘi bÖnh biÕt. 5. Khi cÊp cĂžu ph¶i khÈn tr−¬ng chÈn Âźožn, xö trÝ kÞp thĂȘi, kh«ng ¼−üc Ÿïn ŸÈy ng−ĂȘi bÖnh. 6. KÂȘ Ÿn ph¶i phĂŻ hĂźp vĂ­i chÈn Âźožn v” b¶o ٦m sö dĂŽng thuĂšc hĂźp lĂœ an to”n, kh«ng v× lĂźi Ých cž nh©n m” giao cho ng−ĂȘi bÖnh thuĂšc kÐm phÈm chÊt, thuĂšc kh«ng Ÿóng vĂ­i yÂȘu cÇu v” mĂžc Ÿé bÖnh. 7. Kh«ng ¼−üc rĂȘi bĂĄ vÞ trÝ trong khi l”m nhiÖm vĂŽ, theo dĂąi v” xö trÝ kÞp thĂȘi cžc diÔn biÕn cña ng−ĂȘi bÖnh. 8. Khi ng−ĂȘi bÖnh ra viÖn, ph¶i dÆn dß chu Ÿžo, h−íng dÉn hĂ€ tiÕp tĂŽc ÂźiÒu trÞ, tĂč chšm sĂŁc v” giĂ· g×n sĂžc khĂĄe. 9. Khi ng−ĂȘi bÖnh tö vong, ph¶i th«ng c¶m s©u sŸc, chia buĂ„n v” h−íng dÉn, giĂłp ŸÏ gia ¼×nh hĂ€c l”m cžc thñ tĂŽc cÇn thiÕt. 19
  • 20. 10. ThËt th”, Âźo”n kÕt, t«n trĂ€ng ŸÄng nghiÖp, kÝnh trĂ€ng cžc bËc thÇy, sÂœn s”ng truyÒn thĂŽ kiÕn thĂžc, hĂ€c hĂĄi kinh nghiÖm, giĂłp ŸÏ lÉn nhau. 11. Khi b¶n th©n cĂŁ thiÕu sĂŁt, ph¶i tĂč gižc nhËn tržch nhiÖm vÒ minh, kh«ng ŸÊ lçi cho ŸÄng nghiÖp, cho tuyÕn tr−íc. 12. Hšng hži tham gia c«ng tžc tuyÂȘn truyÒn gižo dĂŽc sĂžc khĂĄe, phßng chĂšng dÞch bÖnh, cĂžu chĂ·a ng−ĂȘi bÞ tai nÂčn, Ăšm Âźau tÂči cĂ©ng ŸÄng, g−¬ng mÉu thĂčc hiÖn nÕp sĂšng vÖ sinh, giĂ· g×n m«i tr−ĂȘng trong sÂčch. §Ó thĂčc hiÖn tĂšt 12 tiÂȘu chuÈn Y ŸÞc n”y, cžc Ÿn vÞ ph¶i nghiÂȘm tĂłc khÈn tr−¬ng tĂŠ chĂžc cho to”n thÓ CBCNV trong bÖnh viÖn hĂ€c tËp ¼Ó anh chÞ em hiÓu, nhĂ­ v” thĂčc hiÖn. B”i hĂ€c ¼Çu tiÂȘn cña mĂ©t ng−ĂȘi b−íc v”o nghÒ ph¶i l” Y ŸÞc l” nghÜa vĂŽ, t×nh th−¬ng, tržch nhiÖm vĂ­i bÖnh nh©n. BÖnh viÖn ph¶i th−ĂȘng xuyÂȘn kiÓm tra viÖc thĂčc hiÖn Y ŸÞc, nÂȘu g−¬ng ng−ĂȘi tĂšt viÖc tĂšt, khen thâˆ’Ă«ng kÞp thĂȘi v” cĂČng ph¶i nghiÂȘm khŸc vĂ­i nhĂ·ng hiÖn t−üng h”nh vi sai trži vĂ­i ÂźÂčo ŸÞc y tÕ. Mçi CBNV Y tÕ thĂčc hiÖn tĂšt 12 tiÂȘu chuÈn n”y chŸc chŸn ng−ĂȘi bÖnh v” th©n nh©n hĂ€ sÏ h”i lßng. §¶ng v” Nh” n−íc sÏ yÂȘn t©m khi giao trĂ€ng tržch chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe nh©n d©n cho ng”nh Y tÕ. 4. YÂȘu cÇu cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng Cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m: − §Âčo ŸÞc. − MĂŒ hĂ€c. − TrÝ tuÖ. 4.1. PhÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc Cžc phÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m: − Tržch nhiÖm cao. − Lßng trung thĂčc v« hÂčn. − SĂč ©n cÇn v” c¶m th«ng s©u sŸc. − TÝnh mÒm mĂĄng v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc. − TÝnh khÈn tr−¬ng v” tĂč tin. − Lßng say mÂȘ nghÒ nghiÖp. Ăœ thĂžc tržch nhiÖm cao: trong x· hĂ©i ta, sĂžc khĂĄe ¼−üc coi l” vĂšn qĂły nhÊt. §Úi t−üng phĂŽc vĂŽ cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi bÖnh. SĂč phĂŽc vĂŽ cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ quan hÖ mËt thiÕt tĂ­i cuĂ©c sĂšng v” hÂčnh phĂłc cña con ng−ĂȘi. V× vËy tržch nhiÖm cao l” mĂ©t trong nhĂ·ng phÈm chÊt cÇn thiÕt nhÊt cña ng−ĂȘi 20
  • 21. ÂźiÒu d−ìng. NghÒ ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ph¶n žnh rÊt rĂą trong c©u nĂŁi “h”ng tršm lÇn l”m viÖc tĂšt cĂČng ch−a Ÿñ, chØ mĂ©t lÇn l”m viÖc xÊu cĂČng quž thĂ”a”. Lßng trung thĂčc v« hÂčn: cÇn nhĂ­ r»ng kh«ng ai cĂŁ thÓ kiÓm tra to”n bĂ© cžc hoÂčt Ÿéng cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. V× vËy trung thĂčc tuyÕt ŸÚi ph¶i l” mĂ©t trong nhĂ·ng nÐt cÂŹ b¶n cña tÝnh cžch ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. NĂŁ ¼−üc g©y dĂčng trÂȘn cÂŹ sĂ« lßng tin trong mĂši quan hÖ giĂ·a ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh v” ŸÄng nghiÖp. SĂč ©n cÇn v” c¶m th«ng s©u sŸc: sĂč ©n cÇn bao h”m sĂč ŸÄng c¶m v” kh¶ nšng c¶m thĂŽ nçi Âźau cña ng−ĂȘi bÖnh. Nh−ng sĂč ©n cÇn v” lßng tĂšt kh«ng ¼−üc biÕn th”nh chñ nghÜa t×nh c¶m l”m trĂ« ngÂči ¼Õn c«ng viÖc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. TÝnh mÒm mĂĄng v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc: ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” nh” t©m lĂœ hĂ€c, biÕt xem xÐt v” Ÿžnh giž ¼Æc ÂźiÓm cž nh©n cña ng−ĂȘi bÖnh trong mçi giai ÂźoÂčn. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ tÝnh cžch dÔ gÇn, chan hßa nh−ng ŸÄng thĂȘi biÕt yÂȘu cÇu cao v” cĂŁ nguyÂȘn tŸc. SĂč kh« khan quž Ÿé, sĂč thiÕu cĂ«i mĂ«, tÝnh cau cĂŁ hoÆc sĂč Ÿïa cĂźt kh«ng Ÿóng chç, hay tiÕp xĂłc xuĂ„ng x· sÏ l”m cho ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng dÔ bÞ mÊt uy tÝn tr−íc ng−ĂȘi bÖnh. TÝnh khÈn tr−¬ng v” tĂč tin: ÂźiÒu d−ìng cĂŁ nhiÖm vĂŽ ¼Êu tranh cho sĂč sĂšng cña con ng−ĂȘi, nhiÒu khi kho¶ng cžch giĂ·a cži sĂšng v” cži chÕt cña ng−ĂȘi bÖnh rÊt gÇn. V× vËy, trong nhiÒu tr−ĂȘng hĂźp sĂč chËm trÔ cĂŁ thÓ ¼−a mÊt cÂŹ hĂ©i cĂžu sĂšng bÖnh nh©n. V× vËy tÝnh khÈn tr−¬ng l” mĂ©t yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. Tuy nhiÂȘn sĂč khÈn tr−¬ng ¼−üc tĂĄ ra vĂ©i v”ng, hÊp tÊp m” ph¶i tĂč tin v” b×nh tÜnh. Lßng say mÂȘ nghÒ nghiÖp: say mÂȘ l” nguĂ„n gĂšc cña mĂ€i sžng tÂčo. L” yÕu tĂš thĂłc ŸÈy ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng dÔ d”ng v−üt qua ¼−üc nhĂ·ng khĂŁ khšn ¼Ô l”m tĂšt tržch nhiÖm cña m×nh. Say mÂȘ nghÒ nghiÖp l” phÈm chÊt rÊt cÇn thiÕt cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. 4.2. PhÈm chÊt mĂŒ hĂ€c BiÓu hiÖn bÂȘn ngo”i cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ cĂŁ ¶nh hâˆ’Ă«ng lĂ­n ¼Õn bÇu kh«ng khÝ ÂźÂčo ŸÞc trong cÂŹ quan, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tžc phong nghiÂȘm chØnh chĂ·ng chÂčc trong chiÕc žo trŸng, mži tĂŁc gĂ€n g”ng d−íi chiÕc mĂČ ÂźĂ‘p sÏ g©y ¼−üc lßng tin cho ng−ĂȘi bÖnh. Ng−üc lÂči y phĂŽc xĂ©c xÖch, žo cho”ng nhÇu nžt v” bÈn thØu, tay bÈn, tĂŁc rĂši bĂŻ, trang ÂźiÓm sÆc sĂŹ, mĂŁng tay boi sÂŹn v” ¼Ó d”i, ŸÄ trang sĂžc quž thĂ”a sÏ g©y tĂŠn hÂči uy tÝn v” g©y cho ng−ĂȘi bÖnh t©m lĂœ thiÕu tin tâˆ’Ă«ng. QuÇn žo sang trĂ€ng thži quž, cuĂ©c tr−ng diÖn mĂŒ phÈm v” ŸÄ trang sĂžc tr−íc nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźang ph¶i chÞu nhĂ·ng Âźau Ÿín sÏ g©y ra Ă« hĂ€ c¶m gižc vÒ sĂč thiÖt thßi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng ¼−üc ¼Ó cžc mĂŻi khĂŁ chÞu kÝch thÝch ng−ĂȘi bÖnh (mĂŻi thuĂšc lž, mĂ„ h«i, quÇn žo cĂČ, n−íc hoa quž hŸc). M«i tr−ĂȘng bÖnh viÖn v” cžc nh©n viÂȘn phĂŽc vĂŽ kh«ng ¼−üc g©y cho ng−ĂȘi bÖnh c¶m gižc buĂ„n chžn hoÆc kÝch thÝch, trži lÂči tÊt c¶ ph¶i giĂłp ŸÏ cho sĂč ĂŠn ¼Þnh tinh thÇn cña hĂ€ v” sĂč phĂŽc hĂ„i. 21
  • 22. 4.3. PhÈm chÊt vÒ trÝ tuÖ − CĂŁ kh¶ nšng quan sžt v” Ÿžnh giž ng−ĂȘi bÖnh. − CĂŁ kĂŒ nšng thanh thÂčo. − CĂŁ kh¶ nšng nghiÂȘn cĂžu v” c¶i tiÕn. − Kh«n ngoan trong c«ng tžc. ThĂȘi kĂș ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng chØ biÕt thĂčc hiÖn mžy mĂŁc cžc y lÖnh cña bžc sÜ Ÿ· qua rĂ„i. Tr×nh Ÿé Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc n©ng cao. ViÖc hĂ€ l”m quen vĂ­i nguyÂȘn nh©n, cÂŹ chÕ sinh bÖnh v” cžc ph−¬ng phžp ÂźiÒu trÞ Ÿ· cho phÐp ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tiÕp cËn vĂ­i quž tr×nh ÂźiÒu trÞ v” theo dĂąi bÖnh nh©n mĂ©t cžch cĂŁ kiÕn thĂžc. V× vËy nÕu cĂŁ g× ch−a rĂą trong y lÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i nghiÂȘn cĂžu kĂŒ tr−íc khi thĂčc hiÖn. §iÒu n”y l”m gi¶m bĂ­t sĂč sai sĂŁt v” l”m cho c«ng tžc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng trĂ« nÂȘn th«ng minh, tĂšt ¼Ñp. 5. NghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ bĂšn tržch nhiÖm cÂŹ b¶n. N©ng cao sĂžc khĂĄe, phßng bÖnh v” tËt, phĂŽc hĂ„i sĂžc khĂĄe v” l”m gi¶m bĂ­t Âźau Ÿín cho ng−ĂȘi bÖnh. Tržch nhiÖm vÒ ÂźÂčo ŸÞc nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m 5.1. §iÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tržch nhiÖm cÂŹ b¶n ŸÚi vĂ­i nhĂ·ng ng−ĂȘi cÇn tĂ­i sĂč chšm sĂŁc. Trong quž tr×nh chšm sĂŁc ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn tÂčo ra mĂ©t m«i tr−ĂȘng trong Ÿã quyÒn cña con ng−ĂȘi, cžc giž trÞ, tËp qužn v” tÝn ng−ìng cña mçi cž nh©n, gia ¼×nh v” cĂ©ng ŸÄng ¼Ó ¼−üc t«n trĂ€ng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ٦m b¶o cho mĂ€i cž thÓ nhËn ¼−üc th«ng tin cÇn thiÕt l”m cÂŹ sĂ« ¼Ó hĂ€ ŸÄng Ăœ chÊp nhËn cžc ph−¬ng phžp ÂźiÒu trÞ. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng giĂ· kÝn cžc th«ng tin vÒ ÂźĂȘi t− cña ng−ĂȘi m×nh chšm sĂŁc, ŸÄng thĂȘi ph¶i xem xÐt mĂ©t cžch thËn trĂ€ng khi chia sÎ cžc th«ng tin n”y vĂ­i ng−ĂȘi khžc. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng chia sÎ tržch nhiÖm cĂŻng x· hĂ©i trong viÖc duy tr× v” b¶o vÖ m«i tr−ĂȘng kh«ng bÞ « nhiÔm, suy thoži v” t”n phž. Tržch nhiÖm nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh ph¶i dĂča trÂȘn cžc nguyÂȘn tŸc cÂŹ b¶n sau Ÿ©y: − Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n. − CĂš gŸng giĂłp Ÿë bÖnh nh©n loÂči trĂ” Âźau Ÿín vÒ thÓ chÊt. − Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc bĂĄ mÆc bÖnh nh©n. − T«n trĂ€ng nh©n cžch v” quyÒn cña con ng−ĂȘi. 22
  • 23. − Hç trĂź vÒ tinh thÇn cho ng−ĂȘi bÖnh. Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n: Ăœ thĂžc tržch nhiÖm tr−íc cuĂ©c sĂšng cña ng−ĂȘi bÖnh ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng mĂ©t sĂč quan t©m ¼Æc biÖt v” mĂ©t sĂč sÂœn s”ng quÂȘn m×nh ¼Ó giĂłp ŸÏ bÖnh nh©n. Trong bÊt cĂž ho”n c¶nh n”o cĂČng cÇn nhĂ­ r»ng ng−ĂȘi bÖnh Âźang gÆp tai hĂ€a v” Âźang cÇn sĂč giĂłp ŸÏ cña ng−ĂȘi cžn bĂ© y tÕ. SĂč tĂ” chĂši giĂłp ŸÏ ng−ĂȘi bÖnh l” vi phÂčm nghÜa vĂŽ x· hĂ©i cña m×nh, ph¶i chÞu sĂč lÂȘn žn vÒ mÆt ÂźÂčo ŸÞc v” khi cÇn ph¶i xö phÂčt vÒ h”nh chÝnh. GiĂłp ŸÏ bÖnh nh©n loÂči trĂ” cžc Âźau Ÿín vÒ thÓ chÊt: tr−íc ng−ĂȘi bÖnh Âźang bÞ Âźau Ÿín v× bÖnh tËt, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i lu«n thÓ hiÖn mĂ©t sĂč th«ng c¶m v” quan t©m ¼Æc biÖt, xem nçi Âźau Ÿín cña ng−ĂȘi bÖnh nh− nçi Âźau Ÿín cña chÝnh m×nh ¼Ó mĂ€i cžch cĂžu giĂłp. Khi tiÕn h”nh cžc kĂŒ thuËt chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ nhÑ nh”ng ¼Ó hÂčn chÕ tĂ­i mĂžc thÊp nhÊt sĂč Âźau Ÿín cho bÖnh nh©n. Kh«ng bao giĂȘ ¼−üc bĂĄ mÆc bÖnh nh©n: ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ nhiÖm vĂŽ ¼Êu tranh cho sĂč sĂšng cña ng−ĂȘi bÖnh ¼Õn cĂŻng, lu«n gi”nh sĂč quan t©m tĂši Âźa cho ng−ĂȘi bÖnh vĂ­i tinh thÇn “cßn n−íc cßn tžt”, kh«ng bao giĂȘ xa rĂȘi vÞ trÝ ¼Ó bÖnh nh©n mĂ©t m×nh ŸÚi phĂŁ vĂ­i bÖnh tËt. Hç trĂź vÒ tinh thÇn cho ng−ĂȘi bÖnh: trong khi n»m viÖn, tinh thÇn cña bÖnh nh©n chÞu ¶nh hâˆ’Ă«ng cña b¶n th©n bÖnh tËt, sĂč cžch ly ng−ĂȘi th©n, m«i tr−ĂȘng bÖnh viÖn v” nhiÒu yÕu tĂš khžc. V× vËy, t×nh trÂčng vÒ tinh thÇn v” thÓ chÊt cña ng−ĂȘi bÖnh thĂčc tÕ khžc vĂ­i t×nh trÂčng cña ng−ĂȘi khĂĄe. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i g©y ¼−üc lßng tin cña ng−ĂȘi bÖnh v”o hiÖu qu¶ ÂźiÒu trÞ. §Úi vĂ­i cžc bÖnh nh©n nÆng Ă« giai ÂźoÂčn cuĂši, th−ĂȘng diÔn ra sĂč Ÿžnh giž vÒ quž khĂž, hiÖn tÂči v” t−¬ng lai cžc giž trÞ, vËt chÊt v” tinh thÇn. V× vËy, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i tĂĄ ra th«ng c¶m v” quan t©m ¼Æc biÖt tĂ­i hĂ€. BiÓu t−üng cña nghÒ ÂźiÒu d−ìng l” c©y ¼Ìn Âźang chžy. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” ngĂ€n löa soi sžng v” sâˆ’Ă«i Êm nhĂ·ng ng−ĂȘi Âźang bÞ bÖnh tËt h”nh hÂč. T«n trĂ€ng nh©n cžch ng−ĂȘi bÖnh: b¶n chÊt cña y ŸÞc hĂ€c ¼−üc thÓ hiÖn trong c©u ph¶i ŸÚi xö vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh nh− anh muĂšn ng−ĂȘi ta ŸÚi xö vĂ­i anh. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i tÂčo ra mĂ©t m«i tr−ĂȘng trong Ÿã mĂ€i giž trÞ, mĂ€i phong tĂŽc tËp qužn v” tĂč do tÝn ng−ìng cña mçi cž nh©n ¼Òu ¼−üc t«n trĂ€ng. Khi tiÕp xĂłc vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh kh«ng ¼−üc cžu gŸt, qužt mŸng ng−ĂȘi bÖnh. 5.2. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i nghÒ nghiÖp Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n gŸn liÒn tržch nhiÖm v” nghÜa vĂŽ cž nh©n ŸÚi vĂ­i viÖc thĂčc h”nh v” th−ĂȘng xuyÂȘn n©ng cao tr×nh Ÿé chuyÂȘn m«n cña m×nh th«ng qua hĂ€c tËp liÂȘn tĂŽc. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n rÌn luyÖn sĂžc khoÎ cña m×nh ¼Ó cĂŁ kh¶ nšng l”m tĂšt viÖc chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe cho cĂ©ng ŸÄng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i xem xÐt kh¶ nšng cña cž nh©n trong viÖc chÊp nhËn hoÆc giao tržch nhiÖm. 23
  • 24. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i th−ĂȘng xuyÂȘn duy tr× chuÈn mĂčc vÒ ÂźÂčo ŸÞc cž nh©n phĂŻ hĂźp vĂ­i nghÒ nghiÖp ¼Ó cñng cĂš niÒm tin cña cĂ©ng ŸÄng. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng, trong khi sö dĂŽng cžc kĂŒ thuËt v” khoa hĂ€c hiÖn ÂźÂči v”o viÖc chšm sĂŁc cÇn ٦m b¶o sĂč an to”n, nh©n phÈm v” quyÒn cña con ng−ĂȘi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng h”nh nghÒ theo Ÿóng quy ¼Þnh cña phžp luËt. 5.3. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng vĂ­i phžt triÓn nghÒ nghiÖp Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i ٦m nhiÖm nhĂ·ng vai trß quan trĂ€ng trong viÖc xžc ¼Þnh v” thĂčc hiÖn nhĂ·ng chuÈn mĂčc vÒ thĂčc h”nh chšm sĂŁc l©m s”ng, qu¶n lĂœ, nghiÂȘn cĂžu v” Ÿ”o tÂčo. NghÒ nghiÖp dĂča trÂȘn nhĂ·ng cšn cĂž khoa hĂ€c. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng th«ng qua cžc tĂŠ chĂžc nghÒ nghiÖp ¼Ó hoÂčt Ÿéng nh»m tÂčo ra hoÆc duy tr× sĂč c«ng b»ng x· hĂ©i v” ÂźiÒu d−ìng. 5.4. §iÒu d−ìng vĂ­i ŸÄng nghiÖp CĂ©ng tžc, giĂłp ŸÏ lÉn nhau: lao Ÿéng y tÕ cĂŁ ¼Æc ÂźiÓm l” sĂč phžt triÓn cña chñ nghÜa tËp thÓ, sĂč cĂ©ng tžc th©n ži v” giĂłp ŸÏ lÉn nhau, ÂźiÒu n”y ¼Æc biÖt quan trĂ€ng, bĂ«i v× nĂŁ tÂčo ÂźiÒu kiÖn ¼Ó thiÕt lËp bÇu kh«ng khÝ hßa thuËn trong mĂ©t tËp thÓ cĂŻng gi”nh giËt sĂč sĂšng cho ng−ĂȘi bÖnh. SĂč t«n trĂ€ng lÉn nhau: sĂč t«n trĂ€ng, sĂč tÕ nhÞ cĂŁ Ăœ nghÜa quyÕt ¼Þnh trong viÖc thiÕt lËp cžc mĂši quan hÖ c«ng tžc trong tËp thÓ. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng kh«ng ¼−üc phÐp c·i nhau hoÆc xĂłc phÂčm lÉn nhau tr−íc mÆt bÖnh nh©n. SĂč phÂȘ b×nh cĂŁ thiÖn chÝ: nguĂ„n gĂšc cña cžc mĂši quan hÖ phĂžc tÂčp trong tËp thÓ l” sĂč hiÒm khÝch lÉn nhau. Do Ÿã sĂč phÂȘ b×nh thiÖn chÝ l” ÂźiÒu kiÖn ¼Ó cñng cĂš tËp thÓ v” giĂ· g×n Âźo”n kÕt. TruyÒn thĂŽ kinh nghiÖm: cÇn ph¶i gižo dĂŽc cho ÂźiÒu d−ìng kh«ng thÊy hĂŠ thÑn khi cÇn sĂč giĂłp ŸÏ chØ b¶o cña ng−ĂȘi khžc ¼Ó b¶o ٦m an to”n cho bÖnh nh©n khi m” tÝnh mÂčng hĂ€ bÞ Âźe dĂ€a bĂ«i bÊt kĂș th”nh viÂȘn n”o trong nhĂŁm. 6. KÕt luËn ThĂčc hiÖn nhĂ·ng phÈm chÊt ÂźÂčo ŸÞc y hĂ€c l” nghÜa vĂŽ nghÒ nghiÖp cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng. MĂ©t khi chĂłng ta chÊp nhËn vai trß cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng th× ŸÄng thĂȘi ph¶i cĂŁ bĂŠn phËn chÊp h”nh v” thĂčc hiÖn cžc yÂȘu cÇu vÒ phÈm chÊt, ÂźÂčo ŸÞc cña nghÒ nghiÖp. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž 1. Trong 12 ÂźiÒu y ŸÞc, nÂȘu tržch nhiÖm cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 24
  • 25. 2. Trong 12 ÂźiÒu y ŸÞc, nÂȘu tržch nhiÖm cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ŸÄng nghiÖp? 3. NÂȘu cžc yÂȘu cÇu cÇn cĂŁ ¼Ó ÂźiÒu d−ìng rÌn luyÖn Y ŸÞc? 4. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 5. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i nghÒ nghiÖp? 6. NghÜa vĂŽ cña ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ŸÄng nghiÖp? 7. MuĂšn phžt triÓn nghÒ nghiÖp ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i l”m g×? 8. NÂȘu nhĂ·ng tržch nhiÖm cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh? 9. NÂȘu cžc phÈm chÊt cž nh©n cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng? 10. NÂȘu cžc phÈm chÊt vÒ ÂźÂčo ŸÞc cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng? 25
  • 26. B”i 3 XU HŠíNG PHžT TRIÓN NG”NH §IÒU DŠÏNG VIÖT NAM MĂŽc tiÂȘu 1. Xžc ¼Þnh cžc h−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. 2. NÂȘu quan ÂźiÓm chung vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng cña cžc n−íc khu vĂčc. 3. Tr×nh b”y kÕ hoÂčch ¼Þnh h−íng ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam ¼Õn 2010 v” tÇm nh×n 2020. 1. H−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng QuĂšc tÕ HiÖn nay nhu cÇu ÂźiÒu d−ìng Ă« cžc n−íc phžt triÓn Âźang cĂŁ chiÒu h−íng thiÕu hĂŽt ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng nhu cÇu phĂžc tÂčp cña ng−ĂȘi bÖnh tÂči cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” gia ¼×nh. NhĂ·ng yÕu tĂš g©y ra sĂč thiÕu hĂŽt l”: CĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ nhu cÇu chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ng−ĂȘi bÖnh. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· hĂ©i cĂČng ¶nh hâˆ’Ă«ng ¼Õn chšm sĂŁc y tÕ g©y biÕn Ÿéng nghÒ nghiÖp. 1.1. CĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ nhu cÇu chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ng−ĂȘi bÖnh Ng−ĂȘi bÖnh bÞ bÖnh cÊp tÝnh cÇn n»m viÖn, nh−ng ¼ßi hĂĄi n»m ngŸn ng”y trong bÖnh viÖn tÂčo ra nhĂ·ng nhu cÇu mĂ­i cho dÞch vĂŽ chšm sĂŁc do vËy Ÿ· tÂčo cÂŹ hĂ©i mĂ­i cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng phžt triÓn ¼Ó Ÿžp Ăžng nhu cÇu n”y. §ã l”: − Gižo dĂŽc sĂžc khoÎ cho ng−ĂȘi bÖnh biÕt cžch l”m thÕ n”o ¼Ó tĂč chšm sĂŁc cho hĂ€ sau khi xuÊt viÖn. C«ng viÖc gižo dĂŽc bŸt ¼Çu v”o viÖn v” trong lĂłc n»m viÖn. − Coi trĂ€ng viÖc Ÿžp Ăžng nhu cÇu chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh tÂči cžc cÂŹ sĂ« y tÕ v” gia ¼×nh l” vÊn ¼Ò kh«ng thÓ thiÕu ¼−üc. §iÒu quan trĂ€ng l” viÖc Ÿžp Ăžng nhu cÇu chšm sĂŁc cÇn liÂȘn tĂŽc, viÖc chšm sĂŁc n”y ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ Ÿñ kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng th”nh thÂčo, ngo”i ra hĂ€ cÇn cĂŁ sĂč ©n cÇn chu Ÿžo khi chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh. − SĂč thay ŸÊi khžc Ÿã l” viÖc gia tšng d©n sĂš ng−ĂȘi cao tuĂŠi trong cĂ©ng ŸÄng hĂ€ cÇn ¼−üc chšm sĂŁc kÓ c¶ viÖc duy tr× v” n©ng cao sĂžc khoÎ. − §Úi t−üng khžc cÇn ¼−üc quan t©m Ÿã l” nhĂ·ng ng−ĂȘi cĂŁ hĂ©i chĂžng suy gi¶m miÔn dÞch mŸc ph¶i cĂČng cÇn ¼−üc chšm sĂŁc ¼Æc biÖt. 26
  • 27. 1.2. MĂ« rĂ©ng kĂŒ thuËt cao ViÖc n©ng cao kĂŒ thuËt v” gia tšng tÝnh Ÿéc lËp cĂČng ¶nh hâˆ’Ă«ng ¼Õn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. Cžc cÂŹ sĂ« y tÕ hiÖn ÂźÂči ¼Òu cĂŁ cžc trang thiÕt bÞ vĂ­i kĂŒ thuËt cao. TĂ” quy tr×nh khžm bÖnh, quy tr×nh ÂźiÒu trÞ nĂ©i, ngoÂči trĂł, cžc Ÿn vÞ chšm sĂŁc tÝch cĂčc tÊt c¶ ¼Òu ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ kiÕn thĂžc tĂšt v” tr×nh Ÿé kĂŒ thuËt cao ¼Ó Ÿžp Ăžng vĂ­i nhu cÇu sö dĂŽng n”y v”o viÖc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh nh− mžy giĂłp thĂ«, mžy chÂčy thËn nh©n tÂčo, cžc kĂŒ thuËt ¼−a dÞch v”o lßng mÂčch v” nhiÒu loÂči mžy mĂŁc khžc hiÖn ÂźÂči t©n tiÕn hÂŹn ¼ßi hĂĄi ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ÂźĂčÂŹc huÊn luyÖn ¼Ó Ÿžp Ăžng mĂ©t cžch th”nh thÂčo v” an to”n. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cÇn ph¶i liÂȘn tĂŽc cËp nhËt kiÕn thĂžc v” kĂŒ nšng n”y ¼Ó cĂŁ thÓ xö dĂŽng cžc kĂŒ thuËt cao v”o trong c«ng viÖc chšm sĂŁc mĂ©t cžch hiÖu qu¶. ThÂȘm v”o Ÿã viÖc Ăžng dĂŽng tin hĂ€c Ÿ· trĂ« th”nh phĂŠ biÕn trong c«ng viÖc cña ÂźiÒu d−ìng giĂłp v”o viÖc theo dĂąi, ghi chÐp, l−üng giž ng−ĂȘi bÖnh ¼−üc chÝnh xžc hÂŹn. 1.3. Tšng c−ĂȘng tÝnh tĂč chñ Trong chšm sĂŁc nhĂ·ng chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng, ¼Ó ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ h−íng can thiÖp v” h”nh Ÿéng ÂźiÒu d−ìng nĂŁi lÂȘn tÝnh Ÿéc lËp tĂč chñ cña ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” nÐt ¼Æc biÖt cña ÂźiÒu d−ìng, hĂ€ cÇn ph¶i Ăœ thĂžc r»ng tržch nhiÖm m×nh vÒ nhĂ·ng viÖc l”m n”y. Ngay c¶ viÖc thĂčc hiÖn y lÖnh cña thÇy thuĂšc hĂ€ cĂČng ph¶i c©n nhŸc suy nghÜ dĂča v”o kiÕn thĂžc hiÓu biÕt cña m×nh ¼Ó chŸc chŸn r»ng viÖc l”m Ÿã cĂŁ sĂč an to”n cho ng−ĂȘi bÖnh. 2. Quan ÂźiÓm chung cña ÂźiÒu d−ìng cžc n−íc khu vĂčc vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng §iÒu d−ìng l” lĂčc l−üng tÂčo sĂč thay ŸÊi tÝch cĂčc trong hÖ thĂšng y tÕ, cžc n−íc trong khu vĂčc Ÿ· lĂča chĂ€n ÂźiÒu d−ìng l” c«ng cĂŽ chiÕn l−üc thĂčc hiÖn cžc chÝnh sžch c«ng b»ng y tÕ v” tšng c−ĂȘng sĂč tiÕp cËn ng−ĂȘi nghÌo ŸÚi vĂ­i dÞch vĂŽ y tÕ. DÞch vĂŽ chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng vĂ”a mang tÝnh phĂŠ biÕn vĂ”a mang tÝnh thiÕt yÕu. Cžc dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng diÔn ra liÂȘn tĂŽc tÂči cžc cÂŹ sĂ« khžm chĂ·a bÖnh 24 giĂȘ/ng”y tžc Ÿéng ¼Õn hiÖu qu¶ viÖc ÂźiÒu trÞ v” phßng bÖnh cho ng−ĂȘi d©n. Trong cžc hoÂčt Ÿéng chuyÂȘn m«n, c«ng tžc ÂźiÒu d−ìng th−ĂȘng diÔn ra trong suĂšt quž tr×nh ÂźiÒu trÞ. Do Ÿã sĂč phžt triÓn ÂźiÒu d−ìng cÇn song song sĂč phžt triÓn cña y hĂ€c. 3. NhĂ·ng ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt nam 3.1. NhĂ·ng thuËn lĂźi * ChÝnh sžch chšm sĂŁc sĂžc khoÎ − §¶ng v” Nh” n−íc Âźang cĂŁ chÝnh sžch ¼Çu t− cho sĂžc khoÎ b»ng cžch n©ng cao ÂźĂȘi sĂšng kinh tÕ x· hĂ©i cho ng−ĂȘi d©n. 27
  • 28. * SĂč Ÿãng gĂŁp cña ÂźiÒu d−ìng v”o nhĂ·ng th”nh tĂču y tÕ − 50% nguĂ„n nh©n lĂčc y tÕ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cho d©n l” ÂźiÒu d−ìng. − Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ mÆt khŸp mĂ€i nÂŹi vÒ dÞch vĂŽ y tÕ tĂ” bÖnh viÖn ¼Õn cĂ©ng ŸÄng. − TÂči bÖnh viÖn, ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng lu«n bÂȘn cÂčnh bÖnh nh©n 24/24 giĂȘ. − DÞch vĂŽ y tÕ trong cĂ©ng ŸÄng, ¼Æc biÖt l” chšm sĂŁc bÖnh nh©n tÂči gia cĂČng ¼Òu cÇn cĂŁ ÂźiÒu d−ìng. * GiĂ­i tÝnh − NghÒ ÂźiÒu d−ìng Âźa phÇn l” nĂ· giĂ­i, do Ÿã b¶n tÝnh chÞu th−¬ng, chÞu khĂŁ, chÞu cĂčc khĂŠ cĂČng rÊt thÝch hĂźp vĂ­i nghÒ. * §iÒu d−ìng bŸt ¼Çu hßa nhËp vĂ­i quĂšc tÕ: MĂ©t sĂš tĂŠ chĂžc quĂšc tÕ Ÿ· bŸt ¼Çu giao l−u vĂ­i ÂźiÒu d−ìng trong n−íc: tĂŠ chĂžc WHO (TĂŠ chĂžc Y tÕ thÕ giĂ­i), HVO (ThÇy thuĂšc T×nh nguyÖn) cña MĂŒ, Friendship cña Ăłc, Canada, NhËt v” Ÿ· cĂŁ sĂč giao l−u vĂ­i nhau qua cžc hĂ©i nghÞ ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ. 3.2. NhĂ·ng khĂŁ khšn − NguĂ„n nh©n lĂčc cßn thiÕu. − VÞ thÕ x· hĂ©i cña ÂźiÒu d−ìng cßn thÊp, ch−a ¼−üc Ÿžnh giž Ÿóng mĂžc. − Cžc nh” lËp kÕ hoÂčch v” hoÂčch ¼Þnh chÝnh sžch vÒ y tÕ Ă« cžc cÊp tuy cĂŁ chĂł Ăœ vÒ ÂźiÒu d−ìng nh−ng ch−a d”nh Ÿñ sĂč −u tiÂȘn vÒ nguĂ„n lĂčc, nh©n lĂčc v” t”i chÝnh ¼Ó nh»m n©ng cao v” phžt triÓn dÞch vĂŽ chšm sĂŁc. 3.3. NhĂ·ng th”nh tĂču HÖ thĂšng tĂŠ chĂžc qu¶n lĂœ ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc th”nh lËp Ă« 3 cÊp: − Trung −¬ng: BĂ© Y tÕ. − TØnh: SĂ« Y tÕ, ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng sĂ«. − §Þa ph−¬ng: + BÖnh viÖn: cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng. + Trung t©m y tÕ: ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng. + DÞch vĂŽ chšm sĂŁc ¼−üc phžt triÓn vĂ·ng vÒ sĂš l−üng cĂČng nh− chÊt l−üng. SĂč ph©n c«ng ÂźiÒu d−ìng to”n nšng, ÂźiÒu d−ìng l”m viÖc theo nhĂŁm ¼−üc thay thÕ cho ph©n c«ng theo c«ng viÖc ¼Ó tiÖn viÖc chšm sĂŁc bÖnh nh©n mĂ©t cžch to”n diÖn. − Chšm sĂŁc to”n diÖn ¼−üc thĂčc hiÖn Ă« hÇu hÕt cžc khoa phßng Ă« cžc bÖnh viÖn. − Vai trß chñ Ÿéng cña ÂźiÒu d−ìng ng”y c”ng ¼−üc khÂŒng ¼Þnh. 28
  • 29. − §iÒu d−ìng ¼−üc nh©n rĂ©ng Ă« mĂ©t sĂš chuyÂȘn khoa: tim mÂčch can thiÖp, thËn nh©n tÂčo, hËu m«n nh©n tÂčo. − HĂ©i §iÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc th”nh lËp. − ChĂžc nšng cña ÂźiÒu d−ìng Ÿ· ¼−üc mĂ« rĂ©ng, dÇn dÇn Ÿ· khÂŒng ¼Þnh ¼−üc vai trß v” vÞ trÝ cña m×nh trong x· hĂ©i, phžt triÓn ¼−üc ng”nh nghÒ. − HĂ©i §iÒu d−ìng ViÖt Nam c”ng ng”y c”ng phžt triÓn chØ sau HĂ©i Y d−üc hĂ€c. − ChÊt l−üng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc n©ng cao dÇn. − Cžc tr−ĂȘng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ¼Çu t− n©ng cÊp: mĂ©t sĂš Tr−ĂȘng Trung cÊp Y tÕ Ÿ· chuyÓn th”nh Tr−ĂȘng Cao ÂźÂŒng Y tÕ, tĂ” Cao ÂźÂŒng Y tÕ Ÿ· ¼−üc chuyÓn lÂȘn §Âči hĂ€c Y tÕ. − BËc hĂ€c cña ÂźiÒu d−ìng cĂČng ¼−üc n©ng cao dÇn: sÂŹ cÊp - trung cÊp - cao ÂźÂŒng - ÂźÂči hĂ€c, v” Ÿ· bŸt ¼Çu Ÿ”o tÂčo thÂčc sÜ. − ChÝnh sžch vÒ ÂźiÒu d−ìng cĂŁ mĂ©t sĂš thay ŸÊi dĂŻ rÊt nhĂĄ: cĂŁ giÊy phÐp h”nh nghÒ ÂźiÒu d−ìng t− nh©n. 3.4. NhĂ·ng tĂ„n tÂči v” thžch thĂžc * Nh©n lĂčc: ThiÕu sĂš l−üng v” yÕu vÒ chÊt l−üng. Theo thĂšng kÂȘ 2005: − SÂŹ hĂ€c: 23,93% − Trung hĂ€c- Cao ÂźÂŒng: 74,04% − §Âči hĂ€c: 2,02% − §iÒu d−ìng bÖnh viÖn: 52,37% − CĂ©ng ŸÄng: 47,62% * HÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng ch−a ¼−üc chuÈn hĂŁa − CÂŹ sĂ« Ÿ”o tÂčo ÂźÂči hĂ€c ÂźiÒu d−ìng cßn Ýt, Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn dÂčy ÂźiÒu d−ìng chñ yÕu l” bžc sÜ, gižo viÂȘn ÂźiÒu d−ìng ch−a cĂŁ tr×nh Ÿé cao, chñ yÕu l” Âźa khoa, ch−a cĂŁ chuyÂȘn khoa s©u. * ChÊt l−üng chšm sĂŁc phĂŽc vĂŽ ng−ĂȘi bÖnh − Cžc kĂŒ thuËt thĂčc h”nh chšm sĂŁc ch−a ¼−üc chuÈn hĂŁa, chšm sĂŁc to”n diÖn mĂ­i žp dĂŽng b−íc ¼Çu cßn Ă« mĂžc thÊp, nšng lĂčc ÂźiÒu h”nh cña hÖ thĂšng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cßn nhiÒu hÂčn chÕ. * Ch−a cĂŁ hÖ thĂšng quy ¼Þnh vÒ phžp lĂœ cña ÂźiÒu d−ìng − Danh hiÖu thi Âźua: thÇy thuĂšc Nh©n d©n. Ch−a cĂŁ hÖ thĂšng Ÿšng kĂœ h”nh nghÒ. * ChÝnh sžch tiÒn l−¬ng: Ÿ”o tÂčo tr×nh Ÿé cao ÂźÂŒng nh−ng ch−a cĂŁ mĂžc l−¬ng cho bËc cao ÂźÂŒng. 29
  • 30. 4. Sžu bÊt cËp ŸÚi vĂ­i t−¬ng lai ÂźiÒu d−ìng 4.1. ThiÕu Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn chuyÂȘn ng”nh (bžc sÜ Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng) 4.2. NhiÒu cÊp ÂźiÒu d−ìng, dÉn ¼Õn sö dĂŽng kÐm hiÖu qu¶ 4.3. MÊt c©n ŸÚi nghiÂȘm trĂ€ng vÒ sĂš l−üng v” cÂŹ cÊu nh©n lĂčc 4.4. ChÊt l−üng ÂźiÒu d−ìng cßn hÂčn chÕ 4.5. HÖ thĂšng chÝnh sžch ÂźiÒu d−ìng thiÕu ŸÄng bĂ© v” thiÕu yÕu tĂš kÝch thÝch nghÒ nghiÖp 4.6. ThiÕu ÂźiÒu kiÖn hĂ©i nhËp ÂźiÒu d−ìng khu vĂčc v” ÂźiÒu d−ìng thÕ giĂ­i 5. MĂŽc tiÂȘu phžt triÓn ÂźiÒu d−ìng ¼Õn nšm 2010 − Tšng c−ĂȘng sĂč tham gia cña ÂźiÒu d−ìng trong viÖc x©y dĂčng nhĂ·ng chÝnh sžch vÒ y tÕ. − Phžt huy cÂŹ chÕ d©n chñ v” cÂŹ sĂ«. − Tšng c−ĂȘng sĂš l−üng v” phÂčm vi cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ cña ÂźiÒu d−ìng. − ChuÈn hĂŁa hÖ thĂšng Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng vÒ khung chÝnh trÞ, gižo tr×nh gi¶ng dÂčy cho Ÿéi ngĂČ gižo viÂȘn,hĂ€c sinh,sinh viÂȘn v” cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh. 6. Cžc gi¶i phžp 6.1. Th”nh lËp hĂ©i ŸÄng ÂźiÒu d−ìng quĂšc gia ¼Ó x©y dĂčng v” ban h”nh tiÂȘu chuÈn h”nh nghÒ ÂźiÒu d−ìng − BĂ© Y tÕ nÂȘn cÇn cĂŁ VĂŽ §iÒu d−ìng. − BÖnh viÖn cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng, trâˆ’Ă«ng phßng ph¶i cĂŁ tr×nh Ÿé ÂźÂči hĂ€c hoÆc sau ÂźÂči hĂ€c, cĂŁ phĂŁ gižm ŸÚc bÖnh viÖn l” kiÂȘm trâˆ’Ă«ng phßng ÂźiÒu d−ìng. − Cžc Trung t©m y tÕ cĂŁ phßng ÂźiÒu d−ìng trâˆ’Ă«ng cña trung t©m, PhĂŁ Gižm ŸÚc trung t©m y tÕ ph¶i l” ÂźiÒu d−ìng. − TrÂčm y tÕ cĂŁ 1 ÂźiÒu d−ìng qu¶n lĂœ vÒ h”nh chÝnh l” phĂŁ trâˆ’Ă«ng trÂčm y tÕ. − Phžt huy hÖ thĂšng th«ng tin ÂźÂči chĂłng. − Cžc tr−ĂȘng trung hĂ€c, cao ÂźÂŒng, ÂźÂči hĂ€c trâˆ’Ă«ng bĂ© m«n ÂźiÒu d−ìng ph¶i l” ÂźiÒu d−ìng. 6.2. N©ng cao chÊt l−üng phĂŽc vĂŽ chšm sĂŁc − X©y dĂčng cžc m« h×nh, cžc dĂč žn tiÂȘu biÓu ¼Ó l”m chuÈn. 30
  • 31. − X©y dĂčng tiÂȘu chuÈn chÊt l−üng nh− kĂŒ thuËt chšm sĂŁc theo chuÈn mĂčc cña cžc n−íc khu vĂčc. − X©y dĂčng hÖ thĂšng dĂ· liÖu, thĂšng kÂȘ ÂźiÒu d−ìng. − §Çu t− cžc cÂŹ sĂ« vËt chÊt y dĂŽng cĂŽ v” ÂźiÒu kiÖn l”m viÖc cña ÂźiÒu d−ìng. − Tšng c−ĂȘng chÊt l−üng c«ng tžc chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh trong bÖnh viÖn: rĂłt ngŸn ng”y ÂźiÒu trÞ. − HĂ©i §iÒu d−ìng vËn Ÿéng n©ng cao Y ŸÞc v” ÂźÂčo ŸÞc nghÒ nghiÖp ¼Ó h−íng ¼Õn ho”n thiÖn kĂŒ nšng ÂźiÒu d−ìng. − Tšng c−ĂȘng nghiÂȘn cĂžu trong cžc lÜnh vĂčc qu¶n lĂœ, Ÿ”o tÂčo cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng v” hĂ© sinh. 6.3. Tšng c−ĂȘng chÊt l−üng Ÿ”o tÂčo, ٦m b¶o hĂ€c Âźi Ÿ«i vĂ­i h”nh − Th”nh lËp Tr−ĂȘng §Âči hĂ€c ÂźiÒu d−ìng, chuÈn hĂŁa cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh. − MĂ« cžc lĂ­p tËp huÊn cho gižo viÂȘn v” ng−ĂȘi qu¶n lĂœ. − NghiÂȘn cĂžu x©y dĂčng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo cžc bËc hĂ€c cĂŁ nĂ©i dung ngang b»ng vĂ­i cžc n−íc. − SoÂčn th¶o cžc ch−¬ng tr×nh chuyÓn ŸÊi thÝch hĂźp vĂ­i cžc bËc hĂ€c. 6.4. Phžt triÓn nguĂ„n nh©n lĂčc − §iÒu tra xžc ¼Þnh nhu cÇu vÒ nh©n lĂčc trong cžc bÖnh viÖn, cÂŹ sĂ« y tÕ, cĂ©ng ŸÄng. − ChÝnh sžch tuyÓn dĂŽng, −u Ÿ·i, sö dĂŽng nghÒ nghiÖp, danh hiÖu thi Âźua. − §Ò xuÊt v” triÓn khai thÝ ÂźiÓm, m« h×nh sö dĂŽng nh©n lĂčc tÂči bÖnh viÖn v” cĂ©ng ŸÄng. − Ph©n c«ng nhiÖm vĂŽ theo všn b»ng v” chÝnh sžch tuyÓn dĂŽng chuyÂȘn khoa, qui ¼Þnh vÒ chĂžc danh nghÒ nghiÖp v” chĂžc danh viÂȘn chĂžc t−¬ng Ăžng vĂ­i všn b»ng Ÿ”o tÂčo. 7. KÕt luËn VĂ­i nhĂ·ng thay ŸÊi cña x· hĂ©i trong thÕ kĂ» XXI vÒ d©n sĂš, vÒ m«i tr−ĂȘng, nhĂ·ng yÕu tĂš nguy cÂŹ vÒ lĂši sĂšng, kinh tÕ v” chšm sĂŁc sĂžc khoÎ, luËt phžp quy ¼Þnh vÒ chšm sĂŁc sĂžc khoÎ v.v. NhĂ·ng thay ŸÊi cña x· hĂ©i sÏ thay ŸÊi viÖc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng v” gižo dĂŽc ÂźiÒu d−ìng. Vai trß cña ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng sÏ khžc, viÖc thĂčc h”nh cña ÂźiÒu d−ìng sÏ ¼Þnh h−íng cšn b¶n vÒ cĂ©ng ŸÄng. 31
  • 32. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂŁ thÓ l”m sžng tĂĄ cho viÖc chšm sĂŁc tĂšt hÂŹn ng−ĂȘi bÖnh v” hĂ€ lu«n tiÕp tĂŽc sâˆ’Ă«i Êm, nh©n b¶n hĂŁa viÖc chšm sĂŁc trong m«i tr−ĂȘng cña tiÕn bĂ© khoa hĂ€c v” kĂŒ thuËt. Thžch thĂžc lĂ­n nhÊt cña viÖc Ÿ”o tÂčo ÂźiÒu d−ìng l” Ÿžp Ăžng ¼−üc sĂč thay ŸÊi nhanh chĂŁng cña x· hĂ©i b»ng nhĂ·ng ch−¬ng tr×nh Ÿ”o tÂčo thÝch hĂźp, cung cÊp mĂ©t Ÿéi ngĂČ ÂźiÒu d−ìng cĂŁ tay nghÒ vĂ·ng v”ng trong ho”n c¶nh thiÕu gižo viÂȘn gi”u kinh nghiÖm lĂ­n tuĂŠi, sĂč thay ŸÊi nhanh chĂŁng cña khoa hĂ€c kĂŒ thuËt, thiÕu nh©n lĂčc v” nguĂ„n t”i chÝnh cho viÖc Ÿ”o tÂčo cao hÂŹn. CÂąU HĂĄI LŠßNG GIž 1. KÓ cžc h−íng Âźi mĂ­i cña ÂźiÒu d−ìng quĂšc tÕ? 2. M« t¶ nĂ©i dung cña cžc h−íng Âźi quĂšc tÕ? 3. Xžc ¼Þnh quan ÂźiÓm chung cña ÂźiÒu d−ìng cžc n−íc khu vĂčc vÒ dÞch vĂŽ ÂźiÒu d−ìng? 4. Xžc ¼Þnh 4 khĂŁ khšn vÒ ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam? 5. NÂȘu mĂŽc tiÂȘu phžt triÓn cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam tĂ” nay ¼Õn nšm 2010? 6. NÂȘu cžc gi¶i phžp ¼Ó ÂźÂčt ¼−üc cžc mĂŽc tiÂȘu trÂȘn? 7. NÂȘu cžc gi¶i phžp ¼Ó phžt triÓn nguĂ„n nh©n lĂčc? 8. NÂȘu 6 bÊt cËp ŸÚi vĂ­i t−¬ng lai ng”nh ÂźiÒu d−ìng? 9. NÂȘu cžc gi¶i phžp n©ng cao chÊt l−üng phĂŽc vĂŽ chšm sĂŁc? 10. NÂȘu nhĂ·ng thuËn lĂźi vÒ ¼Æc ÂźiÓm hiÖn tÂči cña ÂźiÒu d−ìng ViÖt Nam? 32
  • 33. B”i 4 HĂ€C THUYÕT C„ B¶N THĂčC H”NH §IÒU DŠÏNG MĂŽc tiÂȘu 1. NÂȘu cžc Ăœ nghÜa vÒ hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng 2. M« t¶ cžc loÂči hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng 3. ChĂ€n lĂča cžc hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng phĂŻ hĂźp vĂ­i viÖc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 1. MĂši t−¬ng quan cña ÂźiÒu d−ìng trong lÜnh vĂčc thĂčc H”nh Theo Alligood v” Marriner-Tomey (2002) Ÿ· chØ dÉn cžc th”nh phÇn trong mĂši quan hÖ thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng l”: Con ng−ĂȘi §iÒu d−ìng SĂžc khĂĄe M«i tr−ĂȘng/bÖnh tËt 1.1. Con ng−ĂȘi L” ng−ĂȘi nhËn sĂč chšm sĂŁc cña ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m cž nh©n, gia ¼×nh, v” cĂ©ng ŸÄng. Con ng−ĂȘi ¼−üc xem l” trung t©m cña viÖc cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc, hĂ€ cĂŁ nhĂ·ng nhu cÇu liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe cÇn ÂźiÒu d−ìng Ÿžp Ăžng. Do Ÿã, con ng−ĂȘi l” ŸÚi t−üng quan trĂ€ng trong viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. 1.2. SĂžc khĂĄe SĂžc khĂĄe mçi ng−ĂȘi ¼−üc xžc ¼Þnh cĂŁ khžc nhau tĂŻy thuĂ©c v”o ŸÚi t−üng khžch h”ng v” tĂŻy thuĂ©c v”o lÜnh vĂčc chuyÂȘn khoa ŸÚi t−üng m” ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc. PhĂŽc hĂ„i, duy tr× sĂžc khĂĄe hoÆc n©ng cao sĂžc khĂĄe cho khžch h”ng l” mĂŽc tiÂȘu cña viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. Theo HĂ©i §iÒu d−ìng MĂŒ (ANA, 1995) xžc ¼Þnh: “sĂžc khĂĄe l” mĂ©t t×nh trÂčng thÓ chÊt, tinh thÇn, x· hĂ©i ho”n h¶o cña cž nh©n v” hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng tĂč Ÿžp Ăžng mĂ©t cžch liÂȘn tĂŽc khi cĂŁ sĂč thay ŸÊi vÒ 33
  • 34. chĂžc nšng bÂȘn trong cña hĂ€â€. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc dĂča v”o mĂžc Ÿé sĂžc khĂĄe cña cž nh©n v” nhu cÇu cÇn thiÕt cÂŹ b¶n cña con ng−ĂȘi liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe m” ÂźiÒu d−ìng sŸp xÕp thĂȘi gian ¼Ó cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc cho ŸÚi t−üng Ÿã. 1.3. M«i tr−ĂȘng v” bÖnh tËt M«i tr−ĂȘng: bao gĂ„m cžc ÂźiÒu kiÖn xung quanh m” khžch h”ng Âźang sinh sĂšng, nh− kh«ng khÝ, thĂȘi tiÕt, ph−¬ng tiÖn sinh hoÂčt, thĂžc šn thĂžc uĂšng, kÓ c¶ nhĂ·ng ng−ĂȘi cĂŁ quan hÖ h»ng ng”y vĂ­i hĂ€. BÖnh tËt: cžc hiÖn t−üng, cžc thay ŸÊi vÒ chĂžc nšng, cÊu trĂłc trÂȘn con ng−ĂȘi v” kh¶ nšng thÝch nghi cña con ng−ĂȘi ŸÚi vĂ­i nhu cÇu thĂčc tÕ cña hĂ€. ThÝ dĂŽ: mĂžc Ÿé chšm sĂŁc ŸÚi t−üng cña ÂźiÒu d−ìng tĂŻy thuĂ©c v”o ÂźiÒu kiÖn cña nh” Ă«, tr−ĂȘng hĂ€c, nÂŹi l”m viÖc hoÆc cĂ©ng ŸÄng, thĂȘi gian l”m viÖc cña hĂ€. ViÖc lÂȘn kÕ hoÂčch phĂši hĂźp viÖc chšm sĂŁc cÇn phĂŻ hĂźp vĂ­i ÂźiÒu kiÖn kh¶ nšng cña ng−ĂȘi bÖnh hoÆc thĂȘi gian hĂ€ l”m viÖc, thĂȘi gian m” hĂ€ chÊp nhËn hoÆc kh«ng chÊp nhËn dÞch vĂŽ chšm sĂŁc, tĂ” Ÿã hĂ€ ŸÄng Ăœ phĂši hĂźp, cĂ©ng tžc mĂ©t cžch tÝch cĂčc hoÆc cĂŁ thži Ÿé tiÂȘu cĂčc kh«ng cĂ©ng tžc do kh«ng phĂŻ hĂźp vĂ­i ÂźiÒu kiÖn sĂšng cña hĂ€. Do Ÿã ÂźiÒu d−ìng cÇn nŸm rĂą yÕu tĂš ¶nh hâˆ’Ă«ng m«i tr−ĂȘng ¼Ó cĂŁ kÕ hoÂčch Ÿžp Ăžng nhu cÇu cña hĂ€ mĂ©t cžch phĂŻ hĂźp v” hiÖu qu¶. 1.4. §iÒu d−ìng §iÒu d−ìng l” chÈn Âźožn v” ÂźiÒu trÞ ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng vÊn ¼Ò bÊt th−ĂȘng liÂȘn quan ¼Õn sĂžc khĂĄe con ng−ĂȘi (ANA, 1995). ChĂžc nšng ÂźiÒu d−ìng gĂ„m nhËn ¼Þnh, Ÿžnh giž t×nh trÂčng ng−ĂȘi bÖnh, Ÿžnh giž vÒ sĂč Ÿžp Ăžng cña hĂ€ ŸÚi vĂ­i bÖnh tËt nh− sĂč mÖt mĂĄi, sĂč thay ŸÊi thÓ h×nh v” cÊu trĂłc cña cÂŹ thÓ. TĂ” Ÿã ¼Ó xžc ¼Þnh chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng hĂ€ sÏ vËn dĂŽng kĂŒ nšng t− duy kÕt hĂźp vĂ­i kiÕn thĂžc, kinh nghiÖm v” cžc tiÂȘu chuÈn vÒ ÂźiÒu d−ìng ¼Ó x©y dĂčng kÕ hĂ€ach chšm sĂŁc cho tĂ”ng khžch h”ng. 2. HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng l” kÕt qu¶ nhĂ·ng khži niÖm ¼−üc xžc ¼Þnh, ¼−üc c«ng nhËn mĂ©t cžch cĂŁ hÖ thĂšng qua cžc nghiÂȘn cĂžu khoa hĂ€c ÂźiÒu d−ìng, cĂŁ liÂȘn quan nhĂ·ng hiÖn t−üng, sĂč kiÖn chšm sĂŁc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng nh»m h−íng dÉn viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng ÂźÂčt ¼−üc hiÖu qu¶ tĂšt. ThÝ dĂŽ nh− hĂ€c thuyÕt “SĂč khiÕm khuyÕt vÒ viÖc tĂč chšm sĂŁc cña Orem”, nšm 1995 ¼−a ra r»ng ÂźiÒu d−ìng ¼−üc xžc ¼Þnh l” dÞch vĂŽ hç trĂź, giĂłp ŸÏ chšm sĂŁc con ng−ĂȘi mĂ©t cžch thÝch hĂźp. HĂ€c thuyÕt n”y diÔn gi¶ng, m« t¶ ÂźiÒu d−ìng viÂȘn khi chšm sĂŁc con ng−ĂȘi kh«ng chØ ho”n to”n phĂŽc vĂŽ hĂ€ m” tĂŻy t×nh trÂčng mĂžc Ÿé phĂŽ thuĂ©c cña hĂ€, chØ nÂȘn hç trĂź hoÆc tiÂȘn Âźožn vÒ mĂ©t vÊn ¼Ò sÏ x¶y ra cho ng−ĂȘi bÖnh, ÂźiÒu d−ìng sÏ lËp kÕ hoÂčch chšm sĂŁc hç trĂź hoÆc h−íng dÉn ng−ĂȘi bÖnh tĂč chšm sĂŁc theo mĂžc Ÿé phĂŽ thuĂ©c ¼Ó viÖc phĂŽc hĂ„i sĂžc khĂĄe ÂźÂčt ¼−üc sĂžc khĂĄe nhanh chĂŁng hÂŹn. 34
  • 35. HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng ¼−a ra tiÂȘu chÝ khži niÖm mĂŽc ¼Ých m« t¶ hoÆc tiÂȘn Âźožn th«ng tin cÇn thiÕt ¼Ó h−íng dÉn ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc hç trĂź ng−ĂȘi bÖnh (Meleis 1997). M« h×nh hĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng nh»m cung cÊp kiÕn thĂžc ¼Ó n©ng cao thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng, h−íng dÉn cho viÖc nghiÂȘn cĂžu ÂźiÒu d−ìng nĂši tiÕp hoÆc liÂȘn quan ¼Ó phžt triÓn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng trong phÂčm vi v” mĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng. HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng ¼−üc xžc ¼Þnh theo mĂžc Ÿé cña mĂŽc tiÂȘu hoÆc quan ÂźiÓm bao gĂ„m: − HĂ€c thuyÕt chÝnh thĂšng: l” hĂ€c thuyÕt ho”n chØnh cĂŁ ¼Çy Ÿñ b¶ng cÊu trĂłc, h−íng dÉn, cĂŁ Ăœ kiÕn tĂŁm l−üc. − HĂ€c thuyÕt trung gian l” hĂ€c thuyÕt giĂ­i hÂčn trong viÖc h−íng dÉn v” kh«ng cĂŁ tĂŁm l−üc. §©y l” hĂ€c thuyÕt hiÖn t−üng chuyÂȘn biÖt hoÆc khži qužt v” ph¶n žnh thĂčc h”nh. − HĂ€c thuyÕt chuyÓn dÞch: hĂ€c thuyÕt cho Ăœ kiÕn to”n cÇu vÒ cž nh©n, nhĂŁm, t×nh huĂšng hoÆc sĂč kiÖn cÇn tu©n thñ ¼Æc biÖt. 2.1. Th”nh phÇn cña hĂ€c thuyÕt HĂ€c thuyÕt l” khži niÖm, l” sĂč khÂŒng ¼Þnh, xžc nhËn, gi¶i thÝch vÒ mĂ©t sĂč kiÖn, mĂ©t lÜnh vĂčc liÂȘn quan ¼Õn ÂźiÒu d−ìng, nĂŁ ¼−üc phžt triÓn sau khi Ÿ· nghiÂȘn cĂžu v” ¼−üc cho phÐp nhĂ·ng ng−ĂȘi nghiÂȘn cĂžu l”m sžng tĂĄ rĂ©ng r·i hÂŹn nhĂ·ng khÝa cÂčnh vÊn ¼Ò nghiÂȘn cĂžu Ÿã. Th”nh phÇn cña hĂ€c thuyÕt theo Swanson 1991 m« t¶: (xem sÂŹ ŸÄ bÂȘn cÂčnh) Khži niÖm Xžc ¼Þnh 2. MĂši liÂȘn quan HĂ€c thuyÕt ÂźiÒu d−ìng vĂ­i Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng v” nhu cÇu ng−ĂȘi bÖnh Trong hÖ thĂšng chšm sĂŁc, vÊn ¼Ò thĂčc HiÖn t−üng h”nh ng”y nay ¼ßi hĂĄi ÂźiÒu d−ìng cÇn cĂŁ hÖ thĂšng chšm sĂŁc, kiÕn thĂžc hiÓu biÕt vÒ khoa hĂ€c, kiÕn thĂžc cÂŹ b¶n vÒ ÂźiÒu d−ìng, kiÕn ChÊp nhËn thĂžc khoa hĂ€c h”nh vi cžc kiÕn thĂžc n”y rÊt cÇn ¼Ó lĂœ gi¶i cžc vÊn ¼Ò cÇn nghiÂȘn cĂžu v” phžt triÓn cžc kÕt qña sau nghiÂȘn cĂžu. TuyÂȘn bĂš 2.2.1 HĂ€c thuyÕt hÖ Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng HÖ thĂšng n”y bao gĂ„m Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng; mĂŽc tiÂȘu cña quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng l” cung cÊp dÞch vĂŽ chšm sĂŁc Ÿžp Ăžng cho tĂ”ng cž nh©n. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng gĂ„m 5 th”nh phÇn: nhËn ¼Þnh, chÈn Âźožn ÂźiÒu d−ìng, lËp kÕ hoÂčch, thĂčc hiÖn v” l−üng giž. NĂ©i dung l” nhĂ·ng th«ng tin chĂža 35
  • 36. ÂźĂčng liÂȘn quan vĂ­i nhau. Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng l” hÖ thĂšng mĂ«, ÂźiÒu d−ìng žp dĂŽng quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng ¼Ó chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng cÇn ¼−üc thĂčc hiÖn liÂȘn tĂŽc v” thay ŸÊi khi nhu cÇu ng−ĂȘi bÖnh thay ŸÊi. §Çu ra l” sĂč tži lËp nh− sĂč ph¶n hĂ„i cña hÖ thĂšng. §Çu v”o HÖ thĂšng §Çu ra Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìngĂ  Ng−ĂȘi bÖnh phĂŽ NhËn ¼Þnh T×nh trÂčng thuĂ©c v”o m«i sĂžc khoÎ tr−ĂȘng: khžch h”ng - T©m lĂœ §žnh giž ¶nh hâˆ’Ă«ng - Sinh lĂœ §iÒu d−ìng ChÈn Âźožn m«i tr−ĂȘng - Sö phžt triÓn - Všn hĂŁa x· hĂ©i - M«i tr−ĂȘng H”nh Ÿéng KHCS §iÒu d−ìng SĂč ph¶n hĂ„i SĂč th”nh c«ng hoÆc kh«ng cĂŁ kÕt qu¶ cña ng−ĂȘi bÖnh M« h×nh hÖ thĂšng quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng 2.2.2. HĂ€c thuyÕt liÂȘn quan nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi HĂ€c thuyÕt Maslows ¼Ò cËp ¼Õn nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi bao gĂ„m 5 mĂžc Ÿé: − MĂžc Ÿé 1: bao gĂ„m nhu cÇu thÓ chÊt nh− kh«ng khÝ, n−íc, thĂžc šn. − MĂžc Ÿé 2: bao gĂ„m sĂč an ninh v” an to”n cho thÓ chÊt v” sinh lĂœ. − MĂžc Ÿé 3: nhu cÇu vÒ t×nh c¶m nh− mĂši quan hÖ bÂčn bÌ t×nh yÂȘu v” nhĂ·ng ng−ĂȘi xung quanh. − MĂžc Ÿé 4: nhu cÇu vÒ vÊn ¼Ò t«n trĂ€ng, kÝnh nÓ trong x· hĂ©i. − MĂžc Ÿé 5: sĂč ho”n thiÖn, Ÿéc lËp, tĂč gi¶i quyÕt mĂ€i vÊn ¼Ò, ÂźiÒu d−ìng khi chšm sĂŁc mĂ€i ŸÚi t−üng cÇn Ÿžp Ăžng nhu cÇu cña cž nh©n khžch h”ng hoÆc ŸÚi vĂ­i ng−ĂȘi th©n trong gia ¼×nh cña hĂ€. HĂ€c thuyÕt vÒ nhu cÇu cÂŹ b¶n con ng−ĂȘi l” kim chØ nam hĂ·u Ých ¼Ó ÂźiÒu d−ìng cĂŽ thÓ xžc ¼Þnh nhu cÇu cña cž nh©n v” lËp kÕ hoÂčch chšm sĂŁc cho ng−ĂȘi bÖnh. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tËn dĂŽng nhu cÇu n”y ¼Ó ¼−a v”o cžc b−íc cña Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng. 36
  • 37. 2.2.3. HĂ€c thuyÕt vÒ sĂžc khĂĄe v” sĂč khĂĄe mÂčnh HĂ€c thuyÕt n”y chØ dÉn sĂč tham gia tĂč gižc vÒ thži Ÿé ng−ĂȘi bÖnh huĂ­ng vÒ y tÕ v” thĂčc h”nh y tÕ ¼Ó b¶o vÖ sĂžc khĂĄe. HĂ€c thuyÕt n”y hç trĂź cho ÂźiÒu d−ìng cĂŁ kiÕn thĂžc hiÓu biÕt v” Ăžng dĂŽng v”o h”nh vi chšm sĂŁc dĂŻng ¼Ó h−íng dÉn cž nh©n, gia ¼×nh v” cĂ©ng ŸÄng tham gia v”o cžc yÂȘu cÇu chšm sĂŁc v” ÂźiÒu trÞ ¼Ó phžt triÓn hiÖu qu¶ cžc hoÂčt Ÿéng ÂźiÒu d−ìng, gĂŁp phÇn cho viÖc phžt hiÖn v” ngšn ngĂ”a bÖnh tËt cho ng−ĂȘi bÖnh. 2.2.4. HĂ€c thuyÕt vÒ stress v” sĂč Ÿžp Ăžng HĂ€c thuyÕt nÂȘu kinh nghiÖm cña stress v” t×m ra cžch Ÿžp Ăžng, ŸÚi khžng stress v”o ÂźĂȘi sĂšng ng−ĂȘi bÞ stress. Cung cÊp chØ dÉn kinh nghiÖm h”nh vi v” thži Ÿé cho ng−ĂȘi bÞ stress. §iÒu d−ìng sÏ ¼−a v”o kÕ hoÂčch chšm sĂŁc can thiÖp ÂźiÒu d−ìng cña m×nh. 2.2.5. HĂ€c thuyÕt vÒ phžt triÓn SĂč tšng trâˆ’Ă«ng cña con ng−ĂȘi v” phžt triÓn l” quy luËt cña con ng−ĂȘi tĂ” lĂłc sinh ra ¼Õn gi” nua v” chÕt. NĂŁ m« t¶ sĂč thay ŸÊi qua tĂ”ng giai ŸÀan cña ÂźĂȘi sĂšng dĂča v”o nhĂŁm tuĂŠi cña cuĂ©c sĂšng. §iÒu d−ìng Ăœ thĂžc sĂč thay ŸÊi n”y b×nh th−ĂȘng hoÆc bÊt th−ĂȘng ¼Ó cÇn can thiÖp hoÆc h−íng dÉn cho nhĂ·ng ng−ĂȘi liÂȘn quan. 2.2.6. HĂ€c thuyÕt vÒ t©m lĂœ x· hĂ©i hĂ€c §iÒu d−ìng chĂ€n lĂča Ăžng dĂŽng nhu cÇu chšm sĂŁc to”n diÖn cña con ng−ĂȘi nh− t©m sinh lĂœ, thÓ chÊt, x· hĂ©i ,všn hĂŁa, tinh thÇn, yÂȘu cÇu t©m linh. DĂča v”o cžc yÂȘu cÇu n”y ¼Ó ÂźiÒu d−ìng Ÿžp Ăžng cho cž thÓ, gia ¼×nh hoÆc cho nhĂ·ng ng−ĂȘi chšm sĂŁc trong gia ¼×nh biÕt ¼Ó hç trĂź, Ÿžp Ăžng chšm sĂŁc cho ng−ĂȘi bÖnh mĂ©t cžch to”n diÖn, kÓ c¶ sĂč hç trĂź khi ng−ĂȘi th©n cĂŁ nhĂ·ng Âźau buĂ„n, chÕt v” mÊt mžt. 3. Cžc m« h×nh hĂ€c thuyÕt §iÒu d−ìng th−ĂȘng Ăžng dĂŽng trong thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 3.1. HĂ€c thuyÕt Nightingale ViÖc l”m cña Florence Nightingale ¼−üc xem nh− m« h×nh hĂ€c thuyÕt v” khži niÖm cho ng”nh ÂźiÒu d−ìng. Theo Meleis (1997) ghi nhËn r»ng hĂ€c thuyÕt Nightingale dĂŻng m«i tr−ĂȘng nh− mĂ©t ph−¬ng tiÖn ¼Ó ÂźiÒu d−ìng chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh, v” cĂČng ¼Ò nghÞ r»ng ÂźiÒu d−ìng cÇn biÕt tÊt c¶ m«i tr−ĂȘng ¶nh hâˆ’Ă«ng bÖnh tËt ¼Ó tËn dĂŽng dĂŻng cžc m«i tr−ĂȘng chung quanh ng−ĂȘi bÖnh ¼Ó tžc Ÿéng v”o viÖc chšm sĂŁc. M«i tr−ĂȘng bao gĂ„m: sĂč th«ng khÝ trong l”nh, žnh sžng, sĂžc nĂŁng, sĂč sÂčch sÏ, yÂȘn tÜnh, vÖ sinh cž nh©n ¼Ó lĂ„ng ghÐp v”o ÂźiÒu d−ìng v” ÂźiÒu trÞ. (Nightingale,1969). HĂ€c thuyÕt n”y ¼Õn nay vÉn cßn giž trÞ trong thĂčc h”nh bÖnh viÖn cña ÂźiÒu d−ìng, Ÿã l” kiÓm sožt nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn, viÖc qu¶n lĂœ cžc nguy cÂŹ dÉn ¼Õn nhiÔm trĂŻng, ¼Ò cao nhĂ·ng vÊn ¼Ò vÖ sinh v” sÂčch sÏ trong m«i tr−ĂȘng. 37
  • 38. 3.2. HĂ€c thuyÕt Peplau’s Theo Peplau’s mĂši quan hÖ gŸn bĂŁ giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh cÇn ¼−üc xžc ¼Þnh v” hĂ€c thuyÕt n”y cĂČng chØ rĂą quy tr×nh lĂ„ng ghÐp cĂŻng kÕt qu¶ cña viÖc lĂ„ng ghÐp n”y. Theo hĂ€c thuyÕt n”y, khžch h”ng l” mĂ©t cž thÓ, hĂ€ cĂŁ nhĂ·ng nhu cÇu cž nh©n v” ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi Ÿžp Ăžng cho ng−ĂȘi bÖnh trong mĂši quan hÖ giĂ·a cž nh©n vĂ­i cž nh©n ¼Ó chšm sĂŁc ÂźiÒu trÞ ng−ĂȘi bÖnh. MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng l” gižo dĂŽc cho ng−ĂȘi bÖnh v” gia ¼×nh hĂ€ ¼Ó giĂłp ŸÏ cho ng−ĂȘi bÖnh ÂźÂčt ¼−üc viÖc tĂč chšm sĂŁc cho chÝnh m×nh. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng cĂš gŸng phžt triÓn mĂši quan hÖ mËt thiÕt giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh v” ÂźiÒu d−ìng l” ng−ĂȘi cung cÊp dÞch vĂŽ, l” ng−ĂȘi t− vÊn v” l” ng−ĂȘi ÂźÂči diÖn cho ng−ĂȘi bÖnh. ThÝ dĂŽ: Khi ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ vÊn ¼Ò cÇn giĂłp ŸÏ, ÂźiÒu d−ìng tr−íc tiÂȘn th¶o luËn vĂ­i ng−ĂȘi bÖnh, gi¶i thÝch cho hĂ€ hiÓu vÊn ¼Ò v” cžc kh¶ nšng cÇn Ÿžp Ăžng, ÂźiÒu d−ìng hç trĂź hoÆc chØ dÉn ng−ĂȘi bÖnh l”m. Theo Chinn and Khamer (1999), hĂ€c thuyÕt n”y chØ dÉn quy tr×nh trong mĂši quan hÖ ÂźiÒu d−ìng - ng−ĂȘi bÖnh l”: − §Þnh h−íng. − Xžc ¼Þnh vÊn ¼Ò. − Gi¶i thÝch. − Cam kÕt thĂčc hiÖn. 3.3. HĂ€c thuyÕt Henderson Virginia Henderson xžc ¼Þnh r»ng ÂźiÒu d−ìng l” sĂč hç trĂź cho ng−ĂȘi bÖnh hoÆc ng−ĂȘi khĂĄe mÂčnh nÕu hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng hoÂčt Ÿéng ¼Ó hĂ„i phĂŽc, giĂ· g×n sĂžc khĂĄe hoÆc cĂŁ chÕt cĂČng ¼−üc chÕt trong cži chÕt ÂȘm ¶ miÔn l” hĂ€ cĂŁ Ÿñ nghÞ lĂčc, kiÕn thĂžc, Ăœ chÝ ¼Ó hĂźp tžc thĂčc hiÖn. MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng l” sĂ­m giĂłp ng−ĂȘi bÖnh ÂźÂčt ¼−üc tÝnh Ÿéc lËp c”ng sĂ­m c”ng tĂšt, hĂ€c thuyÕt Henderson chØ dÉn cĂŁ 14 nhu cÇu cÂŹ b¶n cho ng−ĂȘi bÖnh bao gĂ„m cžc nhu cÇu vÒ: 1. H« hÊp b×nh th−ĂȘng. 2. ÂĄn uĂšng ¼Çy Ÿñ. 3. Chšm sĂŁc b”i tiÕt. 4. Ngñ v” nghØ ngÂŹi. 5. VËn Ÿéng v” t− thÕ Ÿóng. 6. MÆc quÇn žo thÝch hĂźp. 7. Duy tr× nhiÖt Ÿé cÂŹ thÓ. 8. VÖ sinh cÂŹ thÓ. 9. Tržnh nguy hiÓm, an to”n. 38
  • 39. 10. §−üc giao tiÕp tĂšt. 11. T«n trĂ€ng tĂč do tÝn ng−ìng. 12. §−üc tĂč chšm sĂŁc, l”m viÖc. 13. Vui chÂŹi v” gi¶i trÝ. 14. HĂ€c tËp cĂŁ kiÕn thĂžc cÇn thiÕt. 3.4. HĂ€c thuyÕt vÒ Orem’s Dorothea Orem’s (1971) xžc ¼Þnh viÖc chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng cÇn nhÊn mÂčnh vÒ viÖc ng−ĂȘi bÖnh tĂč chšm sĂŁc. Orem khÂŒng ¼Þnh viÖc tĂč chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh cÇn ¼−üc h−íng dÉn, chØ dÉn hĂ€ cžch thĂžc ¼Ó tĂč hĂ€ l”m, ng−ĂȘi bÖnh sÏ thÝch thĂł v× thÊy ÂźĂȘi sĂšng cña hĂ€ vÉn cßn cĂŁ Ăœ nghÜa, sĂžc khĂĄe ¼−üc dÇn dÇn tĂ”ng b−íc ¼−üc n©ng cao. MĂŽc tiÂȘu cña hĂ€c thuyÕt Orem l” giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ nšng lĂčc tĂč chšm sĂŁc. Khi hĂ€ cĂŁ kh¶ nšng vÒ t©m sinh lĂœ v” nhu cÇu x· hĂ©i, viÖc n©ng cao n”y ¼−üc phžt triÓn ¼Õn khi ng−ĂȘi bÖnh tĂč l”m lÊy tÊt c¶ (Orem, 2001). B” Ÿ· ¼−a ra 3 mĂžc Ÿé cĂŁ thÓ tĂč chšm sĂŁc: − PhĂŽ thuĂ©c ho”n to”n: ng−ĂȘi bÖnh kh«ng cĂŁ kh¶ nšng tĂč chšm sĂŁc, theo dĂąi v” kiÓm sožt cžc hoÂčt Ÿéng h”ng ng”y cña m×nh ph¶i nhĂȘ v”o ÂźiÒu d−ìng hoÆc ng−ĂȘi chšm sĂŁc trĂčc tiÕp cho hĂ€. − PhĂŽ thuĂ©c mĂ©t phÇn: chšm sĂŁc hç trĂź khi ng−ĂȘi bÖnh bÞ hÂčn chÕ vÒ viÖc tĂč chšm sĂŁc, ÂźiÒu d−ìng cung cÊp, giĂłp ŸÏ viÖc chšm sĂŁc mĂ©t phÇn cho hĂ€. − Kh«ng cÇn phĂŽ thuĂ©c: ng−ĂȘi bÖnh tĂč m×nh ho”n to”n chšm sĂŁc, ÂźiÒu d−ìng h−íng dÉn, t− vÊn cho hĂ€ tĂč l”m. 3.5. HĂ€c thuyÕt Newman Betty Newmans (1995) xžc ¼Þnh viÖc chšm sĂŁc to”n diÖn cho con ng−ĂȘi. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng nhËn ¼Þnh, qu¶n lÝ v” Ÿžnh giž hÖ thĂšng khžch h”ng. H”nh Ÿéng ÂźiÒu d−ìng bao gĂ„m 3 mĂžc Ÿé: phßng ngĂ”a cÊp I, II, v” III. − Phßng ngĂ”a ban ¼Çu: ngay khi con ng−ĂȘi phžt hiÖn cĂŁ vÊn ¼Ò liÂȘn quan nguy cÂŹ bÖnh tËt hĂ€ cĂŁ thÓ cĂŁ v” cÇn ¼−üc can thiÖp ngay ¼Ó kh«ng x¶y ra. − Phßng ngĂ”a cÊp II: khi ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ nhĂ·ng triÖu chĂžng, dÊu chĂžng ¼−üc phžt hiÖn cĂŁ bÖnh, cÇn cĂŁ kÕ hĂ€ach ÂźiÒu trÞ sĂ­m, kh«ng ¼Ó bÖnh nÆng thÂȘm. − Phßng ngĂ”a cÊp III: bÖnh rĂą r”ng cÇn tÝch cĂčc ÂźiÒu trÞ kh«ng ¼Ó bÖnh tži phžt v” kh«ng ¼Ó lÂči di chĂžng th«ng qua gižo dĂŽc ng−ĂȘi bÖnh v” hç trĂź hĂ€ phßng ngĂ”a. 39
  • 40. B¶NG TĂŁM LŠßC HĂ€C THUYÕT §IÒU DŠÏNG HĂ€c thuyÕt gia MĂŽc tiÂȘu cña ÂźiÒu d−ìng TĂŁm l−üc thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng Nightingale L”m cho cžc quž tr×nh hĂ„i M«i tr−ĂȘng ng−ĂȘi bÖnh ¼−üc phĂŽc cña cÂŹ thÓ trĂ« nÂȘn dÔ kiÓm sožt bao gĂ„m: qu¶n lĂœ vÒ d”ng hÂŹn b»ng cžch tžc tiÕng Ă„n, žnh sžng, vÖ sinh cž Ÿéng lÂȘn m«i tr−ĂȘng ng−ĂȘi nh©n, dinh d−ìng, tÂčo sĂč tho¶i bÖnh. mži, giao tiÕp x· hĂ©i, niÒm tin, hi vĂ€ng cho ng−ĂȘi bÖnh. Peplau - 1952 Phžt triÓn mĂši quan hÖ §iÒu d−ìng giĂ· vai trß quan giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi trĂ€ng liÂȘn quan ¼Õn viÖc chšm bÖnh sĂŁc ÂźiÒu trÞ bÖnh, ¼Õn mĂši quan hÖ giĂ·a ÂźiÒu d−ìng v” ng−ĂȘi bÖnh (Peplau,1952). Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng tham gia v”o hÖ thĂšng chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe l”m phžt triÓn cžc mĂši quan hÖ cž nh©n ¼−üc diÔn ra mĂ©t cžch tĂč nhiÂȘn v” dÔ d”ng hÂŹn (Marrier - Tomey v” Alligood, 2002). Henderson - 1996 L”m viÖc Ÿéc lËp vĂ­i nhĂ·ng §iÒu d−ìng giĂłp ng−ĂȘi bÖnh nh©n viÂȘn y tÕ khžc (Marriner thĂčc hiÖn 14 nhu cÇu cÂŹ b¶n cña Tomey v” Alligood, 2002); con ng−ĂȘi theo Hendersons giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cĂŁ thÓ phžt (Henderson,1996). triÓn tÝnh Ÿéc lËp c”ng sĂ­m c”ng tĂšt (Henderson, 1996); giĂłp ng−ĂȘi bÖnh hĂ„i phĂŽc sĂžc khĂĄe. Abdellah - 1960 Cung cÊp cžc dÞch vĂŽ cho HĂ€c thuyÕt n”y liÂȘn quan ¼Õn 21 cžc cž nh©n, gia ¼×nh v” vÊn ¼Ò cña ÂźiÒu d−ìng cña x· hĂ©i, vĂ”a quan t©m, Abdellah (Abdellah v” cĂ©ng sĂč, khÐo lÐo, nhÑ nh”ng, vĂ”a 1960). thÓ hiÖn sĂč th«ng minh, th”nh thÂčo vÒ thao tžc kĂŒ thuËt khi chšm sĂŁc ng−ĂȘi bÖnh (Marriner - Tomey v” Alligood, 2002). Rogers - 1970 Duy tr× v” n©ng cao sĂžc Con ng−ĂȘi tiÕn triÓn trong suĂšt khĂĄe, ngšn ngĂ”a bÖnh tËt, mĂ©t cuĂ©c ÂźĂȘi. Ng−ĂȘi bÖnh thay chšm sĂŁc v” phĂŽc hĂ„i chĂžc ŸÊi liÂȘn tĂŽc v” cĂŻng tĂ„n tÂči vĂ­i nšng th«ng qua M«n khoa m«i tr−ĂȘng. hĂ€c nh©n všn cña ÂźiÒu d−ìng (Rogers, 1970). King - 1971 DĂŻng sĂč giao tiÕp v” Quy tr×nh ÂźiÒu d−ìng ¼−üc ¼Þnh truyÒn ÂźÂčt th«ng tin ¼Ó nghÜa nh− mĂ©t quž tr×nh t−¬ng giĂłp ng−ĂȘi bÖnh cñng cĂš, tžc qua lÂči lÉn nhau giĂ·a ng−ĂȘi x©y dĂčng lÂči kh¶ nšng ÂźiÒu d−ìng, ng−ĂȘi bÖnh v” hÖ 40
  • 41. thÝch Ăžng chñ Ÿéng vĂ­i thĂšng chšm sĂŁc sĂžc khĂĄe (King, m«i tr−ĂȘng. 1981). Neuman - 1972 GiĂłp ŸÏ cžc cž nh©n, gia ViÖc gi¶m t×nh trÂčng stress l” mĂŽc ¼×nh v” cžc nhĂŁm trong tiÂȘu cña nhĂ·ng hÖ thĂšng kiÓu mÉu viÖc ÂźÂčt ¼−üc v” duy tr× t×nh trong thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng. trÂčng sĂžc khĂĄe to”n diÖn Ă« NhĂ·ng hoÂčt Ÿéng cña ÂźiÒu d−ìng mĂžc cao nhÊt b»ng nhĂ·ng l” phßng ngĂ”a cÊp 1, cÊp 2 hay can thiÖp cĂŁ mĂŽc ¼Ých. cÊp 3 (Newman, 1972). Leininger - 1978 Cung cÊp dÞch vĂŽ chšm VĂ­i hĂ€c thuyÕt chšm sĂŁc n”y, sĂŁc phĂŻ hĂźp vĂ­i khoa hĂ€c viÖc chšm sĂŁc ¼−üc tËp trung v” v” kiÕn thĂžc vĂ­i chšm sĂŁc thĂšng nhÊt vÒ lÜnh vĂčc thĂčc h”nh nh− mĂ©t ÂźiÓm quan trĂ€ng. v” chšm sĂŁc ÂźiÒu d−ìng. Roy - 1979 Xžc ¼Þnh cžc loÂči nhu cÇu M« h×nh sĂč thÝch nghi n”y ¼−üc cña ng−ĂȘi bÖnh, nhËn ¼Þnh dĂča v”o nhĂ·ng cžch thÝch nghi sĂč thÝch nghi cña ng−ĂȘi cña ng−ĂȘi bÖnh vÒ t©m sinh lĂœ, bÖnh vĂ­i nhĂ·ng nhu cÇu x· hĂ©i, v” sĂč Ÿéc lËp hay phĂŽ Ÿã v” giĂłp ng−ĂȘi bÖnh thuĂ©c. thÝch nghi. Watson - 1979 N©ng cao sĂžc khĂĄe, phĂŽc HĂ€c thuyÕt n”y liÂȘn quan ¼Õn hĂ„i sĂžc khĂĄe v” ngšn triÕt hĂ€c v” khoa hĂ€c chšm sĂŁc; ngĂ”a bÖnh tËt. chšm sĂŁc l” quž tr×nh t−¬ng tžc lÉn nhau bao gĂ„m nhĂ·ng can thiÖp ¼Ó Ÿžp Ăžng nhĂ·ng nhu cÇu cña con ng−ĂȘi. Benner v” Wrubel - 1989 TËp trung v”o nhu cÇu Chšm sĂŁc tËp trung v”o nhu cÇu cña ng−ĂȘi bÖnh giĂłp cho cÇn thiÕt cña ng−ĂȘi bÖnh. C«ng viÖc chšm sĂŁc nh− l” mĂ©t viÖc chšm sĂŁc cña ÂźiÒu d−ìng cžch ¼Ó ŸÚi ¼Çu vĂ­i bÖnh tÂčo ra nhĂ·ng kh¶ nšng ŸÚi ¼Çu tËt (Chinn v” Kramer, vĂ­i nhĂ·ng vÊn ¼Ò v” l”m cho 2004). nhĂ·ng kh¶ nšng Ÿã ng”y c”ng n©ng cao, phžt triÓn. (Benner v” Wrubel, 1989). 4. HĂ©i ÂźiÒu d−ìng Canada ¼−a ra cžc tiÂȘu chuÈn thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng 4.1. TiÂȘu chuÈn I ThĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng ¼ßi hĂĄi mĂ©t m« h×nh nh©n thĂžc ÂźiÒu d−ìng trÂȘn cÂŹ sĂ« thĂčc h”nh ÂźiÒu d−ìng: 4.1.1. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm v” nhËn thĂžc mĂŽc tiÂȘu ÂźiÒu d−ìng mĂ©t cžch rĂą r”ng 4.1.2. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm v” mĂ©t nhËn thĂžc vÒ ng−ĂȘi bÖnh mĂ©t cžch rĂą r”ng 4.1.3. Ng−ĂȘi ÂźiÒu d−ìng ph¶i cĂŁ mĂ©t quan niÖm rĂą r”ng hoÆc Ăœ thĂžc vÒ vai trß cña hĂ€ trong viÖc Ÿžp Ăžng cžc nhu cÇu y tÕ cña x· hĂ©i 41